3D modelleme programları ve figür imajlarının resim-iş eğitimi anabilim dalı öğrencilerinin desen dersi başarılarına ve motivasyon düzeylerine etkisi

(1)

3D MODELLEME PROGRAMLARI VE FİGÜR İMAJLARININ

RESİM-İŞ EĞİTİMİ ANABİLİM DALI ÖĞRENCİLERİNİN DESEN

DERSİ BAŞARILARINA VE MOTİVASYON DÜZEYLERİNE ETKİSİ

Selma Taşkesen

DOKTORA TEZİ

GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

(2)

i

TELİF HAKKI VE TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU

YAZARIN

Adı : Soyadı : Bölümü : İmza : Teslim Tarihi :

TEZİN

Türkçe Adı: 3D Modelleme Programları ve Figür İmajlarının Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı Öğrencilerinin Desen Dersi Başarılarına ve Motivasyon Düzeylerine Etkisi

İngilizce Adı:The Effects Of 3D Modelling Programs and Fıgure Images On The Achievement and Motivation Levels Of The Students In Art And Crafts Teacher Training Department

(3)

ii

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı Soyadı:... İmza:...

(4)

iii

JÜRİ ONAY SAYFASI

Selma Taşkesen tarafından hazırlanan 3D Modelleme Programları ve Figür İmajlarının Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı Öğrencilerinin Desen Dersi Başarılarına ve Motivasyon Düzeylerine Etkisi” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı’nda Doktora tezi olarak kabul edilmiştir.

Danışman:(Unvanı Adı Soyadı)

(Anabilim Dalı, Üniversite Adı) ………

Başkan:(Unvanı Adı Soyadı)

Üye:(Unvanı Adı Soyadı)

Tez Savunma Tarihi: …../…../…

Bu tezin Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı’nda Doktora tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.

Unvan Ad Soyad

(5)

iv

(6)

v

TEŞEKKÜR

Doktora eğitimim sırasında, her türlü desteği sunan, bilgi ve deneyimlerini içtenlikle paylaşan ve yardımlarını esirgemeyen, sanat eğitimciliğini ve akademisyen tavrını her zaman örnek aldığım değerli hocam ve tez danışmanım sayın Prof. Dr. Meliha YILMAZ’ a en içten duygularımla teşekkürlerimi sunuyorum.

Bölüm başkanımız olarak bize daima destek olan, ders aşamasında da deneyim ve fikirlerini bizimle paylaşan sayın Prof. Dr. Alev ÇAKMAKOĞLU KURU’ ya, tez çalışmam sürecinde bana bilgi ve tecrübeleriyle yol gösteren ve tezimin şekillenmesinde yardımcı olan değerli hocalarım sayın Prof. Dr. Serap BUYURGAN’ a ve sayın Prof. Dr. Necati CEMALOĞLU’ na, derslerini aldığım değerli hocalarım sayın Doç. Dr. Meltem KATIRANCI’ ya, sayın Doç. Dr. Selami ERYILMAZ’ a ve sayın Doç. Dr. Hatice BEKİR’ e, en içten duygularımla saygı ve şükranlarımı sunuyorum.

Bu süreçte hep yanımda olan Gazi Resim-iş ailesinden sevgili kardeşim Araştırma görevlisi Hande BOLU SERT’ e, Eğitim Bilimleri enstitüsü öğrenci işleri şefi sayın Ceylan KONUK’ a ve Müzeyyen IŞIK’ a ve tez aşamasında bilgi ve deneyimlerini benimle paylaşan arkadaşım Birgül YÜREK’ e teşekkür ediyorum.

Hayatım boyunca hep yanımda, eğitim sürecinde de hep arkamda olan ve üyesi olduğum için gurur duyduğum, en değerlilerim YILDIZ ailesine, lisansüstü eğitimimin her aşamasında yanımda olan, bana her türlü desteği sunan, değerli aile büyüklerimiz Bahattin ve Leyla TAŞKESEN’ e en içten duygularımla teşekkürlerimi sunuyorum.

Sanatını, eğitimciliğini ve bilimsel tavrını her zaman takdir ettiğim ve örnek aldığım, çalışmalarım sırasında maddi, manevi ve bilimsel desteğini her zaman yanımda hissettiğim sevgili eşim Orhan TAŞKESEN’ e ve yoğun çalışmalarım süresince beni motive eden, manevi desteğini ve sevgisini hiç eksik etmeyen biricik kızım Yaren TAŞKESEN’ e çok teşekkür ediyorum.

(7)

vi

3D MODELLEME PROGRAMLARI VE FİGÜR İMAJLARININ

RESİM-İŞ EĞİTİMİ ANABİLİM DALI ÖĞRENCİLERİNİN DESEN

DERSİ BAŞARILARINA VE MOTİVASYON DÜZEYLERİNE ETKİSİ

(Doktora Tezi)

Selma Taşkesen

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Mart 2017

ÖZ

Bu araştırmada 3D programları ve yüksek çözünürlüklü figür imajlarının Eğitim Fakültelerinin Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-İş Eğitimi Ana Bilim Dalı öğrencilerinin desen dersi başarılarına etkisini araştırmak amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, Erzincan Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalında 2015-2016 öğretim yılında 1. sınıfta öğrenim gören öğrencilerden oluşmuştur. Araştırmanın modeli, nicel araştırma yöntemlerinden deneysel yöntemdir. Araştırmada, görsel sanatlar eğitimi alanında desen eğitimi, geleneksel olarak canlı modelden çizim ile 3D programları ve yüksek çözünürlüklü figür imajlarının kullanıldığı eğitim yöntemi olarak iki şekilde verilmiştir. Her iki yöntemin uygulaması araştırmacıdan bağımsız olarak üniversitede bu dersi yürüten bir öğretim üyesi tarafından yürütülmüştür. Araştırmanın verileri öğrenci ürünlerinin araştırmacıdan bağımsız üç alan uzmanı tarafından değerlendirilmesinden oluşan Ürün Değerlendirme formu ve öğrencilerin derse ilişkin motivasyonlarını ölçmek için kullanılan Motivasyon Ölçeği ile toplanmıştır. Araştırmanın verileri SPSS 22. (Statistical Package for Social Sciences) programında .05 anlamlılık düzeyinde test edilmiştir. Araştırmada verilerin normallik varsayımını sağlayıp

(8)

vii

sağlamadığını test etmek için Shapiro-Wilk normallik testi kullanılmıştır. Araştırmada ürün değerlendirme formları üzerinden alınan verilerin güvenirliğini ölçmek amacıyla,

değerlendirmeciler arasındaki tutarlılığın analizi için Pearson Momentler Çarpım

Korelasyonu istatistik tekniği, Motivasyon Ölçeğinden alınan verilerin güvenirliği için ise, Cronbach alfa güvenirlik katsayısı kullanılmıştır. Araştırmada öntest ve sontest puanları farkını ölçmek amacıyla Bağımsız Örneklemler t-testi (Independent-Samples t-test), deney ve kontrol grubunun grup içi öntest ve sontest puan farkını test etmek için ise, Bağımlı Örneklemler t- testinin (Paired Sample t-test) kullanılmıştır. Araştırmada ayrıca grupların öntest, sontest ve izleme testi puanları arasındaki farkı test etmek için Tekrarlanan Ölçümler Varyans Analizi (Repeated Measure ) kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre, deney grubunun 3D modelleme eğitiminden sonra desen dersi başarı düzeyi anlamlı olarak artmıştır. Kontrol grubunun geleneksel canlı modelden desen eğitiminden sonra başarı düzeyinin öntest puanlarına göre anlamlı artış göstermediği görülmüştür. Deney grubunun 3D modelleme eğitiminden sonra başarı düzeyi kontrol grubunda verilen eğitimden sonraki başarı düzeyine göre anlamlı ölçüde artış gösterdiği görülmüştür. İzleme testi sonuçlarına göre ise, 3D modelleme programı ile verilen desen eğitiminin izleme ölçüm puan ortalamaları öntest ortalamalarına göre anlamlı olarak artış gösterdiği, deney grubu sontest puan ortalamaları ile anlamlı bir fark olmadığı bulgulanmıştır. Öte yandan canlı modelle verilen desen eğitiminin izleme ölçüm puanlarının öntest ve sontest puan ortalamalarına göre yüksek olduğu, ancak bu yüksekliğin anlamlı bir fark oluşturmadığı bulgusuna ulaşılmıştır. Kontrol ve Deney grubunun izleme testleri karşılaştırıldığında da deney grubunun izleme puan ortalamalarının kontrol grubunun puan ortalamalarından anlamlı şekilde farklılık gösterdiği bulgusuna ulaşılmıştır. Araştırmada ayrıca deney ve kontrol grubunun desen dersine ilişkin motivasyon düzeyleri karşılaştırılmış, deney ve kontrol grubunun motivasyon düzeyleri arasında anlamlı bir farka ulaşılamamıştır. Sadece motivasyon alt boyutlarından iç motivasyon düzeyinde deney grubunun lehine anlamlı olarak farka ulaşılmıştır. Her iki grubunda motivasyon düzeylerinin yüksek olduğu araştırmanın bulguları arasındadır. Araştırmanın sonucunda 3D modelleme programlarının desen dersi eğitim sürecinde canlı modelden eğitime alternatif olarak kullanılabileceği, eğitim sürecindeki aktivitelerin çeşitlendirilmesi adına her iki yönteminde zaman zaman uygulanmasının yerinde olacağı bilgi ve düşüncesi oluşmuştur. 3D modelleme programları ve yüksek kaliteli figür imajları özellikle sürekli model bulma sorununun yaşandığı eğitim kurumlarında bir alternatif yöntem olarak kullanılabilir.

Anahtar kelimeler: Güzel Sanatlar Eğitimi, Resim-İş Eğitimi, Desen Dersi, 3D programları, Figür imajları

Sayfa Adedi:245

(9)

viii

THE EFFECTS OF 3D MODELLING PROGRAMS AND FIGURE

IMAGES ON THE ACHIEVEMENT AND MOTIVATION LEVELS OF

THE STUDENTS IN ART AND CRAFTS TEACHER TRAINING

DEPARTMENT

(Ph.D Thesis)

Selma Taşkesen

GAZI UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES

March 2017

ABSTRACT

In this research, it was aimed to investigate the effects of the 3D programs and high definition figure images on the achievement of the students, who are studying at the Department of Art and Crafts Teacher Training in the Department of Fine Arts in the Faculty of Education, in design course. The study group of the research consisted of the students, who were in the 1st grade of the Department of Art and Crafts Teacher Training in the Department of Fine Arts in the Faculty of Education of Erzincan University in the academic year of 2015-2016.The model of the research is the experimental method among the quantitative research methods. In the research, the design course in the field of art education was given in two forms as; the 3D programs drawing from a live model traditionally and the training method which high definition figure images are used in. Application both of the methods was carried out with an academician dealing with the mentioned course in the university, independent of the researcher. The data of the research were collected with the Product Evaluation form prepared with the evaluation of the students’ products after the evaluation by three evperts in the field independent of the researcher and the Motivation Scale used to determine the motivations of the students related to the lesson. The data of the research were tested at the level of .05 significance in the SPSS 22. (Statistical Package for Social Sciences) program. To test whether the data provided the hypothesis of normality in the study, Shapiro-Wilk normality test was applied. In order to measure the reliability of the data obtained from the product evaluation

(10)

ix

forms in the research, for the analysis of the consistency between the evaluators, Pearson Product-moment correlation coefficient, and for the reliability of the data from the Motivation Scale, Cronbach alfa reliability coefficient was used. In order to measure the difference between pre and postest scores in the research, the Independent Sampling t-test, to test the in-group pre-test and post-test score difference between the experimental and control group, Paired Sample t-test was used. In addition, to test the difference between groups' pre-test, post-test and follow-up test scores in the study, Repeated Measure Variance Analysis was applied. According to the findings of the research, the achievement levels of design course of the experimental group increased significantly after the 3D modelling education. It was determined that the control group did not demonstrate a significant increase in their achievement levels after the design training from the traditional live model compared with their pre-test scores. It was noticed that the achievement level in the experimental group increased significantly after the 3D modelling education. According to the results of the Follow-up tests, it was found out that the averages of the follow-up measurement scores of the design training given by the 3D modelling program increased meaningfully compared with the pre-test averages, and no significant difference in the post-test score averages in the experimental group. On the other hand, it was also found out that the follow-up measurement scores given with the design training with live model were high compared with the pre-test and post-test score averages; however, that scores did not constitute a meaningful difference. When the follow-up tests of the control and experimental group were compared, it was notices that the follow-up score averages of the experimental group demonstrated difference meaningfully compared with the control group score averages. In addition, the motivation levels of the experimental and control groups related to the design course were compared; yet, no significant difference was encountered between the motivation levels of experimental and control group. Among the sub-dimensions of motivation, a meaningful difference was encountered only in favour of the experimental group at the level of internal motivation. At the end of the research, a knowledge and thought came into existence that the live model might be used as an alternative in education during the design course training process of the 3D modelling programs, and in order to vary the activities stated in the process of education, it would be useful to apply both of the methods when necessary. The 3D modelling programs and high definition figure images can be used as an alternative method especially in educational institutions where a problem of finding a continuous model occurs. It can be expressed that the diversity of the method may have an effect of enhancing the internal motivation, which is seen to be high especially in the experimental group.

Keywords: Fine Arts Education, Art and Crafts Education, Design Course, 3D programs, Figure Images

Page Number : 245

(11)

x

İÇİNDEKİLER

TELİF HAKKI VE TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU ... i

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI ... ii

JÜRİ ONAY SAYFASI ... iii

TEŞEKKÜR ... v

ÖZ ... vi

ABSTRACT ... viii

İÇİNDEKİLER ... x

TABLOLAR LİSTESİ ... xiv

ŞEKİLLER LİSTESİ ... xvii

SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ ... xxiii

BÖLÜM I ... 1

GİRİŞ ... 1

Araştırmanın Amacı ... 3

Araştırmanın Alt Amaçları: ... 3

Araştırmanın Önemi ... 4

Varsayımlar ... 5

(12)

xi

BÖLÜM II ... 6

İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ... 6

BÖLÜM III ... 12

KURAMSAL ÇERÇEVE ... 12

Desen Nedir? ... 12 Desen Çeşitleri ... 18 Artistik Desen ... 18 Akademik Desen ... 19 Çizgiyle Desen ... 20 Lekeyle Desen ... 21

Ton Değerleriyle Desen ... 23

Deseni Oluşturan Elemanlar ... 25

Desenin ilkeleri: ... 29

Kompozisyon ... 32

Desen Eğitimi ... 35

Üç Boyutlu Nesneden Desen ... 39

Modelden Desen ... 41

Desenin Tarihçesi ... 44

Türkiyede Desen Eğitiminin Tarihçesi ... 48

Sanat ve Teknoloji ... 57

3D Modelleme Programları ... 62

Modeller ... 63

Model Çeşitleri ... 63

3D Programları Ve Desen Dersi ... 65

Motivasyon ... 67

Motivasyonla İlgili Kuramsal Yaklaşımlar... 72

(13)

xii

Bilişsel Yaklaşım ... 73

Sosyal Öğrenme Yaklaşımı ... 74

Hümanistik Yaklaşım ... 75

Sanat Eğitimi ve Motivasyon ... 76

BÖLÜM IV ... 82

YÖNTEM ... 82

Araştırma Modeli ... 82

Evren ve Örneklem ... 83

Veri Toplama Araçları: ... 84

Ürün Değerlendirme Formu (ÜDF): ... 84

Motivasyon Ölçeği (MÖ) ... 87

Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışmaları ... 87

Ürün Değerlendirme Formuna İlişkin Ölçüm Güvenirliği ... 87

Motivasyon Ölçeğine İlişkin Ölçüm Güvenirliği ... 90

Ürün Değerlendirme Formunun Geçerliği ... 90

Ürün Değerlendirme Formuna ilişkin normallik analizleri ... 91

Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması ... 93

Uygulama Süreci ... 94

Öğrencilerin öntest ve sontest çizimleri ve çizimlere ilişkin değerlendirici puanları ve yorumlar ... 105

BÖLÜM V ... 181

BULGULAR VE YORUMLAR ... 181

1.Deney ve kontrol gruplarının öntest puanları arasındaki farka ilişkin Bulgular: ... 181

2. Deney grubu öntest-sontest puanları arasındaki farka ilişkin bulgular: .... 182 3. Kontrol grubu öntest-sontest puanları arasındaki farka ilişkin Bulgular: 182

(14)

xiii

4. Deney ve Kontrol Gruplarının Sontest Puanları Arasındaki Farka İlişkin

Bulgular: ... 183

5. Deney grubu öntest-sontest ve İzleme testi puanları arasındaki farka ilişkin bulgular: ... 183

6. Kontrol grubu öntest-sontest ve izleme testi puanları arasındaki farka ilişkin bulgular: ... 184

7. Deney ve Kontrol Gruplarının İzleme Puanları Arasındaki Farka İlişkin Bulgular: ... 185

8. Deney ve Kontrol Gruplarının Motivasyon Düzeyleri Arasındaki Farka İlişkin Bulgular: ... 186

BÖLÜM VI ... 189

TARTIŞMA VE SONUÇ ... 189

3 D Modelleme Programının ve Figür İmajlarının Desen Dersinde Kullanımı ve Öğrencilerin Başarılarına Etkisine İlişkin Tartışma ... 189

Deney ve Kontrol Gruplarının Motivasyon Düzeyleri Farkına İlişkin Tartışma ... 191

Öneriler ... 194

3D Modelleme Programı ve Yüksek Çözünürlüklü İmajların Kullanımına İlişkin Öneriler ... 194

Gelecekte yapılacak araştırmalar için öneriler: ... 194

KAYNAKLAR ... 195

(15)

xiv

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. Çalışma Grubuna İlişkin Bilgiler ... 84

Tablo 2. Ürün Değerlendirme Formu İfadeleri ... 86

Tablo 3. Değerlendirmecilerin Öntest Puanları Arasındaki İlişkiye İlişkin Pearson Korelasyon Katsayıları ... 88

Tablo 4. Değerlendirmecilerin Sontest Puanları Arasındaki İlişkiye İlişkin Pearson Korelasyon Katsayıları ... 88

Tablo 5. Değerlendirmecilerin İzleme Testi Puanları Arasındaki İlişkiye İlişkin Pearson Korelasyon Katsayıları ... 89

Tablo 6. Deney ve Kontrol Gruplarının Ürün Değerlendirme Formuna İlişkin Öntest Shapiro-Wilk Normallik Testi Sonuçları ... 91

Tablo 7. Deney ve Kontrol Gruplarının Ürün Değerlendirme Formuna İlişkin Son Test Shapiro-Wilk Normallik Testi Sonuçları ... 91

Tablo 8. Ürün Değerlendirme Formuna İlişkin Öntest ve Sontestlerden Elde Edilen Puanların Normallik Değerleri... 92

Tablo 9. Kontrol ve Deney Grubuna İlişkin Haftalık Ders Programları ... 96

Tablo 10 Deney grubu öğrenci 1 öntest-sontest ortalama puanları ... 106

(16)

xv

Tablo 27 Kontrol grubu öğrenci 1 öntest-sontest ortalama puanları ... 142

(17)

xvi

Tablo 47 Deney ve Kontrol Grubu Öntest Puan Ortalamaları farkına İlişkin Independent Sample t-testi Sonuçları ... 181

Tablo 48 Deney Grubu Öntest Sontest Puan Ortalamaları farkına İlişkin Paired Sample t-testi Sonuçları ... 182

Tablo 49 Kontrol Grubu Öntest Sontest Puan Ortalamaları Farkına İlişkin Paired Sample t-testi Sonuçları ... 182

Tablo 50 Deney ve Kontrol Grubu Sontest Puan Ortalamaları Farkına İlişkin Independent Sample t-testi Sonuçları ... 183

Tablo 51 Deney Grubu Öntest- Sontest- İzleme Testi Puan Ortalamaları farkına İlişkin Repeated Measure Testi Sonuçları ... 184

Tablo 52 Kontrol Grubu Öntest- Sontest- İzleme Testi Puan Ortalamaları farkına İlişkin Repeated Measure Testi Sonuçları ... 185

Tablo 53 Deney ve Kontrol Grubu İzleme Puan Ortalamaları Farkına İlişkin Independent Sample t-testi Sonuçları ... 186

Tablo 54 Deney ve Kontrol Grubu Motivasyon Düzeyleri Farkına İlişkin Independent Sample t-testi Sonuçları ... 187

(18)

xvii

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1. Prehistorik dönem (MÖ. 500.000- MÖ. 10.000)Altamira Mağarası, İspanya ... 12

Şekil 2. Leonordo da Vinci... 14

Şekil 3. Degas, Balerin, renkli desen (1880) ... 15

Şekil 4. Lautrect Desen HermitageMüzesi, St. Petersburg ... 16

Şekil 5. Raphael, Desen, Ashmolean Müzesi, İngiltere(1483-1520) ... 17

Şekil 6 . GustavKlimt: The Three Ages of Woman(1905)... 17

Şekil 7. Matisse, eskiz(1910) ... 18

Şekil 8. Picasso, Desen(1949) ... 19

Şekil 9. Matisse, Kadın Başı, Eskiz(1935), Hermitage Müzesi, Rusya· ... 19

Şekil 10 . PaoloVeronese (1570) Lavi ve Tebeşir ... 20

Şekil 11 . Sanzio Raffaello, Eskiz (1520) ... 20

Şekil 12. Rembrant , Desen (1650) ... 21

Şekil 13. Van Gogh, Desen (1880)... 21

Şekil 14. Pollock, Number 14,(1945) ... 22

Şekil 15. Mastisse , Natürmort, (1900), Mürekkeple Çizim ... 22

Şekil 16. HansHolbein, Desen ... 24

Şekil 17. Dürer, Study of hands, (1506). ... 24

Şekil 18. Canaletto, Londra Köprüsü, Lavi (1749), Royal Koleksiyon, Windsor ... 28

Şekil 19.Dürer, Sulu Boya Desen (1494), Albertina, Viyana ... 28

Şekil 20.Van Gogh, Kış Bahçesi, Eskiz (1880), Van Gogh Müzesi, Amsterdam ... 29

(19)

xviii

Şekil 22. GiuseppeArcimboldo [JuseppeArşimboldo , Eskiz (1576), Ulusal Galeri, İspanya

... 34

Şekil 23.Degas, Makyaj Masasındaki Kadın, Renkli Desen (1889), Hermitage Müzesi, St Petersburg ... 35

Şekil 24. Süleyman Seyyid, Natürmort ... 40

Şekil 25. Mustafa Ayaz,(1974) ... 43

Şekil 26. Altamira Mağarası, İspanya ... 44

Şekil 27.Lascaux Mağarası, Fransa ... 44

Şekil 28. Leonardo da Vinci ,Eskiz (1488) Royal kütüphanesi, Windsor... 45

Şekil 29. Leonardo Da Vinci Desen, OturanFigür(1484), Louvre Müzesi, Fransa ... 45

Şekil 30. Picasso , Guernica , (1937), İspanya ... 45

Şekil 31. Profile of a Woman: JaneAvril, (1893) ... 46

Şekil 32. Rembrandt, Sadaka, Gravür (1648), Rijks Müzesi, Amsterdam... 46

Şekil 33. Kollwitz, Ölmüş Çocuk ve Annesi, Taş Baskı (1895), Kathe Koltwitz Müzesi, Köln... 47

Şekil 34. Picasso , Desen (1959),Cincinnati Sanat Müzesi, ABD ... 47

Şekil 35. Şeker Ahmet Paşa, Ormanda Oduncu, MSGSÜ İRHM ... 50

Şekil 36. Hüseyin Zekai Paşa, Rodos Seferi Zaptı,(1882) İ.D. M. Koleksiyonu ... 50

Şekil 37. Halil Paşa, Boğazdan Rumeli Hisarına Bakış,(1903) ... 51

Şekil 38. Halil Paşa , Salacak’tan, (1928) Özel Koleksiyon ... 51

Şekil 39. Osman Hamdi Bey, İki Müzisyen Kız, (1880), Özel Koleksiyon ... 52

Şekil 40. Osman Hamdi Bey Mimozalı Kadın, (1906) MSGSÜ İRHM ... 52

Şekil 41. Namık İsmail, Harman, (1923) ... 53

Şekil 42. Hüseyin Avni Lifij ... 53

Şekil 43. İbrahim Çallı, Plajda Kadınlar, (1927) ... 53

(20)

xix

Şekil 45. 3D Programının kullanımına ilişkin ekran fotoğrafı ... 97

Şekil 46. 3D Programının kullanımına ilişkin ekran fotoğrafı ... 98

Şekil 51. 3D Programının kullanımında hareketli formlara ilişkin ekran fotoğrafı ... 100

Şekil 52-3D Programının kullanımına ilişkin ekran fotoğrafı... 101

Şekil 53- 360 derece açıya sahip figür imajlarının ekran görüntüsü ... 102

Şekil 54- 360 derece açıya sahip figür imajlarının yakın plan ekran görüntüsü ... 102

Şekil 55- 3D programlarının ve yüksek çözünürlüklü figür imajlarının kullanıldığı bir desen dersi ... 103

Şekil 56- Canlı modelin kullanıldığı bir desen dersi ... 103

Şekil 57 Deney grubu öğrenci 1’e ait öntest çizimi ... 105

Şekil 58 Deney grubu öğrenci 1’e ait sontest çizimi ... 105

Şekil 59 Deney grubu öğrenci 2’ye ait öntest çizimi ... 108

Şekil 60 Deney grubu öğrenci 2’ye ait sontest çizimi ... 108

(21)

xx

Şekil 73 Deney grubu öğrenci 9’a ait öntest çizimi ... 122

Şekil 74 Deney grubu öğrenci 9’a ait sontest çizimi ... 122

Şekil 75 Deney grubu öğrenci 10’a ait öntest çizimi ... 124

Şekil 76 Deney grubu öğrenci 10’a ait sontest çizimi ... 124

Şekil 79 Deney grubu öğrenci 12’ye ait öntest çizimi ... 128

Şekil 82 Deney grubu öğrenci 13’e ait sontest çizimi ... 130

Şekil 91 Kontrol grubu öğrenci 1’e ait öntest çizimi ... 141

Şekil 92 Kontrol grubu öğrenci 1’e ait sontest çizimi ... 141

Şekil 93 Kontrol grubu öğrenci 2’ye ait öntest çizimi ... 143

Şekil 94 Kontrol grubu öğrenci 2’ye ait sontest çizimi ... 143

(22)

xxi

Şekil 96 Kontrol grubu öğrenci 3’e ait sontest çizimi ... 145 Şekil 97 Kontrol grubu öğrenci 4’e ait öntest çizimi ... 147 Şekil 98 Kontrol grubu öğrenci 4’e ait sontest çizimi ... 147 Şekil 99 Kontrol grubu öğrenci 5’e ait öntest çizimi ... 149 Şekil 100 Kontrol grubu öğrenci 5’e ait sontest çizimi ... 149 Şekil 101 Kontrol grubu öğrenci 6’ya ait öntest çizimi ... 151 Şekil 102 Kontrol grubu öğrenci 6’ya ait sontest çizimi ... 151 Şekil 103 Kontrol grubu öğrenci 7’ye ait öntest çizimi ... 153 Şekil 104 Kontrol grubu öğrenci 7’ye ait sontest çizimi ... 153 Şekil 105 Kontrol grubu öğrenci 8’e ait öntest çizimi ... 155 Şekil 106 Kontrol grubu öğrenci 8’e ait sontest çizimi ... 155 Şekil 107 Kontrol grubu öğrenci 9’a ait öntest çizimi ... 157 Şekil 108 Kontrol grubu öğrenci 9’a ait sontest çizimi ... 157 Şekil 109 Kontrol grubu öğrenci 10’a ait öntest çizimi ... 159 Şekil 110 Kontrol grubu öğrenci 10’a ait sontest çizimi ... 159 Şekil 111 Kontrol grubu öğrenci 11’e ait öntest çizimi ... 161 Şekil 112 Kontrol grubu öğrenci 11’e ait sontest çizimi ... 161 Şekil 113 Kontrol grubu öğrenci 12’ye ait öntest çizimi ... 163 Şekil 114 Kontrol grubu öğrenci 12’ye ait sontest çizimi ... 163 Şekil 115 Kontrol grubu öğrenci 13’e ait öntest çizimi ... 165 Şekil 116 Kontrol grubu öğrenci 13’e ait sontest çizimi ... 165 Şekil 117 Kontrol grubu öğrenci 14’e ait öntest çizimi ... 167 Şekil 118 Kontrol grubu öğrenci 14’e ait sontest çizimi ... 167 Şekil 119 Kontrol grubu öğrenci 15’e ait öntest çizimi ... 169 Şekil 120 Kontrol grubu öğrenci 15’e ait sontest çizimi ... 169 Şekil 121 Kontrol grubu öğrenci 16’ya ait öntest çizimi ... 171

(23)

xxii

Şekil 122 Kontrol grubu öğrenci 16’ya ait sontest çizimi ... 171 Şekil 123 Kontrol grubu öğrenci 17’ye ait öntest çizimi ... 173 Şekil 124 Kontrol grubu öğrenci 17’ye ait sontest çizimi ... 173 Şekil 125 Kontrol grubu öğrenci 18’e ait öntest çizimi ... 175 Şekil 126 Kontrol grubu öğrenci 18’e ait sontest çizimi ... 175 Şekil 127 Kontrol grubu öğrenci 19’a ait öntest çizimi ... 177 Şekil 128 Kontrol grubu öğrenci 19’a ait sontest çizimi ... 177 Şekil 129 Kontrol grubu öğrenci 20’ye ait öntest çizimi ... 179 Şekil 130 Kontrol grubu öğrenci 20’ye ait sontest çizimi ... 179

(24)

xxiii

SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ

İRHM İstanbul Resim Heykel Müzesi

MSGSÜ Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi MÖ Motivasyon Ölçeği

(25)

BÖLÜM I

GİRİŞ

Mevcut eğitim süreçleri sıklıkla revizyona ihtiyaç duyar. Bu ihtiyaç eğitim süreçlerinin organik bir yapısı olması sebebi iledir. Eğitim ve öğretimin revize edilmesi, günün düşüncesi, felsefesi, teknolojisi, tekniği, materyali ile tekrar yorumlanıp ve yeniden yapılandırılması dinamik eğitim sürecinin zorunlulukları arasındadır. Günün sorunlarına çözüm üretebilecek yapıcı, yaratıcı ve üretken bireylerin yetişmesi ancak kendini yenileyebilen eğitim süreçleri ile mümkündür. Eğitim sürecinde yer alan teknoloji, mekan, insan kaynağı, materyal, zaman gibi konuların gözden geçirilmesi, aynı zamanda mevcut eğitimin özeleştirisi niteliği de taşımaktadır.

İçinde bulunduğumuz dönem özellikleri itibari ile bilişim teknolojilerinin eğitim süreçlerine en çok entegre edildiği, etkilerinin sorgulandığı, değerlendirmeler yapılarak yeni öğrenmelerin, hatta deneyimlerin bu alanda oluşturulduğu dönemdir. Günümüzde öğretim alanındaki sorunların çözümünde karşılaşılan zorlukları aşmada geleneksel yaklaşımların yetersiz kaldığı düşünüldüğünde; bu sorunları aşmada en etkili yaklaşımlardan biri olan bilgi teknolojilerinin sağladığı olanaklardan yararlanmak kaçınılmaz olmaktadır (Kayabaşı,2005,s.152). Bilgi teknolojisinin eğitim amaçlı kullanılmasını öngören öğretim yöntemlerinden biri de Bilgisayar Destekli Eğitim yöntemidir. ‘BDE, bilgisayarın öğrenmenin meydana geldiği bir ortam olarak kullanıldığı, öğretim sürecini ve öğrenci motivasyonunu güçlendiren, öğrencinin kendi öğrenme hızına göre yararlanabileceği, kendi kendine öğrenme ilkelerinin bilgisayar teknolojisi ile birleşmesinden oluşmuş bir öğretim yöntemidir’ (Şahin ve Yıldırım, 1999). Yine Tosun (2006) Bilgisayar destekli öğretimde temel öğreticinin öğretmen olduğu eğitim-öğretim

(26)

2

ortamlarında, öğretimsel içerik veya etkinliklerin bilgisayar yoluyla öğrenciye aktarıldığı öğretim yöntemi olduğunu ifade etmiştir. Bilgisayar desteği ile sağlanan öğretimsel içerik ve etkinliklerin aktarılması farklı programlarla gerçekleşmektedir. Akıllı ve Seven (2014) in Lowe (2003)' den aktardığı üzere "Bilgisayar destekli hazırlanan modeller, simülasyonlar veya animasyonlar öğrenenler açısından en iyi eğitimsel program seçenekleri olabilir" ifadesi bilgisayar destekli modellerin, simülasyon ve animasyonların eğitim için önemini ifade etmektedir. Kayabaşı (2005) insanoğlunun bilginin bilgisayarla işlenmesi ve sunulması için çeşitli arayışlara girdiğini bu arayışların çeşitli kavramları beraberinde getirdiği, bu kavramlardan birinin de "sanal gerçeklik" kavramı olduğunu ifade etmektedir. Sanal gerçeklik, gerçeğin yeniden inşa edilmesidir. Yani bir şeyin gerçeği varsa sanalının da oluşturulabileceği görüşüdür (Kayabaşı,2005,s.152). Sanal gerçekliklerden biri de 3 boyutlu sanal gerçeklikler üreten 3D programlarının sağladığı bilgisayar modelleridir. Akıllı ve Seven (2014) 3D bilgisayar modelleri ile yapılan sunumların öğrenenler için farklı karmaşıklıkları anlamada ve çözmede en iyi yapılar olduğunu ve bu modellerin bazı soyut kavramları, somutlaştırmak için etkili ve bilimsel bir yol olduğunu ifade etmişlerdir. Ancak Tosun'un (2006) belirttiği gibi bilgisayar destekli eğitim yönteminin her seviyedeki öğrenci, ders ve program için kullanıldığını, bu yöntemlerin her ders için kullanılıp kullanılamayacağı, hangi şartlarda bu yöntemlerin daha etkin olacağı gibi soruların günümüzün önemli tartışmaları arasında yer almaktadır. Bu sebeple teknolojik gelişmelerin her alandaki eğitim süreçlerine katılmasının yanı sıra sanat eğitimi alanında da kullanılabilirliğinin sorgulanması araştırmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Bilgisayar destekli öğretim yöntemleri genel çerçevesinde; matematik öğretimi (Bayraktar, 1988; Eryiğit, 2010; Gürbüz ve Gülburnu, 201; Hangül ve Devrim, 2010; İçel, 2011; Öztürel, 1987), akademik başarıya ve uzamsal konuların öğretimi (Akıllı ve Seven, 2014; Aktamış ve Arıcı, 2013; Kablan, 2010; Şimşek ve Koru Yücekaya, 2014; Yıldız & Tüzün, 2011), Fen Bilgisi Eğitimi (Arıcı, 2013; Özabacı ve Olgun, 2011; Yenice, Sümer, Oktaylar & Erbil, 2003; Yenice, 2003) gibi alanlarda çalışmalara rastlanmaktadır. Bilgisayar destekli eğitim ve bilgisayar destekli sanat eğitimi konusunda yapılan araştırmalar (Doğangün, 2007; Şengül, 2006; Tepecik ve Zor, 2014) çok az sayıdadır. Özellikle de desen eğitimi belki somut gerçekliklere dayanan özelliği itibari ile de bilgisayar destekli eğitimin ihtiyaç duyulmadığı bir ders olduğu düşünülebilir. Fakat desen eğitiminin aslında kendine has problemleri içerisinde barındırdığı bir gerçektir. Sanat eğitiminin temel eğitimlerinden biri desen eğitimidir. Desen eğitimi öğrencilerin renk

(27)

3

kaygısı olmadan her türden çizimini ifade eder. Desen eğitiminin temel objelerinden birisi de insan figürüdür. Bu nedenle desen derslerinde insan figürü çizimi için canlı model kullanılmasını gerekli kılar. Sanat eğitimcisi yetiştiren fakültelerin çoğunluğunda aylıkla çalışan canlı modellerin olmaması, öğrencilerin derslerde bir birine modellik yapmak zorunda kalması bazı sorunları da beraberinde getirmektedir. Bunlar her hafta modellik yapmak isteyen öğrencinin bulunamaması, modellik yapmak isteyen öğrenci bulunduğunda farklı duruş ve pozisyonların öğrenciden istenememesi, kas ve kemik yapısını gösterecek kıyafetleri giymelerinin öğrenciden istenemeyeceği gibi sınırlılıklardır. Bu sınırlılıklara çağın bilgi ve bilişim çağı olması dolayısıyla bilgisayar teknolojisinin ve onun insanlığa sunduğu olanakların kullanılmasının çözüm olma olasılıklarının sorgulanması çerçevesinde; araştırmanın amacı, 3D modelleme programları ve yüksek çözünürlüklü fotoğraflama teknikleri ile üretilen 360 derece dönebilme özelliğine sahip yüksek kaliteli figür imajlarının lisans düzeyinde (Eğitim Fakültelerinin Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-İş Eğitimi Ana Bilim Dalı) öğrenim gören üniversite 1. sınıf öğrencilerinin desen dersi başarı düzeylerine etkisini araştırmaktır. Araştırmada bu amaç kapsamında aşağıdaki alt amaçlara ulaşılmaya çalışılmıştır.

Araştırmanın Amacı

Bu çalışmanın amacı, 3D modelleme programları ve yüksek çözünürlüklü fotoğraflama teknikleri ile üretilen 360 derece dönebilme özelliğine sahip yüksek kaliteli figür imajlarının lisans düzeyinde (Eğitim Fakültelerinin Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-İş Eğitimi Ana Bilim Dalı) öğrenim gören üniversite 1. sınıf öğrencilerinin desen dersi başarı düzeylerine etkisini araştırmaktır.

Araştırmanın Alt Amaçları:

1. Deney ve kontrol gruplarının öntest puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır? 2. Deney grubu öntest-sontest puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?

3. Kontrol grubu öntest-sontest puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?

4. Deney ve kontrol gruplarının sontest puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır? 5. Deney grubu öntest-sontest ile izleme puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?

(28)

4

6. Kontrol grubu öntest-sontest ile izleme puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır? 7. Deney ve kontrol gruplarının izleme puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır? 8. Deney ve kontrol gruplarının motivasyon düzeyleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

Araştırmanın Önemi

Gelişen teknolojinin olanaklarının eğitim ve öğretim sektörüne uyarlanması ve öğretimde kullanılma etkililiklerinin sorgulanması her dönem için önemlidir. Teknoloji alanındaki gelişmelerin gelişim içerisinde özellikle bilgi çağının en önemli teknolojisi olan bilgisayarın eğitim öğretimde destek bir araç olarak kullanılmasının etkililiğinin araştırılmasının önemi konu ile ilgili birçok araştırmada vurgulanmıştır. Araştırmada Bilgisayar Destekli Eğitimin öğretmen yetiştiren kurumlardaki desen dersine ilişkin bilgi ve uygulamadaki deneyimi artırma potansiyeli ve gücünün görülmesi, öğretmen yetiştirme yönüyle eğitimle doğrudan ilişkilidir. Bilgisayar destekli eğitim, sanat eğitimine getirmesini umduğumuz kazanımlarla büyük destek vermiş olacaktır. Bu araştırma ile eğitim fakültesi güzel sanatlar bölümü resim-iş eğitimi anabilim dalı öğrencilerinin desen bilgileri (ilişkili terimler, anatomi, desenin elemanları vb.) ve deneyimleri sorgulanmıştır. Bir dönem boyunca toplanan veriler desen dersi eğitim programları, dersin yürütülmesi, öğrencilerin desen dersi kazanımları, hedefleri ve davranışları ile ilgili birçok sürece ışık tutacağı öngörülmektedir. Araştırmanın sağlayacağı en önemli fayda, özellikle eğitim fakülteleri sanat eğitimi bölümlerinde kadrolu modellerin olmamasının getirdiği soruna yönelik kısmen de olsa çözüm getirebileceği düşüncesidir. Beklentilerin gerçekleşmesi durumunda bu alanda belki de interaktif bir CD oluşturulması fikri araştırmacılarda ve eğitimcilerde oluşmuş olacaktır.

Bu konuyla doğrudan ilgili herhangi bir çalışmanın yapılmamış olmasının araştırmayı önemli kıldığı düşünülmektedir. Araştırmanın önemine katkı yapacak bir diğer yönü de öğrenci motivasyonuna sağlayacağı katkılardır. Özellikle araştırmada içsel motivasyonu artırarak öğrencinin ilgi, merak ve heyecanını artıracağı bununda ödül, ceza gibi dışsal motivasyondan daha önemli ve etkili öğrenmeler sağlayacağı söylenebilir. Motivasyon artışı sağlayabilecek bir diğer neden ise, desen dersi için seçilen yöntemin yeni, güncel teknolojiyi kullanan, dinamik yönünün olmasıdır. Genç öğretmen adayları güncel teknoloji

(29)

5

ve inovatif yöntemlere daha çok ilgi duymaktadırlar. Kullanılan bilgisayar programının android uygulamaları desteklemesi ve cep telefonu üzerinden dersin tekrarı ve ödevlendirmelerin yapılabilmesi olanaklarının olması yine motivasyonu artırıcı bir özellik olarak önem taşımaktadır.

Varsayımlar

Bu araştırmada uygulamanın yapılacağı çalışma grubunun çalışmaların uygulanması sürecinde içtenlikli olacağı varsayılmaktadır.

Sınırlılıklar

 Araştırma, 2015-2016 öğretim yılı ikinci yarıyıl Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı desen derslerine devam eden öğrenciler ve bu dersi yürüten öğretmenden elde edilecek verilerle sınırlanmıştır.

 Araştırma verileri öğrenci ürünleri değerlendirme formu ve motivasyon ölçeği yoluyla elde edilen verilerle sınırlıdır.

 Araştırmanın uygulama aşamasında katılımcılardan toplanacak veriler 2015-2016 öğretim yılında Şubat ve Mayıs ayları arasındaki 12 haftalık süre ile sınırlandırılmıştır.

(30)

BÖLÜM II

İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

Kara (2006) tarafından hazırlanan “Temel Tasarım Eğitimine Destek Bir Veri Tabanı Önerisi” isimli çalışma, mimarlık eğitimi müfredatında önemli bir yeri olan ‘temel tasarım’ dersine destek verecek görsel bir veri tabanı modeli oluşturulmasına yöneliktir. Geliştirilecek model, multimedya teknolojisi ile bilginin elektronik ortamda depolanması ve öğrencilerin etkileşimli olarak faydalanmalarına olanak sağlayacaktır. ‘Temel tasarım’ stüdyosunu elektronik ortamda destekleyici, etkileşimli ve dinamik bir veri tabanı geliştirilmesi çalışmanın temel hedefidir. Belirlenen amaca yönelik çalışma beş bölümden oluşacaktır.

Arıkan (2010) tarafından hazırlanan çalışmada Türkiye’de halâ aktif görevde bulunan sanatçı akademisyenlerin bilgisayarla sanat ve tasarıma bakış açılarını bir alan araştırması ile ortaya koymaktır. Çalışmanın amacı; bilgisayarla sanat ve tasarım konusu ile ilgili olarak, sanatçı akademisyenlerin görüş ve düşüncelerin ne yönde olduğunu tespit etmektir. Bu amaca yönelik olarak, Türkiye’deki resmi ve özel üniversitelerin Güzel Sanatlar Eğitimi, Güzel Sanatlar Tasarım Fakülte ve Bölümlerinde görev yapan akademisyenlere anket uygulanmıştır. Alan araştırması sonucu elde edilen bulguların, “bilgisayarla sanat / tasarım” kavramlarına bir açıklık getirerek konu hakkındaki tartışma ve bilgi alış verişine de katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu araştırma kapsamında, sanatçı akademisyenlerin bahsi geçen kaygılara ilişkin olarak düşüncelerinin ne yönde olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak; sanat ve tasarım alanında bilgisayarın etkili bir üretim aracı olduğu ortadadır. Ancak; sağladığı imkânlar nedeniyle yegâne ve en geçerli üretim aracı şeklinde değerlendirilmemelidir. Geleneksel üretim yöntemleri ile birlikte hem tek başına

(31)

7

hem de ortak şekilde kullanılabilecek bir üretim biçimi olarak görmek doğru bir yaklaşım gibi görünmektedir.

Öztürk (2007) tarafından hazırlanan “Eğitim fakülteleri Resim-is Öğretmenliği Bölümlerinde Grafik Eğitiminde Bilgisayar Ve Baskı Teknolojisinin Kullanımı” adlı çalışma ile bütün sanat eğitimi ve teknoloji alanındaki gelişim ve değişimlere nasıl uyum sağlanıyor bunlar hakkında öğrenciler ne düşünüyor, var olan durum nedir sorularına yanıtlar aranmıştır. Eğitimin alıcıları olan öğrencilere anket uygulaması yapılarak soruların cevapları alınmıştır. Sonuç olarak ortaya çıkan araştırma bulguları değerlendirilmiştir. Bu çalışmada kurumların grafik eğitimi sürecinde öğrencilere neler sunduğu, öğrencilerin kendilerini hayata hazırlama noktasında neler yaptığı ve grafik tasarım alanında sanat ürünleri hazırlarken teknolojiden ne kadar faydalandığı gibi önemli hususlar araştırılmıştır. Ortaya çıkan sonuçlar göstermiştir ki sanat eğitimi alan öğrenciler teknoloji kullanımı konusunda oldukça isteklidir ve çalışmalarında sıkça kullanmaktadır.

Demirci (2011) tarafından hazırlanan “Bilgisayar Destekli Eğitimin Grafik Tasarım Dersinde Kullanımına İlişkin Öğrenci Görüşleri” isimli çalışmada araştırmanın örneklemini Ankara, Başkent ve Gazi üniversitelerinde öğrenim gören, gelişi güzel seçilen ve çalışmaya katılmayı kabul eden 241 öğrenci oluşturmaktadır. Bilgisayar destekli eğitimin grafik tasarım dersinde kullanımına ilişkin öğrenci görüşleri, yetenek sınavına girme durumuna göre incelenerek ki-kare analizi ile değerlendirilmiştir. Sonuçta, bilgisayar destekli eğitimin grafik tasarım dersinde kullanımına ilişkin öğrenci görüşleri yetenek sınavına girme durumuna göre incelendiğinde; bilgisayar destekli eğitimin grafik dersinde kullanılmasının; eğiticiye zamanı rahat kullanma imkânı verdiğini, öğrenciler arasında seviye farklılıklarını ortadan kalkmasına neden olduğunu ve seviyenin öğrenci tarafından belirlenmesine imkân sağladığını, öğrenci etkinliklerinin ve performansının izlenebilmesine imkân verdiğini, öğrenciye zaman ve ortamdan bağımsız çalışma imkânı verdiğini, eğitimcilerin kullanılan programlarla ilgili yeterli bilgi ve donanıma sahip olmamaları durumunda problem yaşandığı görüşlerine yetenek sınavına giren öğrenciler yetenek sınavına girmeyen öğrencilere göre daha fazla katılmaktadır.

Polat (2010) tarafından hazırlanan “Temel Tasarım Eğitimi Dersinde Web Destekli Renk Öğretiminin Öğrenci Başarısına Etkisi” adlı çalışmada Web destekli öğretim yönteminin Temel Tasarım Eğitimi dersini alan öğrenciler üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Bu çalışmanın uygulama kısmında "deneysel araştırma" yöntemi uygulanmıştır. Araştırmaya

(32)

8

12 öğrenci deney, 11 öğrenci ise kontrol gurubu, olmak üzere toplam 23 öğrenci katılmıştır. Araştırma sonucunda Temel Tasarım Eğitimi dersinde, web destekli öğretim yönteminin öğrencilerin bilgi, beceri ve uygulama başarılarını arttırdığı, öğrenilenlerin kalıcılığına olumlu katkıda bulunduğu, uygulanan yöntem ve ders hakkındaki görüşlerinin ise olumlu olduğu görülmüştür. Ancak, çalışmada web destekli öğretim yönteminin öğrencilerin derse yönelik tutumlarına anlamlı bir etkisinin olmadığı anlaşılmıştır.

Zor (2004) tarafından hazırlanan Etkileşimli(İnteraktive) Öğretimin Sanat Eğitimine Katkısı (İlköğretim 5. Sınıf Resim-İş Dersinin Bilgisayar Destekli Öğretimi Uygulama Örneği) adlı Yüksek Lisans tezinin genel amacı, bu çalışmayla etkileşimli öğretimin sanat eğitimine katkısı araştırılmıştır. Bu amaç doğrultusunda ilköğretim 5. Sınıf resim- iş dersi için örnek bir etkileşimli sanat eğitimi cd si hazırlanmış ve Ankara’ da bir ilköğretim okulunda uygulama yapılmıştır. Uygulama başında ve sonunda, deney ve kontrol grubu öğrencilerine başarı testi verilerek davranış değişiklikleri saptanmaya çalışılmıştır. Uygulama süresince elde edilen bulgular değerlendirilmiş ve genel olarak bilgisayar destekli sanat eğitimi uygulamasının, geleneksel öğretime göre öğrencilerin başarı puanlarında önemli bir artış sağladığı tespit edilmiştir. Bulgulardan hareketle bilgisayar destekli öğretimin sanat eğitimine katkı sağladığı sonucuna varılmıştır.

Zor (2008) tarafından hazırlanan Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Web tabanlı Bilgisayar Destekli Sanat Eğitimi adlı doktora tezinin genel amacı, yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlanmış “Web Tabanlı Bilgisayar Destekli Öğretim” etkinliğinin lisans düzeyinde sanat eğitimi gören öğrencilerin akademik başarıları üzerindeki etkisini incelemektir. Yapılan bu çalışmayla, web tabanlı bilgisayar destekli öğretim için etkileşimli eğitim materyali hazırlanmış ve iki ayrı öğrenci grubuyla öğretim faaliyetinde bulunulmuştur. Gruplardan birisine geleneksel öğretim yöntemi, diğerine ise web tabanlı bilgisayar destekli öğretim uygulanmış, öğrencilerin başarı ve öğrenme kalıcılıkları uygulama sonucunda kullanılan yöntemler açısından incelenmiştir. Araştırma kapsamında yapılan Web Tabanlı Bilgisayar Destekli Öğretim uygulamalarına katılan öğrencilerin akademik başarılarının, Geleneksel Öğretim yöntemine katılan öğrencilerin akademik başarılarına göre anlamlı bir artış sağladığı görülmüş ve deney grubunda yapılan işlemlerin kontrol grubunda yapılan işlemlere göre daha etkili olduğu ortaya çıkmıştır. Elde edilen sonuçlardan hareketle, sanat eğitimi alanında verilen diğer derslere yönelik Web Tabanlı Bilgisayar Destekli Öğretim uygulamalarını içeren yeni araştırmaların yapılması önerilmiştir.

(33)

9

Bulut (2003) tarafından hazırlanan Plastik Sanatlar Eğitiminde Desen Çalışmaları adlı çalışmada Desen çalışmak akılcı bir yöntem olarak plastik değerlerin, sanat terimlerinin ve kuramının öğrenileceği bir süreç olduğu Bu süreç barındırdığı etkileyici ve eğitici dili ile kültürel ivmeyi yükselten yapıya sahip olduğu ve buna bağlı olarak . Günümüzde çok daha kültürlü nesiller yetiştirilmesi gerekliliği, resim öğretmeni adaylarının sanatın özünü kavramasını zorunlu kılmaktadır düşüncesinden yola çıkarak Bu nedenle resim öğretmenliği lisans programında desen derslerine yeterli zaman ayrılmalıdır fikri ileri sürülmüştür. Bu uygulamadaki yanlışlığın önüne geçildiği takdirde resim öğretmenliği lisans programı, resim öğretmeni adaylarına öncelikle sanatın özünü kavratmayı amaçlayacak, öğrencilerin yapıcı tavırlarını güçlendirecek, çağdaş ve akılcı bir yöntemi uygulamış olacaktır. Böylece, estetik beğenisi de gelişmiş bir öğrencinin teknik öğreti ve bilgi donanımı ile öğretmenlik meslek bilgisini kazanması zor olmayacaktır düşüncesi ileri sürülmüştür.

Ayaydın (2010) tarafından hazırlanan Desen Eğitiminde Ölçme ve Değerlendirme Üzerine Bir Araştırma adlı bu çalışma Güzel Sanatlar ve Spor Liselerinde kullanılan ölçme-değerlendirme yöntemlerini belirlemek ve tartışmak için yapılmıştır. Araştırma desen dersi ile sınırlı tutulmuş ve bu okullarda görev yapan resim-iş eğitimi öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirmeyi nasıl yaptıkları belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada öncelikle problem durumunu belirlenmesi için, eğitim, sanat eğitimi, ölçme ve değerlendirme kavramları ve yöntemleri ile ilgili bilgilerin yer aldığı kaynaklar taranmıştır. Çalışma grubu 68 resim-is öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırmaya yönelik veriler, deney ve gözlem yoluyla elde edilmiş, elde edilen veriler istatistiksel yöntemlerle çözümlenmeye çalışılmıştır. Öğretmenler arasında ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin kullanımında önemli farklılıklar tespit edilmemiştir. Hem geleneksel yöntemle hem de ölçütlere dayalı yöntemle yapılan ölçme - değerlendirmede sonuçların birbirinden çok uzak olduğu gözlenmiştir. Bu sonuçlar resim-is öğretmenlerinin değerlendirme yaparken kişisel beğenilerinden uzaklaşamadıkları seklinde yorumlanmıştır.

İmamoğlu (2004) tarafından Hazırlanan Güzel Sanatlar Eğitimi Resim Bölümlerinde Desen Dersinin Sorunlarına Yönelik Bir Araştırma araştırmanın amacı Güzel Sanatlar Eğitimi Resim Bölümlerindeki desen derslerinin verimliliğini etkileyen sorunları tespit etmektir. Araştırmacı tarafından geliştirilen anket formu farklı üniversitelerde ve farklı ana sanat dallarında bulunan toplam 49 öğretim elemanına uygulanmıştır. Araştırma

(34)

10

sonucunda; desen derslerin süre ve içerik yönünden yetersiz olduğu ortaya çıkmıştır. Öğrencinin; zeka düzeyi,el-göz–beyin koordinasyonu, algı düzeyi, motivasyonu, uygulanan eğitim metodu ve eğitimcinin yöntemi desen dersinin başarısını etkilemektedir. Takip edilecek en önemli metot yönlendirici keşfettirici ve yaratıcı öğretimdir düşüncesi ileri sürülmüştür.

Mant (2007) tarafından hazırlanan doktora tezinde Desen eğitiminde yapılandırmacı öğrenme uygulamalarının etkililiğini belirlemeye yönelik olarak yapılan bu araştırma, deneme modellerinden öntest-sontest kontrol gruplu modele göre desenlenmiştir. Araştırma 2006-2007 öğretim yılı güz döneminde, Dumlupınar Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde deney ve kontrol grupları olarak atanan Resim Bölümü II. sınıf öğrencileri ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak desen bilgisi başarı testi kullanılmış ve öğrencilere desen çizimi yaptırılmıştır. Bu araştırmada elde edilen sonuçlar doğrultusunda, Dumlupınar Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümü’nde desen eğitiminde yapılandırmacı öğrenme uygulamalarının etkili olduğu söylenebilir. Özgüngör ve Kapıkıran (2008) tarafından hazırlanan araştırma, güzel sanatlar eğitimi lisans programına devam eden öğrencilerin öğretmenlik meslek bilgisi derslerindeki başarı durumlarının ve başarılarına etki eden etkenlerin belirlenmesi için hazırlanmıştır. Araştırma da öncelikle Güzel Sanatlar Eğitimi öğretmenliği lisans programlarına devam eden öğrencilerin öğretmenlik meslek bilgisi derslerine ilişkin başarı puanlarının diğer bölüm öğrencilerinin başarı puanlarından düşük olduğu belirlenmiştir. Bu bulguların olası nedenlerine ışık tutmak amacıyla yapılan analizler güzel sanatlar eğitimi bölümünde eğitim alan öğrencilerin öğretmenlik meslek bilgisi derslerine diğer bölüm öğrencilerinden daha az önem verdikleri tespit edilmiştir. Derse verilen düşük değer ise öğrencilerin içsel motivasyonları ve derin strateji kullanımları ile negatif yönde ilişkili bulunmuştur.

Melek Gökay ve Sazimet Selcen Özdemir(2010) tarafından hazırlanan çalışmada, Görsel Sanatlar öğretmenlerinin motivasyonunu etkileyen faktörler tespit edilmeye çalışılarak, hangi faktörlerin motivasyonu artırdığı, hangilerinin düşürdüğü ortaya konulacaktır. Motivasyon ve etkileyen faktörlerin incelendiği bu araştırma hedeflerine ulaşmak için; benzer konularda yapılmış çalışmalar analiz edilmiştir. İncelemeler sonucunda; resim-is öğretmenlerinin motivasyonu konusunda bir veri toplama aracı geliştirilmiştir. Oluşturulan veri toplama sistemi; Konya merkez ilçelerindeki ilköğretim okullarında görev 110 Görsel Sanatlar öğretmenine uygulanmıştır. Yapılan analizler sonucunda Görsel Sanatlar

(35)

11

öğretmenlerinin motivasyonunu etkileyen faktörler arasında bu çalışmada ele alınan ; “cinsiyet”, “kıdem”, “kurum türü” değişkenlerinde anlamlı farklar görülmüştür. Bunun yanında “eğitim kurumu” değişkeninde beklentilerin tersine anlamlı bir fark görülememiştir.

Yılmaz, Taşkesen ve Taşkesen (2016) yapılan araştırmada Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü öğrencilerinin bazı değişkenlere göre (Anabilim Dalı, sınıf, cinsiyet) akademik motivasyon düzey farkını, ayrıca akademik motivasyonları ile akademik başarıları arasındaki ilişki araştırılmıştır. Araştırma güzel sanatlar eğitimi bölümünden toplam 219 öğrenci (Resim Öğretmenliği 123, müzik öğretmenliği 96) ile yürütülmüş ve araştırmada Akademik Motivasyon Ölçeği (AMÖ) kullanılmıştır. Araştırmada ana bilim dalı, cinsiyet ve sınıf değişkenine göre gruplar arasında akademik motivasyon farkına rastlanmıştır. Akademik motivasyon ve akademik başarı arasında anlamlı bir ilişki olmadığı bulgusuna ulaşılmıştır.

(36)

BÖLÜM III

KURAMSAL ÇERÇEVE

Desen Nedir?

İnsanlığın tarih sahnesinde yerini almasından günümüze kadar yaşamış olan toplumlar ve kültürleri hakkında en doğru ve sağlam bilgileri veren kaynak sanattır. ilk çağlardan itibaren insanlar kendilerini sanatla, üstelik desen çizerek anlatmışlardır. Bu sebeple resim çizmek ilk insanla birlikte var olmuş bir olgudur.(Resim 1)

Şekil 1. Prehistorik dönem (MÖ. 500.000- MÖ. 10.000) Altamira Mağarası, İspanya

Sanat bazen güzelliğin, bazen de duyguların anlatımı olarak nitelendirilmiş, bazen de güzellikten uzak hatta çirkin diye nitelendirilebilecek ama düşündüren ürünler sanat eseri sayılmıştır. Bu yüzden sanatı sınırlandırmak ya da bir kalıba sokmak mümkün değildir. Sanat içerdiği özellikler bakımından çok büyük bir dünyayı kapsamaktadır. Bu nedenle “Sanat Nedir?” sorusuna sayısız cevap bulmak olasıdır. Tepecik (2002a) “sanatın kesin bir

(37)

13

tanımını yapmak mümkün değildir, çünkü öznel (subjektif) bir kavramdır ve dünya üzerinde yaşayan tüm insanlara göre farklı sanat tanımları yapmak mümkündür diyerek sanatı, “İnsanın bir biçim yaratma yetisi” olarak tanımlamıştır”(s.7).

Diğer bir tanımda ise Buyurgan ve Mercin (2005) sanatı, ‘’bireyin özgürleşmesi, ruhun maddeye dönüşmesi, bireyi diğer varlıklardan hem farklı kılan, hem de ortak değerlerde buluşturan bir varlık olarak nitelendirmişlerdir’’(s.20). Cezanne’ın tanımına göre ise sanat doğaya ekli insandır. Sanatı üreten kişi olarak doğayı tanımanın temelinde de insanı tanımak vardır. İnsanı tanımadan doğayı tanımaya ve yorumlamaya olanak yoktur. Bir sanatçının insanı ve doğayı tanıması, etrafını gözlemlemesiyle başlar, ancak sadece bakmak yeterli değildir, sanat yapıtı üretebilmek için baktığını görmek gerekir (Ersoy, 2006, s.82). Diğer bir tanımda, sanat, insanın duygu, düşünce ve heyecanlarının, ruhsal deneylerinin başkalarına aktarılabilmesi, yani duygu ve düşüncelerin biçimlendirilmesidir (Yolcu, 2004, s.8). Artut (2004)’ e göre ise ‘’sanat, insan doğasının bir gereği, toplumsal yaşamın en önemli boyut ve unsurlarından biridir’’(s.91).

Sözcük olarak baktığımız da sanat; bir işi ustası gibi yapma ve yapılan işin de, çıkan ürünün de usta işi olması anlamını taşır. Terim olarak sanat ise, sınırları önemli bir tartışma yaratmayacak şekilde belirlenmiş bir sanat alanında ve o alana özgü olarak yapılan işlemleri ve elde edilen ürünleri tanımlar (Erinç, 1995, s.19). Sanatın ne olduğu sorusunu; (Boydaş ve Balcı, 1997) Dört temel sanat kuramına göre şöyle ifade etmişlerdir:

- Sanat eserini esas alan tanım: “Sanat anlamlı biçimdir”

- Sanatçı unsurunu temel alan yaklaşım: “Sanat, sanatçının duygu, düşünce ve izlenimlerini estetik düzeyde dışa vurumudur”

- Sanat tüketicisini temel alan yaklaşım: “Sanat, izleyen ve dinleyene estetik haz veren bir olgudur”

- Doğa ve toplum (çevre) unsuruna temel olan tanım: “Sanat dış gerçekliğin yansımasıdır” (s.167) . Sonsuz ve evrensel bir dil olan sanat, günlük yaşamın her alanına girmiş ve öğretilebilir özelliklere sahip olması nedeniyle eğitim sistemi içinde de yerini almıştır. Eğitimin için de sanat eğitiminin yerine değinmeden önce kısaca eğitimden ve öneminden bahsetmek gerekirse; Özsoy (2003) bu konuda ‘’Eğitim insana yapılan uzun vadeli bir yatırımdır. Bu nedenle eğitim çok doğru planlanmalı, amaçları çok iyi saptanmalıdır’’(s.25) demiştir. Tepecik, (2002b) ise “genel anlamda eğitimi, insana davranış kazandırma bilimi olarak tanımlamak mümkündür’’( s.139) demiştir. Bütün bunların ışığında eğitim, bir toplumun yeniliklere ve çağdaş uygarlığa ayak uydurmasının

(38)

14

önemli araçlarından biridir ve eğitimin en önemli ve genel amacı, her bireyde kişiliğin gelişmesine yardımcı olmaktır diyebiliriz.

Bunu gerçekleştirmek için de bütün eğitim disiplinlerin yanı sıra sanat eğitimi yani estetik eğitim mutlaka alınması gereken eğitim disiplinleri arasındadır. Bireyin yaratıcılığının ve yeteneklerinin ortaya çıkarılması ve geliştirilmesinde, kendini ifade etme gücünün gelişmesinde eğitimin rolü tartışılamaz. Sanat, duygu ve düşünceler arasındaki birbirini tamamlayan bağlantıyı işaret etme görevini üstlenirken, gelişim ve öğrenme sürecinin de etkin bir yapı taşıdır. Günümüzde sanat eğitiminin öğretilebilir bir disiplin olduğu kabul görmüş bir gerçektir.

Sanat Eğitimi; Sanat ve Eğitim kelimelerinin birleşmesinden ortaya çıkar. Genel eğitimin bir parçasıdır ve okul içi, okul dışı bütün sanatsal eğitimleri içine alır. 20. yüzyılın başından bu yana sanat eğitimi kavramı, kaplamsal ve genel anlamda, güzel sanatların tüm alanlarını ve biçimlerini içine alan, okul içi ve okul dışı yaratıcı sanatsal eğitimi tanımlamaktadır. Dar anlamda ise, okullardaki ilgili bölüm ve sınıflarda bu alana ilişkin verilen dersleri tanımlar (San, 1983, s.19). Bu kurumlarda verilen sanat eğitiminin insanı estetik olarak geliştirirken kişilik olarak da etkileyip olgunlaştırdığını oluşturduğunu söylenebilir. Bu anlamda, kişilik eğitimi sanat eğitiminin amaçlarından biri olmaktadır. Sanat eğitimi; çalışma alanı itibariyle tüm bilim dalları ile ilişki içindedir, bu alan kalkınmasını sağlamış ülkelerde bilim eğitimiyle aynı paralelde gelişme göstermiştir. Avrupa’da endüstri devriminin başlamasıyla birlikte, mal ve hizmet artışında meydana gelen üretim patlaması sanat eğitimi kavramlarının yeniden ele alınmasını gündeme getirmiş, çizim ve yazım eğitiminin birlikte ele alınmasını savunan eğitimcilerin fikirleri sayesinde okullarda yerini almıştır (Tepecik, 2003a, s.164). Bu okullarda işlenen genel görsel sanatlar eğitiminin alt başlıklarından biri de desen dersidir.

(39)

15

Desen İngilizce ‘drawing, design, sketch’; Almanca, ‘handzeichnung, reitzzeichnung’ biçiminde adlandırılmış ve Fransızca’dan ‘desin - çizgi resim’ olarak dilimize geçmiştir. Paul Valery desen için “Akılda tutulması istenen şey, gözlerimizle anladığımız şekillerin etrafını kurşun kalemle doğru olarak çizmek ve en net görünüşü sağlamaktır” der. Desen kelimesinin anlamı incelendiğinde görsel sanatların temelini oluşturan bir disiplin olduğu düşüncesinin ortak bir kanı olduğu görülecektir. Desen görsel sanatların temeli ise desenin temeli de çizgidir (Gökay Yılmaz, 2009, s.251). Çizgiyle resim yapmak; doğadaki nesnelerin görüntüsünü saptamak ya da duygu ve düşüncelerimizi görsel hale getirme yollarından biridir (Cantürk, 1993, s.10). Sanatsal anlamda desen, görsel bir lisandır ve çevremizi nasıl gördüğümüzü, nasıl algıladığımızı sahip olduğumuz görsel birikimlerimizin niteliğini ve iç dünyamızı nasıl tasvir ettiğimizi gösterir. Demek oluyor ki nesneyi tasvir etmemiz ve onu yorumlamamız iç dünyamızın nasıl olduğunu ortaya koymaktadır. Tepecik (2003b) deseni; ‘’görsel sanatlar alanında, özellikle resim çalışmalarında kara kalem, füzen veya renkli kuru kalemlerle, nesnenin bir takım özelliklerinden arındırılarak daha anlaşılır biçimlere sokularak yapılan çalışmalara verilen isim biçiminde tanımlamıştır (s.16).