Kurutulmuş Rumen İçeriğinin Japon Bıldırcınlarının Rasyonlarında
Kullanılma Olanakları
Hakan İNCİ Bünyamin SÖĞÜT Turgay ŞENGÜL
Bingöl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü- BİNGÖL
Özet
Bu çalışmada, hayvancılıkta maliyetin önemli bir kısmını oluşturan yemin daha ucuza mal edilmesi amacıyla kullanım alanı bulunmayan bir materyal olan kurutulmuş rumen içeriğinin bıldırcın rasyonlarında kullanılabilirliği araştırılmıştır. Çalışmada, günlük yaşta toplam 250 adet Japon bıldırcını kullanılmıştır. Bıldırcınlar 5 gruba ayrılmış ve rasyona rumen içeriği eklenmesine ikinci hafta başlamıştır. Çalışmada, 1. gruba içerisinde %0 (kontrol), 2. gruba %5, 3. gruba %10 ve 4. gruba %20 rumen içeriği bulunan yem verilmiştir. Beşinci grubun yemlerine katılan rumen içeriği ise 3. haftadan itibaren kademeli olarak (3. hafta %5, 4. hafta %10, 5. hafta %20, 6. hafta %20) eklenmiştir. Altı haftalık besi dönemi sonunda, l. (kontrol), 2., 3., 4. ve 5. gruplara ait canlı ağırlık değerleri sırasıyla; 167.36±2.8, 174.75±2.5, 170.46±2.6, 148.32±2.6 ve 153.39±2.8 g olarak bulunmuştur. Kurutulmuş rumen içeriğinin bıldırcın rasyonlarına %5 ile %10 oranında katılmasının büyüme ve gelişme özellikleri üzerine olumlu etki yaptığı gözlenmiştir.
Anahtar kelimeler: Bıldırcın, Rumen içeriği, Büyüme-Gelişme
Abstract
In this study, because feed costs make up a significant portion among the whole cost of animal production, availability of the dried rumen contents, which is not used in animal fed so far, was investigated to reduce feed cost of quail for fattening. A total of 250 day old Japanese quail was used. Quails were divided into 5 groups, and the rumen contents were added to the ration in second week. The dried rumen contents were supplemented with 0, 5, 10 and 20 % for 1st (control), 2nd, 3rd and 4th groups, respectively. The rumen contents
were added gradually from weeks 3 to diet of fifth group as 5 % in 3. weeks, 10% in 4 weeks, 20% in 5. and 6. weeks. At the end of the six-week feeding period, live weights of group l (Control), 2, 3, 4 and 5 were 167.36 ± 08.02, 174.75 ± 02.05, 170.46 ± 06.02, 148.32 ± 06.02 and 153.39 ± 2.8 g, respectively. It is observed that supplementing with 5 and 10 % dried rumen contents had a positive impact on growth performance of quails. Key words: Quail, ruminal contents, growth performance
Giriş
Diğer hayvan türlerinde olduğu gibi bıldırcınlarda da masrafların büyük bir kısmını yem giderleri oluşturmaktadır. Bu yüzden bıldırcınların dengeli beslenmesinde hangi yemin ne kadar ve nasıl verileceğinin iyi bilinmesi gerekir (Özkan ve Ergül; 1974; Konca ve Bahtiyarca,1996). Kanatlı yemlerinde bulunan ithal hammadde oranı ise %85 civarındadır. Modern yetiştirme tekniklerinin hızla değiştiği ve geliştiği kanatlı hayvan üretiminde modern besleme yöntemlerinin uygulamaya aktarılışı da aynı hızla yapılmaktadır. Bu yöntemlerin uygulanışı ülkenin veya bölgenin iklim ve toprak yapısına bağlı olarak değişim göstermektedir. Bu nedenle farklı ülke veya bölgelerdeki çiftçiler hayvanların beslenmesinde ellerindeki imkânlara uygun yem ve yem katkı maddeleri kullanmaktadır. Son yıllarda ülkemizin yem kaynaklarına ithalat yoluyla ödediği yüksek düzeydeki döviz sebebiyle ucuz ve direk insan beslenmesinde kullanılmayan yem kaynaklarının bulunmasına yönelik çalışmalar giderek ağırlık kazanmıştır (Blake, 1993; Baylan ve ark., 1997).
Son yıllarda probiyotik olarak nitelenen katkı maddelerinin hayvan beslemede kullanılması önem kazanmıştır. Bu maddelerden birisi de Stabilize Rumen İçeriğidir. Probiyotik olarak nitelendirilen stabil rumen içeriği gerek antibiyotik gerekse gelişmeyi hızlandırıcı sentetik bir madde içermeyen doğal bir üründür (Tuncer ve ark., 1999). Rumen içeriğinin bulunması kolay ve masrafsız olmasından dolayı değerlendirilmesi gereken yem kaynaklardan biridir. Bu madde mezbahada kesilen büyük ve küçükbaş hayvanların rumen içeriğinden elde edilmektedir. Çıkan madde rumende parçalanmış, fakat sindirilmemiş besin maddelerini içermektedir. Çünkü, ruminantlarda sindirimin büyük bir kısmı, sindirimin daha alt organlarında gerçekleşmektedir. Bu parçalanmış ve henüz sindirime uğramamış besin maddelerinin kanatlılar için iyi ve ucuz bir yem kaynağı olabileceği düşünülmektedir. Fakat yüksek oranda su içerdiği için rumen içeriğinin nakliyesi ve depolanması
güçtür. Çayıra veya rasyona bağlı olarak ruminal protein içeriği %10-20 arasında değişir. Rumen içeriğinde proteinler dışında yoğun olarak vitamin, mineral ve karbonhidratlar ile az miktarda yağ bulunmaktadır (Yıldız ve ark., 1999). Yapılan bir çalışmada, kurutulmuş rumen içeriğinin besin madde kompozisyonu; kuru madde %94.97, organik madde %86.49, ham protein %6.74, ham selüloz %0.64 ve ham yağ %1.88 olarak saptanmıştır. Kamphues (1980) ve Ebers, 1981 , ise taze rumen içeriğinde yaklaşık %8-20 kuru madde, %30-36 ham selüloz, %14 ham protein ve %2 ham yağ bulunduğunu bildirmiştir.
Alternatif yem katkı maddelerinden stabilize rumen ekstraktı probiyotik özellikteki gelişmeyi hızlandırıcı ajan olarak son yıllarda dikkat çekmiş ve rumen içeriği katkılı besi rasyonlarının deneme hayvanları üzerindeki etkileri yoğun bir şekilde araştırılmaya başlanmıştır. Chrappa ve ark., (1988), kurutulmuş rumen içeriğini broiler civciv yemlerine (7-55 gün) %2’lik ve %4’lük oranlarda katarak civcivlerin büyüme ve gelişmesi üzerine etkisini araştırmışlar ve rumen içeriğinin canlı ağırlığı etkilemediğini, fakat yem tüketimini azalttığı ve yemden yararlanmayı iyileştirdiği sonucuna ulaşmışlardır. Araştırıcılar, kurutulmuş sığır rumen içeriğinin broilerlerin konsantre yemlerine %2 oranında eklenebileceğini bildirmişlerdir. Tuncer ve ark., (1999), broiler rasyonlarına %0.20 oranında stabilize rumen ekstraktı katılmasının gerek canlı ağırlık gerekse yemden yararlanma oranını olumlu yönde etkilediğini bildirmişlerdir. Erener ve ark., (2001), farklı dozlarda yemlere ilave edilen stabilize rumen ekstraktının bıldırcınların büyüme performansları üzerine etkilerini araştırmışlar ve sonuç olarak gruplar arasındaki farklıklıların canlı ağırlık, canlı ağırlık artışı, yemden yararlanma oranı ve yem tüketimi bakımından önemli olmadığını ve bıldırcın karmalarına %0.2 düzeyinde ilave edilebileceğini açıklamışlardır.
Bu çalışmada, hayvancılık giderlerinin büyük bir kısmını oluşturan yem maddelerinin daha ucuza mal edilmesi ve ekonomiye katkı sağlayacağı düşüncesiyle kullanılmayan ve atıl olarak bırakılan rumen içeriğinin bıldırcın rasyonlarında kullanılabilirliğinin araştırılması amaçlanmıştır.
Materyal ve Metot
Araştırmada hayvan materyali olarak günlük yaşta 250 adet Japon bıldırcını kullanılmıştır. Japon bıldırcınları her grupta 50 hayvan olacak şekilde (1 kontrol ve 4 muamele) gruplara şansa bağlı olarak dağıtılmıştır. Bıldırcınlar ilk 7 gün %23 ham protein ve 3100 kcal/kg ME içeren standart ticari bıldırcın büyütme yemi ile beslenmişlerdir (Çizelge 1).
Çizelge 1. Kullanılan ticari bıldırcın yeminin bileşimi (%)
Yem maddeleri Başlatma Yemi Büyütme Yemi
Mısır 48.0 56.0 Buğday 6.0 6.0 Soya Küspesi 33 24.5 Bitkisel Yağ 4.0 4.5 Balık Unu 4.0 4.0 Et-kemik Unu 2.5 2.5 DCP 0.5 0.5 Kireç taşı 1.0 1.0 Metiyonin 0.2 0.2 Lisin 0.1 0.1 Tuz 0.4 0.4 Vit+Min premiks 0.3 0.3 Hesaplanan değerler Ham protein 23 20 ME (kcal/kg) 3100 3250
Daha sonraki haftalarda bıldırcınlara verilen yemler protein, enerji ve diğer besin maddeleri bakımından bıldırcınların yaklaşık ihtiyaçlarını karşılayabilecek şekilde düzenlenmiştir. Rumen içeriği, yemlere 2. hafta başından itibaren ilave edilmiş ve 5 hafta süreyle hayvanlara yedirilmiştir. Çalışmada kullanılan rumen içeriğinin besin madde kompozisyonu Çizelge 2’de verilmiştir.
Çizelge 2. Kurutulmuş rumen içeriğinin besin madde kompozisyonu
Ham Besin Maddeleri Oranları (%)
Kuru madde 91.5 Organik madde 83.4 Ham kül 8.1 Ham protein 12.1 Ham yağ 0.9 Ham selüloz 23.3 Nitrojensiz öz madde 48.4 ME (kcal/kg) 1980
Rumen içeriği, muamele gruplarının üçünün yemlerine %5, 10 ve 20 oranlarında karıştırılmış olup, 4. gruba 2. hafta normal ticari bıldırcın büyütme yemi, 3. hafta %5, 4. hafta %10 ve 5. haftadan kesime kadar %20 oranında yemlerine ilave edilerek verilmiştir. Çalışma 42 gün sürdürülmüştür. Çizelge 3. Araştırmada kullanılan rasyonların b
ileşimi
Gruplar Yem Formülü Ham protein (%) ME (kcal/kg)
Kontrol Bıldırcın büyütme yemi 23.00 3100
% 5 % 95 Rasyon + % 5 RI 21.05 3000
% 10 % 90 Rasyon + % 10 RI 21.50 2986
% 20 % 80 Rasyon + % 20 RI 20.91 2892
RI:Rumen İçeriği
Hayvanlara verilen rumen içerikleri Van-Et A Ş. ve Et ve Balık Kurumu tesislerinde kesilen ve besi hayvanı niteliği taşıyan büyükbaş hayvanlardan elde edilmiştir. Bu içerikler uygun şekillerde hijyenik ortamlarda beton zemine 5-10 cm kalınlıkta serilerek kurutulmuştur. Materyal zaman zaman kurumanın tam olması için karıştırılmıştır. Kurutulan içerik YYÜ Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Laboratuarındaki bir değirmende öğütülmüş ve yemlere belirli oranlarda karıştırılarak hayvanlara yedirilmiştir. Deneme süresince yemler ve bireysel olarak hayvanlar her hafta 1 g hassasiyetli terazide tartılmıştır. Ölümler günlük olarak kaydedilmiştir.
Bulgular ve Tartışma
Altı hafta boyunca kontrol ve muamele gruplarına ait canlı ağırlık ortalamaları ve standart hataları Çizelge 4’de verilmiştir. Çizelge 4 incelendiğinde ilk 2 hafta süresince gruplar arasındaki farklılıkların önemli olmadığı görülmektedir. Yani yemlere farklı düzeylerde katılan rumen içeriğinin etkisi 2. haftanın sonuna kadar olmamıştır. Üçüncü haftada muamelenin etkisi görülmeye başlanmış ve 4. haftadaki canlı ağırlıklara bakıldığında gruplar arasında önemli farklılıklar gözlenmiştir. Dördüncü hafta canlı ağırlık değerleri kontrol, %5, %10, %20 ve kademeli gruplarında (erkek+dişi) sırasıyla; 114.52, 120.12, 121.22, 114.91 ve 104.25 g olarak saptanmış ve ortalamalar arasındaki farklılıklar önemli bulunmuştur (P<0.01). Dördüncü haftada en yüksek canlı ağırlık değerlerine %5 ve %10 rumen içeriği ilave edilen gruplar sahip olmuşlardır.
Kontrol ve muamele gruplarının altıncı hafta sonundaki canlı ağırlıkları bakımından elde edilen sonuçlar arasındaki farklılıklar önemli olmuştur (P<0.01). Bulgular incelendiğinde en yüksek değer 174.25 g ile %5’lik gruptan elde edilirken bunu %10’luk (170.46 g), kontrol (167.36 g), kademeli (153.39 g) ve %20’lik (148.32 g) grup izlemiştir.
Çizelge 4. Bıldırcınların farklı dönemlerdeki canlı ağırlık ortalamaları (g)
Gruplar (erkek+dişi)
Hafta Kontrol % 5 % 10 % 20 Kademeli Önem seviyesi
0 8.60± 0.9 8.59± 0.9 8.60.0±0.9 8.58±1.2 8.60± 0.8 ÖNZ
2 53.21± 1.31 57.10± 0.9 54.60± 0.98 51.16± 0.96 54.03± 1.05 ÖNZ
4 114.52± 2.14a 120.12±1.94b 121.22± 1.91b 114.91±1.87a 104.25± 2.05ac **
6 167.36±2.83a 174.25±2.54b 170.46±2.59b 148.32±2.56c 153.39±2.80dc **
a,b,c,d: Aynı satırda farklı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki farklılıklar önemlidir. **: P<0.01, ÖNZ: Önemsiz
Şekil 1’de grupların altı haftalık dönemdeki canlı ağırlık değişimleri gösterilmiştir. Besi dönemi sonunda en düşük canlı ağırlığın %20 oranında rumen içeriğinin eklendiği gruptan elde edilmesi dikkati çekmektedir. Bu sonuç, rumen içeriğinin rasyona %10’dan daha fazla ilave
edilmesinin canlı ağırlık üzerine olumsuz bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Diğer taraftan, en yüksek canlı ağırlığın %5 rumen içeriği ilave edilen gruptan elde edilmesi bu oranın en uygun düzey olduğunu göstermektedir. Fakat, %10 düzeyinin de önemli bir olumsuz etkisi bulunmadığından rasyonlara rahatlıkla katılabileceği söylenilebilir
Şekil 1. Grupların 6 haftalık dönemdeki canlı ağırlık değişimleri
Kontrol, %5, %10, %20 ve kademeli grupların karkas ağırlıkları sırasıyla; 112.04, 121.68, 120.55, 102.35 ve 109.69 g olarak bulunmuştur (Çizelge 5). Elde edilen ortalamalar arasındaki farklılıklar istatistiksel anlamda önemli bulunmuştur (P<0.01). Karkas ağırlılığı bakımından da yine en yüksek değerler %5 ve %10’luk gruplarda gözlenmiştir. Rasyona %5 veya %10 oranında rumen içeriği ilavesinin karkas ağırlığını olumlu yönde etkilediği söylenilebilir. But ağırlığı bakımından elde edilen sonuçlar ise sırasıyla; 25.07, 25.27, 25.13, 22.57 ve 23.25 g olarak saptanmış ve ortalamalar arasındaki farklılıklar önemli (P<0.05) bulunmuştur. İlk üç grup diğerlerine oranla daha yüksek but ağırlığına sahip olmuşlardır. Kontrol ve muamele gruplarına ait göğüs ağırlığı değerleri de yine aynı sırayla; 36.05, 37.05, 35.76, 31.29 ve 34.15 g olarak bulunmuştur. Göğüs ağırlığı bakımından elde edilen sonuçlar but ağırlığı ile benzer olmuş ve yine ilk üç grup diğerlerine nazaran daha yüksek ortalamaya sahip olmuşlardır (P<0.05). Bıldırcınlarda rasyona %5 veya %10 oranında rumen içeriği ilave edilmesinin but ve göğüs ağırlığını olumlu yönde etkilediği söylenilebilir.
Çizelge 5. Kontrol ve muamele gruplarına ait bazı karkas özellikleri
Gruplar (erkek+dişi)
Özellikler Kontrol % 5 % 10 % 20 Kademeli Önem seviyesi
Temizlenmiş
karkas ağ. (g) 112.04±6.76a 121.68±6.76b 120.55±6.76b 102.35±6.76c 109.69±6.70ad **
But ağ. (g) 25.07±0.80a 25.27±0.80a 25.13±0.80a 22.57±0.80b 23.25±0.80b *
Göğüs ağ. (g) 36.05±1.42a 37.05±1.42a 35.76±1.42a 31.29±1.42b 34.15±1.42ab *
a,b,c,d: Aynı satırda farklı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki farklılıklar önemlidir. **: P<0.01, *: P<0.05
Sonuç olarak, herhangi bir şekilde değerlendirme imkanı olmayan ve bir atık madde olan rumen içeriğinin kurutulmuş olarak %5-10 oranında bıldırcın rasyonlarına katılmasının bıldırcınların büyüme, gelişme ve karkas özellikleri üzerine olumsuz bir etkisinin olmadığı, aksine bu özellikler üzerine olumlu bir etkiye sahip olduğu gözlenmiştir. Elde edilen sonuçlara bakılarak ruminant hayvanlardan elde edilen kurutulmuş rumen içeriğinin bıldırcın rasyonlarına %5-10 oranında
katılabileceği ve benzer çalışmaların diğer kanatlılar için de yapılması gerektiği söylenilebilir. Kaynaklar
Baylan, M., Ayaşan, T., Uluocak, A., Okan, F., 1997. Bıldırcınlarda Besi Özelliklerinin Eşeye ve Haftalara Göre Değişimi, Trakya Bölgesi 2. Hayvancılık Sempozyumu, 9-10 Ocak 1997. T.Ü. Tekirdağ Ziraat Fak. Zootekni Böl. Bildirileri Kitabı, Tekirdağ. 331-334.
Blake, I. P., 1993. Tavukçuluk Artıklarının Değerlendirilme Yöntemleri, Uluslararası Tavukçuluk Kongresi 93, İstanbul. 106-107.
Chrappa, V., Peter, V., Macko, O., 1988. Effect of Feeding With Dried Contents of Rumens of Beef Cattle And Ventricles of Pigs on The Performance of Broiler Chickens. Vedecke Prace Vüh. Ivanka Prı Dunajı (CSSR). 23.
Erener, G., Ocak, N., Özdaş, A., 2001. Stabilize Rumen Ekstraktının Japon Bıldırcınlarının (Coturnix coturnix japonica) Büyüme Performansı Üzerine Etkisi. Zootekni Dergisi, Hayvansal Üretim 42 (1): 1-7 (2001).
Ebers, A. 1981. Untersuchungen zu Konservierung und Futterwert gepressten Panseninhalten von Schlachtrindern. Hannover Ticrarztl Hochschulc, Diss.
Kamphues, J., 1980. Unterschungenüber Konservierungsmöglichkeiten und Futterwert. (Zusammensetzung. Akzeptanz. Verdaulichkeit) des Mageninhaltes Von Schlachttieren (Rd., Schw.). Honnover Tieratztl Hochschule, Diss.
Konca, Y., Bahtiyarca, Y., 1996. Buğday ve Arpaya Dayalı Rasyonlara Farklı Enzim Preperatları İlavesinin Japon Bıldırcınlarında Performans ve Enerji Kullanımına Etkisi. S.Ü. Zir. Fak. Dergisi 10(12):136-152.
Özkan, K., Ergül, M., 1974. Kasaplık Piliç Karmalarında Soya Küspesi Yerine Pamuk Tohum Küspesi Kullanılma İmkanları. Ege Üni. Zir. Fak. Dergisi. 11(1):147-157.
Tuncer, D.Ş., Şanlı, Y., Küçükersan, K., Filazi, A., Erganiş, O., Çorlu, M., 1999. Stabilize Rumen Ekstraktının Broyler Rasyonlarında Kullanılması. VIV Poultry Yutav’99 Uluslararası Tavukçuluk Fuarı ve Konferansı. 3-4-5-6/06/1999, İstanbul. 287-293.
Yıldız, G., Bayram, İ., Küçükersan, K., 1999. Kurutulmuş Tavuk Dışkısı ve Rumen İçeriğinin Koyunlarda Bazı Kan Parametrelerine Etkisi. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg. 45: 53-59. 99
