Vel. UiI, Derg, (200t). 17."; 91-96
AKKARAMAN KOYUNU VE ANKARA KECisiNDE SiNUS DURAE MATRis VE
EKSTRAKRANiAL iLi~KiLERi
OZERiNDE MAKROANATOMiK
ARA~TIRMALAR'
Hakan Yalltln 10 Sadettin Tlplrdamaz l
M
H
c
r
oa
nat
o
mi
ca
lln
ves
ti
g
ati
o
n
s o
n th
e
Dur
a
l
S
inu
ses
and
T
heir
EX
lr
ac
rani
a
l
Ve
n
o
us
Co
nn
ec
ti
o
ns in
A
kkar
a
man
S
h
ee
p
a
nd
A
n
go
r
a Go
at
Ozet: Bu ara~tlrmada Akkaraman Koyunu ve Ankara K9(jisinde, sinus durae matris ve extracranial ili~kileri incelendl. Bu ama~la yeti~kin ve sagllkh 8'er adat farkh cinsiyel1eki Akkaraman koyunu ve Ankara k~isi ba~lari materyal olarak
kullanllml~tlr. Materyallerin v, jugularis externa'slna mavi latex enjekte edildi, Dorsal ve ventral olarak iki sinus sis-temlnden olu~tugu belirlendi. Dorsal sinus sistemini; sinus transversus, sinus temporalis, sinus sigmoideus, con/luens smuum, sinus sagittalis dorsalis, sinus rectus; ventral sinus sistemini ise: sinus petrosus ventralis, sinus basilans ve smus cavernosus'lar olu~turdu, V, emissaria occipitalis'in: v, vertebralis'in v, occipilalis ite extracranlal ili~kisini sag-ladlgl gOzlendi. V, emlssaria canalis n, hypoglossi'nin: sinus basilaris ile sinus petrosus ventralis'in extracranial iIi~
kisinl olu~lurdugu belirlendi. V, emissaria foraminis jugularis'in; sinus peirosus ventralis'in v, occipitalis ile extracranial
ili~kisini sagladlgl belirlendi. V, emissaria loraminis relroarticularis'in, sinus temporalis'in plexus pterygoideus ile va do-laYISlyla v, maxillaris ile extracranial jli~kisini meydana getirdigi tespit edildi, V, emissaria foraminis ovalis'in, Sinus ca-vernosus'un plexus plerygoideus ile axtracranial ili~kisinj olu~turdugu gozlendi. V, emissaria foramlnlS or· bltorotundi'nin, sinus cavemosus'un plexus ophthalmlcus ita extracranlal ili~kisinl sagladlgl belirlendi.
Anahtar Kelimeler: Akkaraman koyunu, Ankara keyisi, sinus durae matris, sinus sagiualis dorsalis, extracranial ih~kl Summary: In this study, extracranial connections 01 the dural sinus were investigated in Akkaraman Sheep and An-gora Goat. For this purpose, eight adult heatlly Akkaraman sheep and Angora goat either sex were used as a rna-lenal. Blue lale)( was injected into the e)(ternal jugular vein. It was determined that the dural smus conSisted of the ventral and dorsal systems of the dural sinuses, The dorsat system is composed 01 the transverse sinus, temporal smus, sigmoid sinus, confluens sinuum, dorsal sagittal sinus and straight sinus. The ventral system of the dural Sinus IS consisted of the ventral petrosus sinus, basilar sinus and cavemosus sinus. 11 was observed that e)(lracranial con· nectlon of vertebral vein and occipital vein is to be provided by occipital emissarial vein. It was determined thai e)(t-racranlal connection of basilar sinus and ventral petrosal sinus is to be provided hypoglossial n. canal emissarial vein.
It was determined that extracranial connection of ventral petrosal sinus and occipital vein is to be provided by jugular foraminal emissary vein. It was determined that e)(tracranial conneClioned of temporal sinus and pterygoideal ple)(us IS to be provided by retroarticular foraminal emissary vein. It was observed that extracranial vein connection of ca· vernosal sinus and pterygoideal plexus is to be provided by ovalloraminal emissarial vein. It was determined that ext-racranlal connection of cavernosal sinus and ophthalmic ple)(us is to be provided by orbitorotundi foraminal emissarial vem.
Key Words: Akkaraman sheep, Angora goat, sinus durae matTis, dorsal sagittal sinus, e)(tracranial connection Giri,
Data~lm sislemi i~erslnde venaz sistemin ar-terial sisteme na7.3ran daha fazta varyasyantar yap-II~I bihnmektedir. Cranial venaz sisleminin, sinus cavernasus jle extracranial venatar araslndaki iIi~ki va beyln ISIStnm duzenlenmesinde (ther-moregulatton) ayrl bir aneme sahip almasl bir .;:ok
ara~tlrmaci tarahndan belirtjlmi~tir (Ingram va Whit-tow, 1962; Baker ve Hayward, 1968; Khamas ve Ghashal, 1982; Ghoshall, 1985, Caputa ve ark.,
1 986; Zguigal ve Ghoshal, 1990).
Geh~ Tanhi : 1408.2001 @ . hyalcm@sclcuk.edu,!r
DOnyada ~e~ltlj tOrtenn extracranial ve int-racranial ven6z dola~.m slstemleri iizerine bir yak
~alt~ma yaplrml~tlr Buna ka",10 koyun ve k~ilerde
sinus durae malris va extracranial venalarla iIi~kileri
Ozenne yapllan ~aJI~malar yelersizdir (Schwarz, 1959; Baldwin ve Bell 1963: Hegedeus ve Schac-kelford, 1965: Godynicki ve ark.,1981; Mugita ve ark., 1982; Chawla ve ark" 1985: Stngh ve ark., 1989; Erden. H. 1993; Nur ve Ozmen, 1996). Bu ama~Ja Akkaraman koyunu ve Ankara ke~isinde
sinus durae mains ve extracranial iJi~kilerini
In-Bu "ah~ma Hahn Yalrym'lfl DoklOf3 Tellnin Bir BOlOmUnden Ol.e!!cnmi~lIr. (SA BE-941128-1996)
,
YALCIN. TIPIRDAMAZ
ceJeyerek, mevcut venez sislemin mak· roanatomlsini belirlemek va mevculsa vat-yasyonlarl onaya Clkarmak ara~,lirmamn amaClnl olu~turmak,adlr.
SinUS durae maIns, dura maler'in iki yapra!')_ arasmda Intracranial olarak yerle~mj~ ven6z ka·
naliardlr. Su sinuslar gerek birbiriyle. gerekse v. emlssana'tar vasllaslyla extracraniaJ venalarla ilj~kl hahndedir (Baldwin ve Bell 1963:
Laks-hmmaraslmhan, 1974; Barone ve Payan 1976; Musienko ve Daniliuk 1979; Frackowiak, 1984; ZgUlgal ve Ghoshal, 1991; Erden, 1993; HazlrOOlu va ark .• 1994; YaICIn, 1996;
Ozean va ark.,
1999).Sinus transversus, sinus sagittalis dorsalis'in Iklya yatallanmaslyla ~ekillenjr va ventrolateral ola-rsk devam ederek, sulcus transversus'tan meatus temporalis'e do{lru derler (May, 1964; Erden, 1993; Hazlroglu ve ark., 1994; Ozcan ve ark., 1999). Smus sagillalis dorsalis, falx cerebri'den ve os elh· mo.dale'den orijin al.r ve tenlonum cerebelli memb-ranaceum'a kadar uzanarak saO ve sol sinus Ifansversus'a aynlarak sonlamr (laks-hmlnaraslmhan, 1974; Barone ve Payan 1976;
Fracko~lak, 1984; Erden, 1993; Hazlro{llu ve ark.,
1994; Ozcan ve ark., 1999).
Smus cavernosus, lor. orbilorotundurn dO-zeymde bajlay.p hypophysis'in her iki yanmdan cauda Ie dogru uzan.r ve dorsum seUae'mn ("mOnde smus Intercavernosus vasllasly1a birle~mektedir (Khamas ve Ghoshal, 1982; Muglla ve ark., 1982: Khamas ve ark., 1984; Chawla ve ark., 1985; Singh ve al1<., 1989; Erdan, 1993). Sinus ca-vernosus lie rete mirabile epidurale rostrate K;: iye
6rtulmu~ durumdadlr (Baldwin, , 963;
Laks-hminarasimhan, 1974; Godynlckl ve ark.,1981; Khamas ve Ghoshar, 1982). Vv. emissariae be-ymdeki sinuslaria extracranial venalan ili~kide bu-lunduran olu~umlardlr (Barone ve Payan 1976; Erden, 1993; Haz.roO'u ve ark., 1994; Suzuki ve Matsumoto, 2000).
Materyal ve Metol
Bu eali~mada 8 adet Akkaraman Koyunu ve 8 adel Ankara Keeisi kullanllm.~tlr. Maferyaller anes-tez. e(hldlkten soma v. Jugularis externa ve a. ca-rotlS communis'den % 0.9'luk luzlu su enjekte edit-dl ve damar ieindeki kan y,kanarak bo~altlldl. Daha soma v. jugularis externa'ya renklendirilmi~ mavi latex enjekte edildi.
Latex enJeksiyonu iCin 120cc latex ve 6cc renklendirici (Deka permanent 20/20 mavi kuma~ boyasl) kafl~tIrIldl. Ara~lmna maleryalleri 12 saal oda slcakl'Qmda bekrelild.kten sonra % 10'luk
for-maldehlt solOsyonu ,censme konuldu. Ba~ ma-teryalleri Ozerinde disekstyon yaptlarak, cavum
cra-nii'deki sinus durae matds ve eXlracranial ili~kilen incelendl. Diseksiyon Slraslnda Nlkon-SMZ-2T
ste-reo diseksiyon mikroskobundan yararlanlldl. <;a-It~ma maleryalleri Canon-AE-l model 10toOrai ma-kinas I ile eekilerek, reslmleri ara~tlrmada sunuldu. Bu ealt~mada Nomina Anatom.ca Vetennana (N.A. V., 1994)'daki tenmler esas altndt.
Bulgular
Stnus durae malns'in dorsal ve venlral olarak iki sinus sisteminden olu~luOu bellrlendi. Dorsal sinus sisfemini: sinus transversus, sinus temporal IS. sinus sigmoideus, confluens Slnuum, sinus sa-glltalis dorsalis. sinus rectus; ventral sinus sistemlnl ise: sinus petrosus ventralis. SinUS basilans ve sinus cavemosus'lartn olu~turduQu tespit edildi.
Sinus sagittalis dorsalis (~ekll 1-2/H), cavum cranff'deki crista galli'nfn her iki tarahnda lossa eth-mofdalis'in K;:inden onjin aldlO' gOztendl. Fissura lon-gitudinalis cerebri boyunca caudal'e dogru kavlsli blr ~ektlde seyrederek cerebellum'un cranial', du-zeYlnde sinus communicans'a ula~tIOI. daha soma sa~ ve sol sinus transversus'lara ayrllarak son-land.", belirlendi. Sinus sagl\lalis dorsalis'ln beyntn rhinencephalon bOIOmOnde, fossa ethmo.dalls'ten etkan v. elhmoidalis externa'ntn dali ile aOlzla~tlgl tespit edildi. lacunae lalerales ki bu paraslnoidal bo~lukla(In, vv. cerebri dorsales'lerin Sinus sagillalls dorsalis'e ac,ld.klart dOzeyde yaptlklart genl~lemeler
oldu!)u belirlendi.
Sinus transversus (~ekil 1-21F), cerebrum lie cerebellum araslOda, os occipltals'nin protuberantla occipitalis Inlerna'stntn bnunde s.nus sagillalis dor-salis'ln ikiye eatallanmaslyla ~ek.llendl. Her bir dal cerebellum'un iki yanmda fissura transversa cerebn boyunca sulcus sinus transversi icinde vent-rolateral larzda devam ederek, meatus temporahs'e doOru ileriediOi ve sinus sigmoldeus ile SinUS tem -poralis'e ayrtld.g. gorDldu.
Sinus temporalis (~ekil !lA), sinus I,ans-versus'un rOSlroventral uzant.s. oldugu ve meatus temporalis'ten g~erek canahs temporalts'e gtrdlOI gOzlendi. Adl g~en sinus, canalis temporalis'in cra-nial ($ekil 1105) deliQi olan lor. retroartlculare'den e,karak art. lemporomandibulans dOzeyinde w. ar-ticulares temporomandibulares'e katllarak plexus pterygoideus'a ae,ldl.
SinUS sigmoideus, sinus transversus'tan C'-karak caudoventral yOnde uzandt~1 ve meatus tem -poralis'in hemen yanmda canalis condylans';n dor-sal deliginden glrerek ilerledig. ve bu deliQln ventral
,\kkanlman Koyunu \'1' Ankara Kf\:isindl' ...
~ekll 1 Akkaraman koyununda ventral ve dorsal sinus SISlcml (corrOSion cast)
~ekjl 2. Ankara k~lslnde beynm dorsal sinus SISleml (Sol'medlal)
~ekll 3. Ankara keylslnde ventral sinus sisleml (cavum cranii'nin ventral yOzO)
klsmlOdan ylkarak for. magnum duzeyinde sinus basllans'e aylldlgl gOzlendL
Confluens sinuum ($ekil 1IE), sinus trans
-versus'un ba§langlcl duzeyinde uygen bir yaplda
bulundugu ve proluberantia occipitalis inl'3ma noktaslOda adl g~en damar! birbirine baglayarak dorsal smus sisteminin birbiriyle i~lirakini sagladlgl tesplt edildi.
Sinus basilaris ($ekil lIB), sinus petrosus
ventralls'lerin devaml gorunumundeki bu sinus'un, 2 dal halinde for. magnum'un iyinde condyfus oc-clpltalis'lerin medial'i ve canalis nervi hypoglossi ile canalis condylaris'in lor. magnum'a aylldlgl
du-zeyde caudal yonde ilerleyerek. canalis
ver-0 1. For. orbitorotundum ·V. emissaria 'oraminis orbitorotundl 0 2. For. ovale -V. emissaria foraminis ovalis
0 3. For. jugulare ·V. emissaria foraminis jugularis
0". Canalis n. hypoglossi -V. emissaria canalis n. hypoglosSI OS. For. relroarticularis ·V. emissana loraminis relroartlculans
n. hypoglossi
06 . For. condytare -Canalis condylaris-Girii ve Clk1i
A. Sinus temporalis
8. Sinus basilaris
C. Sinus inlercavernosi (caudal) D. Sinus petrosus ventralis E. Con/luens sinuum
F. Sinus transversus
G. Sinus cavernosus H. Sinus sagittalis dorsalis I. V. choroidea J. V. Ihalamostriata K. Vv. cerebri internae L. V. corporis callosi M. V. cerebri magna N. Sinus reclus
tebralis duzeyinde plexus vertebralis intern us vent·
ralis'e ayllarak sonlandlgl gozlendi. Su ara~
!lfmadaki materyallerin her ikisinde de bir Sinus in·
terbasilaris gozlenememi~tir.
Sinus reclus ($ekil 21N), corpus callosum'un
caudodorsal'inde v. cerebri magna'nln devaml go-rOnumunde oldugu g6zlendi. Fissura longitudinaliS cerebri'de median dOzlem boyunca dorsale dogru ylkarak, sinus sagittalis dorsalis'in sinus trans·
versus'lara aynlmadan O.Scm onceki mesalesinde
adl g~en damann ventral duvanna a<;:lldlgl !espi!
edildi.
Sinus petros us ventralis ($ekll 110). sinus ca·
YAL(:IN. TIPIRDAMAZ
occlpltale'njn pars basilaris'inin lateral yDzDnde sut-cus Sinus petros; ventralis boyunca caudal'e do§ru uzandlgl tespit edildi. For. jugulare'den cavum cra· nu'yi terkederek v. emissaria foraminis jugularis (resim 1/03) ile birle~tigi daha sonra tekrar cavum cranii'ye y6nelerek canalis n. hypoglossi'den gey-ligi ve v. emissaria canalis n. hypoglossi (resim 1/ 0 4) vaSllaslyla sinus basilaris'e birle~erek son· landlg. belir1endi. Vv. labyrinthi, meatus acuslicus externus noktasmdan gelen w. labyrinthi'nin ince ven6z dallar halinde birle~erek, sinus petrosus ventralis'e ay.ldrg. tesp;1 edildi.
Sinus petrosus dorsalis, cavum cranii'nin vet-rolateral yOzunde ve crista petrosa boyunca falx cerebri'nin iy.nden iki~er dal halinde ~lktrQr, ca-udodorsal y6nde iler1eyerek sinus sigmodeus ve smus temporalis'in aynm nok!asr dOzeyinde sinus Iransversus'a acrldrgl gazlendL C;all~mada ki tOm materyallerde, bu sinus'un orijin; dDzeyinde beynin vv. cerebri ventrales'iyle anastomoz yaptlgl tespi! edtldl.
Sinus cavernosus (~ekil I-JIG), dorsum sel-lae'nm onOnde ve os sphenoideale'nin temporal ka-nallan Ozerinde ve rete mirabile epidurale rostrate ile iciye yerle~tiQi belirlendi. For. orbilorotundum duzeyinde ba~ladlQI ve caudal yande her iki tarafll olarak uzanarak sulcus sinus petros; ventralis'in dOzeyinde, sinus petrosis ventralis'e birle~erek sonlandlQI gozlendi. Sinus intercavernosi (~ekil
1-3/C), fossa hypophysialis'le ve dorsum sellae
onOnde t adet oldugu gozlendi ve her iki sinus ca-vernosus'u transversal olarak bir1e~tirdigi tespit edtldi. Sinus intercavernosi (caudalis) tOm ma-teryallerde g6zlendi.
V. diploica frontalis, os frontale'den ylkarak fis-sura longitudinalis cerebri'de seyreden sinus sa-gtllahs dorsalis'e aylldlQI belir1endi. V. diploica pa-nelalts. os parielale'den orijin alarak canalis temporalls'lekl sinus lemporalis'e aylldlgl belir1endi. V. diploica occipitalis, os occipitalis'len ba~langlC
alarak canalis temporalis dOzeyindeki sinus sig-moideus'a aClldlQI belir1endi.
V. emissaria occipitalis, atlas'," for. vertebra Ie laterale'sinden gecerek v. vertebralis'in v. oc-cipitalis ile extracranial ili~kisini sagladlgl belirlendi. V. emissaria canalis n. hypoglossi ($ekil 1/04); For. magnum'un medial'inde canalis n. hypog-lossi'de sinus basilaris ile sinus petrosis ventralis'in eXlracranial ili~kisini sagladlgl belirlendi. V. emis-saria fora minis jugularis ($ekil 1/03); Sinus pet· rosis ventralis'in for. jugulare'de v. occipitalis ite extracranial ili~k;sini sagladlQI gOzlendi. V. emis-sarra foraminis retroarticularis ($ekil 1/05); Sinus
lemporalis'in lor. retroarticularis'te plexus plery-goideus ile ve dolaYlslyla v. maxillaris ile ext-racranial ili~kisini sagladlQI lespil edildi. V. emlS-saria foraminis ovalis ($ekil 1/02), sinus cavernosus'un for. ovale'de plexus pterygoideus lIe extracranial ili~kisini sagladrQI g6zlendi. V. em is-saria foraminis orbitorotundi ($ekil 1/0 1), sinus ca-vernosus'un for. orbitorotundum'da plexus
oph-Ihalmicus ile extracranial iIi~kisini sagladlgl tesplt edildi.
Vv. cerebri dorsales, beynin dorsal ve lateral yuzlerinden gelen, saYllarr
10
adel olan dallar ha-linde ce~itli dOzeylerde direkt olarak sinus sagillalls dorsalis'e aClldlgl lespil edildi. Vv. cerebri vent -rales. beynin ventral yOzOnden ylkarak vv. cerebn dorsales'e katlldlQI belirlendi. V. cerebri magna. beynin prosencephalon klsmrnda corpus cal -losum'un ve ventriculus lateralis'in caudodorsalmde v. corporis callosi, w. cerebri internae ve uCOncu bir dalln katllmaslyla birle~erek ve dorsa! y6nde sinus reclus'un olu~umuna katlldlQI tespit edildl. V. corporis callosi ($ekil 2IL), sulcus corporis callosi boyunca corpus callosum'un GstUnden bir kavis CI-zerek caudodorsal'e yoneldiQi ve ventriculus la-teralis'in caudodorsali dGzeyinde v. cerebri magna'ya a~lfdlgl tespit edildi. Vv. cerebri in-ternae'nm ($ekil 2/K), beynin septum le-lencephali'sinin ortasl dCrzeyinde v. choroidea ve v. Ihalamostriata'nln birle~mesiyle olu~tuQu be-lirlenmi~lir. Adhesio interthalamica'nm On ucu dO-zeyinde 2 dalrn birle~mesiyle ba~ladlgl ve ca-udodorsal yande ilerleyerek corpus callosum'un splenium'u dDzeyinde v. cerebri magna'ya a~lldlgl tespit edildt V. choroidea'nln ($ekil 211), caudal ola -rak seyrelligi ve epiphysis dOzeyinde w. cerebn 10 -ternae'ya a~lldrgl g6zlendi. Fornix ile lela cho-roidea'daki orijini dOzeyinde, nucleus caudatus ve hypocampus'lan gelen 2 adet ince dalm brrle~erek vv. cerebri internae'ya aClldlgl belirlendi. V. tha -lamostriata'nrn (~ekjl 2IJ), adhesio in· lerthalamica'nln roslal klsmlndan ylkan ikl ince dal birle~erek caudodorsal y6nde ilerledigi ve v. cho-roidea ile birlikte epiphysis'in on ucu dOzeyinde vv. cerebri internae'ya a~lldlgl tespit edildi. C;a-IJ~madaki tOm materyallerde; tectum mesencephali arasrndan ~Ikan, ayrrca colliculus rostralis'lerin on ucu dOzeyinde ikinci bir dal olarak epifizden ylkan ve tectum mesencephali'nin lateral'inden gelen OyOncO bir dalln da olarak dorsal yande ilerledigi ve genu corporis callos! dOzeyinde vv. cerebri In-temae ve v. corporis callosl ile birhkte v. cerebn magna'ya aClldlgl belirtendi. Vv. cerebelli dor· sales'in cerebellum'un caudal ve rostral kl-slmlanndan ctkan yok saytdakl daldan olu~lUgu vecranial yOnde Sinus transversus'a aC;:lldlklan tesplt
edlldt Vv, cerebelli ventrales'in cerebellum'un
vent-ral yuzundaki venalar'dan olu~fuQu ve vv, cerebelli
dorsales'lene blrle~erek craniodorsat yi:)nde sinus
ltansversus'a aC;:lldlklan beltnendi.
Tartl,ma ve Sonu~
SIOUS durae matris, dura mater'in iki yapragl
araslnda IOtracranlal olarak yerle~ml~ venOz
da-marlardtr ve bu Slnuslar gerek blrblOyle gerekse w. emissanae'lar vasltaslyla exlracranlal venalarla ili~
kilt oldu~u beltrlenmi,IJr. Butgumuz;
Lakshminara-Simhan (1974), Barone va Payan (1976),
Frac-kowlak'1O (1984) SIQlr '9ln; Hazlfo{jlu ve ark.
(1994), Erden (1993), Singh ve ark. (1989) ile Nur
ve Ozmen (1996)'nin koyun: Chawla ve ark.
(1985)'nln kec;:i ve koyun; Hegedeus ve
Shac-kellord (1965)'un kOpek; Nur (1997), Ozcan ve ark.
(1999),nlO tav~an, Zguigal ve Ghoshal (1931)'10
deve, Ghoshal ve Zguigal (1986)'10 domuz, Huller
(1967)'10 memeliler ic;:in bildlfdlklen ile uyum ilYe-flslndedtr
SIOUS bas!laris'in, sinus sigmoideus vasltaslyla
dorsal ve venlral sinus sislemlenni birbinne
bag-ladlgl tespll edllmi,lir. Sinus Interbasilaris'in, Ozcan
ve ark. (I 999)'nlO tav~anda ve Erden (1993)'nin ko
-yunda mevcul oldugu bildtnlmesine kar~tn, ara~
tlfmadakJ her ikl turde de StnUS InterbaSllans lespil
edllememl,ltr. Ara,llfma sonuc;:rafl Hazlfoglu ve
ark (1994),nlO koyun '9,n blrdrrdrO' bulgularla uyum
Ic;:errstndedtr,
V elhmo+dahs eXlerna'nlO, Baker ve HaY'Nard
(1968), Erden (1993), Hazlfoglu ve ark. (1994),OIn
koyun 1C;:ln; Ozcan ve ark, (1999)'nln la~an; Zgu
-Igal ve Ghoshal (1991)'10 deve; Ghoshar ve Zguigal
(1986)'10 domuz ~in bildtrdiklerine uygun b'r
,e·
kilde fossa elhmoidalis duzeyinde sinus sagillalis
dorsalis lie bine,erek ag'lZla,1191 gOzlenml,tlr.
Sinus pelrosus dorsalis'in, Ozcan ve ark.
(1999),na gore tav,anda sinus lemporahs'e aC;:lldlgl
blldrnlmeslOe ragmen, bu a(a~lrrmadaki bulgular
lakshminarasimhan (1974), Barone ve Payan
(1976) va Frackowiak (1984)'10 Slgl(; May (1964)
ve Erden (1993)'in koyun; Zguigal ve Ghoshal
(1991),10 deve iC;:tn bildirdiklerine benzer ,ekilde
smus slgmoldeus ve sinus lemporalis'in birlellme
noklastna yaklO yerde sinus tranversus'a aClldlgl
tespil edllml,ltr, Hazlfoglu ve ark. (1994) koyunda;
Ozcan ve ark (1999) tav,anda smus pelrosus dar·
salts·tn smus cavernosus ile Ih,kili oldugunu bil·
dlfmelenne ragmen, yapllan bu t;alt,mada, May
(1964) ve Erden (1993)'in koyun iCfln bildlrdiklerine benzer ,ekllde her iki turde de vv cerebn venl
-rales'lerie aglzla,arak brrle~\lOI belirlenmt~llr. Sinus petrosus ventralls'tn, laks·
hmlnaraslmhan (1974)'a gore slglrlarda smus
transversus'a; Ghoshal ve ZgUlgal (1986)'a gore
domuzda v. Jugularis interna'ya aC;:lldrgtnl bll·
dirilmesine karlltn, yapllan bu ara~llfmadakl tOm
maleryallerde sinus basilaris'e aClldlgl be·
Iirlenml,lir. Barone ve Payan (1976) Indian buf·
falo'da
w.
labyrinthi'nln sinus basilaris'e aClldlglnlbildirmesine ragmen, bu aralllirmada Sinus pel·
rosus ventralis'e aC;:lldrgr lespil edilmlllllf
Khamas ve ark. (1984), koyunda sinus In·
lercavernosus rostralts'ln her zaman bu·
Junmayabileceglnt; Erden (1993) Ise koyunda yal·
nlzca Sinus Inlercavernosi caudahs'ln bulundugunu
bildirmekledir. Su ara~tf(madakl tum materyallerde sadece sinus Inlercavernosl caudalts'm mevCUI o{·
dugu tespil edilmi~ltr. Aynca bu ara~llrmada h·
leratur venlerinden farkh olarak, bit Ankara ke· c;:islnde dorsum sellae'dakl bit deltklen 9B1Yen
venanln, srnus Intercavernosl (caudalls) ile beyntn
venlral yuzundekl venalan blrle~llrdlgl tesptl edilcll.
Erden (1993)'nin koyunlar u;:m, NAV (1994)'nm
slgrrlar iqm blldirdigi V. emlssana masloidea bu
ara~llrmada lespll edilemedl.
Vv. cerebri magna'nm, May (1968)'jn koyun
ic;:in bUdirdigine benzer ,ekilde seylf ve daglhm g6s·
tardigl behrlenmi§Iir. Aynea NAV (1994),da be-hrttlmemeslne karlltn, lectum mesencencephal,'ler arasmdan ve epiphysis'len C;:lkan blf venantn da tek
bit dal haltnde, genu corports callosl duzeYlnde vv
cerebrl mternae ve v. corports callosl lIe brrltkte V.
cerebri magna'ya aCIJdlgl gOzlenmi~lIr.
Kaynaklar
Baker. M,A., and Hayward. J.N (1968). Carotid rete and regulatlOfl 01 bram temperature In sheep. Anal. Aee ..
160:309-310
Baldwin. BA and Bell, F.R. (1963). The anatomy ollhe cerebral CirCulatIOn of the sheep and ox The dynamIC dIstributIon of the bk>od SUpplied by the carotId and ver·
tebral anenes 10 cranial rElgions. J. Anat lond.. 97
(2):pp.203,2t5.
Barone, R. and Payan, M. (1976). Drainage velneux de I'encephale et sinus velneux de la dure·mere chez Bos
taurus. Revue Med. Vet .. 127(3);447·456,
Caputa, M .. Felslkom. G. and Jessen. C. (1966). Com· petition for cool nasal blood between trunk and brain In
hypenhermlc goats Comp Blochem Physlol.. 85
(3):423,427.
Chawla, S,K., Singh. AP. Sharma, D.N and Chandna.
1.5. (1965). Venography 01 the orbital venous system and cavernous sinuses In the goat Vet. Rad . 26: 165·166
YALe!!\'. TIPIRDAMAZ
Erden, H, (1993). Akkaraman koyununda sinus durae
matris ve extracranial ili~kileri uzerinde makroanalomik
ara~tlrmalar. s.D. Vel. Fak. Derg., 9(1):75-80.
Frackowlak, H. (1984). The sinuses of the dura maier in
bovine toeluses. Fol. Morph., (Warz), XLlII(4):303-310.
Ghoshal. N.G. and Zguigai. H. (1986). Dural sinuses In
the Pl9 and Ihelr extracramal venous connections. Am. J. Vet. Res. Vol:47(5) 1165-1169.
Ghoshal. N.G. (1985). Thermoregulalory role of the cra· nlal Circulation In cerebral temperature coolrol. Vlaams Dlergeneeskundlg Tijdschrift, 54:246-261.
Godymckl, Von S., Schwarz. R. und Radke, B. (1981). Mlkromorphologische Untersuchungen Am Rete Mirable
Epldurale Rostrale Und Am Sinus Cavernous Des
Scha-les (OVIeS aries). Zentralbl velerinarmed (B), 10:227-237
Hamoglu. R. Menh. Tak';:l. I. ve 9ilt.;:i, N. (1994). Gross anatomy 01 dural sinuses in sheep. A.D. Vel. Fak. Derg, 41 (3-4): 533-539.
Hegedeus. SA and Schackelford, R.T. (1965). A com· paratlve-anatomical study 01 Ihe craniocervical venous system In mammals. With special reference 10 Ihe dog: relal100shlp 01 analomy 10 measurements of cerebral blood flow. Am J, Anal., 116:375-386.
Hutler, H. (1967). The develeopment of mammalian
dural venous Sinuses With especial reference to the post-glenOid vein J, Anal., 102, 1. pp:33-56.
Ingram, D,L. and Whlltow. G.C. (1962). The eHects of vanatlons In respiratory activity and in the skin tem· peratures of Ihe ears on the temperature ollhe blood in
Ihe external Jugular vein of the ox (Bos laurus). J.
Physi-01 .. 163:211·221.
Inlernahonal Comminee on Velerinary Gross Anatomical
Nomenclature (1994). "Nomina Anatomica Velerinaria".
Fourth ed" Ithaca, Newyork.
Khamas. WA and Ghoshal, N.G. (1982). Blood supply
10 the nasal cavity 01 sheep (OVIS aries) and its
sig-nificance 10 brain lemperature regulation. Anal. Anz .. 151'14-28.
Khamas. W.A., Ghoshal, N.G, and Bal. H.S. (1984).
His-lomorphologlc slructure 01 the carotid rete-cavernous
sinus complex and functional Importance in sheep
(Ovles anes). Am. J. Vel. Res., 45:156·158.
Lakshmlnaraslmhan. A. (1974). Morphological variations
of the sinus durae matns of the Indian buffalo (Bubalus
bubahs). !'nal. ~istof. EmbryoL. 3:57-62.
May, N.D.S. (1964). "The Anatomy ollhe Sheep· 2.00 ..
University 01 Oueenland Press. Barisbane. Australia.
Mugha. U., longo. M. and Palemlli. S. (1982), A to·
pographlC study on endocranial vasculanzatlon m OVIS
anes and Capra h,rcus by means of angiography, Anat
Anz., 151:240-246.
Muslenko V.D. and Oanlhuk N,A, (1979).ISmuses 01 the
dura maIer In dogs). Arkh. Anal. HISIOI Embriol.
77(9)~64-73.
Nur, I.H. (1997). Beyaz Yeni Zelanda Tav~anlannda ext·
racranial venOz sir1<ulasyon uzenne makroanatomik blr
(;8h~ma. y.y,U. Vet. Fak.Oerg., 8(1-2):88-98
Nur, tH. and Ozmen, E. (1996). Akkaraman koyunund£l
extracranial venOz sirculasyon uzerinde makroanatomlk
bir rrall~ma. Tr. J. of Vet. and Animal Sci .. 20:79-87.
Ozcan, S., Tak~l. L ve Asian, K. (1999). Tav~anda SinUS
duramatris'ln makro-anatomisi. Y.Y.O. Vet. Fak. Derg ..
10(1-2):29-31.
Schwarz. R. (1959). Arterlen and Venen Am Kopl Der
liege (Dlssertallon). Hannover.
Singh, A.P., AI-Badrany. M.S .. Abid. TA and Eshou.
S.M. (1989). Cranial sinus venography In sheep. Indian
J. Anim. Sci., 59(1):24-28.
SuzukI Y. and Matsumoto K. (2000). Variations of lhe suo perticial middle cerebral vein; c1assificallon uSing three-dimensional CT angiography. Am. J. Neuroradlol. 21 (5):932-938.
Yal';:ln. H. (1996). "Akkaraman koyunu
ve
Ankarake-~isinde cranial ve cervical klslmlafln venalan uzennde makroanatomik ara~tl(malar". Doklora tezi. Sag, BII Enst.. SABE-94/128, Konya.
Zguigal, H. and Ghoshal. N.G. (1990). Venous drainage
of the head 01 the camel WIth special rekence to the
nasal cavity. Indian Journal 01 Animal SCIences. 60 (3):279-286.
Zguigal, H. and Ghoshal. N.G. (1991). Dural sInuses In the camel and Ihelr extracranial venous conneCllons Anal. His!. Embr., 20:253-260.
