©
M
E S E L E Y İ iyice kavrayabilmek bakı mından verdiğimiz tarihî gelişme özetine göz attık tan sonra Ermenilerin meşhur Hınçak ve Taş- nak ya da Taşnak Sutyun denilen ihtilâl örgütleri nin kuruluş ve faaliyetle rini gözden geçirebiliriz.Fransa’nın İstanbul büyük elçisi M. Cabon o zamanlarda kurulmuş Ermeni komitelerini şöyle tanımlamaktadır:
DÜŞMANLIK HİSLERİ “Ermeni toplumunun ara sına iki basit fikir sokulması gerekiyordu. Bunlar hürriyet ve millî idealler idi. İhtilâlci komiteler bu ideallerin yayıl masını üzerlerine aldılar. Bu suretle birkaç yıl içinde gizli cemiyetler teşekkül etti. Bun lar propagandalarına Türk idaresinin fena ve noksan ta raflarını katarak, Ermeniler arasında millî uyanış ve is tiklâl fikirlerinin gelişmesine sebep oldular’’
Hayli gerçekçi olan Rus dip lomatı general Mayevski ise şöyle söylüyor: "Ermeni ru hani reislerinin din hususun daki faaliyetleri yok gibidir. Buna mukabil milli fikirlerin inkişafı yönünde üstün gay retler gösterdiler, yüzlerce yıl bu tür fikirler esrarlı manas tırların sessiz duvarları için de gelişti. Buralarda dinî a- yinler yerine Hıristiyan .
Müs-ERMENİ
MESELESİNİN
ç y ü z u
Hınçak
NtŞTEH çetesi askerleri binlerce masum Türk’ü katlettiler. Çünkü komite onlara “Türk’ü, Kürd’ü ber yerde, her türlü koşullar arasında yok etmelisin. Mültecileri, yeminden dönenleri. Ermeni kainlerini öldür. İntikamım al„ diyordu. Ve bu emir binlerce Türk’ün katline sebep oldu...v e
liiman düşmanlığı yaratıldı. Zamanla dinî taassubun ye rine düşmanlık hisleri yerleş tirildi.”
KÜÇÜKLER
Kiliseden ve asıl dıştan beslenen, tahrik edilen Er meni azınlığı Hınçak ve Taş nak gibi büyük örgütlerden önce KiHkya’yı yükseltmek a- macıyla “ Hayırseverler” cc miyeti kurdular. Arkadan "Fc dakârlar,, geldi. 1872’de Van da “ Ittihad ve Halâs” Rus ya'dan medet umarak faaliye
te geçti: Daha sonra “ Kilik- ya Cemiyeti” “ Silâhlılar Ce
miyeti” “ Müttehit Ermeni
Cemiyeti” hattâ “ Ermenistan’a Doğru” cemiyetiyle, türlü î- simler alan örgütler birbirini kovaladı, dışardan destek gö rüldükçe örgütlenme de ayni oaralelde gelişedurdu.
Gariptir, bunların çoğunda laşrolü alanlar Rusya'dan gel tniş Ermenilerdi. Meselâ 189( da İstanbul'da kurulan Sanı ( Yıldırım) İhtilâlci Derneği ile (Kurban) adındaki teşkilât)
düzenleyenlerin başında Dr.
İntihar ekipleri kurulup
katliam harekâtı başladı
Navasartyan vardı ve hu ko-nitelerin faaliyeti Tiflis'ten Önetiiiyordu.
HINÇAK KOMİTESİ Hınçak, “ Can sesi” anla nma gelir. İhtilâlci hatta sos yalist ihtilâlci bir teşekküldür.
Kar) Marks’m felsefesinden e. sinlenerek 1887 de İsviçre'de kurulmuştur.
AZITMA VE DAĞILMA 1890'larda Türkiye’de mer kez olarak İstanbul’u seçen ve
birçok illerde şubeler açan
Hmçaklar önce Rusya’dan
kendilerine iltihak edenlerle gittikçe işi azıttılar, öızellikle bugünkü anlamıyla intihar e- kipleı-i kurarak kanlı hareket lere giriştiler, sonraları ise . her Marksist örgütte görüldü ğü gibi bölünmeler başladı. İ- kîye ayrıldılar. Bir kısmı a- sıl Hınçaklar ismini aldı ve kurucu Nazarberg'in taraftan oldular. Ötekilere “ Yenilikçi Hmçaklar” , “ Veragos Miyal Hmçaklar” adı verildi ki ade
ta düşman kardeşler misâli
birbirlerini öldürmeye başla, dılar.
TAŞNAKLAR VEYA TAŞNAK SUTYUN
CEMİYETİ...
Bu örgüte Taşnaksagauda
denilir. Gerçekten bir dernek değil, Ermeni ihtilâl dernek lerinin birleştirilmiş ihtilâl komitesidir.
Hmçaklar içinde mücadele levam ederken Hınçakm du rumundan memnun olmayan birtakım Ermeniler 1890 yı lında Kafkasya'da önce
Tru-şak (Bayrak) adında bir ga zete çıkarmaya başladılar. A r kasından aynı isimde bir ce miyet kurdular. İşte bu cemi yet “ Taşnak Sutyun,, denilen komitenin çekirdeği oldu.
Komitenin emri korkunçtur: “ Türk’ü, Kürkt’ü her yerde her türlü koşullar arasında yok etmelisin. Mültecüeri, ye niden dönenleri. Ermeni ha- fiyelerini hainleri öldür in tikamını al!” diyordu Taşnak komitesi.
Bu amaçla Türkiye'ye çete ler soktular bu amaçla Tür kiye’deki Ermenileri silâhlan dırdılar ve yine bu amaçlar la harekete geçtiler.
Sonunda ne oldu? Müyon-
larca masum Türk, Ermeni
katliâmında öldürüldü, mil
yonlarca Türk hiç bir şeyden habersiz. Ermeni intikamı adı
verilen harekâtta hunharca
katledildi. Karşılığını tabiîdir ki gördüler. Göreceklerdi zira Türlder haksızlığı kalleşçe ha reketleri affetmezlerdi. Hele hele bir zamanlar en fazla korudukları bağırlarına bas tıkları bir azgınlığın kanlı kal kışmasını hiç mi hiç affede- mezlerdi.
TÜRKİYE İLE SAVAŞ
Nitekim yine tarihe baka
lım; 1914 Ekiminde Çarlık
Rusyası’yla beraber Taşnaklar da Türkiye’ye karşı savaş ilân ettiler. Komite yayınladığı bil diride Rusya’yı destekleyece ğini bildirdi. İlk isyan yine
Maraş’a bağh “ Zeytun” da
çıktı, seferberlik yüzünden Er meniler devlete baş kaldır dılar. bir Ermeni alayının ku rulmasını istediler, red kara rıyla karşılaşınca çeteler ku rarak dağlara çıkarak eşkıya lığa başladılar.
---T'v& aiıg?
Korkunç bir dönemdir bu
Türk-Ermeni ilişkilerinde.
Zeytun’daki isyanda neler ya pılmamıştır ? Terhis edilen as kerler soyulmuş, öldürülmüş, hükümet konağına, kışlalara taarruz edilmiş, köyler yakıl mış, çoluk çocuk katledilmiş tir. Ayrıca, Erzurum ve Beya zıt’taki dışardan tahrik edi len Ermeni askerlerinin yap tıklarının da hâddi ve hesabı
yoktur. Hattâ Ermenilerin
Erzurum’da yaptıkları mezâli me mâni olamayan Erzurum Rus komutanı Albay Khleboff bile şöyle demiştir:
"Ermeniler öyle şeyler ya pıyorlar ki akıl durur. Ancak rüzgâr ekiyorlar, sonunda fır tına biçeceklerdir"
Gerçekten de fırtına biçti ler. Kalleşliğe karşı hırslanan Türklerin yarattığı fırtınayı biçtiler, öç alma değil fakat vatan kurtarmak için girişi len çabanın fırtına gibi ola nını...
Ermeni meselesinin aslı dış tahriklerle şişirilen işte bu haddini bilmez, dostluğu bil mez arkadaşlığı ve sevgiyi an lamaz bir sürü maceraperestin yarattığı sonuçtur bir facia dır.
Ne yazıktır ki o zamanki facianın kalıntıları hâlâ de vam ediyor ve hâlâ dışarda- ki bir kısım Ermeniler Tür
kiye’ye ve Türklere karşı
düşmanlıklarını sürdürüyor
lar.
Y A R I N :
İ S Y A N L A R V E
O L A Y L A R ...
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
