TÜRK YE’DE ÖZEL GÜVENL K
YÖNET M
Orhan F L Z
DOKTORA TEZ
DANI MAN: Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ERKUL
nönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Lisansüstü E itim ve Ö retim S nav Yönergesinin Kamu Yönetimi Anabilim Dal çin Öngördü ü Doktora
Tezi Olarak Haz rlanm 't r.
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlü&ü’ne
'bu çal 'ma, jürimiz taraf ndan Kamu Yönetimi Anabilim Dal nda DOKTORA TEZ olarak kabul edilmi'tir.
Ba kan:... Üye:... Üye:... Üye:... Üye:...
ONAY
Yukar daki imzalar n, ad geçen ö retim üyelerine ait oldu unu onaylar m.
..../..../2006 Enstitü Müdürü
ONUR SÖZÜ
Doktora tezi olarak sundu um “Türkiye’de Özel Güvenlik Yönetimi” ba'l kl çal 'man n, bilimsel ahlak ve geleneklere ayk r dü'ecek bir yard ma ba'vurulmaks z n taraf mdan yaz ld n ve yararland m bütün yap tlar n hem metin içinde hem de kaynakçada yöntemine uygun biçimde gösterilenlerden olu'tu unu belirtir, bunu onurumla do rular m.
ÖNSÖZ
Devletin kurumsal olarak ortaya ç k ' n n temelinde toplumlar n güvenlik gereksinimin kar' lanmas olarak görülmektedir. Güvenlik gereksinimi topluluk olarak ya'ayan insanlar n en temel gereksinimleri aras nda yer almaktad r. Toplumlar binlerce y ld r güvenlik gereksinimlerini kar' lamak amac yla çe'itli kurum ve kurulu'lar olu'turmu'lar ve kendi zamanlar n n gereksinimlerine göre bu kurum ve kurulu'lar biçimlendirmi'lerdir.
Günümüze gelindi inde devlet, maliyet aç s ndan üzerinde yük bulunan kamusal görevlerinin birço unu özel kesime devretme e ilimi içine girmi'tir. Ancak kamu hizmeti niteli i a r basan bir k s m hizmetlerin özel kesim eliyle görülmesi, kamu gücünün denetim ve düzenleme görevini daha etkin ve verimli bir 'ekilde yerine getirmesi gerekti ini dü'ündürmektedir.
Bu nedenlerle toplumun temel gereksinimlerinden biri olan güvenlik hizmetlerinin hem maliyet hem de i'görenler aç s ndan kamu d ' ndan kar' lanmas özel güvenlik yönetimi üzerinde önemle durulmas gerekti ini ortaya koymaktad r. Bu ara't rmada Türkiye’de özel güvenlik yönetimi üzerinde durulmu' ve özel güvenlik hizmetlerinin i'leyi' ve sunumunda ortaya ç kan sorunlar ele al nm 't r.
'leyi' ve sonuçlar bak m ndan kamusal yönü a r basan özel güvenlik hizmetlerinin sunumunda kar' la' lan sorunlar n akademik bir çal 'ma ile ele al nmas , Türkiye’de yeni geli'en bu kesimin i'leyi'i, düzenlenmesi ve denetlenmesi bak m ndan büyük önem ta' maktad r.
Bu çal 'man n konusunun belirlenmesinden tamamlanmas na kadar geçen süre içerisinde yard mlar n esirgemeyen ve çal 'man n
Ba'kan Prof. Dr. S. Kemal KARTAL’a ve Dan 'man Hocam Yrd.Doç. Dr. Hüseyin ERKUL’a ve eme i geçen herkese te'ekkürlerimi sunar m. Ayr ca bu doktora çal 'mas n n her bir an nda yard m ve deste ini esirgemeyen arkada' m brahim GÖRÜCÜ’ye sonsuz te'ekkürü bir borç biliyorum.
Bugüne kadar gösterdi i anlay ' ve bu ara't rmada verdi i s n rs z deste inden dolay , özellikle e'im Özen’e evrende var olan y ld zlar say s nca te'ekkür ediyorum.
Ayr ca Prof. Dr. Battal ASLAN, Yrd. Doç. Dr. Yusuf KARAKILÇIK ve Yrd. Doç. Dr. Aenol ADIGÜZEL’e önemli katk lar ndan dolay te'ekkürlerimi sunuyorum.
Son olarak doktora program sürecinde kendilerinden ders ald m, görü'lerinden yaraland m bütün hocalar ma sonsuz sayg ve hürmetlerimi sunar m.
NÖNÜ ÜN VERS TES
SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ KAMU YÖNET M ANAB L M DALI DOKTORA PROGRAMI DOKTORA TEZ
“TÜRK YE’DE ÖZEL GÜVENL K YÖNET M ” HAZIRLAYAN: ORHAN F L Z
TEZ DANI MANI: YRD. DOÇ. DR. HÜSEY N ERKUL
Özet ve Anahtar Sözcükler
Bu çal 'man n konusu “Türkiye’de Özel Güvenlik Yönetimi”dir. 1981’de 2495 say l Baz Kurum ve Kurulu'lar n Korunmas ve Güvenliklerinin Sa lanmas Hakk nda Kanun yürürlü e girdi. Bu kanun ve ilgili yönetmeliklere dayan larak fabrikalar, üniversiteler, hastaneler, bankalar, al '-veri' merkezleri, barajlar, enerji santralleri ve benzeri bir çok yerlerde özel güvenlik örgütleri kuruldu. Bu özel güvenlik örgütleri kanun ve yönetmeliklere göre kurulmu'sa da hukuki dayana olmayan güvenlik hizmetleri veren özel güvenlik 'irketleri de bulunmaktayd .
Son on y lda özel güvenlik 'irketlerinin say s nda art ' olmu'tur, çünkü artan gereksinimler ve geli'en durumlar kar' s nda bunlara yan t verebilecek olgular n ortaya ç kmas kaç n lmaz bir durumdur. Önceleri bir esasa ba l olmadan ve hatta temizlik firmalar olarak çal 'maya ba'layan ve bir ara etkinlikleri yasaklanan bu kurulu'lar, gereksinimin patlama noktas na gelmesi kar' s nda, çi'leri Bakanl bir genelge yay nlayarak bu tip hizmetlerin verilmesine olanak tan m ' ve bu durum 5188 say l Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanuna kadar devam etmi'tir.
Bu çal 'man n ana bölümlerinde, ilk önce A.B.D. ve baz Avrupa Ülkelerindeki özel güvenlik kesimi üzerinde durulmakta, daha sonra anlam, önemlilik ve özelli i aç s ndan kamu ve özel güvenlik hizmetlerine de inilmektedir. Bundan sonra Türkiye’deki temel güvenlik hizmetleri s n fland r larak, özel güvenlik örgütleri ve 'irketlerinin tarihi yeri bunlar n aras nda gösterilmektedir. Daha sonra bu çal 'ma s ras nda Türkiye’de Özel Güvenlik Yönetimi hakk nda yap lan ara't rma sonuçlar , ki-kare çözümlemeleri yap larak çapraz çizelgeler ve çizimler ile verilmektedir.
Anahtar Sözcükler: Özel Güvenlik Görevlileri, Özel Güvenlik
NÖNÜ ÜN VERS TES
SOCIAL SCIENCES ENSTITUTE DEPARTMENT OF PUBLIC ADMINISTRATION PHD PROGRAMME THESIS
“THE ADMINISTRATION OF PRIVATE SECURITY IN TURKEY”
PREPARED BY: ORHAN F L Z
ADVISER: ASS. PROF. DR. HÜSEY N ERKUL
Abstract and Keywords
The subject of this study is “The Administration of Private Security in Turkey”. In 1981, The Law Regarding The Protection of Some Institutions and Corporations numbered 2495, had been put into effect. As a result of this law and relevant regulations, private security units had been established in a number of places, like factories, universities, hospitals, banks, trade centers, dams, energy power plants and so on. Although this private security units has been established according to its law and regulations, there were some other so called “private security companies” giving the security services for public and private sectors without any legal foundation.
Number of private security companies has been increased during last decayed, because in view of increasing requirements and their circumstances, the emergence of concepts to answer these are unavoidable. These enterprises, which first begun to perform activity bounded under no maxim and even as cleaning companies, and of which, their activities were banned for some time, have been entitled, in view of the requirement reaching the peak level, to render such services by a circular issued by the Ministry of Interior until the Act of Concerning Private Security Services, numbered 5188.
As the main parts of in this study, first of all, the private security sectors in U.S. and some of European Countries have been dealt with, and then, the meaning, importance and peculiarity of public and security services in general emphasized. After that, the major security forces in Turkey are categorized, indicating the historical position of the private security units and companies among them. And than, the results of the research about the administration of private security in Turkey which has been carried out among police, judges and pubic solicitor generals and private security guards during this study, are given in contingency tables and figures with Chi-Square analysis.
Keywords: Private Security Guards, Private Security Units, Private
NÖNÜ ÜN VERS TES
SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ KAMU YÖNET M ANAB L M DALI DOKTORA PROGRAMI DOKTORA TEZ
“TÜRK YE’DE ÖZEL GÜVENL K YÖNET M ”
ORHAN F L Z
ÖZET Ç NDEK LER Sayfa
1. KES M : ARA TIRMA HAKKINDA AÇIKLAMALAR 25
1. ARA TIRMANIN KONUSU, AMACI VE YÖNTEM ……… 25
2. KES M: GÜVENL K KAVRAMI VE GÜVENL K H ZMETLER 37 2. GÜVENL K H ZMETLER ……… 37
3. DÜNYADA ÖZEL GÜVENL K H ZMETLER ……… 78
4. TÜRK YE’DE ÖZEL GÜVENL K………. 113
5. ÖZEL GÜVENL K RKETLER ……….. 201
3. KES M: ÖZEL GÜVENL K H ZMETLER SORUNLARI 6. ÖZEL GÜVENL K B R MLER VE RKETLER N N SORUNLARI HAKKINDAK ARA TIRMA SONUÇLARI……… 251
7. ÖZEL GÜVENL K H ZMETLER N N SORUNLARI LE LG L TUTUMLAR……… 314
4. KES M : GENEL DEAERLEND RME 330 8. BULGULAR, ÖNER LER VE GENEL SONUÇ……… 330
Ekler……… 349
NÖNÜ ÜN VERS TES
SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ KAMU YÖNET M ANAB L M DALI DOKTORA PROGRAMI DOKTORA TEZ
“TÜRK YE’DE ÖZEL GÜVENL K YÖNET M ”
ORHAN F L Z
Ç NDEK LER Sayfa
1. KES M : ARA TIRMA HAKKINDA AÇIKLAMALAR 25
1. ARA TIRMANIN KONUSU, AMACI VE YÖNTEM ……… 25
1.1. Ara't rman n Konusu ……… 25
1.2. Ara't rman n K sa Öyküsü……….. 27
1.3. Ara't rman n Önemi……….. 28
1.4. Ara't rman n Denencesi……… 30
1.5. Ara't rman n Amac ……… 31
1.6. Ara't rman n Say tl lar ……… 32
1.7. Ara't rman n S n rl l klar ……… 32
1.8. Ara't rman n Yöntemi……… 32
1.8.1. Ara't rman n Bilgi Toplama ve 'leme Yöntemi ………… ……… 33
1.8.2. Ara't rman n Evreni……… 33
1.8.3. Ara't rman n Bilgi Toplama ve 'leme Araçlar ve Zamanlamas … 34 1.9. Ara't rman n Sunu' S ras ……… 35
2. KES M: GÜVENL K KAVRAMI VE GÜVENL K H ZMETLER 37 2. GÜVENL K H ZMETLER ……… 37
2.1. Güvenlik Kavram ……… 37
2.2.1. Kamu Hizmeti Kavram ……… 40
2.2.2. Güvenlik Hizmetleri Kavram ……… 43
2.3. Güvenlik Hizmetlerinin Örgütleni'i……… 50
2.3.1. Silahl Kuvvetler (Ordu)……… 50
2.3.2. ç Güvenlik Birimleri……… 54
2.4. Özel Güvenli in Güvenlik Hizmetleri çindeki Yeri……….. 55
2.4.1. Bekçilik Dönemi………. 58
2.4.2. 2495 Say l Kanun Dönemi………. 58
2.4.3. 5188 Say l Kanun Dönemi……….. 62
2.5. Özel Güvenlik Birimleri ……… 64
2.6. Özel Güvenlik Birimlerinin ve Airketlerinin Çal 'ma Alanlar ……….. 65
2.6.1. Fiili Güvenlik Alanlar ………. 65
2.6.1.1. Dedektiflik hizmetleri……….. 66
2.6.1.2 Örgüt Etkinlikleri……… 66
2.6.1.3. Özel ' Merkezleri ile 'yerlerinde Koruma ve Devriye ……….Hizmetleri……… 67
2.6.1.4. Güvenlik Dan 'manl ……….. 67
2.6.1.5. Yak n Koruma……… 67
2.6.1.6. Arabuluculuk Hizmetleri / Psikolojik Dan 'ma ………. 68
2.6.2. Elektronik Güvenlik Alanlar ……….. 68
2.6.2.1. Veri leti'imi ve Posta Güvenli i……….. 68
2.6.2.2. Gözetleme ve Alarm Dizgeleri………. 69
2.6.2.3. Bilgi- 'lem Güvenli i……… 69
2.6.2.4. Teknik Çözümleme Laboratuarlar ……… 70
2.6.3. Mekanik Güvenlik Alanlar ………. 70
2.6.3.1. Çelik Kasa Hizmetleri……….. 70
2.6.3.2. Z rhl Araçlar………. 70
2.6.3.3 Darbeye Dayan kl Malzeme Hizmetleri……… 70
2.6.4 S n fland rma D ' Alanlar……… 71
2.6.4.1. Özel Hapishaneler………. 71
2.6.4.2. Özel Sa alt m Merkezleri………. 71
2.6.4.3. Özel tfaiye………. 71
2.6.4.4. Özel Sivil Savunma ve Kurtarma Örgütleri ………. 72
2.6.4.5. Özel Bili'im Suçlar Önleme Bürolar ………. 72
2.6.4.6. Özel Ba' bo' Hayvan Merkezleri……… 72
2.6.4.8. Özel Ki'ilik Haklar Bürosu……….. 73
2.6.4.9. Özel Tüketici Haklar Koruma Bürolar ……….. 73
2.6.4.10. Özel Çevre Kirlili i Ölçüm stasyonlar ……… 74
2.6.4.11. Özel Çevre Güvenli i Birimleri………. 74
2.6.4.12. Özel Güvenli Ta' mac l k Kurumlar ……… 74
2.6.4.13. Özel Trafik Ekipleri………. 75
2.6.4.14. Özel Yap Denetim ve Güvenlik Bürolar ………. 75
2.6.5. 5188 Say l Kanunla Getirilen Düzenleme……… 75
3. DÜNYADA ÖZEL GÜVENL K H ZMETLER ……… 78
3.1. ABD ‘de Özel Güvenlik……….. 78
3.2. Kanada’da Özel Güvenlik………. 82
3.3. Avrupa Birli i Üyesi Ülkelerden Baz lar nda Özel Güvenlik … ……… 84
3.3.1. Baz Ülkelerdeki Özel Güvenlik Hizmetlerinin Düzenleni' …………...Biçimi………. 85
3.3.2. Özel Güvenlik Hizmetlerinin Verildi i Alanlar………. 87
3.3.3. Baz AB ülkelerindeki Özel Güvenlik Kesiminde Etkinlik Gösteren Airketler le lgili Ko'ullar……… 90
3.3.4. Özel Güvenlik Airketi Sahibi veya Yönetim Tak m n n Geçmi'leri …..Hakk ndaki Ko'ullar ……… 95
3.3.4.1. Adli sicil kayd ………. 96
3.3.4.2. Güvenlik Hizmeti D ' nda Etkinlik Yasa ……… 96
3.3.4.3. Ya' S n r ………. 97
3.3.4.4. E itim……….. 97
3.3.5. Çal 'anlar n Hakk ndaki S n rland rmalar ……… 97
3.3.5.1. Adli Sicil Kayd ……….. 100
3.3.5.2. Ya' S n r ………. 100
3.3.5.3. Ba'ka Etkinliklerde Bulunma Yasa ……….. 100
3.3.5.4. Çal 'anlar n E itimi……… 100
3.3.5.4.1. Temel E itim……… 101
3.3.5.4.2. S navlar……… 101
3.3.5.4.3. Yenileme E itimi……… 102
3.3.6. Üniforma ve Ekipman……….. 103
3.3.7. Ate'li Silah Ta' ma ve Kullanma……… 106
3.3.7.1. Ate'li Silah Ta' ma zni……… 107
3.3.7.2. Ate'li Silahlar n Saklanmas ……… 107
3.3.7.3. Ate'li Silahlarla lgili E itim ……… 107
3.3.8. Köpeklerin Kullan m ……… 108
3.3.9. Devlet Denetimi ve Yapt r mlar…….……….. 109
3.3.10. ' Ba'ar m Ko'ullar ………. 110
4. TÜRK YE’DE ÖZEL GÜVENL K H ZMETLER ………. 113
4.1. Türkiye’de Genel Kolluk ve Özel Kolluk Ay r m ……… 113
4.1.1. Genel Kolluk……….. 115
4.1.1.1. Polis………. 116
4.1.1.2. Jandarma……….. 119
4.1.1.3 Sahil Güvenlik………. 120
4.1.2. Özel Kolluk……… 121
4.1.2.1. Kamu Özel Kollu u……….. 122
4.1.2.1.1. Belediye Zab tas ……….. 122
4.1.2.1.2. Orman Koruma ……… 122
4.1.2.1.3. Gümrük Koruma ………. 123
4.1.2.1.4. Liman Zab tas ……… 123
4.1.2.1.5. Çar' ve Mahalle Bekçileri ……….. 123
4.1.2.1.6. Köy Korucular , K r Bekçileri ve Çiftçi Mallar n Koruma ………Kollu u ……….. 124
4.1.2.1.7. Köy Muhtarlar ……….. 124
4.1.2.1.8. Gemi Kaptanlar ……… 125
4.1.2.1.9. Kamuya Ba l Özel Güvenlik Örgütleri……….. 125
4.1.2.2. Kamu D ' ndaki Özel Kolluk……….. 127
4.1.2.2.1. Özel Kurulu'lara Ba l Özel Güvenlik Örgütleri…………. 127
4.1.2.2.2. Özel Güvenlik Airketleri……… 128
4.1.2.2.3. Gönüllü (Fahri) Kolluk……….. 129
4.1.2.2.3.1. Fahri Trafik Müfetti'li i………. 129
4.1.2.2.3.2 Fahri Av Müfetti'li i……… 130
4.1.2.2.3.3. Sivil Savunmada Görevlendirilen Yurtta'lar………….. 131
4.3. Özel Güvenli in Görev Alanlar ……… 139
4.4. Özel Güvenli in Yetkileri ve Sorumluluklar ……… 145
4.4.1. Kald r lan 2495 Say l Kanun ve Bu Kanunun Uygulamas na li'kin Yönetmelikteki Düzenlemeler……… 145
4.4.2. 5188 Say l Kanun ve Uygulamas na li'kin Yönetmeli in Getirdi i Düzenlemeler ……….……….. 148
4.4.2.1. Mülki dare Amirlerinin Yetkisi………. 150
4.4.2.2. Önleyici Arama Yap lmas ……… 151
4.4.2.3. Do al Afet Hallerinde Yard m Yükümlülü ü……….. 152
4.4.2.4. Suça El Koyma………. 152
4.4.2.5. Özel Güvenli in Zor Kullanma Yetkisi……….. 153
4.4.2.6. Özel Güvenli in Silah Ta' ma ve Kullanma Yetkisi………… 158
4.5. Özel Güvenli in Örgüt Yap s ……….. 164
4.6. Özel Güvenlik Personelinin Yeti'tirilmesi……….. 166
4.6.1. 2495 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Personelinin Yeti'tirilmesi………. 166
4.6.2. 5188 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Personelinin Yeti'tirilmesi………. 168
4.7. Özel Güvenli in Denetimi……… 178
4.7.1. 2495 Say l Kanun ve Uygulamas ndaki Özel Güvenli in Denetimi……….. 179
4.7.1.1. 2495 Say l Kanun ve Uygulamas nda Özel Güvenli in ç Denetimi………..……. 179
4.7.1.2. 2495 Say l Kanun ve Uygulamas nda Özel Güvenli in D ' Denetimi……….... 184
4.7.1.3. 2495 Say l Kanun ve Uygulamas nda Özel Güvenli in Yarg Denetimi……… 188
4.7.2. 5188 Say l Kanun ve Uygulamas nda Özel Güvenli in Denetimi……… 191
4.7.2.1. 5188 Say l Kanun ve Uygulamas nda Özel Güvenli in ç Denetimi………..……. 191
4.7.2.2. 5188 Say l Kanun ve Uygulamas nda Özel Güvenli in D ' Denetimi………. 193
4.7.2.3. 5188 Say l Kanun ve Uygulamas nda Özel Güvenli in Yarg Denetimi………. 199
5. ÖZEL GÜVENL K RKETLER ……….. 201
5.1. Özel Güvenlik Airketlerinin Kurulu' Süreci……… 201
5.1.1. 2495 Say l Kanun ve Uygulamas Döneminde Özel Güvenlik Airketleri……….…… 201
5.1.1.1. 2495 Say l Kanun Kapsam nda Kurulan Bir Özel Güvenlik Birimine Sahip Airketin Durumu ……… 201
5.1.1.2. Türk Ticaret Kanununa Göre Kurulan Airketin Durumu……. 205
5.1.2. 5188 Say l Kanun ve Uygulamas Döneminde Özel Güvenlik Airketleri……….... 208
5.1.3. 5188 Say l Kanun ve Uygulamas nda Etkinlik zni……… 209
5.2. Özel Güvenlik Airketlerinin Yetki ve Sorumluluklar ……….. 215
5.3. Özel Güvenlik Airketlerinin Örgütleni'i ……….. 218
5.3.1. 2495 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Airketlerinin …………..Örgütleni'i ………. 218
5.3.2. 5188 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Airketlerinin ………Örgütleni'i ……… 219
5.4. Özel Güvenlik Airketlerinin Personeli……… 221
5.4.1. 2495 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Airketlerinin Personeli………..…. 221
5.4.2. 5188 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Airketlerinin Personeli……… 222
5.4.2.1. 5188 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Görevlisinde Aranan Yeterlilikler……… 223
5.4.2.2. 5188 Say l Kanun Döneminde Personelin Özel Güvenlik ………..E itimi………... 227
5.4.2.3. 5188 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Personelinin Çal 'ma zni……… 230
5.4.2.4. 5188 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Görevlilerinin K yafeti……….. 234
5.4.2.5. 5188 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Personelinin Kurum çi ve D ' Atamalar ……… 235
5.4.2.6. 5188 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Personelinin Disiplini……… 236
5.5. Özel Güvenlik Airketlerinin Denetimi…….………. 237
5.5.1. 2495 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Airketlerinin Denetimi……….. 237
5.5.2. 5188 Say l Kanun Döneminde Özel Güvenlik Airketlerinin
Denetimi……….. 238
5.5.2.1. 5188 Say l Kanunun Uygulamas nda Özel Güvenlik ………zni……….……….. 239
5.5.2.2. 5188 Say l Kanunun Uygulamas nda Ar'iv Ara't rmas ve ………Güvenlik Soru'turmas ……… 241
5.5.2.3. 5188 Say l Kanunun Uygulamas nda Etkinlik zni……… 242
5.5.2.4. 5188 Say l Kanunun Uygulamas nda Silah ve Araç Gereç ……zni……….. 243
5.5.2.5. 5188 Say l Kanunun Uygulamas nda Çal 'ma zni ve znin ………Yenilenmesi Yoluyla Denetim………. 244
5.5.2.6. 5188 Say l Kanunun Uygulamas nda Kay t ve Bildirim …….Yoluyla Denetim………..… 245
5.5.2.7. 5188 Say l Kanunun Uygulamas nda nceleme Yoluyla ………..Denetim……….. 247
5.5.2.8. 5188 Say l Kanunun Uygulamas nda Do rudan Denetim … 247 3. KES M : ÖZEL GÜVENL K H ZMETLER SORUNLARI 251 6. ÖZEL GÜVENL K B R MLER VE RKETLER N N SORUNLARI HAKKINDAK ARA TIRMA SONUÇLARI……… 251
6.1. Betimleyici statistikler……….. 252
6.1.1. Genel E ilimler……….. 252
6.1.2. Polisler çin Betimleyici statistikler……….. 259
6.1.3. Hakim ve Savc lar çin Betimleyici statistikler……… 263
6.1.4. Özel Güvenlik Görevlileri çin Betimleyici statistikler………. 266
6.2. Özel Güvenlik Görevlilerinin Ekonomik Sorunlar ile lgili Ara't rma Sonuçlar ……….. 271
6.2.1. Özel Güvenlik Görevlilerinin Ücretleri ve Yürüttükleri Hizmetin ……Güçlükleri le Orant s ……… 271
6.2.2. Özel Güvenlik Hizmetlerinin Sunulmas nda Mü'terinin Niteli i… 274 6.2.3. Özel Güvenlik Görevlilerinin ' Güvenceleri ……… 276
6.2.4. Ya' Art ' na Ba l 'ten Ç kar lma Durumu……… 278
6.3. Özel Güvenlik Birimleri ve Airketlerinin Siyasal Sorunlar ile lgili
Ara't rma Sonuçlar ……… 282
6.3.1. Özel Güvenlik Airketlerinin Kurulmas ve Yayg nla't r lmas ………Konusu………. 282
6.3.2. deolojik Ba lant l Örgütler ve Kamu Güvenli i Konusu……….. 285
6.4. Özel Güvenlik Birimleri ve Airketlerinin E itimsel Sorunlar ile lgili Ara't rma Sonuçlar ……… 287
6.4.1. Özel Güvenlik Görevlilerinin E itimi………. 287
6.4.2. Özel Güvenlik Görevlilerinin Meslekte Uzmanla'malar ……….. 289
6.4.3. Özel Güvenlik Görevlilerinin Alt Kültürünün Etkisi………. 291
6.5. Özel Güvenlik Birimlerinin ve Airketlerinin Yönetsel Sorunlar le lgili Ara't rma Sonuçlar ……….. 292
6.5.1. Özel Güvenlik Örgütlerinin Örgütlenme Biçimleri………. 293
6.5.2. Özel Güvenlik Örgütlerindeki Yönetim Anlay ' ……….. 294
6.5.3. Özel Güvenlik Örgütlerinin ç ve D ' Denetimleri……… 297
6.5.4. Özel Güvenlik Görevlilerinin Hizmete li'kin Donan mlar ……….. 299
6.5.5. Özel Güvenlik Hizmetlerinde Kullan lan Teknoloji……….. 300
6.5.6. Özel Güvenlik Hizmetlerinde Al nan Fiziki Önlemler……….. 302
6.5.7. Özel Güvenlik Görevlilerinin 'ten Ho'nutluk Düzeyi……… 304
6.5.8. Özel Güvenlik Hizmetlerinde Bayan Görevli Çal 't r lmas ……… 306
6.6. Özel Güvenlik Birimlerinin ve Airketlerinin Hukuksal Sorunlar le lgili Ara't rma Sonuçlar ……….. 309
6.6.1. Özel Güvenlik Örgütlerinin Kadro Yap s ………. 309
6.5.2. Özel Güvenlik Hizmetlerine Yönelik Yönetsel Metinlerin Durumu 311 7. ÖZEL GÜVENL K H ZMETLER N N SORUNLARI LE LG L ……TUTUMLAR ………. 314
7.1. Ara't rman n Denenceleri Hakk ndaki Tutumlar………. 314
7.2. Denencelere Kar' Öbekler Aras ndaki Ayr l klar……… 328
4. KES M : GENEL DEAERLEND RME 330 7. BULGULAR, ÖNER LER VE GENEL SONUÇ……… 330
7.1. Bulgular……… 330
7.3. Genel Sonuç……….. 344
Bulgular ve Öneriler Matrisi 348
Ekler……… 349 Ek1: Ara't rma Soru Ka d ………. 350 Ek2: T.C. Ba'bakanl k Devlet statistik Enstitüsü Ba'kanl ’n n 19.08.2002
tarih ve 906_123 say l Soru Ka d Onay ……… 353 Ek3: T.C. çi'leri Bakanl Emniyet Genel Müdürlü ü’nün 31.07.2002 tarih
ve 1113_02 say l oluru……….. 354
Ç ZELGELER D ZELGES
Sayfa Çizelge 1. ABD’de Özel Güvenlik Görevlilerinin E itim Süresi Ve
Güvenlik Soru'turmas Durumu ……….. 81
Çizelge 2. Baz Ülkelerdeki Özel Güvenlik Hizmetlerinin Düzenleni' Biçimi ……… 89
Çizelge 3. Baz A.B. Ülkelerdeki Özel Güvenlik Hizmetlerinin Çal 'ma Alanlar ………. 91
Çizelge 4. Baz Ülkelerde Özel Güvenlik Airketleri çin Kurulu' Ko'ullar ……… 92
Çizelge 5. Sahip Ve Yönetici Kadrosunun Geçmi'i Hakk ndaki S n rland rmalar……… 93
Çizelge 6. Çal 'anlar n Hakk ndaki S n rland rmalar……… 98
Çizelge 7. Çal 'anlar n E itimi le lgili Ko'ullar………. 104
Çizelge 8. Üniforma Ve Ekipman……… 108
Çizelge 9. Köpeklerin Kullan m ……… 109
Çizelge 10. Devlet Denetimi Ve Yapt r mlar………. 110
Çizelge 11. ' Ba'ar m Ko'ullar ………. 111
Çizelge 12. Özel Güvenlik E itimi Dersleri, Saati Ve Uygulama Yöntemi……… 170
Çizelge 13. 2495 Say l Kanunun Uygulamas le 5188 Say l Kanunun Ders Ba'l klar Aç s ndan Kar' la't rmas ……… 174
Çizelge 15. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Ya' Durumu……… 252
Çizelge 16. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Cinsiyet Durumu…… 254 Çizelge 17. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Ö renim
Durumu………... 255
Çizelge 18. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Görev Sürelerinin
Durumu……….. 256
Çizelge 19. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Hizmet Verilen
Kurumun Durumu……… 257
Çizelge 20. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Kadro Statülerinin
Durumu……….. 257
Çizelge 21. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Görevlerinin Durumu 258 Çizelge 22. Ankete Kat lan Polislerde Ya' Durumu………. 259
Çizelge 23. Ankete Kat lan Polislerde Cinsiyet Durumu……….. 260 Çizelge 24. Ankete Kat lan Polislerde Ö renim Durumu………. 261 Çizelge 25. Ankete Kat lan Polislerde Görev Sürelerinin Durumu………. 262
Çizelge 26. Ankete Kat lan Hakim Ve Savc larda Ya' Durumu…………. 263
Çizelge 27. Ankete Kat lan Hakim Ve Savc larda Cinsiyet Durumu……. 263
Çizelge 28. Ankete Kat lan Hakim Ve Savc larda Ö renim Durumu……. 264 Çizelge 29. Ankete Kat lan Hakim Ve Savc larda Görev Süresi Durumu 265
Çizelge 30. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Ya'
Durumu……….. 266
Çizelge 31. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Cinsiyet
Çizelge 32. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Ö renim Durumu………
267
Çizelge 33. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Görev Süresi
Durumu………. 268
Çizelge 34. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Hizmet
Verilen Kurumun Durumu……….. 269
Çizelge 35. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Kadro
Statülerinin Durumu……… 270
Çizelge 36. “Özel Güvenlik Görevlilerinin Ücretleri, Yürüttükleri Hizmetin
Güçlükleri le Orant l De ildir” Kan s na Kat lma Durumu… 272
Çizelge 37. “Özel Güvenlik Hizmetlerinin Sunulmas nda, Mü'terinin
Niteli i Etkilidir” Kan s na Kat lma Durumu. ……….. 274
Çizelge 38. “Özel Güvenlik Görevlilerinin ' Güvenceleri Yeterli De ildir”
Kan s na Kat lma Durumu………. 276
Çizelge 39. “Özel Güvenlik Görevlilerinin Ya' Artt kça 'ten Ç kar lma
Oran Artmaktad r” Kan s na Kat lma Durumu……… 278
Çizelge 40. “Özel Güvenlik Hizmetleri ' Riski Yüksek Olan Bir Meslek
Dal d r” Kan s na Kat lma Durumu ………. 280
Çizelge 41. “Özel Güvenlik Airketlerinin Kurulmas Ve Yayg nla't r lmas
Türkiye Aç s ndan yi Bir Geli'medir” Kan s na Kat lma
Durumu ……… 283
Çizelge 42. “Özel Güvenlik Airketlerinin deolojik Ba lant l Örgütlerin
Eline Dü'mesi Durumunda Kamu Güvenli i Tehlikeye
Çizelge 43. “Özel Güvenlik Hizmetlerinin Sunumunda, Yetersizdir”
Kan s na Kat lma Durumu ……..………. 287
Çizelge 44. “Özel Güvenlik Görevlilerinin Meslekte Uzmanla'malar
Yeterli De ildir” Kan s na Kat lma Durumu ……..………….. 289
Çizelge 45. “Özel Güvenlik Görevlilerinin Alt Kültürü Sunulan Hizmetin
Kalitesini Etkilemektedir” Kan s na Kat lma Durumu ……… 291
Çizelge 46. “Özel Güvenlik Örgütlerinin Örgütlenme Biçimleri Hizmetin
Gereklerine Uygun De ildir” Kan s na Kat lma Durumu …… 293
Çizelge 47. “Özel Güvenlik Örgütlerindeki Yönetim Anlay ' Günümüz
Ko'ullar na Uygun De ildir” Kan s na Kat lma Durumu ……. 295
Çizelge 48. “Özel Güvenlik Örgütlerinin ç Ve D ' Denetimleri Hizmet
Kalitesini Yükseltici De ildir” Kan s na Kat lma Durumu …… 297
Çizelge 49. UÖzel Güvenlik Görevlilerinin Hizmete li'kin Donan mlar
Hizmetin Gereklerine Uygun De ildirU Kan s na Kat lma
Durumu ………. 299
Çizelge 50. UÖzel Güvenlik Hizmetlerinde Kullan lan Teknoloji Yeterli
De ildirU Kan s na Kat lma Durumu ……….. 301
Çizelge 51. UÖzel Güvenlik Hizmetlerinin Sunulmas nda Al nan Fiziki
Önlemler Yeterli De ildirUKan s na Kat lma Durumu ……… 303
Çizelge 52. UÖzel Güvenlik Görevlilerinin 'ten Ho'nutluk Düzeyi
Dü'üktürUKan s na Kat lma Durumu……… 305
Çizelge 53. U Özel Güvenlik Hizmetlerinde Bayan Görevli Çal 't r lmas
Hizmetin Verimlilik Ve Etkinli ini Art rmaktad rU Kan s na
Çizelge 54. “Özel Güvenlik Örgütlerinin Kadro Yap s Hizmetin
Gereklerine Uygun De ildir” Kan s na Kat lma Durumu …… 309
Çizelge 55. “Özel Güvenlik Hizmetlerine Yönelik Yönetsel Metinler
Gereksinimi Kar' layacak Nitelikte De ildir” Kan s na
Ç Z MLER D ZELGES
Sayfa
Çizim 1. Özel Güvenlik Hizmetleri A.A.’nin Organizasyon Aemas ……… 220
Çizim 2. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Ya' Durumu……… 253
Çizim 3. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Cinsiyet
Durumu………..…….. 254
Çizim 4. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Ö renim
Durumu………..…… 255
Çizim 5. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Görev Sürelerinin
Durumu……….…. 256
Çizim 6. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Hizmet Verilen Kurumun
Durumu……… 257
Çizim 7. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Kadro Statülerinin
Durumu……….….. 258
Çizim 8. Ankete Kat lanlar n Genel Toplamdaki Görevlerinin
Durumu……….. 259
Çizim 9. Ankete Kat lan Polislerde Ya' Durumu……….. 260
Çizim 10. Ankete Kat lan Polislerde Ö renim Durumu……… 261
Çizim 11. Ankete Kat lan Polislerde Görev Sürelerinin Durumu…………. 262
Çizim 12. Ankete Kat lan Hakim Ve Savc larda Ya' Durumu……….. 263
Çizim 13. Ankete Kat lan Hakim Ve Savc larda Cinsiyet Durumu………. 264
Çizim 15. Ankete Kat lan Hakim Ve Savc larda Görev Süresi Durumu…. 265
Çizim 16. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Ya' Durumu……. 266
Çizim 17. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Cinsiyet Durumu 267 Çizim 18. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Ö renim
Durumu………. 268
Çizim 19. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Görev Süresi
Durumu………. 269
Çizim 20. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Hizmet Verilen
Kurumun Durumu……….. 270
Çizim 21. Ankete Kat lan Özel Güvenlik Görevlilerinde Kadro
Statülerinin Durumu……… 271
Çizim 22. “Özel Güvenlik Görevlilerinin Ücretleri, Yürüttükleri Hizmetin
Güçlükleri le Orant l De ildir” Kan s na Kat lma Durumu …… 273
Çizim 23. “Özel Güvenlik Hizmetlerinin Sunulmas nda, Mü'terinin Niteli i
Etkilidir” Kan s na Kat lma Durumu……… 275
Çizim 24. “Özel Güvenlik Görevlilerinin ' Güvenceleri Yeterli De ildir”
Kan s na Kat lma Durumu………. 277
Çizim 25. “ Özel Güvenlik Görevlilerinin Ya' Artt kça 'ten Ç kar lma
Oran Artmaktad r” Kan s na Kat lma Durumu………. 279
Çizim 26. “Özel Güvenlik Hizmetleri ' Riski Yüksek Olan Bir Meslek
Dal d r” Kan s na Kat lma Durumu ……… 281
Çizim 27. “Özel Güvenlik Airketlerinin Kurulmas Ve Yayg nla't r lmas
Türkiye Aç s ndan yi Bir Geli'medir” Kan s na Kat lma Durumu ……….
284
Çizim 28. “Özel Güvenlik Airketlerinin deolojik Ba lant l Örgütlerin Eline
Dü'mesi Durumunda Kamu Güvenli i Tehlikeye Dü'er”
Çizim 29. “Özel Güvenlik Hizmetlerinin Sunumunda, Özel Güvenlik
Görevlilerinin E itimi Yetersizdir” Kan s na Kat lma
Durumu……….. 288
Çizim 30. “Özel Güvenlik Görevlilerinin Meslekte Uzmanla'malar Yeterli
De ildir” Kan s na Kat lma Durumu ……… 290
Çizim 31. “Özel Güvenlik Görevlilerinin Alt Kültürü Sunulan Hizmetin
Kalitesini Etkilemektedir” Kan s na Kat lma Durumu ………… 292
Çizim 32. “Özel Güvenlik Örgütlerinin Örgütlenme Biçimleri Hizmetin
Gereklerine Uygun De ildir” Kan s na Kat lma Durumu ……. 294
Çizim 33. “Özel Güvenlik Örgütlerindeki Yönetim Anlay ' Günümüz
Ko'ullar na Uygun De ildir” Kan s na Kat lma Durumu……….. 296
Çizim 34. “Özel Güvenlik Örgütlerinin ç Ve D ' Denetimleri Hizmet
Kalitesini Yükseltici De ildir” Kan s na Kat lma Durumu…….. 298
Çizim 35. UÖzel Güvenlik Görevlilerinin Hizmete li'kin Donan mlar
Hizmetin Gereklerine Uygun De ildirUKan s na Kat lma
Durumu ………... 300
Çizim 36. UÖzel Güvenlik Hizmetlerinde Kullan lan Teknoloji Yeterli
De ildirU Kan s na Kat lma Durumu……… 302
Çizim 37. UÖzel Güvenlik Hizmetlerinin Sunulmas nda Al nan Fiziki
Önlemler Yeterli De ildirU Kan s na Kat lma Durumu……… 304
Çizim 38. UÖzel Güvenlik Görevlilerinin 'ten Ho'nutluk Düzeyi Dü'üktürU
Kan s na Kat lma Durumu……….. 306
Çizim 39. U Özel Güvenlik Hizmetlerinde Bayan Görevli Çal 't r lmas
Hizmetin Verimlilik Ve Etkinli ini Art rmaktad rU Kan s na
Kat lma Durumu………. 308
Çizim 40. “Özel güvenlik örgütlerinin kadro yap s hizmetin gereklerine
uygun de ildir” Kan s na Kat lma Durumu ……… 310
Çizim 41. “Özel Güvenlik Hizmetlerine Yönelik Yönetsel Metinler
Gereksinimi Kar' layacak Nitelikte De ildir” Kan s na Kat lma
KISALTMALAR
A.B.D. : Amerika Birle ik Devletleri Bknz. : Bak n z
CMUK : Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Çev. : Çeviren
DMK : Devlet Memurlar Kanunu e.trh. : Eri im tarihi
EGM : Emniyet Genel Müdürlü ü ETK : Emniyet Te kilat Kanunu FAM : Fahri Av Müfetti i
F.B.I. : Federal Bureau of Investigation (Federal Soru turma Bürosu) Md. : Madde
M:T : Milli :stihbarat Te kilat ÖGG : Özel Güvenlik Görevlisi
PVSK : Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu ss. : Sayfa aral
T.B.M.M. : Türkiye Büyük Millet Meclisi TCK : Türk Ceza Kanunu
“TÜRK YE’DE ÖZEL GÜVENL K YÖNET M ”
ORHAN F L Z1. KES M : ARA TIRMA HAKKINDA AÇIKLAMALAR
Bu kesimde ara't rma hakk nda aç klamalar verilmi'tir. Bu aç klamalar ile ara't rman n genel bir çerçevesi çizilmi'tir.
1. ARA TIRMANIN KONUSU, AMACI VE YÖNTEM
Bu bölümde, ara't rman n konusu, k sa öyküsü, konunun önemi, ara't rman n amac , ara't rman n denenceleri ile ara't rma yönteminin nas l olaca konusunda bilgiler verilmi'tir.
1.1. AraGtHrmanHn Konusu
Güvenlik hizmetleri de kamu yönetiminin temel görevleri aras nda yer alan bir hizmettir. Genel olarak güvenlik hizmeti hukukun uygulanmas ve düzenin sa lanmas , suç ve suçlular n yarg önüne ç kar lmas na kadar devam eden bir i' olarak tan mlanabilir (Karaman ve Seyhan, 2001, 149).
Güvenlik hizmetleri 24 saat kesintisiz verilmesi gereken bir hizmet olup, her ülkenin kendi gereksinimleri do rultusunda olu'turdu u birimler taraf ndan yerine getirilmektedir. Türkiye’de güvenlik hizmetleri ba'l ca genel kolluk ve özel kolluk olarak ikiye ayr lmaktad r. Genel kolluk olarak görev yapan Polis, Jandarma ve Sahil Güvenlik örgütlerinin yan nda, özel kolluk görevi yapan Orman Koruma, Gümrük Koruma, Özel Güvenlik, Belediye Zab tas gibi örgütler de bulunmaktad r (Ayd n,2000,143-162).
Burada üzerinde durulan özel güvenlik hizmetleri ile, kamu gücü ve kayna d ' nda olu'turulan, korunan ki'i ya da kurum taraf ndan maliyeti kar' lan p istihdam edilen ki'ilerin verdi i güvenlik hizmetleri anlat lmaktad r. K saca ki'i ve kurulu'lar n suçtan korunmak amac yla özel
parasal kaynaklar ile kar' lanan personel ile sa lanan güvenlik hizmetlerine özel güvenlik hizmetleri denmektedir.
Türkiye’de artan güvenlik gereksinimini kar' lamak amac yla 1981 y l nda ç kar lan 2495 say l Baz Kurum ve Kurulu'lar n Korunmas ve Güvenliklerinin Sa lanmas Hakk ndaki Kanun ile baz kamu ve özel kesime ait yerlerde özel güvenlik örgütü kurulmas sa land . Zaman içinde bu örgütlerin say s ve görev yapt klar yerler geni'letildi.
Baz dönemler devletin kamu personel al m nda isteksiz davranmas sonucu, özel güvenlik gereksinimi için gereken personel d 'ardan hizmet al mlar yla sa lanmaya ba'land . Bunun sonucu olarak bu türden hizmetleri sa layan özel güvenlik 'irketleri kurulmaya ba'lad .
2495 say l kanunla olu'turulan Özel Güvenlik Örgütleri ile bu kanun kapsam nda olmayan ancak özel güvenlik hizmeti veren ticari 'irketlerin uygulamada kar' la't klar belirsizlik, düzensizlik ve yasal bo'luklar n ortaya ç kard sorunlar aç s ndan bak ld nda Türkiye’deki özel güvenlik yönetiminin büyük bir eksiklik içinde bulundu u görülmekteydi (Aafak, 2000a, 496).
Güvenlik gereksinimin sürekli artmas , bu durumun kamuya ek mali yük getirmesi, kamu ekonomisi aç s ndan dünyadaki geli'melere ko'ut olarak kamunun s rt ndaki mali yüklerin azalt lmas e ilimlerinin bir yans mas sonucu, güvenlik hizmetlerindeki özel ç karlara hizmet eden alanlar n mali yükünün özel ki'i ve kurulu'lar taraf ndan kar' lanmas dü'üncesi, özel güvenlik hizmetlerinin ortaya ç k ' ve i'leyi'inde önemli bir etken olmu'tur. Ayr ca serbest piyasa ekonomisi içinde, güvenlik hizmetinin pazarlanabilir ve kar sa layabilir bir duruma gelerek, yat r mc lar için ayr bir rant kap s olu'turmas , bu kesimin geli'iminde önemli rol oynam 't r. Bunun d ' nda emekli ya da görevden ayr lm ' kolluk görevlileri için, güvenlik hizmetlerinin bir istihdam alan olu'turmas konunun ayr bir yönünü olu'turmaktad r.
1981 y l ndan bu yana hizmet veren özel güvenlik örgütleri ile önce fiili (de facto) varl a daha sonra da hukuki (de jure) varl na kavu'an özel güvenlik hizmeti veren 'irketlerin belli bir düzen, denetim, i'leyi', örgütsel yap , e itim ve uzmanla'ma gibi sorunlar n n bilimsel yöntemlerle
ara't r larak, Türkiye’deki özel güvenlik hizmetlerinin yönetiminde kullan labilecek verilere ula' lmas konu üzerinde ara't rmay gerektirmektedir.
Bu say lan nedenlerle Türkiye’deki özel güvenlik yönetiminin belli ba'l sorunlar ve uygulamada ortaya ç kan yasal ve yönetsel düzenlemelerdeki eksikliklerin ara't r lmas bu ara't rman n ana konusunu olu'turmaktad r.
1.2. AraGtHrmanHn KHsa Öyküsü
Bu ara't rma nönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dal Doktora Program ’nda Prof. Dr. S. Kemal KARTAL’ n yönetti i seminer çal 'malar s ras nda olu'an dü'ünce ve ara't rmalardan esinlenerek “Türkiye’de Özel Güvenlik Yönetimi” konusunda ortaya ç kan sorunlar incelemek üzere ba'lat lm 't r.
Konu üzerinde olu'an dü'ünce, ortaya ç kan sorunlar, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ERKUL taraf ndan bilimsel ara't rma yöntemlerine göre gözden geçirilerek düzenlenmi' ve ara't rmac taraf ndan Temmuz 2002’de Kamu Yönetimi Anabilim Dal Doktora Program ’nda Doktora Tez Önerisi olarak sunulmu'tur. Sunulan tez önerisi, Prof. Dr. S. Kemal KARTAL, Prof. Dr. Battal ASLAN ve Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ERKUL’un olu'turdu u Tez Önerisi Savunmas Jürisinde kabul edilmi'tir.
Tez önerisinin kabul edilmesi ile Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ERKUL dan 'manl nda tezin denencelerini temel alan bir ara't rma soru ka d haz rlanm 't r. Haz rlanan ara't rma soru ka d için gerekli izin ve onay ba'vurular yap larak, Emniyet Genel Müdürlü ü ve Devlet statistik Enstitüsü’nden al nm 't r.
Tez ile ilgili yerli ve yabanc dilde yay nlanm ' eserler taranm ' ve bu kaynaklardan yararlan larak tezin kuramsal alt yap s haz rlanm 't r. Genel kavramlar ve tan mlar ile konunun çerçevesi çizilerek ara't rman n “Ara't rma Soru Ka d ” ile ölçülmeye çal ' lan denenceleri için tart 'ma zemini olu'turulmu'tur.
Ara't rma Soru Ka d Ankara’daki polis, hakim savc ve özel güvenlik görevlileri aras nda da t lm ' ve geri toplanm 't r.
En son 2003 y l sonu temel al narak geri gelen ara't rma soru ka tlar ndan elde edilen verileri de erlendirmede yararlanabilmek için gereken SPSS veri giri' dosyas olu'turulmu'tur.
2004 y l Haziran ay nda ç kar lan 5188 say l Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ve uygulamas na ili'kin düzenlemeler göz önünde tutularak yap lan istatistiksel çözümlemeler de erlendirilmi'tir.
2005 A ustos ay na kadar ara't rman n yaz m yap lm ' ve nönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’ne Doktora Program Tezi olarak sunulmu'tur.
1.3. AraGtHrmanHn Önemi
Kamu yönetiminin hizmet sunmas , kaynaklar n n yeterlili ine ba l d r. Bu nedenle, kamu kaynaklar n n kamu yarar gözeten i'lerde kullan lmas , özel yarar gözeten i'lerde özel kaynak kullan lmas gereklili i ortaya ç kmaktad r (Aafak, 2000a, 496). Güvenlik hizmetlerinin görülmesinde yaln zca kamu yarar bulunan durumlar, kimi zaman da hem kamu hem özel yarar bulunan durumlar ile yaln zca özel yarar bulunan durumlar, kamunun k t kaynaklar n n kullan lmas nda bu ay r m n göz önünde bulundurulmas gereklili ini hissettirmektedir.
Güvenlik gereksiniminin yaln zca kamu taraf ndan kar' lanmas art k günümüzde hem personel hem de mali kaynaklar aç s ndan pek olanakl olmamaktad r. Güvenlik hizmetlerinin bu nedenle hem kullan lan kaynak hem de personel aç s ndan özel kesime yüklenmesi yoluna gidilmektedir.
Bu görevi kurum ve kurulu'lar n bünyesinde kurulan özel güvenlik örgütleri ile d 'ardan hizmet sa layan özel güvenlik 'irketleri yerine getirmektedir. Ancak hem özel güvenlik örgütleri hem de 'irketleri bu i'levlerini yerine getirirken kamu hizmeti niteli i ta' yan bu güvenlik hizmetlerindeki etkililik ve verimlilikleri ile hizmet kaliteleri toplumsal yarar aç s ndan önemlidir.
Ayr ca, bu türden kamu hizmeti niteli i a r basan bir i'in, özel kesim eliyle görülmesinin düzenlenmesi ve denetlenmesi kamu yönetimi
aç s ndan ayr bir önem ta' d gibi bu düzenleme ve denetleme i'lemlerinin i'levselli i ayr bir önem ta' maktad r.
Özel güvenlik görevlilerinin say lar önemli bir ço unlu a ula'm ' durumdad r. 04.02.2002 tarihi itibariyle Türkiye’de özel güvenlik örgütlerinde (birimlerinde) görev yapan 63 bin civar nda özel güvenlik görevlisi varken, özel güvenlik 'irketlerinde çal 'an özel güvenlik görevlisi say s bilinmemektedir. Emniyet Genel Müdürlü ü’nün 2002 tarihli yaz s nda özel güvenlik görevlisi olarak çal 'anlar n 33.894’ü kamu kurum ve kurulu'lar nda, 15.464 ‘ü özel kurulu'larda, 6.310’u kamu bankalar nda ve 7.368’i özel bankalarda görevli olduklar belirtilmi'tir. Bunlar n kamuda çal 'anlar 40.204 ki'i olmakla birlikte istihdam biçimleri (memur, sözle'meli, i'çi) için istatistik tutulmad ancak özel kesimde görevli 22.832 ki'inin bir k sm n n i'çi ve di er k sm n n da sözle'meli olarak istihdam edildi i belirtilmektedir. Ancak Gülcü’nün (2002a,63) verdi i rakamlar 2002 y l nda Türkiye’de 94.109 özel güvenlik görevlisinin var oldu unu göstermektedir. 15 Ocak 2005 tarihli Özel Güvenlik Meslek Dergisi’nin (2005, 6) verdi i rakamlara göre özel güvenlik kesiminde 141 bin personel oldu u belirtilmektedir. 5188 say l kanunun yürürlü e girmesi ile 27.400 ki'i özel güvenlik s nav na girmi'tir. (http:// haber.intratem.gen.tr e.trh. 20.07.2005) 5188 say l kanunun geçici 1. maddesinde “Bu Kanunun yürürlü e girdi i tarihte 2495 say l Kanuna göre kurulmu' olan özel güvenlik örgütlerine özel güvenlik izni, özel güvenlik görevlilerine de be' y l süreyle çal 'ma izni verilmi' say l r” denmektedir. Bu s nava girenlerin daha önceden özel güvenlik görevlisi olmad dü'ünülürse kesimdeki istihdam n çok h zl artt görülmektedir. Bu rakamlardaki fark Gülcü (2002a, 64) hileli istihdamla aç klamaktad r. Ancak bu rakamlar içine özel güvenlik 'irketleri dahil edildi inde söz konusu rakamlar tutarl duruma geldi i söylenebilecektir.
Yukar da belirtilen bütün bu nedenlerden dolay ara't rma konusu, üzerinde ara't rmay gerektirecek nitelikte önem ta' maktad r.
1.4. AraGtHrmanHn Denencesi
Bu ara't rman n ana denencesi “özel güvenlik 'irketlerinin, e itim, yasal ve yönetsel metinler, uzmanla'ma, örgütlenme biçimi, kadro yap s , ücretler, yönetim anlay ' , denetim, kullan lan donan m, teknoloji, fiziki önlemler, mü'terinin niteli i, i' güvencesi, görevlinin ya' , i'ten ho'nutluk düzeyi, alt kültür, cinsiyet ve i' riski gibi etkenler i'leyi'te hizmet verimlili ini azaltan sorunlara neden olmaktad r”.
AraGtHrmanHn Alt Denenceleri
Bu ara't rman n alt denenceleri (A. D.) 'unlard r:
A. D. 1: Özel güvenlik hizmetlerinin sunumunda, özel güvenlik
görevlilerinin e itimi yetersizdir.
A. D. 2: Özel güvenlik hizmetlerine yönelik yönetsel metinler
gereksinimi kar' layacak nitelikte de ildir.
A. D. 3: Özel güvenlik görevlilerinin meslekte uzmanla'malar
yeterli de ildir.
A. D. 4: Özel güvenlik Örgütlerinin, örgütlenme biçimleri hizmetin
gereklerine uygun de ildir.
A. D. 5: Özel güvenlik örgütlerinin kadro yap s hizmetin gereklerine
uygun de ildir.
A. D. 6: Özel güvenlik görevlilerinin ücretleri, yürüttükleri hizmetin
güçlükleriyle orant l de ildir.
A. D. 7: Özel güvenlik örgütlerindeki yönetim anlay ' günümüz
ko'ullar na uygun de ildir.
A. D. 8: Özel güvenlik örgütlerinin iç ve d ' denetimleri hizmet
kalitesini yükseltici de ildir.
A. D. 9: Özel güvenlik görevlilerinin hizmete ili'kin donan mlar
hizmetin gereklerine uygun de ildir.
A. D. 10: Özel güvenlik hizmetlerinde kullan lan teknoloji yeterli
de ildir.
A. D. 11:Özel güvenlik hizmetlerinin sunulmas nda al nan fiziki
A. D. 12: Özel güvenlik hizmetlerinin sunulmas nda mü'terinin
niteli i etkilidir.
A. D. 13: Özel güvenlik görevlilerinin i' güvenceleri yeterli de ildir. A. D. 14: Özel güvenlik görevlilerinin ya' artt kça i'ten ç kar lma
oran artmaktad r.
A. D. 15: Özel güvenlik görevlilerinin i'ten ho'nutluk düzeyi
dü'üktür.
A. D. 16: Özel güvenlik görevlilerinin alt kültürü sunulan hizmetin
kalitesini etkilemektedir.
A. D. 17: Özel güvenlik hizmetlerinde bayan görevli çal 't r lmas
hizmetin verimlilik ve etkilili ini art rmaktad r.
A. D. 18: Özel güvenlik hizmetleri i' riski yüksek olan bir meslek
dal d r.
A. D. 19: Özel güvenlik 'irketlerinin kurulmas ve yayg nla't r lmas
Türkiye aç s ndan iyi bir geli'medir.
A. D. 20: Özel güvenlik 'irketlerinin ideolojik ba lant l örgütlerin
eline dü'mesi durumunda kamu güvenli i tehlikeye dü'er.
1.5. AraGtHrmanHn AmacH
Bu ara't rman n temel amac ; yeni biçimlenmekte olan özel güvenlik örgütlerinin ve örgütlerde güvenlik hizmeti sunan güvenlik görevlilerinin niteliklerini yükseltmek, sorunlar n belirlemek ve bu sorunlara çözüm önerileri getirmektir.
Bu temel amac n yan nda alt amaçlar m z (A. A.) 'unlard r:
A.A.1-Özel Güvenlik örgütlerinin i'leyi' ve denetimi için gerekli
yönetsel düzenlemelerin sorun kayna olup olmad n n belirlenmesi,
A.A.2-Özel Güvenlik örgütlerinin ideolojik ba lant lar olan örgütler
taraf ndan kullan lmas n önlemek amac yla gerekli düzenlemelerin gerekli olup olmamas na kar' tutumlar n ortaya ç kar lmas d r.
1.6. AraGtHrmanHn SayHltHlarH
Burada ara't rman n say lt lar verilmi'tir.
Bu tez önerisinde ve tezde kullan lan ve kullan lacak olan bilgi kaynaklar ndan elde edilen bilgiler gerçe i do ruya en yak n biçimde yans tmaktad r.
Bu ara't rmada kullan lan ara't rma soru ka d öne sürülen denenceleri s namak için gerekli bilgileri sa layacakt r.
Deneklerin do ru ve dürüst bir biçimde yan t verecekleri kabul edilmi'tir.
1.7. AraGtHrmanHn SHnHrlHlHklarH
Ara't rman n s n rl l klar 'unlard r:
Bu ara't rmada yaln zca ara't rmac n n denenceleri s nanmaktad r. Özel güvenlik ile ilgili birçok sorun ortaya ç kar lmas na ra men bu ara't rma, denenceler ile di er sorulan sorularla ilgili konular üzerinde yo unla'maktad r.
1.8. AraGtHrmanHn Yöntemi
Ara't rmada betimsel ve tarihsel yöntem kullan lm 't r.
Ara't rma konusu olan Türkiye’de Özel Güvenlik Yönetiminin varolan durumu incelenmi'tir. Öncelikle konu ile ilgili Türkçe ve yabanc dilde yay mlanm ' eserlerin kaynak taramas yap lm 't r. Böylece dünyadaki ve Türkiye’deki geli'meler incelenmi'tir (Türkbal, 1981;Serper ve Gürsakal,1983; Arseven,1994).
Bu ara't rma için denenceler kan biçiminde haz rlanarak, ara't rma soru ka d ’nda ara't rmaya kat lan polis, hakim savc lar ile özel güvenlik görevlilerine sorulmu'tur. Kan veya görü' sorular ki'ilerin belli bir anda belli bir konuda ne dü'ündü ünü ortaya ç karmaya yarayan sorulard r (Sencer ve Sencer ,1978 ,259).
1.8.1. AraGtHrmanHn Bilgi Toplama ve Gleme Yöntemi
Bu ara't rman n denenceleri ara't rmac n n ve dan 'man Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ERKUL’un özel güvenlik hizmetleri ile ilgili gözlemleri do rultusunda özgün olarak haz rlanm ', özel güvenlik hizmetleri ile ilgili var olan tart 'malar ' nda denenceler olu'turulmu'tur.
Bu ara't rmada ba ml de i'ken “özel güvenlik görevlileri” ve kar' la't rma yapmak amac yla “polis”ler ile “hakim ve savc lar” al nm 't r. Ba ms z de i'ken olarak a'a da s ralanan denenceler al nmakta ve bu ba ms z de i'kenler aras nda kar' la't rma yap lmaktad r.
Bundan sonra ara't rmac , uzmanlar n ve konuyla yak ndan ilgili akademisyen ve görevli ve emekli bürokratlar ile politikac lar ve ayr ca konu ile ilgili sivil toplum kurulu'lar ile görü'mü'tür. Bu görü'melerden elde etti i gözlemler bu ara't rman n yaz l ' nda önemli kaynak sa lam 't r.
Ara't rman n s f r hipotezi (H0), özel güvenlik görevlileri ile polis ve
hakim ve savc lar aras nda, ba ms z de i'kenlere kar' olan tutumlar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark bulunmamaktad r.
Ara't rman n seçenek hipotezi (Hi), bu meslek öbekleri aras nda denencelere verilen yan tlar aras nda istatistiksel olarak anlaml farklar bulunmakta ve bu farklar meslek öbeklerinin ba ms z de i'kenlere kar' farkl tutumlar ndan kaynaklanmaktad r.
Haz rlanan ara't rma soru ka d ’n n verilerinin SPSS program ile istatistiksel çözümlemesi yap lm ' ve sonuçlar çizelgeler ve çizimler ile gösterilerek yorumlanm 't r.
Yap lan çözümlemelerde s f r hipotezi ve seçenek hipotezin s namas yap lm 't r.
1.8.2. AraGtHrmanHn Evreni
Bu ara't rman n evreni Ankara’daki polis, hakim savc lar ile özel güvenlik görevlileridir. Bu ara't rmada evren olarak, Ankara’da bulunan polis, hakim ve savc lar ile özel güvenlik görevlileri kullan lm 't r.
1.8.3. AraGtHrmanHn Bilgi Toplama ve Gleme AraçlarH
ve ZamanlamasH
Bu ara't rmaya kat lan denekler polis, hakim savc ve özel güvenlik görevlileri aras ndan rastgele seçilmi'lerdir.
Elde edilen bulgular n de erlendirmesinde yorum, s n fland rma, çizelgeleme ve uygun dü'en istatistik yöntemler kullan lmaktad r. Ara't rma Ankara’da gerçekle'tirilmi'tir. Verilerin de erlendirilmesi için SPSS (for Windows Release 11.0.0 Standart Version 2001) program nda veri giri' sayfas haz rlanarak, elde edilen verilerin, ayn SPSS program kullan larak istatistiksel çözümlemeleri yap lm 't r (Kendrick, 2005, 352).
statistiksel teknikler olarak her bir denence için frekans ve yüzdeleri al nm ', ba ml ve ba ms z de i'kenler aras nda çapraz ili'kiler çizelgelerle gösterilmi'tir. Çapraz çizelgelerin ki-karesi bilgisayar program ile hesaplanm ', farklar n önemlilik düzeyi p<0,05 olarak al nm 't r.
statistiksel çözümlemelerde, hipotezlerin s nanmas için ki-kare çözümlemesi ba'ta olmak üzere kimi durumlarda Cramer’s V, Lambda ve Tamhane çoklu kar' la't rma çözümleme yöntemleri kullan lm 't r (Türkbal, 1981, 190; Kutsal ve Muluk, 1975, 163; Kendrick, 2005, 347-365).
statistiksel çözümlemelerin tümünde güven aral 0,05 ölçütü temel al nm 't r. Ara't rman n güvenilirlik çözümlemesi yap lm ' ve denencelerde Cronbach’s Alpha 0,759 bulunmu'tur (Cronbach’s Alpha, ortalama iç maddelerin korelasyonuna dayal , iç tutarl l ölçme yöntemidir, 0 ile 1 aras nda bir rakamla gösterilmekte ve sonuç 1’e yakla't kça verilerin güvenilirli i artmaktad r) (Kendrick, 2005, 347-365).
1.9. AraGtHrmanHn SunuG SHrasH
Bu ara't rma 4 kesimden olu'maktad r. Birinci kesimde ara't rma hakk nda aç klamalar verilmi'tir. kinci kesimde ara't rmada kullan lan kavramlar n tan mlar verilmi', üçüncü kesimde dünyada ve Türkiye’de özel güvenlik uygulamalar ve düzenlemeleri incelenmi'tir. Son kesim olan dördüncü kesimde ara't rman n genel de erlendirmesi yap lm 't r.
Ara't rma 4 kesim içinde bölümlere ayr lm 't r. Bu bölümlerin içeri inde izlenen sunu' s ras 'öyledir:
Bu ara't rman n birinci bölümünde, ara't rman n konusu, amac ve yöntemi, denenceler,ara't rman n bilgi toplama ve i'leme yöntemleri verilmi'tir.
kinci bölümde, güvenlik hizmetleri, güvenlik kavram , kamu hizmetlerinden güvenlik hizmetleri, güvenlik hizmetlerinin örgütleni'i, özel güvenli in güvenlik hizmetleri içindeki yeri, özel güvenlik birimleri ve özel güvenlik birimlerinin çal 'ma alanlar aç klanm 't r.
Üçüncü bölümde dünyada özel güvenlik hizmetleri ele al nm ' ve ABD’de özel güvenlik hizmetleri, Kanada’da özel güvenlik hizmetleri ve baz Avrupa Birli i üyesi ülkelerdeki özel güvenlik hizmetleri ele al nm 't r.
Dördüncü bölümde, Türkiye’de özel güvenlik, Türkiye’de genel kolluk ve özel kolluk ay r m gibi konular ele al narak, genel kolluk; polis, jandarma ve sahil güvenlik olarak, özel kolluk; kamu özel kollu u ve kamu d ' nda özel kolluk anlat lm 't r. Ayr ca Türkiye’deki güvenlik yap lanmas içinde özel güvenli in yeri, görev alanlar , yetkileri ve sorumluluklar , örgüt yap s , personelinin yeti'tirilmesi ve denetimi konular üzerinde durulmu'tur.
Be'inci bölümde, özel güvenlik 'irketleri, bunlar n kurulu' süreci, özel güvenlik 'irketlerinin yetki ve sorumluluklar , örgütleni'i, personeli ve denetimi konular nda bilgi verilmi'tir.
Alt nc bölümde, özel güvenlik örgütü ve 'irketlerinin sorunlar ile ilgili ara't rma sonuçlar verilmi' ve bu sorunlar, ekonomik sorunlar, siyasal sorunlar, e itimsel sorunlar, yönetsel sorunlar ve hukuksal sorunlar olmak üzere ayr ba'l klar halinde incelenmi'tir.
Yedinci bölümde, bu ara't rmadan elde edilen bulgular de erlendirilmi', öbekler aras ndaki ayr l klar verilmi'tir.
Sekizinci bölümde, bu ara't rmadan elde edilen bulgular, öneriler ve sonuçlar verilmi'tir.
2. KES M: GÜVENL K KAVRAMI VE GÜVENL K
H ZMETLER
Bu kesimde ara't rmada kullan lan kavramlar n tan mlar verilmi'tir.
2. GÜVENL K H ZMETLER
Bu bölümde güvenlik kavram , kamu hizmetlerinden güvenlik hizmeti, güvenlik hizmetlerinin örgütleni'i, özel güvenli in güvenlik hizmetleri içindeki yeri, özel güvenlik birimleri ve özel güvenlik birimlerinin çal 'ma alanlar aç klanm 't r.
2.1. Güvenlik KavramH
Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlü üne (TDK 1992) göre güvenlik; “Toplum ya'am nda kanuni düzenin aksamadan yürütülmesi, ki'ilerin korkusuzca ya'ayabilmesi durumu, emniyet” olarak tan mlanmaktad r. Ayn sözlükte emniyet; “güven, inanma, itimat”, “polis i'leri” kar' l ile aç klanm 't r.
Asayi' kavram na Özcan, “Polis ve Jandarma çin Genel Bilgi Ansiklopedisi” inde (1971, 14) “genel güven, rahatl k ve düzen anlamlar na gelir” demektedir. Emniyet kavram n n tan m da “1-polis i'i, 2-eminlik, güvenlik, korkusuzluk, 3-güven, inanç, eski dilde itminan” olarak yap lm 't r (Özcan, 1971, 69).
Güvenlik kavram ayn zamanda “güvenlik görevlisi” anlam nda da kullan lmaktad r (“güvenli i ça r n !” cümlesinde oldu u gibi).
Güvenlik kavram belki zorlama ile de olsa “güvenlik kurumu ya da kurulu'u” anlam nda da kullan labilmektedir (“güvenlik, gerekli tedbirleri ald ” cümlesinde oldu u gibi).
Güvenlik kavram ço u zamanda “güvenlik için al nan bütün önlemleri” anlatmaktad r (“yeterli güvenlik al nmam '” cümlesinde oldu u gibi).
Daha genel bir güvenlik kavram ifade edildi inde “efrad na cami, a yar na mani” bir tan m eksikli i hissedilmektedir. Baldwin (2003, 31)
güvenlik kavram n n, bilim adamlar ve politikac lar taraf ndan yayg n olarak kullan lmas na ra men, kavram n aç klanmas na pek önem verilmedi ini söyler. Baldwin’e (2003, 5) göre "güvenlik kavram n n tan mlanmas genellikle, d ' askeri tehditlere ek olarak insan haklar , ekonomi, çevre, uyu'turucu madde trafi i, salg n hastal klar, suç ya da sosyal adaletsizlikler gibi konulara büyük oranda öncelik kazand rmak için sunulan teklifler” 'eklinde yap lmaktad r.
Baldwin (2003, 9-10) güvenlik kavram n n tan mlanmad n 'u 'ekilde dile getirmi'tir:
“Güvenli in bir kavram olarak ihmali, bir çok akademik güvenlik ara't rmas nda kendini göstermektedir. 1965 y l nda böyle bir çal 'ma, bu konudaki s k nt y 'u noktaya kadar ulusal güvenlik kavram n n tan mlamak için çok az say da giri'imde bulunulmu'tur’ 'eklinde dile getirmi'tir. 1973 y l nda Klaus Knorr “Ulusal Güvenlik” kavram n n ortaya koydu u tan msal ve semantik sorunlar ihtiyatl 'ekilde bertaraf etme amac n aç klayarak, bir alan ara't rmas ba'latm 't r. 1975 y l nda Richard Smoke, alan n “güvenli in” anlamlar na verdi i önemin yetersiz oldu unu gözlemlemi'tir. 1991 y l nda Buzan, güvenli i “az geli'mi' bir kavram” olarak betimlemi' ve 1980’ler öncesi “güvenlik konusunda kavramsal literatür
eksikli ine” de inmi'tir. Buzan 1980’lerde belli oranda ilerleme kaydetmesine ra men, halen güvenlik kavram konusunda ihmal göstergeleri bulunmaktad r” (Baldwin, 2003,9-10).
Güvenlik kavram n n tan m yap l rken, kimin ve ne için güvenlik tan m yap ld büyük önem ta' maktad r. Çünkü tan m yapan n durdu u nokta ile güvenli e gereksinimi olan olgunun göreceli i burada çok önem kazanmaktad r. Güvenlik, bir devletin sahip oldu u tüm de erlere yönelik tehditler ba lam nda ele al nd nda, kavram neredeyse ulusal gönenç veya ulusal ç kar ile e' anlaml hale gelmekte ve di er politika hedeflerinden ayr 't rma yapmakla da hemen hemen yarars z bir kavram haline dönü'mektedir. Ayr ca “hangi de erler için ve kimin için güvenlik” sorusuna yan t arand nda, soruyu soran ile soru sorulmas na neden olan olgu önem kazanmakta ve buna göre yan tlar 'ekillenmektedir (Baldwin, 2003, 18-22).
DPT’nin 2001 y l nda haz rlad VIII. Be' Y ll k Kalk nma Plan Güvenlik Hizmetlerinde Etkinlik Özel htisas Komisyonu Raporu’na göre;
“Güvenlik kelimesi ile genel olarak iki anlam iç içe geçmi' olarak birlikte anlat lmak istenir. Bu kavramlardan birincisi güvenlik ikincisi de asayi'tir. Güvenlikten kastedilen; Devlet otoritesinin tart 'mas z bir 'ekilde tesis edilmesi, Devletin kurumlar n n ve di er ekonomik ve sosyal kurumlar n engelsiz bir 'ekilde çal 'mas ve ki'ilerin özgürlüklerinin hak ve s n rlar içerisinde ve sorumluluklar n yerine getirilmesi kayd yla ya'ama can, mal ve namus güvenliklerinin sa lanmas d r. Her ko'ulda toplumda güvenli in sa lanmas
devaml ana amaçt r. Buna ra men bu kurallara kar' ç kan, kendi haklar n a'an, sorumluluklar n yerine getirmeyen ve Devletin, toplumun ve insanlar n güvenliklerine kar' ç k c eylemlerde bulunan ki'ilerin bu eylemlerinin önlenmesi ve önlenemeyen eylemlerden dolay san k ve suç delillerinin yarg organ na teslim edilerek yasal çerçeve içerisinde cezaland r lmas n n sa lanmas ise asayi'i ifade eder. K saca, güvenlik suç i'lenmesinin önlenmesi, asayi' ise i'lenen suçlar n san k ve delilleriyle yarg önüne
ç kar larak cezaland r lmas d r” denilmektedir (DPT-Ö. .K.R, 2001,5).
Burada “güvenlik” kavram ile belli bir toplumsal kurallar içinde ya'ayan bireyin toplum içinde huzur, güven ve korkusuzca ya'ayabilece i bir ortam n sa lanmas n n varl anlat lmaktad r.
Ayd n (2002, 124) “genel olarak toplumun ve dolay s yla bireylerin her türlü suça kar' korunmas , temel haklar n kullan labilece i bir ortam n sa lanmas ve buna ayk r davrananlar n yakalanarak yasal i'leme tabi tutulmas için gerekli tüm önlemlerin al nmas n ” güvenlik olarak adland rmakta ve “devletin otorite yetkisini kullanan güvenlik güçleri taraf ndan yerine getirilir” diyerek “devletin topluma sundu u önemli hizmetlerinden” biri oldu unu söylemektedir.
Güvenlik kavram , Anayasa ve yasalarla çerçevesi çizilen s n rlar içinde, birey ve toplumun ya'am n sürdürebilmesi, varl n devam ettirip kendini geli'tirebilmesi durumunu anlatmaktad r. Bu durumun korunup sürdürülebilmesi i'ini yerine getirenlerin sundu u hizmeti de “güvenlik hizmetleri” olarak adland r yoruz. Güvenlik hizmetleri , Adalet Hizmetleri ile paralel sunulan ve birbirini tamamlayan bir hizmet türü olarak kar' m za ç kmaktad r.
Güvenlik kavram , “asayi'”, “emniyet” ve “adalet” kavramlar ile birlikte kullan lmakta ve birlikte dü'ünülmektedir.
Güvenlik kavram n tan mlarken yazarlar n kulland ölçütlerin farkl l , do al olarak tan mlar n ayr nt larda farkl la'mas na neden olmaktad r. Bu çal 'mada kullan lan güvenlik kavram “birey ve toplumun ya'am n sürdürebilmesi, varl n devam ettirip kendini geli'tirebilmesi, i' ve eylemlerini rahat ve huzur içinde yerine getirebilmesi, can ve mal emniyeti durumu”nu ifade etmektedir.
2.2. Kamu Hizmetlerinden Olan Güvenlik Hizmetleri
Burada kamu hizmeti ve kamu hizmetlerinden güvenlik hizmetleri üzerinde durulmu'tur. Öncelikle kamu hizmeti kavram aç klanm 't r.
2.2.1. Kamu Hizmeti KavramH
Genel olarak Kamu Hizmeti kavram ile Devlet ve di er kamu tüzel ki'ilerinin sundu u ya da gözetimi alt nda sunulan, genel ve kamusal gereksinimleri kar' layan hizmetler anlat l r. Bununla birlikte kamu hizmeti kavram çok aç k bir kavram de ildir.
Derbil (1949,389) kamu hizmeti kavram için, “manas a' nm ' ve belirsizle'mi' bir söz mahiyetini alm 't r” demektedir. De i'ik eski metinlerde “hidemat umumiye”, “hidemat amme”, “umumi hizmet”, “amme hizmeti”, “kamusal hizmet” olarak kullan lan kamu hizmeti kavram n n aç k bir tan m bulunmamaktad r.
Bununla birlikte Derbil (1949,389) yasama kamu hizmetleri, yarg kamu hizmetleri ve idari kamu hizmetleri olarak üçlü bir ay r ma gitmektedir. Ancak kamu hizmeti kavram ile yaln zca idari kamu hizmetlerini kastetmektedir.
Baz hukukçular n kamu hizmetinin “süreklili i” üzerinde durarak, “kamu hizmetlerini düzgün ve aksat lmadan yerine getirilmesi gereken hizmetler” olarak tan mlamaktad r (Derbil,1949,389). Ancak bu yeterli bir tan m olmamaktad r.
Di er bir yönden de, idari hukuk rejimi bulunan ülkelerde, kamu hizmetlerinin yerine getirili' biçiminin özel hukuk kurallar ndan farkl olarak ayr bir tak m idare hukuku kurallar n n uyguland hizmetleri anlatt görülmektedir (Derbil,1949,389-390).
Derbil (1949,391) “kamu hizmetlerinin birer ‘konusu’ vard r”, demekte ve kamunun bütün kararlar n , yönetsel örgütün bütün etkinliklerini birer kamu hizmeti saymamakta, “ancak yönetimin bütün kararlar nda kamusal yarar gözetmek zorunda” oldu unu belirtmektedir. Kamusal yönetimlerin, özel ki'iler gibi - kendi zarar na olan eylem ve i'lemlere giri'emeyeceklerini ve mutlaka kamu yarar n gözetmek zorunda olduklar söylenmektedir (Derbil,1949, 391). Ancak bu biçimde bir kamu hizmeti tan m na gitmek, kamu yarar kavram n n göreceli olu'u nedeniyle tam bir aç kl k getirememektedir.
Günday (1998, 222), bu kavram n anayasal veya yasal bir tan m olmad gibi, yarg içtihatlar nda da bir tan m yap lmad n , ancak ö retide çe'itli aç lardan tan mland n belirtir. Günday (1998, 222) kamu hizmeti kavram n “organik”, “maddi” ve “'ekli” aç lardan üç farkl biçimde tan mlar.
Organik aç dan kamu hizmeti, belli bir görevi yürütmek için bir kamu tüzel ki'isi taraf ndan belirlenmi' olan organ ve araçlar n bütünü olarak tan mlanm 't r.
Maddi aç dan kamu hizmeti, bu eylem ve i'lemi yürüten örgütün niteliklerinden bütünüyle ba ms z olarak, yaln zca eylem ve i'lemlerin niteli ine bak larak, yerine getirilen eylem ve i'lemler sonuçta kamu yarar içeren, toplumsal bir yarar sa layan eylem ve i'lemler ise bunlar kamu hizmeti olarak tan mlanmaktad r.
Aekli aç dan ise, kamu hizmeti, belli bir yöntemi, belli bir yasal çerçeveyi anlatmaktad r. Buna göre bir hizmetin kamu hizmeti say labilmesi için, kamu hizmetlerine uygulanan yasal rejime, di er bir deyi'le kamusal yönetime b rak lm ' bulunan eylem ve i'lemler olmas gerekmektedir.
Derbil (1949, 390-391), “kamusal gereksinimin özel i'letmelerce kar' lanamayaca dü'ünülürse, bir kamu hizmeti olu'turularak kamu örgütü kurulur. Bu hizmetin kald r lmas da ayn ölçüte ba l d r. Kamunun sundu u bir hizmet özel kesimce de yerine getirilebiliyorsa kamu örgütünün varl k nedeni sona erer ve ortadan kald r l r”, demektedir.
Ero lu (1974,12) “bir giri'im ve etkinli in kamu hizmeti say lmas için kurulu' ve i'leyi' nedeninin genel ve bütüncül gereksinime yan t vermi' olmas ve do rudan do ruya kamu yarar n sa lamaya yönelmesi gereklidir” der.
Genelde yazarlar n üzerinde birle'ti i en temel ölçüt, siyasal organlarca kamuya yararl olaca dü'ünülen bir etkinli in kamu hizmeti olabilmesi için, ya bir kamu kurulu'u taraf ndan do rudan ya da yak n denetim ve gözetimi alt nda özel kesim taraf ndan yerine getirilmesi gereklili ine ba lanm ' olmas d r (Derbil,1949, 389-400; Günday, 1998, 224).
Bir etkinlik ya ilk kez ya da do rudan kamu kesimince ba'lat lan bir etkinlik veya özel kesim elinden al narak kamuya aktar lan bir etkinlik olarak kamu hizmeti haline gelmektedir. Burada iki türlü bir uygulama söz konusudur. Bir k s m kamu hizmetleri ancak kamu yönetimlerince yerine getirilebilir. Di er bir k s m ise kamunun gözetiminde ve denetiminde özel kesimlerce yürütülebilir. Her iki durumda da kamunun bir üstünlü ü ve belirleyicili i vard r. Kamunun düzenleyici ve denetleyici konumu yürütülen hizmetin kamu hizmeti olup olmad nda en önemli belirleyici ölçüt olmaktad r.
Ancak her kamu hizmeti kamu hukukuna ba l olmayabilmektedir. Görülen hizmetin gereklerine göre özel hukuk hükümlerine ba l kamu hizmetleri de varl n koruyabilir.
Gözübüyük (1983, 7-8) kamu hizmetinin “bazen faaliyet, i', u ra' anlam nda, bazen de kamu kurulu'lar anlam nda kullan ld n ” belirtir. Ayr ca Anayasadaki 128. maddede “Devletin, kamu iktisadi te'ebbüsleri ve di er kamu tüzel ki'ilerinin yürütmekle yükümlü olduklar kamu hizmetlerinin gerektirdi i asli ve sürekli görevler, memurlar ve di er kamu görevlileri eliyle görülür” ifadesinde kamu hizmeti deyimi etkinlik, i', u ra' anlam nda kullan l rken, Anayasa’daki 70. maddede “Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakk na sahiptir” ifadesinde kamu hizmeti kavram kamu kurulu'lar anlam nda kullan lmaktad r. Kamu hizmeti genel anlamda, “bir kamu kurumunun ya kendisi taraf ndan, ya da yak n gözetimi
alt nda, özel giri'im eliyle kamuya sa lanan hizmetler” olarak tan mlanmaktad r (Gözübüyük, 1983, 7).
Ancak Gözübüyük’e (1983, 162-163) göre, bütün kamu hizmetleri için geçerli ve zorunlu olan iki özellik 'udur: Hizmetin kamuya yöneltilmi' ve kamuya yararl olmas , hizmetin ya kamu kurulu'lar nca ya da ilgili kamu kurulu'unun s k gözetimi ve denetimi alt nda özel ki'ilerce yürütülmesi gerekmektedir. Kamu hizmetleri, yaln zca kamu taraf ndan sunulmaz, kamu kesiminin d ' na da ta'ar ve bir k sm özel kesimce yerine getirilir.
Türkiye’de herhangi bir kamu hizmeti kamu yönetimince yerine getirilecekse, Anayasan n 123. maddesine göre bir kamu örgütünün kurulmas ancak yasama etkinli i sonucunda gerçekle'tirilebilecektir. Bir faaliyetin, özel kesimle birlikte ya da tekel olarak kamu hizmeti durumuna getirilmesi, yasal dayana a gerek duymaktad r. Bu nedenle kamu hizmetlerinin kurulmas nda en belirleyici yetki Yasama Organ na verilmi'tir. Kamu hizmeti nas l kurulabiliyorsa ayn yöntemle de ortadan kald r labilmektedir. Ancak kamu hizmetlerinin sürekli günün ko'ullar na uydurulmas yoluyla süreklili ini korudu u görülmektedir.
Kamu hizmetlerinden biri ve ba'l cas olan güvenlik hizmetleri kamunun varl k nedenleri aras nda say labilir. Güvenlik hizmeti vermeyen bir kamu yoktur.
2.2.2. Güvenlik Hizmetleri KavramH
Güvenlik hizmetleri kavram ülke savunmas ndan ba'lay p ülke içindeki huzur, güven ve adaletin sa lanmas na kadar varan geni' bir alan kapsamaktad r. Ancak bu çal 'mada güvenlik hizmetleri ile “iç güvenlik hizmetleri” anlat lmakta ve d ' güvenlik için “ulusal savunma hizmetleri” kavram kullan lmaktad r.
Genel olarak güvenlik hizmetleri kavram ile hukukun uygulanmas ve düzenin sa lanmas anlat lmak istenir. Hukukun uygulanmas kavram içine i'lenmi' suçlar n ayd nlat lmas , suçlular n ceza adalet dizgesine teslim edilmesi, i'lenmekte olan suçlara müdahale edilmesi ve hatta
