Türkiye'de E-Ticaret Yapılanması

Hükümet, AB çerçevesinde başlatılan ve yürütülmekte olan e-Avrupa girişimini desteklemekte ve bu girişime katkıda bulunmak istemektedir. Türkiye’de bilgi toplumu oluşturmak amacıyla e-Türkiye girişimini başlatıp, yönlendirmeyi ve Avrupa Birliği’ndeki çalışmalarla eşgüdümü sağlayacak bir kurumsal yapıyı, ilgili özel sektör,

akademik çevreler, sivil toplum örgütleri ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği halinde oluşturmayı hedeflemektedir (Anonim,2001c).

Türk Telekom A.Ş.’nin internetin sağlıklı gelişimi ve Türkiye’de internet gereklerinin saptanması için yürütmekte olduğu çalışmalar hızla devam etmektedir. 1996 yılında hızlı internet hizmetleri için ‘’ Ulusal Đnternet Ağı Projesi (TURNET) ‘’ şebekesi kurulmuş, ancak, ortalama bağlantı süresi yüksek internet trafiğini kaldıramayan şebekede çıkan teknik sorunlar nedeniyle, yerini 1999 yılında daha sağlıklı çalışan TTNET ağına terk etmiştir.

Türkiye’de birçok kamu kuruluşu, bilgisayar donanım ve yazılım altyapısını geliştirerek, veri bankalarında toplanan bilgilerin erişim kolaylığı ve çabukluğundan yararlanılması için projeler yürütmekte olup, buna en kapsamlı örnek Đçişleri Bakanlığı merkezi nüfus işleri sistemi (MERNĐS)’ dir.

Türk bankacılık sektörünün de oldukça gelişmiş bir bilgisayar altyapısı vardır. Birçok büyük banka, merkez ve şubeleri arasında gerçek zamanda bilgisayar iletişimini sağlamıştır. Merkez bankası ve diğer bankalar arasındaki elektronik fon transferleri (EFT) alanında dünyadaki öncü 5–6 ülke içerisindedir (Anonim, 1998d).

Türkiye’de Dış Ticaret Müsteşarlığının koordinasyonunda 1998 yılından beri faaliyette bulunan Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu (ETKK) görevini tamamlamış, kurul çalışmalarında Avrupa Birliği'nin e-Avrupa girişimi esas alınarak e-Türkiye şeklinde yeniden yapılanmaya gidilmiştir. E-Türkiye’ye yönelik olarak yeniden oluşturulan Elektronik Ticaret Kurulunda (ETĐK) hukuk grubuna ilaveten 8 adet uygulama grubu oluşturulmuştur.

E-DÖNÜŞÜM TÜRKĐYE

Elektronik Ticaret Çalışma Grubu ve E-Ticaret Kurulu (Etik)

1. Güvenli Ağlar ve Akıllı Kartlar Đdari Alt Yapı Koordinatör Kuruluş: Tubitak-Uekae

2. Küçük ve Orta Ölçekli Đşletmeler (Kobi)

Koordinatör Kuruluş: T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ( Kosgeb)

3. E-Ticaret Tüketici Sorunları

Koordinatör Kuruluş: Sanayi Ve Ticaret Bakanlığı

4. E-Dış Ticaret

Koordinatör Kuruluş: Gümrük Müsteşarlığı

5. Vergi-Muhasebe

Koordinatör Kuruluş: Maliye Bakanlığı

6. Finans ve E-Ödeme Sistemleri

Koordinatör Kuruluş: T.C.Merkez Bankası

7. Kamuda E-Ticaret

Koordinatör Kuruluş: Devlet Planlama Teşkilatı

8. Tarım

Koordinatör Kuruluş: Tarım Bakanlığı

8.grup Tarım ve Köyişleri Bakanlığı koordinatörlüğünde ekonomi ile ilgili Bakanlık ve Müsteşarlıklar, çeşitli oda ve ofisler, enstitüler, birlik ve kooperatifler, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve derneklerin üye olduğu tarım çalışma grubudur. Bu grup e- tarım alanında bilişim faaliyetlerinin düzenlenmesi, kullanımının artırılması, e-tarımsal ticaretin planlanması, Türkiye’deki hâlihazırdaki durumu, e-tarımsal ticaretin önünün açılabilmesi için ne gibi önlemler alınabileceği, e-tarımsal ticaretin önündeki en önemli sorunlar vb. konularda çalışmalarını sürdürmektedir (Anonim,1998f ).

Tablo 2.1’de yıllar itibariyle Türkiye’de e-ticaret yoluyla gıda harcamaları gösterilmiştir.

Tablo 2.1.Türkiye’de Yıllar Đtibariyle E-ticaret Yoluyla Gıda Harcamaları.

Kaynak: Anonim, 2009c. Bankalar Arası Kart Merkezi Raporları http://www.bkm.com.tr/istatistik/ Đstanbul

Đşlem Adedi Đşlem Tutarı (Milyon TL) Đşyeri Sayıları SEÇĐLEN SEKTÖRE GÖRE AYLIK GELĐŞĐM Đşlem Adedi (Banka Kartı) Đşlem Adedi (Kredi Kartı) Đşlem Tutarı (Banka Kartı) Đşlem Tutarı (Kredi Kartı) Toplam Đşyeri Sanal Đşyeri 3D Secure Đşyeri 1. DÖNEM 792.822 18.756.786 11,03 801,49 54.368 12 0 2. DÖNEM 937.838 17.696.614 13,5 910,5 57.621 13 0 3. DÖNEM 949.920 17.797.214 15,71 1.037,26 58.792 13 0 4. DÖNEM 1.089.153 19.090.552 17,6 1.113,00 61.730 15 0 2006 YILI 3.769.733 73.341.166 57,84 3.862,27 61.730 15 0 1. DÖNEM 1.161.036 17.814.513 19,42 1.103,15 62.283 13 0 2. DÖNEM 1.511.269 21.165.708 28,2 1.359,27 62.872 39 0 3. DÖNEM 1.440.833 21.726.100 28,28 1.528,65 62.638 37 0 4. DÖNEM 1.582.290 21.301.165 27,8 1.562,50 64.833 43 0 2007 YILI 5.695.428 82.007.486 103,71 5.553,58 64.833 43 0 1. DÖNEM 1.662.373 21.884.547 29,74 1.657,74 65.084 60 0 2. DÖNEM 2.191.815 24.517.497 39,79 1.943,64 71.432 80 2 3. DÖNEM 2.387.113 25.266.500 42,31 2.101,17 74.575 94 3 4. DÖNEM 2.320.576 22.647.325 40,08 1.935,14 76.056 94 6 2008 YILI 8.561.877 94.315.869 151,95 7.637,71 76.056 94 6

Tablo 2.1’e göre gıda pazarlamasının en çok kredi kartı ile yapıldığı ve 2006 yılı itibariyle 3.862.027 TL alışveriş yapılmış iken, 2007 yılı dönem sonu itibariyle 5.553.058 TL ve 2008 yılında 7.637.071 TL olarak alışveriş yapıldığı gözlemlenmekte, bu ise e-ticaret yoluyla alışverişlerin hızla artmakta olduğunu ortaya koymaktadır. Tabloda 2008 yılı itibariyle 100 000 000 adedin üzerinde banka ve kredi kartı ile alışveriş yapıldığı görülmektedir.

Türkiye’de yıllar itibariyle kredi kart kullanımı Tablo 2.2’de gösterilmiştir.

Tablo 2.2.Türkiye’de Yıllar Đtibariyle Kredi Kart Kullanımı

Kartların Đşlem Miktarı Kartların Đşlem Tutarı (Milyon TL)

E-TĐCARET ĐŞLEMLERĐ

Yerli Kartların Yurt Đçi ve Yurt Dışı Kullanımı

Yerli ve Yabancı Kartların Yurt Đçi Kullanımı

Yerli Kartların Yurt Đçi ve Yurt Dışı Kullanımı

Yerli ve Yabancı Kartların Yurt Đçi Kullanımı

Dönem Toplam Toplam Toplam Toplam

1.DÖNEM OCAK-ŞUBAT MART 9.857.707 10.380.578 1.038,50 1.063,06 2.DÖNEM NISAN-MAYIS OCAK 11.198.063 11.848.990 1.316,23 1.350,47 3.DÖNEM TEMMUZ-AĞUSTOS EYLÜL 14.673.962 15.406.858 1.510,18 1.545,61 4.DÖNEM EKIM-KASIM ARALIK 15.811.789 16.509.378 1.544,87 1.578,03 2007 YILI 51.541.521 54.145.804 5.409,77 5.537,17 1.DÖNEM OCAK-ŞUBAT MART 14.671.008 15.507.727 1.801,06 2.026,12 2.DÖNEM NISAN-MAYIS OCAK 15.420.142 16.312.844 2.088,07 2.414,11 3.DÖNEM TEMMUZ-AĞUSTOS EYLÜL 16.036.635 17.719.595 2.219,98 2.572,43 4.DÖNEM EKIM-KASIM ARALIK 14.878.283 15.020.582 1.891,31 2.076,03 2008 YILI 61.006.068 64.560.748 8.000,43 9.088,68

Kaynak: Anonim,2009c.Bankalar Arası Kart Merkezi Raporları http://www.bkm.com.tr/istatistik/ Đstanbul.

Tablo 2.2’ye göre yerli kredi kartlarıyla 2008 yılında yapılan elektronik ticaret, önceki yıla göre yaklaşık % 49 artarak, 8 milyar TL’yi geçmiştir. Oysa 2007'de bu miktar 5,5 milyar TL kadardır.

Türkiye'de 2007 yılında, sanal Pos’lar aracılığıyla 54 milyon 145 bin 804 işlem yapılırken, 2008'de işlem sayısı yaklaşık olarak 10 milyon artışla 64.560.748 işleme çıkmıştır.

Grafik 2.1’ de Türkiye'de e-ticaret pazarının yıllık bazda dağılımı görülmektedir.

Grafik 2.1. Türkiye'de E-Ticaret Pazarının Yıllara Göre Dağılımı

Milyon TL 5000 1000 1730 7800 0 2000 4000 6000 8000 10000 2005 2006 2007 2008 _Yıllar

Kaynak: Anonim,2009c. Bankalar Arası Kart Merkezi Raporları http://www.bkm.com.tr/istatistik/ Đstanbul

Grafik 2.1 incelendiğinde e-ticaret pazar payının hızla arttığı ortaya çıkmaktadır. E-ticaret pazarı 2006 yılında, 2005 yılına göre % 73 büyüme kaydederek, 1.000.000 TL den 1.730.000 TL ye çıkmış, 2007 yılında ise 2006 yılına göre % 190’lık bir büyüme ile 5.000.000 TL’ ye ulaşmıştır.

2008 yılında ise e-ticaret pazarı 2005 yılından bu yana 6 kattan fazla büyüyerek 7.800.000 TL hacimle ticaretin vazgeçilmezleri arasına girmiştir.

Elektronik ticaretin yasal temelinin dayanağı olarak, ilgili müktesebatın kabulü, pazarın gelişimi için anahtar konumdadır.

Uluslararası organizasyonlarda ve iş forumlarındaki tartışmalara etkin katılım, sınır ötesi işlemlerin hızlandırılması için gereken yeni süreçlerin (özellikle kendi kendine düzenleme ve ortaklaşa düzenleme) küresel boyutta kavranması ve uygulanmasının gelişimine katkı sağlayacaktır.

Türkiye’de e-ticaret uygulamalarıyla en kapsamlı ve yoğun olarak kamu sektöründe karşılaşıldığını söylemek yanlış olmayacaktır. Sistematik ve güncel veriler bulunmamakla birlikte, son yıllarda önemli projelerin gerçekleştirilmekte olduğu bilinmektedir. Đnternetten pasaport başvurusu hizmetleri, vergi hizmetleri, nüfus hizmetleri, kamu web siteleri aracılığıyla bilgi paylaşımı, kamusal hizmetlerde e-ticaret uygulamalarının ilk akla gelen örnekleridir (Tüfekçi, 2003).