4. Proje ve Yapım Yönetimi Kongresi, 3 – 5 Kasım 2016
Anadolu Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Eskişehir
İnşaat Mühendisliği Öğrencilerinin Çoklu Zeka Profilleri
G. (Tantekin) Çelik
Çukurova Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Adana gtantekin@cu.edu.tr
Özet
Son yıllarda zeka alanında yapılan çalışmalar zekanın tek bir test ile ölçülemeyeceği ve tek bir sayı ile derecelendirilemeyeceği üzerine yoğunlaşmış ve Çoklu Zeka Kuramı geliştirilmiştir. Bu kurama göre zekanın farklı alanlarının olduğu ve zekanın tüm alanlarının beraber çalışması gerektiği savunulmakta ve bireyin güçlü ve zayıf olduğu alanlarını iyi analiz ederek, güçlü olduğu alanları zayıf olanları güçlendirmek için kullanabileceği savunulmaktadır. Bu çalışma kapsamında matematiksel ağırlıklı eğitim veren inşaat mühendisliği bölümü öğrencilerinin çoklu zeka profilleri çıkartılmış ve birinci sınıf ile dördüncü sınıf arasındaki farklar ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler: İnşaat Mühendisliği Eğitimi, Zeka, Çoklu Zeka Kuramı.
Giriş
Her bireyin doğuştan sahip olduğu, tanımı ve sınıflandırması tartışma konusu olan “zeka” farklı araştırmacılar tarafından tanımlanmaya çalışılmıştır. Zeka eskiden sadece “zihinsel zeka” (IQ - Intelligence Quotient) olarak ölçülürken ve tek bir test puanına göre derecelendirilirken, zamanla duygusal zeka (EQ – Emotional Quotient) kavramı ortaya çıkmıştır. Zamanla, zekayı test yaparak puanlamak ve puanın sayısal değerine göre kişinin zeka seviyesine karar vermek eski bir anlayış olarak kabul görmeye başlamıştır. 1983 yılında Gardner (2004) tarafından ortaya atılan “Çoklu Zeka Kuramı” ile zekanın pek çok alandan oluştuğu ve bireyin aynı anda bunların hepsine sahip olduğu savunulmaktadır (Sternberg, 2003; Gardner, 2004). Bu zeka alanları bir bütün olarak çalışmakta ve kişinin her bir alana yatkınlığı farklı düzeyde olabilmektedir. Çoklu Zeka Kuramı'na göre birey yatkınlığı olduğu alanları kullanarak daha az geliştiği zeka alanlarını da geliştirebilir. Ayrıca bireyin yatkın olduğu alanları farkında olması ve ona göre meslek ya da öğrenme metodları tercih etmesi, bununla beraber eğitimcilerin sınıfın genel çoklu zeka profine göre eğitim-öğretim yöntemleri geliştirmelerinin daha olumlu sonuç vereceği düşünülmektedir. Gardner zekayı sekiz farklı alana ayırmıştır, bu alanlar aşağıda özetlenmiştir (Saban, 2005; Onay, 2006; Nida, 2010).
Sözel–Dilsel Zeka
Bireyin dile ait kavramları sözlü ya da yazılı olarak etkili bir biçimde kullanabilme yeteneğidir. Yazılı ve sözlü iletişimi kullanabilme ve anlayabilme yeteneğidir. Sözel-dil zekası gelişmiş olan bireyler; yazılı ve sözlü iletişimde başarılı olur; kelimeleri doğru
telaffuz eder; anlatmayı, dinlemeyi, okumayı, konuşmayı ve tartışmayı severler. Ayrıca yabancı dillere de yatkınlıkları vardır. Bu bireyler yazılı ve sözlü uyarıcılara karşı duyarlıdır ve bu yönde hafızaları kuvvetlidir. Bu alanda yatkınlığı olan bireylerin yazarlık, avukatlık ve öğretmenlik gibi meslek gruplarında başarılı olma ihtimalleri yüksektir. Bu zeka alanı baskın olan bireyler yazarak, okuyarak ve tartışarak daha rahat öğrenirler.
Mantıksal–Matematiksel Zeka
Bireyin sayısal düşünme, problem çözme, hesaplama, mantıksal ilişkiler kurma, hipotezler üretme becerisidir. Bu bireyler matematik alanında başarılı olur, strateji oyunlarını ve mantık bulmacalarını severler. Ayrıca deney yapma, sınama, sorgulama ve araştırmalardan zevk alırlar. Bu alanda gelişmiş olan bireylerin mühendislik bilimleri ile ilgili meslek grupları ve muhasebecilik gibi mesleklere yatkınlıkları vardır. Bu zeka alanı baskın olan bireyler deney yaparak, nesneleri kategorilere ayırarak, grafik ve şemalarla çalışarak daha rahat öğrenirler.
Görsel-Uzamsal Zeka
Bireyin, resimler, imgeler, şekiller ve çizgiler ile düşünme ve üç boyutlu nesneleri algılama becerisidir. Ayrıca bu bireyler kolay yön bulabilirler ve hayal kurmayı severler. Bu bireyler renklere ve desenlere de daha duyarlıdırlar. Ressamlık, mimarlık, dekoratörlük gibi meslek gruplarına yatkınlıkları fazladır. Bu zeka alanı baskın bireyler resimlere, şemalara ya da grafiklere bakarak, çizerek ve maket yaparak daha rahat öğrenirler.
Müziksel-Ritmik Zeka
Bireyin, müzik formlarını, tonları ve ritimleri algılama, ayırt etme, beste yapma ya da şarkı söyleme becerisidir. Bu bireyler enstrüman çalmayı kolay öğrenir, çalışırken tempo ve ritim tutarlar. Şarkıcılık, bestecilik gibi mesleklere yatkınlıkları fazladır. Eğitici şarkılar dinleyerek, melodi ve ritim yaratarak daha rahat öğrenirler.
Bedensel-Kinestetik Zeka
Bireyin, beyin ve vücut koordinasyonunu etkili bir biçimde kullanabilme becerisidir. Bu bireyler bir veya birden fazla spor dalı ile uğraşırlar. Dans etmeye ya da tiyatroya ilgi duyarlar. Genelde el becerisi gerektiren işlere de yatkınlıkları vardır. Oyunculuk, beden eğitimi öğretmenliği gibi mesleklere yatkınlardır. Yaparak ve uygulayarak, zihinle bedeni birleştirerek daha rahat öğrenirler.
Kişilerarası-Sosyal Zeka
Bireyin, iletişim kurma, grup çalışmalarına yatkınlık, insanları ikna edebilme gibi konulardaki becerisidir. İnsanlarla beraber olmaktan hoşlanır, liderlik etme eğilimleri fazladır, organize etme yetenekleri vardır. Genelde bu bireylerin empati yetenekleri gelişmiştir. Yöneticilik, danışmanlık, psikologluk gibi mesleklere yatkınlıkları vardır. İşbirliği yaparak, iletişim kurarak daha rahat öğrenirler.
İçsel Zeka
İnsanın kendi duygularını, duygusal tepki derecesini, düşünme sürecini tanıma, kendini değerlendirebilme ve kendisiyle ilgili hedefler oluşturabilme becerisidir. Bu bireyler kendisi hakkında düşünmeyi sever, yalnız kalmaktan hoşlanır, kendi içlerinde bir değer ve anlayış sistemi oluştururlar. Yazar, psikoterapist, din adamı gibi mesleklere yatkınlıkları vardır. Özgün bireysel etkinlikler yaparak daha rahat öğrenirler.
Doğacı Zeka
Doğadaki tüm canlıları tanıma, araştırma ve canlıların/doğa olaylarının meydana gelmesi ile ilgili düşünme ve doğal olaylara karşı hassas olma becerisidir. Bu bireyler seyahat etmeyi, belgeseller izlemeyi severler, genelde doğa sporları yapmaktan hoşlanırlar. Arkeoloji, çiçekçilik, peyzaj mimarı, fotoğrafçılık gibi meslek gruplarına yatkınlıkları vardır. Olayları gözlemleyerek varoluşlarını görerek daha rahat öğrenirler. Ülkemizde en fazla önemsenen iki zeka alanı sözel-dilsel zeka ve mantıksal-matematiksel zekadır. Bu zekaların önemsenmesinin temel nedeni ise test sorularının ve kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerinin bu iki zekaya hitap etmesidir. Şu anki öğretim sistemimiz iki zeka alanına yoğunlaşmakta halbuki Çoklu Zeka Kuramı tüm alanlara aynı ölçüde önem verilmesi gerektiğini savunmaktadır (Temiz, 2010). Bu çalışmanın amacı matematik ağılıklı eğitim gören inşaat mühendisliği öğrencilerinin çoklu zeka gelişimlerinin takip edilmesi ve çoklu zeka profillerinin çıkarılmasıdır.
Önceki Çalışmalar
D’souza (2006) çalışmasında Çoklu Zeka Kuramı’nı temel alarak mimarlık bölümü öğrencilerinin mimari tasarım zekasını ölçmek amacıyla “Mimari Tasarım Zekasını Değerlendirme Ölçeği”ni (Architectural Design Intelligence Assessment Scale – ADIAS) geliştirmiştir.
Ekici (2007) zeka alanlarının seviyeleri ile meslek yüksekokulu bölümleri arasındaki ilişkiyi araştırdığı çalışmasında öğrencilerin görsel-uzamsal zeka ve yapı eğitimi bölümü arasında düşük pozitif, bedensel-kinestetik ve kişilerarası-sosyal zeka arasında ise orta düzeyde pozitif ilişki bulmuştur.
Yazıcı ve Acar (2010) yapım yöneticilerinin çoklu zeka profillerini belirlemeye yönelik yaptıkları çalışmada örneklemde sırasıyla kişisel-içsel, görsel-uzamsal, mantıksal-matematiksel, kişilerarası-sosyal ve sözel-dilsel zekaların diğer türlere oranla daha yüksek olduğunu ortaya koymuşlardır. Ayrıca yöneticilerin cinsiyetlerinin ve pozisyonlarının da çoklu zeka profillerini etkilediği sonucuna ulaşmışlardır.
Yüce (2011) meslek yüksekokulu öğrencileri üzerinde yaptığı çalışmada inşaat bölümünde okuyan öğrencilerin sırasıyla kişilerarası-sosyal, bedensel-kinestetik ve görsel-uzamsal zeka boyutlarının en yüksek, sözel-dilsel zeka boyutunun ise en düşük olduğunu belirtmiştir.
Aygül (2015) meslek yüksek okulu öğrencilerinin çoklu zeka profillerini incelemiş ve inşaat teknolojileri bölümünde okuyan öğrencilerin sırasıyla doğacı zeka, bedensel-kinestetik zeka ve görsel-uzamsal zeka boyutları diğer boyutlardan daha yüksek çıkmıştır.
Materyal ve Metod
İnşaat mühendisliği eğitiminin öğrencilerin çoklu zeka alanları üzerindeki etkilerini araştırmak amacıyla yapılan bu çalışmanın örneklemini Çukurova Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü öğrencileri oluşturmaktadır. Öğrencilerin çoklu zeka alanlarındaki değişimini belirleyebilmek amacıyla Howard Gardner’ın Çoklu Zeka Kuramı’nı temel alan ve 7 zeka alanına (sözel-dilsel zeka, mantıksal-matematiksel zeka, görsel-uzamsal zeka, bedensel-kinestetik zeka, müziksel-ritmik zeka, kişisel-içsel zeka, kişilerarası-sosyal zeka) yönelik (http://www.businessballs.com) 70 sorudan oluşan çoklu zeka anketi aynı örneklem grubuna 1. sınıf ve 4. sınıf düzeyinde uygulanmıştır. Anket Likert tipi ölçeğe göre cevaplandırılmış ve değerlendirmede kullanılan puan aralıkları ve değerlendirme kriterleri Tablo 1’de verilmiştir. Çalışma pilot çalışma niteliğinde olup örneklem 44 kişiden oluşmaktadır.
Çalışma kapsamında çoklu zeka ölçeğinin güvenilirliği Cronbach Alpha katsayısı hesaplanarak incelenmiştir. Öğrencilerin çoklu zeka profilleri çıkartılmış ve 1. sınıf sonuçları ile 4. sınıf sonuçları arasındaki değişim incelenerek yorumlanmıştır.
Tablo 1. Çoklu Zeka Anketi Puan Aralıkları ve Değerlendirme Kriterleri
Puan aralığı Değerlendirme kriteri
1,00 – 1,74 Çok az düzeyde
1,75 – 2,49 Az düzeyde
2,50 – 3,24 Yüksek düzeyde 3,25 – 4,00 Çok yüksek düzeyde
Araştırma Bulguları ve Tartışma
İnşaat mühendisliği bölümü öğrencilerinin çoklu zeka profillerini belirlemek ve eğitimin çoklu zeka alanlarına etkilerini incelemek amacıyla kullanılan çoklu zeka anketine ait Cronbach Alpha değerleri Tablo 2’de verilmiştir. Cronbach Alpha değerlerinin 0,8’in üzerinde olması anketin “yüksek” derecede güvenilir olduğunu göstermektedir (Kalaycı, 2008).
Tablo 2. Çoklu Zeka Anketi Cronbach Alpha Değerleri
Sınıf Cronbach Alpha Katsayısı
1. Sınıf 0,862
Örneklem 11 kız ve 33 erkek olmak üzere 44 öğrenciden oluşmaktadır. Örneklemin çoklu zeka alanlarına ait ortalama, mod, medyan ve standart sapma sonuçları Tablo 3’de verilmiştir. Örneklemin ortalama sonuçları incelendiğinde öğrencilerin 1. sınıfta eğitime ilk başladıklarında çoklu zeka alanı puanlarının tümünün yüksek seviyede olduğu ve 4 yıllık eğitim sonucunda tüm alanlarda gelişme olduğu görülmektedir. Örneklemin 1. sınıf düzeyinde en gelişmiş olan alanı mantıksal-matematiksel zeka alanıdır. Lisede ağırlıklı olarak fen bilimleri alanında eğitim gören öğrencilerin mantıksal-matematiksel zeka alanının en gelişmiş zeka alanı olması beklenen bir sonuçtur. Bununla beraber sözel-dilsel zeka ve müziksel-ritmik zeka gibi sosyal yaşama yönelik zeka alanlarının ise diğer alanlardan daha az gelişmiş olduğu görülmektedir. Dördüncü sınıf sonuçları incelendiğinde ise gelişmiş alan yine mantıksal-matematiksel zeka olarak görülmektedir. Bununla beraber bu zeka alanındaki değişim oranı incelendiğinde en düşük değişim oranının da bu zeka alanında olduğu görülmektedir. En yüksek değişim oranı incelendiğinde müziksel-ritmik zeka ve kişilerarası-sosyal zeka alanlarının ön plana çıktığı görülmektedir. Bu durumda matematik ağırlıklı eğitim veren inşaat mühendisliği bölümünün liseden sonra mantıksal-matematiksel zekayı çok fazla geliştirmediği bununla beraber üniversite ortamının öğrencilerin diğer zeka alanlarını daha fazla geliştirdiği sonucu çıkmaktadır.
Tablo 3. İnşaat Mühendisliği Öğrencilerinin Çoklu Zeka Sonuçları
Çoklu zeka alanları
Ortalama Mod Medyan Standart sapma
Çoklu zeka düzeyi Değişim Değişim Oranı (%) 1. sınıf 4.sınıf 1. sınıf 4.sınıf 1. sınıf 4.sınıf 1. sınıf 4.sınıf 1. sınıf 4.sınıf Sözel-dilsel
zeka 2,59 2,66 2,60 2,80 2,60 2,70 0,38 0,38 Yüksek Yüksek Artan 1,75
Mantıksal-matematiksel
zeka
3,18 3,20 3,30 3,20 3,20 3,20 0,41 0,39 Yüksek Yüksek Artan 0,50
Görsel-uzamsal zeka 2,80 2,93 2,70 2,70 2,80 3,00 0,35 0,34 Yüksek Yüksek Artan 3,25
Bedensel-kinestetik zeka 2,76 2,88 3,00 2,80 2,80 2,90 0,38 0,35 Yüksek Yüksek Artan 3,00
Müziksel-ritmik zeka 2,61 2,82 2,40 2,60 2,60 2,85 0,47 0,51 Yüksek Yüksek Artan 5,25
Kişisel-içsel
zeka 2,79 2,83 2,90 2,90 2,80 2,90 0,36 0,39 Yüksek Yüksek Artan 1,00
Kişilerarası-
sosyal zeka 2,95 3,09 3,00 3,10 3,00 3,10 0,38 0,38 Yüksek Yüksek Artan 3,50
Öğrencilerin zeka alanlarındaki bireysel değişiklikler ise Tablo 4’te verilmiştir. Matematiksel-mantıksal zeka alanı hariç, öğrencilerin çoğunun zeka alanlarının geliştiği görülmektedir. Matematiksel-mantıksal zeka da ise zeka ortalaması artan ve azalan öğrencilerin sayısı eşit çıkmıştır. Bununla beraber kişisel-içsel zekası gelişen öğrenci sayısı da ortalaması azalan öğrenci sayısına çok yakın çıkmıştır.
Tablo 4. İnşaat Mühendisliği Öğrencilerinin Çoklu Zeka Alanlarındaki Değişim
1. ve 4. sınıf arasındaki
değişim
Çoklu Zeka Boyutları Sözel-dilsel zeka Mantıksal-matematiksel zeka Görsel-uzamsal zeka Bedensel-kinestetik zeka Müziksel-ritmik zeka Kişisel-içsel zeka Kişilerarası-sosyal zeka n % n % n % n % n % n % n % Değişmeyen 5 11,36 2 4,55 5 11,36 2 4,55 4 9,09 9 20,45 3 6,82 Azalan 13 29,55 21 47,73 11 25,00 16 36,36 11 25,00 17 38,64 12 27,27 Artan 26 59,09 21 47,73 28 63,64 26 59,09 29 65,91 18 40,91 29 65,91 Toplam 44 100 44 100 44 100 44 100 44 100 44 100 44 100
Sonuçlar ve Öneriler
İnşaat mühendisliği eğitiminin öğrencilerin çoklu zeka gelişimine etkilerinin araştırıldığı bu çalışmada 44 öğrenciye 1. sınıf düzeyinde ve 4. sınıf düzeyinde çoklu zeka anketi uygulanmıştır.
İnşaat mühendisliği bölümünü tercih eden fen bilimleri alanı öğrencilerinin lisede mantıksal-matematiksel zekalarının diğer zeka alanlarına göre daha gelişmiş olduğu bununla beraber mühendislik eğitiminin bu zeka alanını çok fazla geliştirmediği görülmektedir. Genel anlamda üniversite yaşantısının ise tüm zeka alanlarını olumlu etkilediği ve öğrencilerin lise yaşantılarına oranla hobilere ya da sosyal yaşama daha fazla vakit ayırabildikleri ve bunun da zeka alanlarına yansıdığı söylenebilir.
Öğrenciler liseden mantıksal-matematiksel zeka alanları gelişmiş olarak gelseler bile dört yıllık mühendislik eğitimi sonucunda bu alanın diğer alanlarla beraber daha da gelişmesi beklenmektedir. Liseden sonra eğitimin üniversitede de öğretim üyesi merkezli devam etmesi bu alanın daha fazla gelişmesini engelleyebilmektedir. Mantıksal-matematiksel zeka alanının daha fazla gelişmesini sağlayabilmek için diğer zeka alanlarına yönelik öğretim metodları kullanılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir. Ayrıca farklı zeka alanlarına yönelik metodların kullanılması söz konusu alanların da gelişmesine katkı sağlayacak ve öğrenciyi monotonluktan kurtaracaktır.
Mantıksal-matematiksel zeka alanı dışındaki zeka alanları incelenerek mühendislik eğitiminin içeriğine de uygun olacak şekilde diğer zeka alanlarının kullanımına yönelik öneriler aşağıda sunulmuştur.
• Öğrencilere grup bazında ödev konuları verilerek sınıfta tartışma ortamı yaratılabilir böylece öğrencinin hem sözel-dilsel zekası, hem de kişilerarası-sosyal zekası geliştirilebilir.
• Yapı üretimi bireysel bir aktivite değil disiplinler arası bir çalışmanın ürünüdür. Bu sebeple mimarlık bölümü gibi farklı disiplinler ile ortak projeler yapılıp öğrencilerin grup içinde fikir üretmesi ve bunu savunması, ortak karara varılabilmesi gibi organizasyon ve koordinasyonu öğretici ve pekiştirici faaliyetlerde bulunulabilir.
• Öğrencilere daha fazla deney yaptırılarak ve daha fazla mantık yürütmeleri sağlanarak, görsel-uzamsal zeka alanlarını kullanmaları teşvik edilebilir.
• Teknik gezilerin sayısı arttırılarak ya da maket ve üç boyutlu modellemeler yaptırılarak üç boyutlu düşünmeleri teşvik edilebilir.
Yukarıda sayılan önerilerin uygulamaya aktarılması için kontenjanların azaltılarak öğretim üyelerinin öğrenci odaklı eğitime vakit ayırabilmeleri sağlanmalıdır.
Bu çalışmada, çalışmanın aynı örneklem grubuna yapılması, isteğe bağlı olması, uzun sürmesi gibi sebeplerle örneklem sayısı yüksek tutulamamış ve pilot çalışma niteliğinde kalmıştır. İleriki çalışmalarda daha geniş örneklemlere ve farklı disiplinlere de uygulanarak kıyaslama yapılması ve farklı öğretim yöntemleri geliştirilmesi önerilmektedir.
Kaynaklar
Aygül, İ., (2015). “Tunceli Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu Öğrencilerinin Çoklu Zeka Alanları ile Öğrenme Stillerinin İncelenmesi”, Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sivas, 114s.
D’souza, N.,S., (2006). “Design Intelligences: A Case for Multiple Intelligences in Architectural Design”, The University of Wisconsin-Milwaukee, 314p.
Ekici, G., (2007). “Teknik Eğitim Fakültelerinde Öğrenci Yöneliminin Çoklu Zeka Kuramı Açısından Değerlendirilmesi”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 2, 98-114s.
Gardner, H., (2004). Zihin Çerçeveleri Çoklu Zeka Kuramı, Alfa Basım, İstanbul, 559s.
Kalaycı, Ş. 2008. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Asil Yayın, Ankara, 321s.
Onay, C., (2006). Çoklu Zeka Kuramına Göre Oyunla Eğitim, Nobel Yayın, Ankara, 223s.
Saban, A., (2005). Çoklu Zeka Teorisi ve Eğitim, Nobel Yayın, Ankara, 159s.
Sternberg, R.J., (2003). Cognitive Psychology (3. Baskı), Belmont: Thomson Wadsworth ,640s.
Yazıcı, E.Ö., Acar, E., (2010). “Yapım Yöneticilerinin Çoklu Zeka Profillerinin Belirlenmesi”, 1. Proje ve Yapım Yönetimi Kongresi, 29 Eylül – 1 Ekim, Ankara, 1064-1075.
Yüce, İ., (2011). “Çoklu Zeka Kuramına Göre Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin İncelenmesi”, Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar, İstanbul, 3. Cilt, Bölüm XIV, 1876-1880s.
http://www.businessballs.com/freepdfmaterials/free_multiple_intelligences_test_manua l_version.pdf (Erişim: 01.01.2011)
