Uzaktan Ve Yüz Yüze Hizmet İçi Eğitimin Öğrenenlerin Başarısı Ve Öğrenmenin Kalıcılığı Açısından Karşılaştırılması

UZAKTAN VE YÜZ YÜZE HİZMET İÇİ EĞİTİMİN ÖĞRENENLERİN BAŞARISI VE ÖĞRENMENİN KALICILIĞI AÇISINDAN

KARŞILAŞTIRILMASI

Ceren YAVUZ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

BÜRO YÖNETİMİ EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU

Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren 12 (on iki) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.

YAZARIN

Adı : Ceren

Soyadı : Yavuz

Bölümü : Büro Yönetimi Eğitimi

İmza :

Teslim tarihi : 03.11.2014

TEZİN

Türkçe Adı : Uzaktan ve Yüz Yüze Hizmet içi Eğitimin Öğrenenlerin Başarısı ve Öğrenmenin Kalıcılığı Açısından Karşılaştırılması

İngilizce Adı : The Comparison of Distanced Service Learning and Face-to-Face In-Service Learning in Terms of the Success of the Learners and the Persistence of Learning

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı Soyadı: Ceren YAVUZ

Jüri Onay Sayfası

Ceren YAVUZ tarafından hazırlanan “Uzaktan ve Yüz Yüze Hizmet İçi Eğitimin Öğrenenlerin Başarısı ve Öğrenmenin Kalıcılığı Açısından Karşılaştırılması” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Gazi Üniversitesi Büro Yönetimi Eğitimi Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Danışman: Yrd.Doç.Dr. Sami ACAR ………

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

Başkan: Prof.Dr. Burhan ÇİL ………

Ekonometri Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

Üye: Prof.Dr. Halil İbrahim BÜLBÜL ………

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

Üye: Yrd.Doç.Dr. Hüseyin ÇAKIR ………

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

Üye: Öğr.Gör.Dr. Mutlu Tahsin ÜSTÜNDAĞ ………

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

Tez Savunma Tarihi: 02/04/2015

Bu tezin Büro Yönetimi Eğitimi Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.

Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü

TEŞEKKÜR

Tezimin başlangıcından bitişine kadar olan süreçte tez danışmanım olarak desteklerini esirgemeyen Sayın Yrd.Doç.Dr. Sami ACAR hocama çok teşekkür ederim. Ayrıca tez jürimde yer alan Sayın Prof.Dr. Burhan ÇİL ve Prof.Dr. Halil İbrahim BÜLBÜL’e katkılarından dolayı teşekkür ederim.

Tezimin uygulama çalışmasında yardımlarını esirgemeyen Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürü Sayın Murat KARAKAYA, İnsan Kaynakları Dairesi Başkanı Mehmet ÜNVER, Haber Dairesi Başkanı Arman VAROL ve Şube Müdürü Mehmet DÜZTAŞ ve Eğitim Birimi Sorumluları Özlem AKÇIN ve Çiğdem ALKAN’a teşekkürü bir borç bilirim.

Bugüne gelmemde, ülkeme faydalı bir birey olmamda ve hayatımın her bir evresinde maddi ve manevi desteğini esirgemeyen aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

UZAKTAN VE YÜZ YÜZE HİZMET İÇİ EĞİTİMİN

ÖĞRENENLERİN BAŞARISI VE ÖĞRENMENİN KALICILIĞI

AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

(Yüksek Lisans Tezi)

Ceren YAVUZ

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Nisan 2015

ÖZ

Araştırmanın temel amacı, uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitim uygulamalarının öğrenenlerin başarısı ve öğrenmenin kalıcılığı açısından önemli bir farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymaktır. Araştırma, Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğünde görev yapan birim sorumlularının hizmet içi eğitim programının ders başarılarına etkisi ve hizmet içi eğitim programının etkililiğine ilişkin değerlendirmelerini içeren deneysel bir araştırma modeli dahilinde yürütülmüştür. Araştırmanın bağımsız değişkenleri, uzaktan hizmet içi eğitim ve yüz yüze hizmet içi eğitimdir. Bağımlı değişkenler ise, başarı, kalıcılık ve etkililiktir. Araştırmada bağımlı değişkenlere ilişkin ölçümler için iki farklı ölçek kullanılmıştır. Hizmet içi eğitim programının etkililiğini ölçmek için, Hizmet içi Eğitimin Etkililiğini Değerlendirme Ölçeği; katılımcıların başarılarını ölçmek için öğretim öncesi, sonrası ve eğitimden on beş gün sonra PowerPoint Rubriği kullanılmıştır. Bu araştırmanın çalışma grubunu, Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğünde birim sorumlusu olarak görev yapan (merkez ve taşra teşkilatı) 38 personel oluşturmaktadır. Merkez teşkilatında görevli 19 birim sorumlusu personel ile yüz yüze hizmet içi eğitim, taşrada görev yapan 19 birim sorumlusu personel ile uzaktan hizmet içi eğitim gerçekleştirilmiştir. Uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitim 3 ders saati bir eğitim programı dahilinde gerçekleşmiştir. Araştırma bulgularına göre; araştırmaya katılan uzaktan ve yüz yüze eğitim alan personelin yarısından fazlasının erkek öğrencilerden oluştuğu, personelin her iki grupta da 36 ve üstü yaş grubunda olduğu, araştırmaya katılan yüz yüze

hizmet içi eğitim alan personelin mezuniyet durumunun en az yüksekokul iken uzaktan hizmet içi eğitimde lise ve dengi olduğu ve her iki grupta da büyük bir çoğunluğun üniversite mezunu olduğu, personelin hizmet süresinin ise her iki grupta da 6-10 yıl aralığında olduğu görülmüştür. Öğretim programı öncesi başarı puan ortalamalarına göre yüz yüze hizmet içi eğitim grubunun başarı puan ortalaması uzaktan hizmet içi eğitim grubu başarı puan ortalamasına göre biraz yüksek olmasına karşın bu farkın önemli olmadığı sonucuna varılmıştır. Öğretim sonrası grupların başarı düzeylerinde istatistiksel olarak farkın önemli olup olmadığına ilişkin yapılan analiz sonucunda da grupların öğretim sonrası başarı düzeyleri önemli bir farklılık göstermemiştir. Öğretim programı tamamlandıktan 15 gün sonra yapılan kalıcılık ölçümlerinde her iki grubun kalıcılık düzeylerinin birbirine yakın ve iyi düzeyde olduğu görülmüştür. Kalıcılık ölçümlerinde elde edilen grupların kalıcılık puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığına ilişkin yapılan istatistiksel analizler sonucunda animasyon kullanımı alt boyutunda yüz yüze hizmet içi eğitim grubu lehine önemli bir farklılık görülmüş, diğer boyutlarda önemli bir farklılığın olmadığı sonucuna varılmıştır. Kalıcılık ölçümlerinde elde edilen kalıcılık puanlarının cinsiyete, yaşa, mezun olduğu okula ve hizmet süresi değişkenlerine göre önemli bir farklılık gösterip göstermediğine ilişkin yapılan istatistiksel analizler sonucunda belirtilen değişkenlerin kalıcılık puanları üzerinde önemli bir etkisinin olmadığı görülmüştür. Öğretim programı sonunda uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitime katılan öğrencilerin eğitim programına, eğitmene, derse/sunuma ve öğretim materyaline ilişkin puan ortalamaları karşılaştırıldığında yüz yüze hizmet içi eğitim grubu puan ortalamalarının uzaktan hizmet içi eğitim grubu puan ortalamalarına göre biraz yüksek olduğu görülmüştür. Bu farkın anlamlı olup olmadığına ilişkin yapılan istatistiksel analizler sonucunda sadece eğitmen boyutunda yüz yüze hizmet içi eğitim grubu lehine önemli bir farklılığın olduğu diğer boyutlarda ise önemli bir farklılığın olmadığı görülmüştür. Ayrıca her iki grubun hizmet içi eğitime ilişkin değerlendirmelerinin olumlu yönde olduğu sonucuna varılmıştır.

Bilim Kodu :

Anahtar Kelimeler : Uzaktan Eğitim, Uzaktan Hizmet İçi Eğitim, Hizmet İçi Eğitim, Yüz yüze Hizmet İçi Eğitim, Başarı, Kalıcılık, Etkililik.

Sayfa Adedi : xviii + 111

THE COMPARISON OF

DISTANCED IN-SERVICE LEARNING AND FACE-TO-FACE

IN-SERVICE LEARNING IN TERMS OF THE SUCCESS OF THE

LEARNERS AND THE PERSISTENCE OF LEARNING

(M.S Thesis)

Ceren YAVUZ

GAZI UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES

April 2015

ABSTRACT

The main object of the study is to put forward whether distanced In-Service learning and face-to-face In-Service learning differ greatly in terms of the success of the learners and the persistence of the learning. The study was carried out by an experimental research model which included the Prime Ministry Press and Information General Directorate’s unit supervisors’ assesstments concerning the efficiency of the in-service education programme and its effect to the success of the lessons.The independent variables of the study are distanced In-Service learning and face-to-face in-service learning whereas the dependent variables are success, persistence and efficiency. Two different scales were used for evaluations regarding the dependent variables in the study. The Scale of In-Service Learning Efficiency Evaluation was used to evaluate the efficiency of the In-Service learning programme and Powerpoint Rubric was used -before, after and 15 days after the education- to evaluate the success of the participants. Working team of this study consisted of 38 employees in charge of the units (of both central and rural agencies) at the Prime Ministry Press and Information General Directorate. 19 of these 38 in the central agency carried out face-to-face education with the personnel and the other 19 of the rural agencies carried out distanced learning. Both were carried out in a three-hour-lesson education programme. According to the findings of the study, more than half of the learners of the both types

consisted of male students and the learners were 36 years old or over. The learners in the face-to-face programme had a degree at least from a vocational school whereas in the other group the learners had a high-school or equivalent degree. The majority of both groups had a university degree and the period of service in both groups were between 6 and 10 years. Although the success rate of the face-to-face learning group was a little bit higher than the other group’s, it was concluded that it did not make a big difference. After the analysis made whether the difference between the two groups mattered statistically, no big difference was found out in terms of the post education success rates of the groups. In the persistence evaluation done 15 days after the programme had finished, it was discovered that the persistence levels of both groups were close to one another and that they were at a good ratio. In the wake of the statistical analysis done in order to find out whether there was a signicant difference between the two groups in terms of the average persistence rate, a significant difference was seen in the sub-dimension of the animation utilization in favour of the face-to-face group, but it was also concluded that there were no big differences in the other dimensions. Aftermath the statistical analysis done whether there was a significant difference in the persistence rates gathered from the persistence tests in terms of gender, age, alma mater and the period of service, it was found out that the mentioned variables did not have an important effect to the persistence rates. After the comparisons, which were done by the end of the education programme, of the groups’ average points in terms of the education programme, lecturer, lecture/presentation and teaching material, it was discovered that the average points of the face-to-face learning group were a little bit higher than the other group. Aftermath the statistical analysis done whether this difference was meaningful, it was found out that there was a significant difference in terms of the lecturer in favour of the face-to-face In-Service learning group but no big difference in other terms. It was also concluded that the assessments of both groups were positive regarding the In-Service education.

Science Code :

Key Words : Distanced Learning, Distanced In-Service Learning, In-Service Learning, Face-to-Face In-Service Learning, Persistence, Efficency.

Page Number : xviii + 111

İÇİNDEKİLER

ÖZ ... vi

ABSTRACT ... viii

TABLOLAR LİSTESİ ... xiii

ŞEKİLLER LİSTESİ ...xv

SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ... xvi

BÖLÜM I... 1 GİRİŞ ... 1 1.1 Problem Durumu... 1 1.2. Araştırmanın Amacı ... 4 1.3. Araştırmanın Önemi ... 5 1.4. Varsayımlar ... 5 1.5. Sınırlılıklar... 6 1.6. Tanımlar ... 6 BÖLÜM II ... 8 İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ... 8 BÖLÜM III...12 KAVRAMSAL ÇERÇEVE...12

3.1. Hizmet İçi Eğitim ...12

3.1.1. Hizmet İçi Eğitimin Amaçları ...14

3.1.3.Hizmet İçi Eğitimin Sınırlılıkları ...18

3.1.4. Hizmet İçi Eğitimin Gerekliliği ...19

3.1.5.Hizmet İçi Eğitim Türleri...19

3.1.5.1. Adaylıkta Hizmet içi Eğitim ... 24

3.1.5.2. Hizmette Hizmet içi Eğitim ... 25

3.1.6. Türkiye’de Hizmet İçi Eğitim ...28

3.1.7. Türkiye’de Hizmet İçi Eğitimde Yasal Mevzuat ...32

3.1.7.1. Devlet Memurları Eğitimi Genel Planı ... 33

3.2. Yüz Yüze Hizmet İçi Eğitim ...35

3.2.1. Yüz Yüze Eğitim Sisteminin Genel Özellikleri ...35

3.3. Uzaktan Eğitim ...36

3.3.1. Uzaktan Eğitim Kavramı ...38

3.3.2. Uzaktan Eğitimin Tarihçesi ...39

3.3.3. Türkiye’de Uzaktan Eğitim ...41

3.3.4. Uzaktan Eğitimin Amaçları ...44

3.3.5. Uzaktan Eğitimin Aşamaları...44

3.3.6. Uzaktan Eğitim Modelleri ...45

3.3.6.1. Elektronik Öğrenme ... 45

3.3.6.2. İnternete Dayalı Uzaktan Eğitim ... 46

3.3.6.3. Web Tabanlı Uzaktan Eğitim... 55

3.3.6.4. Çevrim İçi Öğrenme ... 56

3.3.6.5. Mobil Öğrenme ... 58

3.4. Uzaktan Hizmet İçi Eğitim ...60

BÖLÜM IV ...63

YÖNTEM ...63

4.1. Araştırmanın Modeli ...63

4.3. Ölçme Araçları ...64

Ölçüm Güvenirliği: ...65

Ölçüm yorumlarının ve kullanımlarının geçerliği: ...65

4.4. Verilerin Toplanması ...65

4.5. Verilerin Analizi ...66

BÖLÜM V ...67

BULGULAR VE YORUM...67

5.1. Personellerin Demografik Özelliklerine İlişkin Bulgular ...67

5.2. Katılımcıların Başarı Puan Farklılıkları ...70

5.2.1. Öğretim Programı Öncesi Başarı Düzeyi Farklılıkları ...71

5.2.2. Öğretim Sonrası Başarı Düzeyi Farklılıkları ...73

5.2.3. Kalıcılık Başarı Düzeyi Farklılıkları ...75

5.2.4. Kalıcılık Puanlarının Cinsiyet, Yaş, Mezuniyet ve Hizmet Süresi Değişkenlerine Göre Farklılıkları ...77

5.2.4.1. Cinsiyete Göre Kalıcılık Puan Farklılıkları ... 77

5.2.4.2. Yaşa Göre Kalıcılık Puan Farklılıkları ... 79

5.2.4.3. Mezuniyete Göre Kalıcılık Puan Farklılıkları ... 80

5.2.4.4. Hizmet Süresine Göre Kalıcılık Puan Farklılıkları ... 81

5.3. Öğretim Programı Sonunda Uzaktan ve Yüz yüze Hizmet içi Eğitime Katılan Personellerin Eğitim Programına, Eğitmene, Derse/Sunuma ve Öğretim Materyaline İlişkin Değerlendirmeleri ...82

BÖLÜM VI ...85 SONUÇ VE TARTIŞMA ...85 6.1. Sonuç ve Tartışma ...85 6.2. Öneriler ...86 KAYNAKLAR ...88 EKLER ...97

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1: Uzaktan Eğitimin Tarihçesi ... 39

Tablo 2: Cinsiyete Göre İnternet Kullanım Oranı ... 48

Tablo 3: İnternete Bağlanma Sıklığı ... 48

Tablo 4: İnterneti Kullanan Bireylerin Yaş Grupları Durumu ... 48

Tablo 5: İnterneti Kullanan Bireylerin Eğitim Durumu ... 49

Tablo 6: Araştırma Modeline İlişkin Desen ... 64

Tablo 7: Yüz yüze ve Uzaktan Eğitim Alan Personelin Cinsiyetlerine Göre Dağılımı ... 68

Tablo 8: Yaşlarına Göre Yüz yüze ve Uzaktan Eğitim Alan Personelin Dağılımı ... 68

Tablo 9: Mezuniyet Durumuna Göre Yüz yüze ve Uzaktan Eğitim Alan Personelin Dağılımı ... 69

Tablo 10: Hizmet Süresine Göre Yüz yüze ve Uzaktan Eğitim Alan Personelin Dağılımı 70 Tablo 11: Öğretim Öncesi Grupların Başarı Puan Ortalamaları... 71

Tablo 12: Grupların Öğretim Öncesi Başarı Düzeyi Farklılıklarına İlişkin Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ... 72

Tablo 13: Öğretim Sonrası Grupların Başarı Puan Ortalamaları ... 73

Tablo 14: Grupların Öğretim Sonrası Başarı Düzeyi Farklılıklarına İlişkin Tek Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ... 74

Tablo 15: Grupların Kalıcılık Puan Ortalamaları ... 75

Tablo 16: Grupların Kalıcılık Puan Ortalamaları Farklılıklarına İlişkin Tek Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ... 76

Tablo 17: Grupların Kalıcılık Puanlarının Cinsiyete Göre Farklılıkları (Tek Faktörlü Varyans Analizi-ANOVA) ... 77

Tablo 18: Grupların Kalıcılık Puanlarının Yaşa Göre Farklılıkları (Tek Faktörlü Varyans Analizi-ANOVA) ... 79

Tablo 19: Grupların Kalıcılık Puanlarının Mezuniyete Göre Farklılıkları (Tek Faktörlü Varyans Analizi-ANOVA) ... 80

Tablo 20: Grupların Kalıcılık Puanlarının Hizmet Süresine Göre Farklılıkları (Tek Faktörlü Varyans Analizi-ANOVA) ... 81

Tablo 21: Öğretim Programı Sonunda Uzaktan ve Yüz yüze Hizmet içi Eğitime Katılan Öğrencilerin Eğitim Programına, Eğitmene, Derse/Sunuma ve Öğretim Materyaline İlişkin Puan Ortalamaları ... 82 Tablo 22: Öğretim Programı Sonunda Uzaktan ve Yüz yüze Hizmet içi Eğitime Katılan Öğrencilerin Eğitim Programına, Eğitmene, Derse/Sunuma ve Öğretim Materyaline İlişkin Puan Ortalamaları Farklılıkları (Çok Faktörlü Varyans Analizi) ... 83

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1: Hizmet içi Eğitim Türleri... 20

Şekil 2: Hizmet içi Eğitim Türleri... 23

Şekil 3: Uzaktan Eğitim Kavramları ... 37

Şekil 4: Uzaktan Eğitim Modelleri ... 45

Şekil 5: Eşzamansız Uzaktan Eğitim ... 51

SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ

AB : Avrupa Birliği

ABD : Amerika Birleşik Devletleri

ARPA : Advanced Research Projects Agency

ARPANET : Advanced Research Projects Agency Network

B-öğrenme : Karma Öğrenme

DPT : Devlet Planlama Teşkilatı

E- hizmet içi eğitim : Uzaktan Hizmet içi Eğitim

E- öğrenme : Elektronik Öğrenme

E- posta : Elektronik Posta

E- sınav : Uzaktan Sınav

FTP : File Transfer Protocol

IAB : The Interactive Advertising Bureau

KKK : Kara Kuvvetleri Komutanlığı

LMS : Learning Management System

MEB : Milli Eğitim Bakanlığı

M-öğrenme : Mobil Öğrenme

MILNET : Military Network

MOSAIC : Bir Tür Web Tarayıcı

NETSCAPE : Bir Tür Web Tarayıcı

ÖYS : Öğrenim Yönetim Sistemi

SPSS : Statistical Package for The Social Science

T.C. : Türkiye Cumhuriyeti

TODAİE : Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü

TV : Televizyon

BÖLÜM I

GİRİŞ

Bu araştırma, uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitimin öğrenenlerin başarısı ve öğrenmenin kalıcılığı açısından karşılaştırılmasını içermektedir. Araştırmanın bu bölümünde problem durumu, araştırmanın amacı ve önemi, varsayımlar, sınırlılıklar ve operasyonel tanımlara yer verilmiş, her bir başlık altında araştırmada yapılan çalışmalar genel olarak açıklanmıştır.

1.1 Problem Durumu

Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, öğrenme modelinin doğasını değiştirmekte ve toplumları bilgi yoğun bir yaşama doğru sürüklemektedir. 1800’lerden itibaren halkın okuryazar hale getirilmesi sorunu, yaşam boyu öğrenme kavramının ortaya çıkması, teknolojilerin yayılması, bilgi ve becerilerin artması, değişmesi ve çeşitlenmesi ile birlikte uzaktan eğitim; mektupla eğitim, çoklu ortam modeli, tele öğrenme ve esnek öğrenme modeli evrelerinden geçerek eğitim dünyasında bugünkü yerini almıştır (Tarhan, 2003, s. 19-20).

Dünya’daki ilk uzaktan eğitim uygulamasının 1840 yılında Isaac Pitman’ın İngiltere’de mektupla steno eğitimi şeklinde başlattığı kabul edilmektedir. Uzaktan eğitim 1700’lü yıllarda İngilizce eğitimi vermek için yaygınlaşmış daha sonra posta sistemi kullanılmıştır. 1932-1937 yılları arasında ABD’de televizyon, 1900’lü yıllara gelindiğinde ise radyo, teyp gibi araçlar kullanılmaya başlanmıştır (Uşun, 2006). İletişim teknolojilerindeki gelişmelere paralel olarak süreç; radyo, televizyon, sanal ileti (e-posta), etkileşimli video ve web tabanlı uzaktan eğitim olarak gelişim göstermiştir (İşman, 2011).

Uzaktan eğitim çalışmalarının başlıcaları, 1856 yılında Almanya’da Langenscheid Dil Okulu, 1874 yılında Amerika’da Illinois Wesleyan Üniversitesi, 1898 yılında İsveç’te Hans Hermod Lisesi, 1910 yılında Avustralya’da Qucesland Üniversitesi, 1922 yılında Yeni Zelanda’da Mektupla Öğretim Okulu, 1956’da Türkiye’de Ankara Üniversitesi Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü ve 1972 yılında İspanya’da Ulusal Uzaktan Öğretim Üniversitesi’dir (Kaya, 2002).

Avustralya 1914 yılında “Mektupla Eğitim Sistemi”ni kurmuş, II. Dünya Savaşı sonrasında uzaktan eğitim ön plana çıkmış, 1948’de Japonya’da eğitim yasası çerçevesinde uzaktan eğitim orta, lise ve yükseköğretim kademelerini kapsamış, İngiltere 1969 yılında “Açık Üniversite”yi ilk kuran ülke patentini alarak 1971’de öğretim faaliyetine başlamıştır. 1974 yılında Almanya’da Hagen Uzaktan Eğitim Üniversitesi ve 1984’de ABD’de Ulusal Teknoloji Üniversitesi kurulmuştur (Uşun, 2006).

Türkiye’de ilk uzaktan eğitim çalışmaları 1924 yılında J. Dewey’in sunduğu “öğretmen eğitimi raporu” ile gündeme gelmiş ancak 1927 yılında kavram olarak oluşmaya başlamıştır (Uşun, 2006). Daha sonra çalışmalar durma noktasına gelmiş ve 1950 yılında Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsünde İş Bankasının desteğiyle uzaktan eğitimle bir kurs açılması düşünülmüş fakat uygulamaya geçilememiştir (İşman, 2011). 1960 yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Mektupla Öğretim Merkezi Kurulu oluşturulmuştur. Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde uzaktan eğitim uygulamaları, ilk kez mektupla öğretim adı altında denenerek 1966 yılında Mektupla Öğretim ve Teknik Yayınlar Genel Müdürlüğü kurulmuştur (Özdil, 1986).

1970 yılında Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi uzaktan eğitim çalışmalarına başlamıştır. 1974 yılında Mektupla Yüksek Öğrenim Merkezi ve Deneme Yüksek Öğretmen Okulu, 7. Akşam Sanat Okulu ve Mektupla Öğretim bünyesinde Mektupla Öğretim Merkezi kurulmuştur. Ancak 1975 yılında uygulamaların yetersiz olduğu düşüncesiyle son verilmiştir. 1975’de Yaygın Yüksek Öğretim Kurumu (YAYKUR) kurulmuş fakat istenilen gelişmeyi sağlayamadığından 1979 yılında kapatılmıştır. 1982 yılında yürürlüğe giren 2547 sayılı Yüksek Öğretim Yasası ile Anadolu Üniversite bünyesinde bir Açık Öğretim Fakültesi kurulmuştur (İşman, 2011). Anadolu Üniversitesi halen öğrencilere açık ve uzaktan üniversite okuma imkânı tanımaktadır. Günümüzde birçok üniversitede açık ve uzaktan öğretim ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora bölümleri bulunmaktadır.

Daha fazla kişiye, daha fazla konuda, daha az maliyetle, daha etkin, verimli ve etkili öğrenme sağlayan bir anahtar olarak görülen e-öğrenme uygulamaları, akademik kurumlarda, sosyal bilimler ve uygulamalı bilimler alanlarında ve özel kuruluşlarda yaygınlaşmakta; e-öğrenme metodu ile dersler, programlar ve hizmet içi eğitimler yürütülebilmektedir (Demirci, 2012).

Kurumlarda personele hizmet içi eğitim verilmesinde; geleneksel eğitimin sınırlılıkları, eğitim ve çalışma saatlerinin çakışması, eğitim gereksinimi ile kaynakların tutarsızlığı gibi nedenler problem oluşturmaktadır. Probleme çözüm için geleneksel eğitimin yanında ya da ayrı olarak yeni bir yöntemle eğitim verilmesi gereksinimi ortaya çıkmıştır. Esasında klasik yöntemlerle yüz yıldır uygulanan uzaktan eğitim, söz konusu gereksinimin teknolojik gelişmelerle birleşmesi sonucunda klasik kalıplarından çıkarak, eğitim dünyasına ve hizmet içi eğitime de çözüm olarak görülmeye başlanmıştır (Başkaya ve Kaya, 2006).

Kamu kurum ve kuruluşları ile özel işletmeler personellerini merkezi bir yere toplayarak uzun süreli hizmet içi eğitimler vermek yerine uzaktan eğitim yoluyla hizmet içi eğitim vermekte, bu sayede ulaşım, konaklama, iş ve zaman kaybı gibi birçok sorun çözüme kavuşmaktadır (Ensaroğlu, 2010).

Uzaktan eğitimin artan avantajlarını da göz önünde bulunduran kamu ve özel kurum ve kuruluşları uzaktan eğitimi bir lüks olarak değil bir gereklilik olarak görmekte ve uygulamaktadır. Bilgi çağının öğrenme modeli olan uzaktan eğitimi hizmet içi eğitimde gerçekleştirmek çalışanların ihtiyaç duydukları anda bilgiye erişimlerini mümkün kılacağı, hem çalışanların hem kurumun hem de ülkemizin bilgi düzeyini ve rekabetini geliştireceği öngörülmektedir (Tarhan, 2003).

Buraya kadar yapılan araştırmalar incelendiğinde, alınyazında uzaktan eğitim ile ilgili birçok araştırmanın bulunduğu, buna karşın yüz yüze hizmet içi eğitim ile uzaktan hizmet içi eğitimin öğrenenlerin başarısı ve öğrenmenin kalıcılığı açısından karşılaştırıldığı bir çalışmanın bulunmadığı görülmüştür. Ayrıca bir kamu kurumu olan Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü’nde teknoloji altyapısı bulunmasına karşın uzaktan eğitimin uygulama boyutunda henüz gerçekleştirilmediği ve bu çalışma ile uzaktan hizmet içi eğitim uygulamalarına geçilebileceği, kurumsal olarak yeni bir uygulamaya geçilmesi ile de diğer kamu kurum ve kuruluşlarına örnek teşkil etmesi söz konusudur. Bu kapsamda çalışmanın uygulaması ilgili kurumda “Etkili Sunu Materyali Hazırlama” konusunda üçer saatlik uzaktan ve yüz yüze bir hizmet içi eğitim gerçekleştirilmiştir.

Ayrıca araştırma konusunun ilgili alana katkı sağlayacağı düşüncesiyle bu araştırmanın problem cümlesi şu şekilde oluşturulmuştur:

“Uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitim uygulamaları öğrenenlerin başarısı ve öğrenmenin kalıcılığı açısından önemli bir farklılık göstermekte midir?”

1.2. Araştırmanın Amacı

Araştırmanın temel amacı, uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitim uygulamalarının öğrenenlerin başarısı ve öğrenmenin kalıcılığı açısından önemli bir farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymaktır. Bu ana amaç doğrultusunda belirlenen alt amaçlar ise şöyledir:

1) Uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitime katılan birim sorumlularının öğretim öncesi ölçülen başarı puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?

2) Uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitime katılan birim sorumlularının öğretim sonrası ölçülen başarı puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?

3) Uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitime katılan birim sorumlularının öğretimden 15 gün sonra ölçülen kalıcılık puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır? 4) Uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitime katılan birim sorumlularının öğretim tamamlandıktan 15 gün sonra ölçülen kalıcılık puan ortalamaları cinsiyete, yaşa, eğitim durumu ve hizmet yılına göre farklılık göstermekte midir?

5) Öğretim programı sonunda uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitime katılan personellerin eğitim programına, eğitmene, derse/sunuma ve öğretim materyaline ilişkin değerlendirmeleri farklılık göstermekte midir?

1.3. Araştırmanın Önemi

Bu araştırma, uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitimi öğrenenlerin başarısı ve öğrenmenin kalıcılığı açısından inceleyerek her iki yöntemin başarılı olup olmadığı, başarı ve kalıcılık açısından önemli bir fark olup olmadığını ortaya koyarak konuyu farklı bir açıdan ele almaktadır.

Alanyazında hizmet içi eğitimde karşılaşılan sorunlar incelendiğinde, uzaktan eğitimin kullanımının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Hizmet içi eğitimin uzaktan eğitim yoluyla verilmesiyle birlikte, yaşanılan birçok sorun çözüme kavuşmuş olacağı düşünülmektedir. Bir kamu kurumu olan Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü’nde teknoloji altyapısı bulunmasına karşın uzaktan eğitimin uygulama boyutunda henüz gerçekleştirilmediği görülmüştür. Bu çalışma ile kamu kurumlarında uzaktan hizmet içi eğitim uygulamalarına geçilebileceği ve bu yönüyle diğer kamu kurum ve kuruluşlarına örnek teşkil edeceği düşünülmektedir. Ayrıca bu çalışmanın büro yönetimi alanında da farklı bir bakış açısı oluşturacağına inanılmaktadır.

Araştırma, uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitim ile ilgili çalışmaları araştırmak, incelemek ve öğrenenlerin başarısı ve öğrenmenin kalıcılığı açısından karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır. Araştırma, alanyazındaki diğer çalışmalardan farklı olarak konuyu sadece yüz yüze hizmet içi eğitim ya da uzaktan hizmet içi eğitim açısından değil her iki yöntemin karşılaştırılması yönünde ele almakta ve öğrenenlerin başarı durumu ile her iki yönteminde öğrenmenin kalıcılığına etkisini ölçmesinden dolayı önem arz etmektedir.

1.4. Varsayımlar

Uzaktan hizmet içi eğitim ile yüz yüze hizmet içi eğitimi öğrenenlerin başarısı ve öğrenmenin kalıcılığı açısından incelemek amacıyla yapılan bu araştırma, aşağıdaki varsayımlar çerçevesinde yapılmıştır:

1) Araştırmada, personelin uygulanan ölçme araçlarına doğru ve samimi olarak cevaplandırıldığı varsayılmaktadır.

2) Kontrol edilemeyen değişkenlerin deney ve kontrol gruplarının her ikisini de aynı şekilde etkilediği varsayılmaktadır.

1.5. Sınırlılıklar

Bu araştırma, aşağıda belirtilen sınırlılıklar içerisinde yürütülmüştür.

1) Bu araştırma, A Grubu (Yüz Yüze Hizmet İçi Eğitim Alan Grup) ve B Grubu (Uzaktan Hizmet İçi Eğitim Alan Grup) üzerinde 2014 yılı Ocak ayında öğretim öncesi ve öğretim sonrası yapılan ölçümlerle sınırlıdır.

2) Araştırma, Başbakanlık Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü’nde hizmet içi eğitime tabi olan 38 birim sorumlusu ile sınırlandırılmış olup, ilgili kurumda çalışan diğer personeller araştırma kapsamına alınmamıştır.

1.6. Tanımlar

Bu başlık altında araştırmada kullanılan, açık olmadığı düşünülen ifadeleri netleştirmek ve açıklığa kavuşturmak amacıyla bazı tanımlara yer verilmiştir. Araştırmadaki fikirlerin doğru ifade edilmesi amacıyla da yapılan bu tanımlar şunlardır:

Hazırbulunuşluk: Sinir sisteminin öğrenmeye hazır olması, bireyin bir öğrenme etkinliğini gerçekleştirebilmesi için gerekli ön koşul davranışları kazanması, bireyin bir gelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme vasıtasıyla yapabilecek düzeye ulaşması, bir etkinliği yapmak için bilişsel, duyuşsal, sosyal ve devinişsel açıdan hazır olması ve hazır olma düzeyinin ölçüsüdür. Ayrıca bireyin konuyla ilgili ön bilgi ve tutumunu da içerir ve bireyin konuya giriş seviyesinin bir temsilidir (Harman ve Çelikler, 2012, s. 147-156).

Hizmet içi Eğitim: Kamu görevlilerinin mesleğe yatkınlığını sağlamak, onları var olan ve zamanla değişebilen görev ve sorumlulukları için yetiştirmek amacıyla düzenlenen kurum içinde ya da kurum dışında, iş başında ya da iş dışında gerçekleştirilen eğitim etkinlikleridir (Yılmaz ve Düğenci, 2010).

Kalıcılık Testi: Öğretimi gerçekleştirilen derse katılan deney ve kontrol grubu öğrencilerinin öğrenmelerinin kalıcılığını ölçmek amacıyla kullanılan ve başarı testinden (son testten) on beş gün sonra yapılan testtir (Acar, 2009).

Rubrik: Bir göreve veya öğrenme hedefine ilişkin gözlemlenebilir davranışı test etmeye yönelik kesin standartları içeren performans kriterlerinin listelendiği bir puanlama aracıdır. Rubrik, her bir kritere ilişkin kalitenin derecelerini mükemmelden zayıfa açıkça ifade etmektir. Bunun yanında, performans tabanlı öğrenmelerde öğrencilerin çalışmasındaki kalitedeki belirgin gelişmeleri gösteren bir dereceleme ölçeğidir (Acar, 2009).

Uzaktan Eğitim: Eğitimci ve öğrenen kişi birbirlerinden uzak mesafelerde olduğunda herhangi bir resmi öğrenme yoludur. (Verduin ve Clark, 1994). Farklı biçimlerle, farklı ortamlarda, birden fazla öğretmenin olduğu veya olmadığı, farklı eğitim örgütlerinde, değişik öğrenme seviyesi ve yaşlarda, değişik teknolojilerle, farklı öğretim yöntem ve yaklaşımlarıyla, farklı stratejik motivasyonlarla gerçekleşebilir (Simonson, Smaldino, Albright, ve Zvacek, 2003).

Yüz yüze Eğitim: Öğretmen ve öğrencilerin aynı sınıf ortamında bulunduğu geleneksel eğitimdir. Yüz yüze eğitim, uzaktan eğitim uygulamalarında geleneksel öğretim şekli olarak da ifade edilmektedir (Acar, 2009).

BÖLÜM II

İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

Uzaktan hizmet içi eğitim ile yüz yüze hizmet içi eğitimi öğrenenlerin başarısı ve öğrenmenin kalıcılığı açısından incelemek amacıyla yapılan bu çalışmada alanyazın taraması sonucunda ulaşılan araştırmalar aşağıda özetlenerek sunulmuştur.

Yalın (2001) yaptığı araştırmada “Hizmet içi Eğitim Programlarının Değerlendirilmesi” konusunu ele almıştır. Bu araştırmanın amacı, Hizmet içi Eğitim Dairesi Başkanlığı’nca düzenlenen hizmet içi eğitim programlarının etkililiğini belirlemek ve bu konuda geliştirici önerilerde bulunmaktır. Bu araştırmanın evrenini, MEB Hizmet içi Eğitim Dairesi Başkanlığının açtığı programlara katılan öğretmen ve yöneticiler oluşturmaktadır. Örneklem ise MEB Hizmet içi Eğitim Dairesi Başkanlığının 1997 yılında açtığı yaklaşık 500 program arasından tesadüfi örneklem yoluyla seçilen 15 programa katılan toplam 493 personeldir. Araştırmada hizmet içi eğitim programlarının etkililiğine yönelik veriler, bir anketle toplanmıştır. Araştırma sonucunda hizmet içi eğitim programlarının personelin eğitim ihtiyaçlarına uygun olarak planlı ve sistemli olarak geliştirilmesi, kursiyerlerin eğitim ihtiyaçları ve program amaçlarına göre seçilmesi ve gruplandırılması, öğretim ortam ve materyallerinin aktif katılım sağlayacak şekilde tasarlanması, her bir hizmet içi eğitim programının hatasız ve objektif veriler kullanılarak sistemli olarak değerlendirilmesi, değerlendirmede konu alanı uzmanlığı yanında öğretme becerilerinin de dikkate alınması gerektiği ortaya çıkmıştır.

Köksoy (2004) yaptığı araştırmada “Yüksek Öğretimde Örgün Eğitimle E-Eğitimin Karşılaştırılması” konusunu ele almıştır. Bu araştırmanın amacı, örgün eğitim ile uzaktan eğitimin genel bir karşılaştırmasını yapmaktır. Araştırmada Ahmet Yesevi Üniversitesinde verilen örgün ve uzaktan eğitim uygulamalarının genel bir karşılaştırması yapılmıştır. Bu araştırma sonucunda, öğreticilerin göz göze ve yüz yüze sözlü olarak sıcak ilişkiler

kurabilmelerinin örgün öğretimin uzaktan eğitime olan en büyük üstünlük olduğu ancak uzaktan eğitimde görüntülü ve sesli iletişimin etkin olarak kullanılması ile bu üstünlüğün azalacağı ve çok yakın gelecekte örgün eğitime ciddi bir alternatif olarak her düzeydeki eğitim ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynayacağı ortaya çıkmıştır.

Delil (2005) yaptığı araştırmada “Yönetici Asistanları ve Büro Çalışanlarının Hizmet içi Eğitimleri İçin Bir Web Tabanlı Uzaktan Eğitim Programı Önerisi” konusunu ele almıştır. Bu araştırmanın amacı, web tabanlı uzaktan eğitim yoluyla verilecek hizmet içi eğitimin, çalışanları bir merkezde toplayarak eğitim vermeye alternatif olup olamayacağını araştırmaktır. Araştırmanın evrenini, Ankara’daki vakıf üniversitelerinden biri olan Başkent Üniversitesi ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı bünyesinde çalışan, yönetici asistanları ve büro çalışanları oluşturmaktadır. Çalışma evreninin çok büyük olmaması ve deneklerin çoğunluğuna ulaşılabileceği varsayımı ile araştırmada örneklem alınmasına gerek duyulmamıştır. Araştırmanın sonucunda, yönetici asistanları ve büro çalışanları için uygulanan web tabanlı hizmet içi uzaktan eğitim uygulaması, geleneksel ve tek merkezli hizmet içi eğit im uygulamalarına bir alternat if olarak düşünülebileceği belirtilmiştir.

Başkaya ve Kaya (2006) yaptığı araştırmada “Amerika Birleşik Devletleri Kara Kuvvetleri Komutanlığı (ABD KKK) ile Türkiye Cumhuriyeti Kara Kuvvetleri Komutanlığında (T.C. KKK) Uygulanan Uzaktan Eğitimin Karşılaştırılması” konusunu ele almıştır. Bu araştırmanın amacı, ABD KKK ve T.C. KKK’nın uzaktan eğitim uygulamalarını karşılaştırmaktır. Araştırma, uygulanan uzaktan eğitim programları, kullanılan uzaktan eğitim sisteminin altyapı ve teknolojisi, idari ve lojistik hizmetler ile uzaktan eğitim geliştirme süreçleri karşılaştırılması amacıyla yatay yaklaşım metodu kullanılan bir karşılaştırmalı eğitim araştırmasıdır. Araştırma sonucunda ABD KKK Uzaktan Eğitim Programının benzerleri içinde örnek bir program olduğu, dünyada web tabanlı olarak verilen uzaktan eğitime yeni bir bakış açısı getirdiği, uzaktan eğitim başlı başına bir eğitim sistemi olarak ele alındığı, uzaktan eğitimin her iki KKK’nda benzer yöntemlerle dağıtıldığı görülmüştür. Bu bağlamda T.C. KKK’nda uzaktan eğitim yoluyla verilecek ders programlarının, sınıf okulları ve kıtalardan yararlanılarak incelenip ayıklanmasına, bu yolla kurslar planına alınarak tasarlanacak ve verilecek derslerin ortaya çıkarılmasına gereksinim olduğu sonucuna varılmıştır.

Yıldırım (2007) yaptığı araştırmada “Öğretmenlerin Hizmet içi Eğitimine Yönelik Uzaktan Eğitim Platformu Tasarımı” konusunu ele almıştır. Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin hizmet içi eğitiminde karşılaşılan sorunlarını gidermek amacıyla uzaktan eğitiminde

kullanılmak üzere web tabanlı bir platformun geliştirilmesidir. Araştırmada Bolu ilindeki yaklaşık 3000 öğretmenin hizmet içi eğitimleri internet üzerinden gerçekleştirmiştir. Araştırma sonucunda, e-öğrenme ile öğretmenlerin; Hizmet içi eğitim alma zamanını kısaltılabildiği, eğitici performansından bağımsız tutarlı bir eğitim sağlanabileceği, öğrenilenlerin bellekte kalma düzeyinin yükseltilebileceği, tekrarlamayı kolaylaştırarak motivasyonu artırabileceği, merkezi sınav sistemiyle kolay ve hızlı değerlendirmeler yapılabileceği ve performans yönetim sistemi geliştirilebileceği yargısına varılmıştır. Çalımfidan (2007) yaptığı araştırmada “İnternete Dayalı Uzaktan Eğitim ve Uzaktan Hizmet içi Eğitim Yöntemiyle Bilgisayar Eğitimi Hakkında Öğretmen Görüşleri (Tuzla Örneği)” konusunu ele almıştır. Bu araştırmanın amacı, MEB’in düzenlediği uzaktan eğitim yöntemiyle hizmet içi eğitim faaliyetinin ilki olan bilgisayar eğitiminde öğretmenlerin hizmet içi eğitim faaliyetlerine katkıda bulunmak için internete dayalı uzaktan eğitimin etkililiğini araştırmaktır. Araştırmanın evrenini, 2006–2007 eğitim-öğretim yılında, İstanbul ili, Tuzla ilçesindeki ilk ve orta öğretim okullarında görev yapan sınıf ve branş öğretmenleri oluşturmaktadır. İstanbul ili, Tuzla ilçesindeki okullardan “amaçlı örnekleme” yöntemi ile örneklem seçilmiştir. Araştırmada gerekli verileri toplamak için on açık uçlu sorudan oluşan görüşme formu kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, internet destekli eğitimde başarının sağlanmasında program içeriği ve katılımcıların eğitime karşı tutumları etkili olduğu ve programa katılan öğretmenlerin internete dayalı uzaktan eğitime yönelik olumlu düşüncelere sahip oldukları görülmüştür.

Halvurt (2010) yaptığı araştırmada “Avrupa Birliği’nde Hizmet içi Eğitim Politikaları: Geleneksel ve Uzaktan Eğitim Yaklaşımına Göre Trakya Birlik Hizmet içi Eğitim Modelinin Oluşumu” konusunu ele almıştır. Bu araştırmanın amacı, geleneksel ve web tabanlı eğitim metodolojilerinin kurum içinde üç yıllık bir dönem içinde entegrasyonunu sağlayarak eğitim etkinliğini arttırmak, sistemin kuruluşunu takip eden üç-dört yıllık dönem içinde eğitim maliyetlerini itfa ederek tasarruf etmektir. Yazar araştırmada literatür taraması tekniği ile ampirik gözlem tekniğini kullanmıştır. Araştırma sonucunda, geleneksel ve web tabanlı eğitim sistemlerini birbirinden kesin çizgilerle ayırmak yerine birbirlerinin dezavantajlı yönlerini bertaraf edecek şekilde örgütsel hedef ve kurumsal yapıya özgü entegre bir sistem geliştirmenin hem daha rasyonel olacağı hem de maliyet açısından tasarruf sağlayacağı ortaya konmuştur.

Ensaroğlu (2010) yaptığı bir araştırmada “Havaalanlarında Çalışan Meteoroloji Personeline Uzaktan Eğitim Yöntemi ile Hizmet içi Eğitim Verilmesi ve Sonuçlarının

Değerlendirilmesi” konusunu ele almıştır. Bu araştırmanın amacı, hizmet içi eğitimin, klasik yöntemle verildiği bir kurum olan Meteoroloji Genel Müdürlüğü için uzaktan eğitim portalı geliştirerek bu portalı kullanan kurum çalışanlarının, internet yeterlilik düzeylerinin, web tabanlı öğretime karşı tutumlarının, portal hakkındaki görüşlerinin ve uzaktan eğitim ile verilecek hizmet içi eğitime bakış açılarının tespit edilmesidir. Araştırma örneklemini Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden 33 personel oluşturmuştur. Araştırma, personel özelliklerini tanıma anketi, internet yeterlilik düzeyi anketi, web tabanlı öğretim tutum ölçeği, portal kullanımı anketi ve portal hakkındaki görüşler anketi olmak üzere portalı kullanan personele uygulanan anket ve ölçeklerden oluşmakta olup elde edilen verilerin analizinde bağımlı iki grup t-testi, bağımsız iki grup t- testi ve tek yönlü varyans analizi metotları kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, havaalanı çalışanlarının hizmet içi eğitimin uzaktan eğitim yoluyla verilmesine olumlu bakmakta oldukları, hazırlanmış olan portalın kullanım kolaylığı ve ihtiyacı karşılaması yönüyle başarılı bulunduğu, kurumda kullanılmasına olumlu bakıldığı görülmüştür.

Horzum, Albayrak ve Ayvaz (2012) yaptığı araştırmada “Sınıf Öğretmenlerinin Hizmet içi Eğitimde Uzaktan Eğitime Yönelik İnançları” konusunu ele almıştır. Araştırmada kesitsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcılarını 2012-2013 eğitim öğretim yılı güz döneminde Sakarya ilinde görev yapan 135 sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Hizmet içi eğitimde uzaktan eğitime yönelik inançlarını ölçmek üzere “Sınıf Öğretmenlerinin Hizmet içi Eğitimde Uzaktan Eğitime Yönelik İnançları” ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin uzaktan eğitime yönelik inançlarında cinsiyet ve yaş açısından farklılık olduğu gözlenmiştir. Bundan sonra yürütülecek olan uzaktan hizmet içi eğitimlerde öğretmenlerin yaşlarına göre farklı zamanlarda uygulamaya alınması ya da öğretmenlere uygulamadan önce inançlarına yönelik ölçümler yapılarak inançlarına göre sınıflandırılmasının yürütülen eğitim faaliyetlerinin etkililiğini artırmak açısından oldukça önemli olduğu belirtilmiştir.

İlgili araştırmalarda görüldüğü gibi uzaktan eğitimin hizmet içi eğitimde kullanımı yaygınlaşmaktadır. Hizmet içi eğitimde yüz yüze eğitime bir alternatif olmaktan öte önem arz eden bir yöntem olan uzaktan eğitimin kamu kurum ve kuruluşlarında da kullanımı söz konusudur. Ancak uzaktan hizmet içi eğitimle ilgili alanyazında uzaktan ve yüz yüze hizmet içi eğitimin öğrenenlerin başarısı ve öğrenmenin kalıcılığı açısından karşılaştırılması konusunda herhangi bir araştırma olmaması bu araştırmanın hem kamu kurum kuruluşlarına hem de büro yönetimi ve sekreterlik alanına yeni kazanımlar getireceği düşünülmektedir.

BÖLÜM III

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

3.1. Hizmet İçi Eğitim

Hizmet içi eğitim, çalışma hayatı süresince devam eden ve söz konusu sürecin bir alt unsurunu da oluşturan bir kavramdır. Bu bağlamda hizmet içi eğitim, yaşam boyu öğrenme kavramının bir alt sürecidir denilebilir. Personel, işe başladığı tarihten işten ayrılacağı tarihe kadar geçen süre zarfında mesleğiyle ilgili meydana gelen her türlü gelişme ve değişmeler doğrultusunda sürekli olarak eğitilmek zorundadır (Gül’den aktaran Bilgin, Akay, Koyunlu ve Haşar, 2007).

Hizmet içi eğitim, sektör ayrımı yapılmaksızın, tüzel ve özel kişilere ait işyerlerinde, belirli maaş ve ücret karşılığı görevlendirilmiş ve çalışmakta olan kişilere verilen eğitimdir. Hizmet içi eğitimin temel amacı, üretilen mal veya hizmette verimliliği artırmak üzere personelin gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazanmalarıdır (Taymaz, 1997, s. 4).

Bir başka ifadeyle hizmet içi eğitim; özel veya kamu kesimine ait kurum ve kuruluşlarda belirli bir maaş veya ücret karşılığında çalışmakta olan personelin göreviyle ile ilgili gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazanmalarını sağlamak üzere yapılan eğitimdir (İpekçi, 2003, s. 5).

Aytaç (2007)’a göre hizmet içi eğitim, üretim ve hizmette etkinliğin, verimin ve kalitenin yükseltilmesi; üretim hatalarının ve iş kazalarının azaltılması; satış ve hizmet sunumunda nitel ve nicel yönden gelişmenin sağlanması ve maliyetlerin azaltılarak karın yükseltilmesi amacıyla personele verilen bilgi, beceri, davranış ve verim düzeyini artırmaya yönelik planlı eğitim etkinlikleridir.

21.7.1983 tarih ve 83/6854 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe giren Devlet Memurları Eğitimi Genel Planında hizmet içi eğitim, “kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan personelin görevleri ile ilgili bilgi ve becerilerini artırmak amacıyla yapılan eğitim” olarak tanımlanmaktadır.

Kamu kurum ve kuruluşları açısından incelendiğinde hizmet içi eğitim; kamu görevlilerinin hizmete yatkınlığını sağlamak, verimlilik düzeylerini yükseltmek ve gelecekteki görev ve sorumluluklarını daha iyi yerine getirebilmelerini sağlamak üzere asil olarak atandıkları tarihten itibaren personele uygulanan uzmanlık bilgisi niteliğindeki eğitim etkinliklerinin tümüdür (Tutum’dan aktaran Çevikbaş, 2002).

Yukarıdaki tanımlar doğrultusunda hizmet içi eğitimin, herhangi bir örgütteki personelin örgütsel amaçlar doğrultusunda yetiştirilmesi olduğu söylenebilir. Hizmet içi eğitim ile birlikte personelden görevleriyle ilgili olarak (teorik ve pratik yönleriyle) daha bilgili, yetenekli, hizmete yatkın ve olumlu davranışlara sahip olması beklenmektedir (Demirtaş, 2010).

Hizmet içi eğitim, örgütte iş görenlerin çalışma temposunu hızlandırmanın, şikâyetleri, formaliteleri, kırtasiyeciliği ve kayırmaları önlemenin, insan ve madde kaynağını örgütsel amaçlar doğrultusunda harekete geçirmenin ve hizmetlerde para, zaman ve enerji savurganlığını gidererek maliyeti azaltmanın en etkili aracı olarak görülebilir (Kestane’den aktaran Demirtaş, 2010). Söz konusu faydaları neticesinde hizmet içi eğitim, özel sektörde önemli bir unsur olarak yerini almıştır.

Kamu personel rejiminde de memurların hizmet içi eğitimlerine önem verilmektedir. Ancak yeni kamu yönetimi anlayışı öncesinde kamu hizmetlerini genel kültür almış her bireyin kolaylıkla yapabileceği varsayımı ile hizmet içi eğitime uzun süre gerekli önem verilmemiştir. Ayrıca işlerin yalın ve kolay olması varsayımı ile de hizmet öncesi okulda kazanılan genel kültür, bilgi ve becerilerin yeterli olduğu ileri sürülmüştür (Tutum’dan aktaran Çevikbaş, 2002). Bu görüşler yeni kamu yönetimi anlayışı ile değişmiş ve hizmet içi eğitim kamu kurum ve kuruluşlarının gündeminde odak noktası haline gelmeye başlamıştır. Şu da bir gerçektir ki hem merkezî ve hem de yerel yönetimleri içeren kamu yönetiminde; bazı bilgi, beceri ve davranışların ancak hizmet içi eğitimle kazanılabilmesi mümkündür. Örneğin, polislik, kaymakamlık, vergi memurluğu gibi görevler sadece kamu sektörüne özgü olup bunların karşılıkları özel sektörde mevcut değildir. Bu nedenle kamu sektörüne özgü

bu tür görevlerde, değişen ve gelişen tekniklerin öğrenilmesi ancak hizmet içi eğitimle sağlanabilmektedir (Tepav, 2007, s. 14).

Bu bağlamda hizmet içi eğitimi zorunlu kılan nedenleri şu şekilde sıralayabiliriz (Tutum’dan aktaran Çevikbaş, 2002);

- Hizmet öncesinde verilen bilgilerin eksik ve yetersiz oluşu,

- Kamu kesiminde kariyer düşüncesinin giderek yaygınlaşması ve kökleşmesi, - Hizmette değişim ve gelişmelere uyma zorunluluğu,

- Bazı bilgi ve becerilerin yalnızca iş başında kazanılabilmesi, - Kişinin öğrenme ve kendini geliştirme isteği,

- Öğrenmeyi sistemli hale getirmesi.

3.1.1. Hizmet İçi Eğitimin Amaçları

Bir eğitim programı için amaçların saptanması, planlı yapılacak her etkinlikte olduğu gibi daha sonra yapılacak çalışmalara yön verip başlangıç ve çıkışı belirleyeceğinden önem arz etmektedir. Bu itibarla hizmet içi eğitimde, amaçların önceden saptanmış olması zorunludur. Amaç, hedef ve elde edilmesi arzulanan sonuç belirlenmeden yapılan çalışmaların sonucunda bir değerlendirme yapılması zordur ve elde edilen sonuç güvenilir değildir. Bu bağlamda hizmet içi eğitimin amaçlarının, eğitimin gerçekleşeceği örgütün politikasına ve amaçlarına uygun olarak tespit edilmesi gereklidir (Taymaz’dan aktaran Çevikbaş, 2002). Hizmet içi eğitimin amaçları örgütlerin amaçlarına ve politikasına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Hizmet içi eğitimle belirlenen amaçlar hem örgütün hem de eğitilmesi planlanan personelin gereksinimlerine yönelik olarak kurumun ihtiyacı ve amacına göre tespit edilmektedir (Demirtaş, 2010). Bu değişikliklere rağmen hizmet içi eğitimin genel amaçları şunlardır (Tutum’dan aktaran Çevikbaş, 2002);

- Kamu görevlilerinin verimliliğini arttırmak, - Öğrenme sürecinin artırılmasını sağlamak,

- Kamu görevlilerinin kusur ve eksikliklerinin giderilmesini sağlamak, - Personelin moralini yükseltmek,

- Kariyer gelişmesine yardımcı olmak,

- Kuruma somut faydalar sağlamak.

Taymaz’a göre genel olarak hizmet içi eğitimin amaçlarını şöyle sıralamak mümkündür (Taymaz’dan aktaran Çevikbaş, 2002);

- Örgütte üretilen mal ve hizmetin nitelik ve niceliğini artırarak verimlilik ve kazancı yükseltmek,

- Üretimin zamanında yapılmasını, malzeme ve enerji tasarrufunu sağlamak, - Gelişmelere ve yeniliklere uyumu sağlamak, üretim metotlarını, geliştirmek,

yenilikleri yakından izlemek, personelin ortama uyumunu kolaylaştırmak, - İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek, iş güvenliğini sağlamak,

- Personel arasında iletişim, ilişki ve koordinasyonu güçlendirerek anlaşmazlıkları ve şikâyetleri azaltmak,

- Personeli tanımak, kaliteli işgücü sağlamak ve kadrolaşmayı sağlamak, - Kontrol işlem ve yükünü azaltmak, rekabet gücü etkililiğini artırmak,

- Personelin güven duygusunu geliştirmek, onları güdülemek ve morallerini yükseltmek,

- Personel hareketliliğini önlemek, örgütte yer değiştirme ve yükselme imkânını sağlamaktır.

Eryılmaz (2013)’e göre hizmet içi eğitimin genel amaçları şu şekildedir;

1- Mesleki ve teknik bilgiyi geliştirmektir. Hizmet içi eğitim programları, memurun mesleki ve teknik yönden yetiştirilmesi ve bilgisinin artırılmasını amaçlar.

2- Kamu görevlilerinin verimliliğini artırarak hizmet maliyetlerini düşürmektir. Hizmetlerde “etkinlik” ve “verimlilik” kamu yönetiminin gerçekleştirmeye çalıştığı temel hedeflerdendir.

3- Yönetime karşı şikâyetleri hafifletmektir. Kamu bürokrasinin yapısından ve memurların tutumundan kaynaklanan “bugün git yarın gel”, “kırtasiyecilik”, “vatandaşa karşı ilgisizlik”, “işleri geciktirme” gibi yönetimin faaliyetleri, çalışma düzeni ve çevresiyle ilişkileri konusunda vatandaşın kamu kurumlarına yönelttiği şikâyetler mevcuttur. Hizmet içi eğitim programları ile kurumla yöneldiği hizmet çevresi arasındaki ilişkileri düzenlemek, çevrenin tepkisini değerlendirmek ve halkla ilişkiler servislerinin yardımıyla memur-vatandaş ilişkilerini iyileştirmek mümkün olabilir.

4- İş akışını hızlandırmaktır. Kararların çabuk ve zamanında alınarak sonuçlandırılması, hizmette etkinliği artırır. Ayrıca, vatandaşın kamu kurumlarındaki işlerini kolaylaştırmak ve işleri kırtasiyeciliğe boğmamak için kuralları azaltmak ve sadeleştirmek önemlidir. Bir taraftan kurallar azalırken, diğer taraftan da “yetki devri” yoluyla günlük işlere ilişkin kararların alınmasını hızlandırmak gerekmektedir.

5- Personeli motive etmektir. Genellikle kamu kurumlarında çalışanlar, hizmet içi eğitim programlarına yakın ilgi göstermektedirler. Hizmet içi eğitim programlarına çağırılma, memura çalıştığı ortamın koşullarından belirli bir süre uzaklaşma, dinlenme ihtiyacını karşılama ve kendini bilgi ve deneyim olarak geliştirme fırsatı verdiği için olumlu bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Bunun, bireysel yönden “moral”i artırması yanında, aynı ya da benzer hizmetlerde çalışanları bir araya getirerek “grup dayanışması”na, tecrübe ve bilgi alışverişine imkân sağlaması yönünden de büyük öneme sahiptir.

Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü Hizmet içi Eğitim Yönetmeliğinin 4. maddesinde hizmet içi eğitimin hedefleri şu şekilde sıralanmaktadır;

- Personelin bilgi ve verimliliklerini artırmak ve yetişmelerini sağlamak suretiyle hizmete ilgisini en yüksek düzeye çıkarmak, onları daha yukarı görev ve kadrolara hazırlamak,

- Devlet memurlarının ödev ve sorumlulukları, genel haklar ve yasaklar hakkında bilgi vermek,

- Yönetimde ve uygulamada etkinliğin artırılmasını sağlamak. Yukarıdaki hedeflere ulaşabilmek için uygulanacak ilkeler ise şunlardır;

- Eğitimin sürekli olması

- Eğitimin, Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğünün amaçları ve ihtiyaçları dikkate alınarak düzenlenecek plan ve programlara dayandırılması, - Her amirin, maiyetinde çalışan personelin eğitiminden ve yetiştirilmesinden

sorumlu olması,

- Bu yönetmelik hükümlerine göre eğitimi görevi verilecek eğiticilerin ve eğitime tabi tutulacak personelin eğitime katılmaktan sorumlu olması

- Hizmet içi eğitimden öncelikler esas alınarak tüm personelin eşit şekilde yararlandırılması,

- Hizmet içi eğitime tabi tutulan personelin, eğitimde kazandırılan niteliklere ve eğitime katılma amacına uygun görevlerde istihdam edilmesi,

- Eğitimden beklenen sonuçlara ulaşılıp ulaşılmadığının belirlenmesi için eğitim çalışmaları sırasında ve bitiminde anket, gözlem, mülakat ve benzeri değerlendirmeler ile sınav usullerinin uygulanması,

- Gerektiğinde ilgili tüm kuruluşlarla eğitimde işbirliği yapılması, bilgi, belge ve eğitici değişiminin sağlanması,

- Eğitim faaliyetlerinin uygulanacağı yerlerin eğitim şartlarına uygun olması, eğitimin gereklerine göre düzenlenmesi ve donatılması.

3.1.2.Hizmet İçi Eğitimin Faydaları

Hizmet içi eğitim genellikle bireye işiyle ilgili bilgi, beceri, davranış ve tutumlar kazandırmak amacıyla verildiğinden mesleki eğitim niteliği taşımaktadır. Hizmet içi eğitimin amaçlarına ulaşması için kurumsal ve bireysel ihtiyaç ve beklentilerin dengeli ve tutarlı olarak karşılanması gereklidir (Bursalıoğlu ve Taymaz’dan aktaran Çevikbaş, 2002). Ayrıca, hizmet içi eğitim iş başında gerçekleşen bir eğitim türü olması sebebiyle memurların işlerini amirlerinin gözetim ve denetimi altında “yaparak” ve “tecrübe” ederek daha iyi öğrenecekleri düşünülmektedir. Bu bağlamda hizmet içi eğitim, yöneticilere, personele ve örgüte bir takım faydalar getirmektedir;

Yönetici açısından; Personelin hata yapma oranı minimum seviyeye düşer ve iş verimi artar. Yöneticinin denetleme imkânını artırır ve yöneticiye ana sorunlarla ilgilenme imkânı tanır.

Personel açısından; kişilerin kendisine olan güveni artar ve işlerini tam zamanında ve eksiksiz yapmaları motivasyonlarını artırır. Personelin bakış açısı genişler, ortama uyumu kolaylaşır, işe yatkınlığı ve yükselme imkânı artar.

Örgüt açısından; Verim yükselir, maliyet düşer, kazanç artar ve kurumun ilişkide bulunduğu kişi ve kuruluşlar arasındaki itibarı yükselir. Üretimdeki hatalı-fireli mal ve bakım-onarım giderleri azalır. Örgütte iş güvenliği sağlanır (Tortop’dan aktaran Gül, 2000).

Özetle hizmet içi eğitim ile iş verimliliği artar, moral yükselir, kontrol ve iş kazaları azalır ve örgüt organizasyonunda süreklilik ve uyum sağlanır. Hizmet içi eğitim örgüt bazında daha çok maddi faydalar sağlarken personel yönünden daha çok manevi tatmin kazandırmaktadır.

3.1.3.Hizmet İçi Eğitimin Sınırlılıkları

Bir kurumda karşılaşılan sorunların hizmet içi eğitim yoluyla çözülebileceğini ve kazanılacak davranış ve tutumların her yerde devam edebileceğini düşünmek gerçekçi olmayacaktır (Çevikbaş, 2002, s. 31). Bu bağlamda aşağıda yer alan sınırlılıkların göz önünde bulundurulması gerekir (Tutum’dan aktaran Çevikbaş, 2002);

- Hizmet içi eğitim, örgütsel ve personel sistemindeki yanlışlıkları düzeltemez. Hatta örgüt yapısındaki aksaklıklar, eğitimle edinilen bilgi ve becerilerin uygulanmasına engel oluşturması nedeniyle öğrenme sürecini olumsuz yönde etkilemektedir.

- Hizmet içi eğitim programı, personelin temel bilgi ve beceri seviyesine uygun olduğu sürece başarı sağlanır. Ayrıca personelin hizmet içi eğitimin gerekliliğine inanması ve eğitimi benimsemesi doğrultusunda başarı sağlanabilir.

- Öğretici görevin gerektirdiği nitelikte değilse başarılı bir öğretim gerçekleştirilemez.

- Hizmet içi eğitim, personele sadece öğrenme ortamı sağlar; hiç kimseye kendiliğinden bir şey öğretmez. Sadece saklı yeteneklerin ortaya çıkmasını sağlayabilir. Gelişme ve yüksek verim, kazanılan bilgi ve becerinin uygulanmasına bağlıdır.

- Hizmet içi eğitimin faydası eğitim ortam ve imkânlarının yeterliliği ile orantılıdır.

3.1.4. Hizmet İçi Eğitimin Gerekliliği

Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmelerle birlikte rekabetin yoğun olduğu günümüz organizasyonlarında, hizmet öncesi eğitimle alınan bilgilerin zamanla iş ortamında yetersiz kalması aşikârdır. Hem özel sektör hem de stratejik kamu yönetimi anlayışını benimseyen kamu kurum ve kuruluşları yeni gelişmeleri takip etmek amacıyla kendilerine uygun eğitim programları hazırlamaktadırlar. Bu itibarla hizmet içi eğitim işletmelerin ve ülkelerin rekabet edebilirliği açısından gerekli bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Hizmet içi eğitimin gerekliliğini gösteren durumlar şöyle özetlenebilir (Taymaz, 1997);

- Kurumda üretilen mal veya hizmetin saptanan ya da beklenen kalitenin ve niteliğin altında olması, gecikmesi ve süre standartlarına uygun olmaması, - Üretim için gereğinden fazla malzeme kullanılması,

- Kurumda bakım ve onarım giderlerinin amortisman sınırlarını aşarak artış göstermesi,

- Mal veya hizmetin üretiminde hata oranının ve iş kazalarının artması,

- Kurumda göreve yeni başlayan personelin ortama ve işe uyum sağlamada sorunlarla karşılaşması,

- Kurumda iletişim, işbirliği ve koordinasyonda aksaklıkların meydana gelmesi, - Personelin motive edilmesinin gerekliliği.

3.1.5.Hizmet İçi Eğitim Türleri

Personelin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak ve kurumsal amaçlara ulaşmak üzere hazırlanan kurum içi, kurum dışı, iş başı ve iş dışı hizmet içi eğitim programları uygulama evrelerine ve genel amaçlarına göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir (Taymaz’dan aktaran Hamdan, 2003).

Şekil 1: Hizmet içi Eğitim Türleri (Taymaz’dan aktaran Hamdan, 2003).

Oryantasyon Eğitimi; işe yeni başlayan personele kurumun amaç ve politikasını, yapısını, görev ve sorumluluklarını tanımaları amacıyla verilen eğitimdir. Bu tür eğitim programlarına; giriş, ön tanıtma, intibak, alıştırma, hazırlayıcı, eşik ve yönlendirme eğitimi adlarından biri verilir.

Temel Eğitim; işe başlayacak olan personele yapacağı işin gerektirdiği temel bilgi, beceri ve tutumları kazandırmak üzere verilen eğitimdir. Hazırlık, uyarlama, işe yönelme, stajyerlik, adaylık eğitimi olarak nitelendirilen eğitim programlarıdır.

Geliştirme Eğitimi; kurumda çalışmakta olan personelin kendi alanı ile ilgili gelişmeler ve yenilikler doğrultusunda yetiştirilmesi ve yeteneklerinin geliştirmesi için verilen eğitimdir. Ayrıca bu eğitim personelin moralini yükseltmek, kuruma bağlılığını arttırmak ve duyarlılık kazanmasını sağlamak üzere de programlanır. Bu tür programlara; tekâmül, yeniliklere uyarlama, tekrarlama, tazeleme, olgunlaştırma, yeniden eğitim gibi isimler verilir.

Tamamlama Eğitimi, görev değişikliği yapması gereken personel için yeni görevinin gerektirdiği yeterlilikleri kazanması için verilen programdır. Bu program, personelin kurumda görev değiştirmesi gerekliliği, kadrolaşma, yaş durumu ve üretim süreçlerindeki değişikliklerden kaynaklanabilmektedir.

Yükselme Eğitimi, kurum yapısındaki kadrolaşma ve personelin yükselme ihtiyacını karşılamak üzere hazırlanan eğitim programıdır. Amaç, gelecekteki personel ihtiyacını karşılamaktır. Bu bağlamda program hazırlarken, personelin yetiştirileceği alan ve kademenin gerektirdiği yeterlilikler esas alınır. Bu tür programlara; personelin yetiştirildiği alan düzeyini tamamlayan ilk, orta, üst kademe yöneticileri, şefler veya müdürler eğitimi gibi isimler verilebilir.

Özel Alan Eğitimi, personeli özel hizmetler için çeşitli alanlarda yetiştirmek üzere uygulanan programlardır. Kurum içinde özel ihtisas kazandırmak veya yabancı dil öğretmek

HİZMET İÇİ EĞİTİM Oryantasyon

amacıyla hazırlanan eğitimler ile diğer kurumlar tarafından yurt içinde veya dışında yürütülen hizmet içi eğitimlerin tümüdür. İlk yardım, iş güvenliği eğitimleri, bilgisayar, yabancı dil ve tercüme kursları bu programlara örnektir.

Kamu kurum ve kuruluşlarında hizmet içi eğitim olgusunu incelersek 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 217. maddesinde Devlet Memurları Genel Planından bahsedilmektedir. Hizmet içi eğitimi, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan personelin görevleri ile ilgili bilgi ve becerilerini arttırmak amacıyla yapılan bir eğitim olarak tanımlayan plan, bu amaçların gerçekleştirilebilmesi için şu ilkelerin benimsenmesini istemiştir (Resmi Gazete, 1983);

- Kamu kurum ve kuruluşlarında görev alacak personel, adaylıktan başlamak üzere sürekli hizmet içi eğitime tabi tutulacaktır.

- Temel eğitimde bütün aday memurlara, asli memur olabilmeleri için ortak vasıflı bilgileri kapsayan eğitim verilir.

- Asli memurlukta ise personele, bilgi tazeleme ve değişikliklere uyum olmak üzere iki tür eğitim öngörülmektedir.

- Üst görev kadrolarına hazırlama ve üst kademe yöneticilerin yetiştirilmesine ilişkin esaslarda planda yer almaktadır.

- Devlet memurlarına uygulanması istenilen hizmet içi eğitimin plan dahilinde yürütülmesi istenmektedir.

- Devlet Personel Dairesi ve Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü’nün, kamu personelinin hizmet içi eğitimde yeri ve önemine dikkat çekilmektedir. Araştırmanın yapıldığı Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü Hizmet içi Eğitim Yönetmeliğinin 14. maddesinde hizmet içi eğitim aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır:

I. Adaylık süresi içinde; A. Temel Eğitim

Aday memurların asli memur olabilmeleri için tabi tutuldukları, Devlet memurlarının ortak vasıfları ile ilgili hususları kapsayan bu eğitim programında, Atatürk ilkeleri, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, inkılâp tarihi ve milli güvenlik bilgileri konularına yer verilmek şartıyla “Aday Memurların Yetiştirilmelerine İlişkin Genel Yönetmelik”te belirlenen diğer konulara yer verilir.

B. Hazırlayıcı Eğitim

Adayların kadro ve görevleri dikkate alınarak kurum ve kuruluşun tanıtılması, görevi ve teşkilatı, ilgili mevzuatı ve diğer kurumlarla ilişkileri, aday memurun görevi ile ilgili hususlar ve kurum veya kuruluşun uygun göreceği diğer hususlarla ilgili bilgilere yer verilir.

C. Staj

Aday memurlara hazırlayıcı eğitim döneminde verilen teorik bilgilere ve işgal ettikleri kadro ve görevleri ile ilgili diğer bilgileri kazandırılan becerileri uygulamak suretiyle tecrübe kazandırmaktır.

Aday Memurların Hizmet İçinde Yetiştirilmelerine İlişkin Yönetmelikte belirlenen esaslara göre;

II. Asli memurluk süresi içinde;

A. “Yetiştirme ve Geliştirme Eğitimi” adıyla, çalışanların görevleri ile ilgili yeteneklerini geliştirmek, bilgi ve becerilerini artırarak verimliliklerini sağlamak ve bu suretle hizmetin niteliğini yükseltmek.

B. “Bilgi Tazeleme Eğitimi” adıyla mali, hukuki ve diğer hizmet dallarında, uygulamada ortaya çıkacak yeni durum ve ihtiyaçları da dikkate alarak, personelin görevleri ile ilgili bilgilerini yenilemek,

C. “İntibak Eğitimi” adıyla Genel Müdürlüğün özellikle yurtiçi ve yurtdışı teşkilatında yeni bir göreve atanan personeli bu göreve hazırlamak ve uyumunu sağlamak,

D. “İhtisas Eğitimi” adıyla çalışanların görev alanlarında uzmanlaşmalarını sağlamak,

E. “Yönetim ve Üst Görevlere Hazırlama Eğitimi” adıyla, çalışanları daha üst kadro ve yönetici görevlere hazırlamak,

F. “Yönetici Eğitimi” adıyla genel, Genel Müdürlüğün yönetici kadrolarında bulunanları çağdaş yönetimin değişen ve gelişen teknik özellikleri konusunda bilgilendirmek ve aydınlatmak,

G. “Mesleki Eğitim” adıyla, Genel Müdürlüğün faaliyet alanları içinde teknik özellik taşıyan ve özel ihtisas gerektiren hizmetler için uygulamalı eğitim sağlamak,