Uzaktan öğrenme, elektronik öğrenme, internet destekli öğrenme, çevrim içi öğrenme, karma öğrenme (b-öğrenme) ve mobil öğrenme şeklinde gelişen yeni eğitim yöntemlerinden hizmet içi eğitim de etkilenmiştir. Sınıf ortamında verilen birçok eğitim, teknolojinin sağlamış olduğu olanaklardan faydalanılarak uzaktan eğitim şeklinde verilebilmekte ve uzaktan eğitim programlarının hemen hepsi hizmet içi eğitimde kullanılabilmektedir. İletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmelerle birlikte, hizmet içi eğitimde kullanılan teknolojilerde de gelişim aynı paralelde devam etmektedir. Günümüzde hizmet içi eğitimde yeni yaklaşım olarak web tabanlı ve internet tabanlı hizmet içi eğitim yöntemleri tercih edilmektedir. Bankalar, çeşitli kamu kuruluşları ve özel sektör çalışanları uzaktan eğitime tabi tutulmakta, eğitim sürecinde ve eğitim sonunda yapılan sınavlarla başarıları ölçülerek bilgisayar üzerinden sınav sonuçları kendilerine bildirilmekte ve gerektiğinde grup içindeki başarı sıraları gösterilmektedir (Yılmaz ve Düğenci, 2010).
Hizmet içi eğitim alanında kamu ve özel sektör kuruluşlarının kendi personeline yönelik olarak sundukları eğitimlerde e-öğrenme yöntemlerinin kullanımı son yıllarda belirgin şekilde artmıştır. Halk Bank, Yapı ve Kredi Bankası, Koç Bank, Akbank ve Ziraat Bankası, Türk Havayolları, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Çalışma Bakanlığı gibi kurum ve kuruluşlar yabancı dil, bilgisayar okur-yazarlığı, bankacılık alanları ve kendi hizmet alanlarına özel e-öğrenme programları uygulamaktadırlar (Şimşek, 2010). Emniyet Genel Müdürlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı, personeline e- hizmet içi eğitim veren kuruluşların başında gelmektedir.
Maliyeti azaltan, fırsat eşitliğini sağlayan, içeriği kolay yenilenebilen, yer ve zaman özgürlüğü sağlayan ve kişiselleştirme imkânı tanıyan e- hizmet içi eğitime şu nedenlerle ihtiyaç duymaktayız (Can, 2011);
- Çoklu öğrenme ortamı oluşturarak katılımcı merkezli hizmet içi eğitim gerçekleştirmeye çalışmak,
- Katılımcıların başarısını yükseltmek,
- Klasik yöntemlerle eğitimleri zor ve yüksek maliyetli olan büyük personel gruplarının hizmet içi eğitimlerinde kolaylıklar sağlamak,
- Hizmet içi eğitimle ilgili performans değerlendirmesinin elektronik ortamda merkezi olarak yapılabilmesi ve raporlanabilmesi; verilen hizmet içi eğitimin belirlenen hedeflere ulaşıp ulaşmadığının kontrolünün edilebilmesi,
- Katılımcıların bağımsız ve bireysel öğrenmelerine katkıda bulunması,
- Zaman ve mekan özgürlüğü tanımasıdır.
Ayrıca Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü gibi merkez, taşra ve/veya yurt dışı teşkilatı bulunan kamu kurum ve kuruluşlarında zaman ve mekân sınırlaması olmayan uzaktan hizmet içi eğitimin kullanılması faydalı olacaktır.
İçtüzer (2009), T.C. Merkez Bankasında çalışanlara verilen hizmet içi eğitim üzerine bir araştırma yapmıştır. İlgili araştırmaya göre Merkez Bankası’nda hizmet içi eğitim konuları oldukça geniş bir perspektifte bankanın neredeyse tüm çalışanlarının yararlanabileceği bir yapıda ve çeşitlilikte hazırlanmıştır. Söz konusu eğitimlerden bazıları eğitim merkezinde sınıf ortamında yapılmakta iken, bazıları ise uzaktan eğitim yöntemiyle bilgisayar başında gerçekleştirilmiştir. Oryantasyon eğitimi, mesleki eğitim ve kişisel gelişime yönelik eğitim yüz yüze verilmekte olduğu, temel eğitimde ve özel sektörden temin edilen eğitimlerde ise uzaktan eğitimden yararlanıldığı ortaya konmuştur. Ancak geleneksel eğitim yöntemlerinin yanında uzaktan eğitim yöntemlerinin giderek yaygınlaştığı günümüzde bankacılık sektörünün gelişmeleri yakından takip etmesine karşın yüz yüze eğitim önemini korumaya devam etmiştir. Araştırma bulgularına göre katılımcılar yüz yüze verilen eğitimlerin uzaktan eğitim programlarına göre daha etkin olduğunu düşünmüşlerdir. Bu durumun en önemli sebeplerinden birisi, yoğun iş temposu yüzünden uzaktan eğitim programına zaman ayrılmasının oldukça zorlaşmasıdır. Bu sebeple çalışanlar uzaktan eğitim programlarını mesleki ve kişisel gelişim açısından faydalı bir uğraş yerine, kendilerini meşgul eden gereksiz bir etkinlik olarak görmektedirler. Ancak işe yeni başlayan çalışanlar için uzaktan eğitim programlarının sürekli ulaşılabilir biçimde düzenlenmesi ve son zamanlarda e-Ön Eğitim ve e-Orijinal-Sahte Banknotlar gibi yerel ağdan ulaşılan uzaktan eğitim programlarının yaygınlaştırılması ve zorunluluk taşıyan alanlarda özel sektör aracılığıyla ilgili eğitim programlarına erişimin sağlanmasının faydalı olacağı belirtilmiştir.
Ayrıca Dünya’da ve Türkiye’de çeşitli uzaktan hizmet içi öğretmen eğitimleri yapılmaktadır. Taşlıbeyaz, Karaman ve Göktaş (2014), Öğretmenlerin Uzaktan Hizmet içi Eğitim Deneyimlerinin İncelenmesi adlı çalışmasında öğretmenlerin uzaktan eğitimi etkili ve memnuniyet verici bulduğu, teknoloji algısını ve teknolojiye karşı güvenlerini iyileştirdiği
görülmüştür. Ayrıca öğretmenler, uzaktan hizmet içi eğitim sayesinde meslektaşları ile haberleşebildiğini, güncel bilgi ve uygulamalar hakkında etkin bir şekilde bilgi sahibi olduklarını belirtmişlerdir. Eğitimlerin etkili ve verimli olması açısından uygulamaların sürekli değerlendirilmesine ve yeni eğitimlerin bu doğrultuda tasarlanmasına ihtiyaç olduğu da tespit edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, öğretmenlerin uzaktan hizmet içi eğitim uygulamalarında kendilerini motive eden unsurlar; çoklu ortam materyallerinin kullanımı, öğrenen-içerik etkileşimleri ve uzaktan eğitimin sunduğu esneklik olmuştur. Öğretmenlerin hizmet içi eğitimin uzaktan eğitim yoluyla verilmesinin yüz yüze eğitime göre avantajlarına ilişkin görüşleri analiz edilmiş, ifadelerin esneklik, sunum/materyal ve etkileşim temaları altında toplandığı görülmüştür. Uzaktan hizmet içi eğitimin sınırlılıkları ile ilgili öğretmen görüşleri analiz edildiğinde ise etkileşim eksikliği ve teknik sorunların öne çıktığı görülmüştür. Kısacası uzaktan hizmet içi eğitim alan öğretmenlerin bu eğitimden memnun kaldıkları ve tercih edilebilir buldukları görülmüştür. Uzaktan eğitim sınırlılıklarına rağmen genellikle tatmin edici bulunmuştur.
MEB’in hazırlık aşamasında olduğu Uzaktan Hizmet içi Eğitim Projesi de mevcuttur. MEB’in resmi sitesinde belirtildiği üzere katılımcıların birer kullanıcı olarak kaydedildiği, sanal sınıf uygulaması ile bütün eğitim faaliyetlerinin takip edildiği, LMS (Öğrenim Yönetim Sistemi-ÖYS) sistemi oluşturulmuştur. Hazırlanan altyapı ile hizmet içi eğitimlerin verilebileceği, eğitimlerin ve katılımcıların takip edilebileceği, çevrim içi/çevrimdışı eğitimlerin yapılabileceği, yazılımın hazır hale getirildiği (ÖYS), e-sınav ile sertifika sınavının yapılabileceği, sınıf ortamındaki derslerin eş zamanlı olarak başka bir mekânda ve kayıtlı kullanıcıların derslere katılabileceği ancak bunların hayata geçirilebilmesi için Uzaktan Eğitim Stüdyosunun kurulması gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca, başlatılan ve halen yürütülmekte olan çalışmaların tamamlanmasıyla sistemin, Bakanlık personelinin uzaktan hizmet içi eğitim ihtiyaçlarına cevap verecek duruma geleceği anlaşılmaktadır (MEB, 2014).
Kamu kurum ve kuruluşları açısından uzaktan hizmet içi eğitim incelendiğinde en büyük problemin alt yapı sorunu olduğu gözlenmektedir. Ayrıca personelin bilgi teknolojileri alt yapısı da önem arz etmektedir.
BÖLÜM IV
YÖNTEM
Bu bölüm altında araştırmanın modeli, çalışma grubu, ölçme araçları, veri toplama teknikleri ve verilerin analizine yer verilmiş, her bir başlık altında araştırmada yapılan çalışmalar genel olarak açıklanmıştır.