İnternete Dayalı Uzaktan Eğitim

Uzaktan eğitimde her türlü internet imkânlarının kullanılması ile verilen eğitimdir. İnternet altyapısını kullanan tüm eğitim modellerini kapsayan genel bir yaklaşımdır. İnternet ağını kullanan telekonferans görüşmeleri, elektronik postalar, elektronik kitap ve süreli yayınlar internete dayalı uzaktan eğitimin vazgeçilmez birer parçası olan modellerdir (Al ve Madran’dan aktaran Altunçekiç ve Aksu, 2011).

Eğitim kurumlarında gittikçe artan öğrenci kapasitesi, kampüs yeri bulma sıkıntısı, sınıf maliyetleri, eğitimde yeni teknolojilerin kullanılması, eğitimin geniş kitlelere ulaştırılması ve dersleri uzmanlarından alma isteği, eğitim zamanlarının kişilerin kendi durumlarına uygun ve kendi istekleri doğrultusunda olması talepleri, özel ve kamu kuruluşlarının personelini sürekli eğitme ve eğitim maliyetleri düşürme isteği eğitimcileri yeni eğitim modelleri arayışına sürüklemektedir (Yıldız vd., 2002).

Bu bağlamda teknolojik gelişmeler sayesinde oluşturulan www ve web tarayıcılarının interneti daha kullanışlı bir platform haline getirmesi ile birlikte web sayfalarına yazı, grafik, ses ve video eklenmesi kullanıcılara sunulacak bilgi çeşidini ve bilgi sunma imkanlarını arttırmıştır. Bugün bu teknolojiden faydalanan pek çok kurum, kuruluş ve organizasyon kendi “Home Page”lerini hazırlayarak insanlarla iletişim kurabilmekte ve bilgilerini aktarabilmektedir (Yıldız vd., 2002).

1998’de Türkiye’de ilk kez internete dayalı uzaktan eğitimi uygulayan Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), 2011 yılı itibarıyla internet üzerinden eğitime üçüncü boyut kazandıran Türkiye’de daha çok sosyal paylaşım ağırlıklı olarak kullanılan second life sanal dünyasında uzaktan eğitim uygulamalarını destekleyen bir proje yürütmektedir. “ODTÜ üç boyutlu sanal kampüs” ile uzaktan eğitim anlayışına farklı bir boyut kazandırılmıştır (Bilişim dergisi, 2011).

Bilişim teknolojisinin sağladığı imkânlar ve kolaylıklar uzaktan eğitimin gelişmesinde ve yaygınlaşmasında çok önemli katkılar sağlamıştır. Bu bağlamda, son yıllarda özellikle bilgisayar donanım ve yazılımlarındaki hızlı gelişme uzaktan eğitimde internet destekli öğretimi öne çıkarmıştır (Öylek, Ay, Karayel, ve Özkan, 2012).

- İnternet

İnternet çok sayıda bilgisayarın biri birine bağlı olduğu büyük bilgisayar ağı olarak tanımlanabilir. İnternet sözcüğü “İnternational Network” sözcüğünden meydan gelmiştir. Uluslararası ağ anlamına gelen internet, milyonlarca alt ağdan oluşur ve insanları ağlar içerisinde aktif bir şekilde yazılı, görsel ve işitsel olarak bir araya getirip etkileşim halinde bulunmalarını sağlayan bir ağ protokolüdür (Uşun, 2006, s. 93).

İnternet dünya üzerinde milyonlarca kişinin sürekli iletişim halinde olduğu en büyük bilgi bankası olan küresel iletişim ağıdır. İnternet aracılığıyla insanlar pek çok alandaki bilgiye kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir. Ayrıca internet, bireylere bilgileri karşılıklı paylaşma ortamı sağlar ve diğer kullanıcılar ile fikirlerini tartışma olanağı sunar. İnternet, belli bir öğrenci ve öğretmen grubuna da ortak ilgi ve alanları çevresindeki farklı bölgelerdeki insanlarla iletişim olanağı sağlar.

İnternet’in temeli Amerikan hükümetinin askeri amaçlarla kullandığı ve 1960 yılında geliştirdiği ARPA’ya dayanmaktadır. 1969 yılında ABD Savunma Bakanlığı deneysel bir bilgisayar ağı olan ARPANET sistemi uygulanmaya başlanmıştır (Baron ve Orwig’dan aktaran İşman, 1999). 1973’te FTP ortaya çıkmış ve 1983’te ARPA iki farklı bölüme ayrılmıştır: Askeri amaçlı olan MILNET ve ARPANET (Starr’dan aktaran İşman, 1999). Daha sonra ABD’deki Ulusal Bilim Kurulu (National Science Foundation), NFSNET sistemini geliştirerek iletişim ağını kurmuştur.

1985-86 yılları arasında ABD’de altı bilgisayar merkezini yüksek hızla birbirine bağlayan NSFNET isimli bir ağ devreye girmiş ve daha sonra internete dâhil olmuştur. 1989’da internet omurgası T1’e terfi edildi. Artık saniyede 1,5 milyon bitlik veri aktarılabiliyordu. 1990 yılında ARPANET dağıldı ve 1991 yılında Minesota Üniversitesi’nde Gopher geliştirildi. Ardından Tim-Berners-Lee’nin geliştirdiği www ve internetteki bilginin kolay idaresini sağlayan http kullanılmaya başlandı. 1993’te T3’e terfi edildi ve 1994 yılı ile birlikte Mosaic ve Netscape gibi tarayıcıların çıkması ile internet popülerlik kazandı. Türkiye’de üniversitelerde internetin kullanımına ise 1995 yılında başlanmıştır (Varol ve Alkan, 1998). Günümüzde internet kullanım ve erişim kolaylığı sayesinde hayatımızın bir parçası haline gelmiştir.

IAB (Interactive Advertising Bureau) Türkiye’nin yaptığı internet ölçümleme araştırmasına göre Türkiye’de 24 milyon internet kullanıcı bulunmaktadır. Araştırma bu kullanıcıların

%84’üne erişmektedir. Araştırmanın ürettiği Kasım 2010 verileri aşağıdaki gibidir (Bilişim dergisi, 2011);

Tablo 2: Cinsiyete Göre İnternet Kullanım Oranı

Cinsiyete Göre İnternet Kullanım Oranı

Kadın Erkek

%43 %57

Tablo3: İnternete Bağlanma Sıklığı

İnternete Bağlanma Sıklığı

Her gün %84,5

Haftada birkaç kez %14

Haftada bir %0,8

Ayda birkaç kez %0,5

Ayda bir %0,2

Tablo 4: İnterneti Kullanan Bireylerin Yaş Grupları Durumu

Yaş Grupları 12-17 % 22 18-24 % 25 25-34 % 26 35-44 % 15 45-54 % 8 55+ % 4

Tablo 5: İnterneti Kullanan Bireylerin Eğitim Durumu Eğitim Durumu İlkokul % 30 Ortaokul % 25 Lise % 30 Üniversite ve Üstü % 15 - Eğitimde İnternet

Eğitim teknolojisindeki gelişmeler, öğrenme ortamlarına esneklik kazandırmıştır. Bireylere kendi kendine öğrenebilme ortamını düzenlemede kolaylıklar getiren, eğitimde fırsat eşitliğini ve çeşitliliği artıran ve öğrenenlerin neyi, ne zaman öğreneceği hususunda denetim olanağı sağlayan uzaktan eğitimin toplum kalkınmasında işlevsel olabileceği aşikârdır (Gürcan ve Yılmaz’dan aktaran Çalımfidan, 2007).

İnternetin eğitim içindeki uygulamaları genel olarak altı ana nokta üzerinde toplanmaktadır (İşman, 1999):

- İletişim sağlamak,

- Sınıf ortamlarını oluşturmak, - Araştırma yapmak,

- Paylaşımı artırmak,

- Kubaşık (ortaklaşa, cooperative) çalışma yapmak, - Güdüleyici faaliyetler organize etmek.

İnternet eğitime çeşitli katkılar sağlamıştır. En önemlisi de uzaktan eğitime sağladığı destektir. İnternetteki eğitim uygulamaları, uzaktan eğitimin öğrenenler için daha güdüleyici olmasını sağlamıştır. Diğer bir ifade ile öğrencilerin internet ile yapılan eğitim ve öğretime karşı ilgileri artmıştır. Diğer bir katkı ise uzaktan eğitim içerisinde internet uygulamalarının kullanılması ile daha çok kişinin evinden ya da ofisinden çift yönlü iletişimi sağlanmıştır (İşman, 1999).

İnternet üzerinden yapılan uzaktan eğitim uygulamaları, eğitim-öğretim ortamlarını tasarlayan ve uygulayan eğitimcilere çeşitli fırsatlar sunmaktadır. Bu fırsatlar (İşman, 1999);

- Öğrenmeyi etkin duruma getirme, - Bireysel öğrenme olanağı sağlama,

- Kubaşık (ortaklaşa) çalışma fırsatı yaratma, - Öğrenmede özel yetenekleri geliştirme, - Öğrenmenin uygulamalı olmasını sağlama.

Herhangi bir kullanıcının internet ile gerçekleştirebileceği faaliyetlerden bazıları ise şunlardır (Pırnar’dan aktaran Marşap, 1997);

- Bireyler ve işletmeler arası iletişim,

- Meslektaşlar ile haberleşme, makale değişimi, kitap veya yazılım duyurusu, başvuru veya özet gönderme,

- Elektronik tartışma ve haberleşme gruplarına katılma, alandaki gelişmeleri izleme,

- Uluslararası meslek kuruluşlarının, organizasyonların veri bankalarına, teknik raporlara ve ders notlarına erişmek,

- Kütüphane kataloglarını taramak,

- Online servisler ile kitap, makale, donanım ve satışa hazır ticari ürünleri sipariş etmek.

İnternet işlev ve yararları göz önüne alındığında yaşamımızın her alanında olduğu gibi eğitimde özellikle uzaktan eğitim stratejisi, yapısı ve uzaktan eğitim ile ilgili sistemler üzerinde hayati ve vazgeçilmez bir faktör haline gelmiştir (Marşap, 1997). İnternet, öğrencilere kendi kendilerine dünya çapındaki internet ağı üzerinde arama ve araştırma yapma becerileri kazandırmakta ve öğreticiler uygun tekniklerle öğrenenlere erişilen bilgileri etkin kullanma davranışları kazandırabilirler.

İnternetin eğitimde kullanımı iki yöntem ile yapılmaktadır. Bunlar eşzamanlı (senkron) ve eş zamansız (asenkron) eğitimdir.

Eşzamanlı Öğrenme: Gerçek zamanlı, tüm katılımcıların aynı anda katıldıkları ve birbirleriyle doğrudan iletişim kurdukları, öğreticinin yönettiği bir çevrim içi öğrenme olayıdır. Bu sanal sınıf oturumunda, öğretim elemanı katılımcıları “çağırarak” sınıfın kontrolünü sağlar. Çoğu platformda çalışmanın gelişimini görmek ve bilgi paylaşmak adına öğrenciler ve öğretim elemanı bir beyaz tahta uygulaması kullanabilirler. Etkileşim, ses ya da video konferans, internet telefonu ya da iki yönlü canlı uydu yayını gibi teknolojilerle gerçekleşebilir (Karataş, 2008).

Örneğin, Türkiye’deki bir eğitimci her Pazartesi saat 16:00’da internet üzerinden Türkiye’de veya başka bir ülkedeki öğrencilerine eğitim veriyorsa, bu senkron eğitimdir. Sanal sınıflar, sohbet odaları ve video konferanslar kullanılabilir. İstanbul Aydın Üniversitesi Uzaktan Eğitim Programı, Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi e-Sertifika Programı, Ahmet Yesevi Üniversitesi Uzaktan Eğitim Programı ve Maltepe Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi Türkiye’de eş zamanlı eğitim veren kurumlara örnek verilebilir (Uzunboylu ve Tuncay, 2012).

Eşzamansız Öğrenme: Öğreticiler ve öğrenenler arasındaki iletişimin zaman gecikmeli olarak aralıklarla gerçekleştiği öğrenmedir. Asenkron öğrenme; kendi hızında öğrenme, internetten, CD-Rom’dan, çevrim içi tartışma gruplarından ya da e-posta ile gerçekleşebilir (Karataş, 2008). Tele-seminer ve eğitim portalları da asenkron öğrenme sağlamaktadır.

Şekil 5: Eşzamansız Uzaktan Eğitim

EŞZAMANSIZ UZAKTAN EĞİTİM E-posta SMS Sanal Ders Televizyon Radyo

Asenkron Sunumlu eğitim ortamının içerisinde (Korcuklu’dan aktaran Çalımfidan, 2007); - İşitsel/görsel olarak web üzerinden yapılan sunumlar,

- Videoya çekilen sınıflar,

- Çevrim içi tartışma grupları,

- Kişinin kendi kendine internet ve CD-ROM vasıtasıyla kurslara katılma olanağı mevcuttur.

Günümüzde eğitim ortamlarında, geleneksel eğitim ve e-eğitim ile eş zamanlı çevrim içi eğitim ve eşzamansız çevrim içi eğitimin birlikte uygulandığı “karma (blended) uzaktan eğitim”de verilmektedir (Uzunboylu ve Tuncay, 2012).

Geleneksel eğitim ve e-eğitimin birlikte uygulandığı karma uzaktan eğitim modelinde derslerin bir kısmı sınıfta gerçekleştirilirken bir kısmı da elektronik ortamda gerçekleştirilmektedir. Eş zamanlı çevrim içi eğitim ve eşzamansız çevrim içi eğitimin birlikte uygulandığı uzaktan eğitim modelinde ise bazı aktiviteler çevrim içi eğitim şeklinde sesli ve görüntülü sohbet şeklinde gerçekleştirilirken diğer aktiviteler ise öğrencinin farklı zamanda sanal platforma girmesi, dersi okuması ve gerekli yorumları e-posta olarak göndermesi şeklinde gerçekleşebilir (Uzunboylu ve Tuncay, 2012).

Şekil 6: Karma Eğitim Modeli (Uzunboylu ve Tuncay, 2012).

Bu eğitim modeli ile öğrenenlere bilgi, beceri, düşünme, karar verme ve yaratıcı düşünme yetisi kazandırılmış olur.

KARMA EĞİTİM Eşzamanlı Eğitim Videokonfrans Sohbet Yüzyüze İletişim Sanal Gerçeklik Eşzamansız Eğitim Kişisel Beceri Geliştirme Nasıl Yapacağını Bilme Yüzyüze İletişim Zaman Özgürlüğü  Bilgi  Beceri Düşünme  Karar Verme Yaratıcılık

- Eğitimde İnternet Kullanımının Yararları ve Sınırlılıkları

İnternetin, bilgiye ve bilginin kaynağına kolay ulaşma imkânı sağlayan bir araç haline gelmesi ile geniş imkânlar sunan bu teknolojinin eğitimde kullanılması kaçınılmaz hale gelmiştir.

Eğitimde internet kullanımının yararları (Uşun, 2006, s. 93);

- İnternet, öğrencilerin öğrenme alışkanlıklarını ve deneyimlerini zenginleştirmek için kullanabilecekleri mükemmel bir araçtır.

- İnternet, bireylere bilgilerini karşılıklı paylaşma ortamı yaratır ve diğer bireylerle fikirlerini tartışma olanağı sunar.

- İnternet, öğrencilere farklı kültürlere dayalı eğitimi tanıma ve ondan yararlanma olanağı sağlar.

- İnternet, belli bir öğrenci ve öğretmen grubuna ortak ilgi alanları çerçevesinde farklı bölgelerdeki insanlarla iletişim olanağı sağlar.

- İnternet, öğrencilere kendi kendilerine dünya çapındaki bu ağ üzerinde arama ve araştırma becerileri kazandırır.

- İnternet öğrencilere iletişim, bilgiye ulaşma, paylaşma, araştırma yapma, analiz etme, uzman görüşlerden yararlanma tekniklerini kullanma becerileri kazandırır. - İnternet verilere kolay ulaşma olanağı sağlar.

Eğitimde internet kullanımının sınırlılıkları ise şunlardır (Uzunboylu ve Tuncay, 2012); - Yüz yüze eğitim ihtiyacını giderme sıkıntısı,

- Kurumların sistemlerini yürürlüğe koymak için çalışacak uzman sıkıntısı, - Geleneksel eğitime alışkın öğrenci kitlesinin değişime hazırolunuşluk düzeyleri, - Geleneksel eğitimden gelen eğitimcilerin, internet ve uydu teknolojileri

konusunda eğitim ihtiyaçları ve değişime olan direnişleri,

- İnternet ağında güvenilir sistem geliştirme sıkıntılarının bulunmasıdır.

Bu sorunların çözümü için sanal gerçeklik kavramı ortaya çıkmış ve söz konusu kavram eğitim sektöründe sürekli gelişme göstermektedir.