YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİ
DEKORATİF SANATLAR ANABİLİM DALINDA UYGULANAN
TAKI TASARIMI DERSİ EĞİTİM PROGRAMININ
İNCELENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan: Meltem PEKŞEN Tez Danışmanları: Prof. Dr. Mediha GÜLER Yrd. Doç. Dr. İbrahim KISAÇ
İncelenmesi başlıklı tezi 05.06.2007 tarihinde jürimiz tarafından El Sanatları Eğitimi Bölümü Dekoratif Sanatlar Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
İmza Üye (Tez Danışmanı): Prof. Dr. Mediha GÜLER ... ... Üye (2. Danışman) : Yrd. Dr. İbrahim KISAÇ ... ... Üye : Yrd. Dr. Semra GÜVEN ... ... Üye :Yrd. Dr. Serpil ORTAÇ. ... ... Üye :Yrd. Dr. Tomris YALÇINKAYA. ... ...
Takı Tasarımı ders programının, öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesidir. Araştırmanın çalışma evrenini, 2005- 2006 öğretim yılında Gazi Üniversitesi, Mesleki Eğitim Fakültesi, El Sanatları Eğitimi Bölümü, Dekoratif Ürünler Öğretmenliği programının 3. ve 4. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Toplam 77 öğrenciye anket uygulanmış, elde edilen verilerin değerlendirilmesinde Microsoft Excel programı kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarını yorumlamak için verilerin analizinde frekans ve yüzde dağılımları alınmış, bulgular tablolarda verilmiş ve yorumlanmıştır.
Araştırmada elde edilen veriler değerlendirildiğinde takı tasarımı ders programının, bölüm öğrencileri tarafından sevildiği görülmektedir. Takı tasarımı ders programı için ayrılmış atölyeler büyüklük açısından yeterli bulunmuştur. Kullanılan araç-gereçlerin günün teknolojisine uygun olmadığı tespit edilmiştir.
Programda ders saati çoğunlukla yeterli bulunmuş ve dersin amacına kısmen ulaştığı görülmüştür. Programda kullanılan teknikler çoğunlukla yetersiz görülmüş, piyasadaki gelişmelerin derslerde uygulanan ürünlere yansıtıldığı belirtilmiştir. Derslerde kullanılan kaynaklar kısmen yeterli düzeydedir. Derslerde oluşturulan ürünlerle piyasada bulunan ürünler arasında çoğunlukla benzerlik olduğu görülmüştür. Programda yeni tekniklerin uygulanmasına kısmen imkan verildiği belirtilmiştir. Derslerde oluşturulan ürünlerin sergileme ve satış imkanı bulunmamaktadır. Derslerde oluşturulan ürünlerin okul dışında ilgi gördüğü görülmüştür. Öğrencilerin çoğunluğu malzeme temini konusunda sıkıntı çekmektedir. Araç-gereç teknolojik açıdan yetersizdir. Kullanılan program çoğunlukla içerik açısından yetersiz durumdadır. Alınan eğitim iş hayatına kısmen uygundur. Derslerde kaynak olarak en fazla dergiler ve modeller kullanılmaktadır. Takı tasarımı eğitiminde kullanılan öğretim yöntemleri, kısmen yeterli görülmektedir. Takı tasarımı programında öğrencilerin yaratıcılıklarını kullanmaları kısmen mümkün olmaktadır. Öğrenciler alınan eğitim programında bulunan tekniklerin tamamını öğrenmelerinin mümkün olmadığını belirtmiştir. Bu programda eğitim veren öğretim elemanlarının davranışları öğrencilerin çoğunluğu tarafından dersi sevdirecek nitelikte olarak belirtilmiştir.
ABSTRACT
The goal of this study is to design of Jewellery Education Programme Curriculum, which is applied at Gazi University, Vocational Education Faculty, Handcraft Education, Decorative Teaching Products Department, to be based upon students opinions.
This research study contains third and senior level undergraduate students at Gazi University, Vocational Education Faculty, Handcraft Education, and Decorative Teaching Products Department. 77 students were included in the study and the data were evaluated by using Microsoft Excel.
To interpret the results of the research for the analysis of the data, frequency and percentage distribution were calculated and findings were given at tables.
When the data are analyzed, it is implied that Design of Jewellery Education Programme is mostly liked by the students. The laboratories for Design of Jewellery Education are not big enough. And they are also determined that the equipment used in the laboratories is not technological.
The total of the course hours was found satisfactory. The courses were also found to meet their aims.
In general, it was stated that the techniques used in the curriculum were not enough and it was determined that the hand crafts made during the classes were reflected by technological developments at the market. The level of the resources used in the classes was moderately enough. In general, it was seen that the hand crafts made in the classrooms were similar to the products at the market. It was implied that the partial opportunity to applications of the new techniques at the Programme Curriculum was given. There isn’t a possibility to exhibit and to sell the products produced in the classes. It was understood that these products drew attention outside the university as well. Most of the students frequently suffer to get the necessary materials for their products. The equipment is insufficient with regard to the technology. The curriculum is not enough with respect to its content. The training received by the students is partly appropriate for their professional careers. Models and periodicals are mostly used in the classes as resources. The teaching methods used at the design of Jewellery Education Curriculum are moderately
suitable. It is partially possible for students to use their creativities in the Design of Jewellery Education Programme Curriculum. Students say that it is impossible to learn all the techniques taught to them in the curriculum. The behaviors of the teaching staff to attract the students’ attentions to the courses are determined by a great majority of students.
ÖNSÖZ
Bu araştırma, Gazi Üniversitesi, Mesleki Eğitim Fakültesi, El Sanatları Eğitimi Bölümü, Dekoratif Ürünler Öğretmenliği bölümünde uygulanan Takı Tasarımı eğitimini incelemek, belgelemek, tanıtmak ve öğrenci görüşleri alınarak bu konudaki önerileri belirlemek amacıyla planlanmıştır.
Araştırma kapsamına, 2005- 2006 öğretim yılı Gazi Üniversitesi, Mesleki Eğitim Fakültesi, El Sanatları Eğitimi Bölümü, Dekoratif Ürünler Öğretmenliği programı Takı Tasarımı dersi almış 3. ve 4. sınıftan 77 öğrenci alınmıştır.
Araştırma 5 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde giriş, problem, araştırmanın amacı, önemi, sayıltılar, sınırlılıklar ve tanımlar; ikinci bölümde Mesleki Eğitimin tanımı, amaçları, nitelikleri, ilkeleri, mesleki eğitime olan gereksinim, mesleki eğitimin tarihsel gelişimi, Mesleki Eğitim Fakültesinin Tarihi, bölümleri, amacı, öğrenim süresi, Türkiyede yapılan araştırmalar, El Sanatlarının tanımı, özellikleri ve Türkiyedeki durumu, El Sanatları Eğitimi Bölümü, Eğitim Programları, ders tanımları, tasarım, takı tasarım ölçütleri, dünyada ve Türkiyede takının tarihi, takının tanımı, çeşitleri, üretiminde kullanılan malzemeler, araç-gereçler, teknikler, üçüncü bölümde yöntem, evren ve örneklem, veri toplama tekniği ve verilerin çözümlenmesi; dördüncü bölümde, bulgular ve yorumlar; beşinci bölümde ise, sonuç ve öneriler yer almaktadır.
Araştırmada her türlü katkı ve yardımlarından dolayı tez danışmanım Sayın Prof.Dr.Mediha GÜLER’e teşekkürlerimi sunarım.
Araştırmanın istatistiksel işlemlerdeki katkılarından dolayı Sayın Yrd.Doç.Dr. İbrahim KISAÇ’a teşekkürlerimi sunarım. Her zaman maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen aileme, değerli ağabeyim Yrd.Doç.Dr. Ertan PEKŞEN’e ve değerli eşim Ahmet UYAROĞLU’na teşekkürlerimi sunarım.
Meltem PEKŞEN
İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖZET ……….i ABSTRACK ……….iii ÖNSÖZ ………..v İÇİNDEKİLER ………...vi
TABLOLAR LİSTESİ ………xi
RESİMLER LİSTESİ ………..xiii
ÇİZELGELER LİSTESİ ……….xiv
BÖLÜM I GİRİŞ Problem ………1 Araştırmanın Amacı ………..3 Araştırmanın Önemi ……….4 Sayıltılar ………..5 Sınırlılıklar ………...5 Tanımlar ………...5 BÖLÜM II A.MESLEKİ EĞİTİM VE MESLEKİ TEKNİK EĞİTİMİNİN TANITIMI ……...7
1- Mesleki ve Teknik Eğitiminin Amaçları ……….7
2- Mesleki ve Teknik Eğitiminin Nitelikleri ………8
3- Mesleki ve Teknik Eğitiminin İlkeleri ………....9
B.MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ ………...10
1- Üretim Sistemleri ………11
2- Otomasyon ……….12
3- Saybernasyon ……….12
C.TÜRKİYE’DE MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ ………...12
1-İmparatorluk Döneminde Mesleki ve Teknik Eğitim ………...12
2-Cumhuriyet Dönemin’de Mesleki ve Teknik Eğitim ………...13
D.MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİME OLAN GEREKSİNİM ………....14
1-Sosyal Gereksinim ………....15
2-Ekonomik Gereksinim ………..16
3-Bireysel Gereksinim ………...16
4-Ulusal Gereksinim ………....17
E.MESLEKİ-TEKNİK EĞİTİM VE GENEL EĞİTİM İLİŞKİSİ ………...17
F.SEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANINDA MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİMİN YERİ ………..18
1-Mevcut Durum ………..18
2-Amaçlar, İlkeler, ve politikalar ……….19
G.MESLEKİ TEKNİK EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİ ………20
H.MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİMDE İŞ GÜCÜ VE İSTİHDAM PROBLEMLERİ ………...27
İ.MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİNİN TARİHİ ………29
J.MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİNİN BÖLÜMLERİ ……….30
K.MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİNİN AMACI ………....30
L. EL SANATLARINI TANIMI VE BUGÜNKÜ DURUMU ……….30
1-El Sanatlarını Tanımı ………..30
2-Türkiye’de El Sanatlarının Bugünkü Durumu ………....32
M.MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİ EL SANATLARI EĞİTİMİ BÖLÜMÜ …....34
N.DEKORATİF SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI ………...34
O.DEKORATİF SANATLAR EĞİTİMİ ÖĞRETMENLİĞİ LİSANS PROGRAMI ……….35
Ö.DERS TANIMLARI ………..38
P.TASARIM VE TAKI TASARIM ÖLÇÜTLERİ ………45
1. Tasarım ………...45
2. Takı Tasarım Ölçütleri ………47
R.TAKICILIK HAKKINDA GENEL BİLGİ ………52
1. Takının Tarihi Gelişimi ………..52
2. Takının Tanımı ………59
3- Takı Çeşitleri ………...59
4- Geleneksel Takı Çeşitleri ………62
5- Takıların Kullanıldığı Yere Göre Fizyonomik Tasnifi ………...63
6- Takı Yapımında Kullanılan Araç Gereçler………..63
7- Takı Yapımında Kullanılan Materyaller ……….64
8- Takı Tasarım Dersinde Kullanılan Üretim Teknikleri ………...65
S.TÜRKİYE’DE YAPILAN ARAŞTIRMALAR ………...71
BÖLÜM III YÖNTEM ………74
Evren ve Örneklem ………...74
Veri Toplama Tekniği ………...74
Verilerin Çözümlenmesi ………...75
BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUM ………...76
Öğrencilerin En Son Mezuniyet Durumlarına İlişkin Bulgular ………...76
Öğrencilerin Okudukları Bölümü Üniversite Tercih Sıralamasına İlişkin Bulgular ………76
Öğrencilerin Okudukları Bölümü Seçme Nedenlerine İlişkin Bulgular …………..77
Öğrencilerin Eğitim Araç-Gereci Tercihlerine İlişkin Bulgular ………..77
Öğrencilerin Kullanılan Araç-Gereçlerin Teknolojik Yeterliliği Hakkındaki Düşüncelerine İlişkin Bulgular ………78
Öğrencilerin Kaynakların Yeterliliği Hakkındaki Düşüncelerine İlişkin Bulgular 78 Öğrencilerin Kullanılan Tekniklerin Yeterliliği Hakkındaki Düşüncelerine İlişkin Bulgular ………....79
Öğrencilerin Önerdikleri Teknikler Hakkındaki Düşüncelerine İlişkin Bulgular 80 Öğrencilerin Yeni Teknik Uygulamaları İle İlgili Düşüncelerine İlişkin Bulgular ………...81
Programda Tekniklerin Tamamını Öğrenme Yeterliliğine İlişkin Bulgular ……...81
Öğrencilerin Takı Tasarımı Dersi İle İlgili Düşüncelerine İlişkin Bulgular ……...82
Öğrencilerin Ders Sürelerinin Yeterliliği Hakkındaki Düşüncelerine İlişkin Bulgular ………82
Öğrencilerin Ders Süresi Önerilerine İlişkin Bulgular ……….……83
Öğrencilerin Dersin Amacına Ne Derece Ulaştığı Hakkındaki Düşüncelerine İlişkin Bulgular ……….…….83
Uygulanan Programın İçeriğinin Yeterliliğine İlişkin Bulgular ………....84
Piyasadaki Değişikliklerin Ürünlere Ne Derecede Yansıdığına İlişkin Bulgular ...84
Okulda Üretilen Ürünlerle, Piyasadaki Ürünlerin Benzerliğine İlişkin Bulgular ...85
Yapılan Ürünlerin Sergilenme ve Satış İmkanları İle İlgili Düşüncelerine İlişkin Bulgular ………...85
Yapılan Ürünlerin İlgi Görmesi İle İlgili Düşüncelerine İlişkin Bulgular ………....86
Öğretim Yöntemlerinin Yeterliliğine İlişkin Bulgular ………..86
Değerlendirme Tekniklerinin Yeterliliğine İlişkin Bulgular ………....87
Öğrencilerin Yaratıcılıklarını Kullanmaları İle İlgili Düşüncelerine İlişkin Bulgular ……….……87
Öğrencilerin Malzeme Temini Hakkındaki Düşüncelerine İlişkin Bulgular ……....88
Atölye Büyüklüğü Yeterliliğine İlişkin Bulgular ………..88
Öğrencilerin Atölyede Kullanılan Araç-Gereçlerin Teknolojik Yeterliliği Hakkındaki Düşüncelerine İlişkin Bulgular ………89
Alınan Eğitimin İş Hayatına Uygunluğuna İlişkin Bulgular ………89
Öğretim Elemanlarının Davranışlarına İlişkin Bulgular ………...90
Programın Geliştirilmesi İçin Sunulan Önerilere İlişkin Bulgular ………...91
BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERİLER SONUÇ ………..92 ÖNERİLER ………....96 KAYNAKÇA ………97 EKLER ………101 EK-1. Anket Soruları
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo No Sayfa No
1. Öğrencilerin en son mezun oldukları okul durumunu gösteren dağılım ……….76 2. Öğrencilerin okudukları bölümün üniversite tercihleri arasındaki yerini………76 gösteren dağılım
3. Öğrencilerin okudukları bölümü seçme nedenini gösteren dağılım………77 4. Öğrencilerin takı dersinde eğitim araç-gereçlerinden hangilerini tercih……….77
ettiğini gösteren dağılım
5. Takı tasarımı dersinde kullanılan araç gereçlerin teknolojik açıdan …………..78 yeterliliğini gösteren dağılım
6. Takı tasarımı dersinde kullanılan yazılı kaynakların yeterliliğini gösteren…….78 dağılım
7. Takı tasarımı dersinde kullanılan tekniklerin yeterliliğini gösteren dağılım……79 8. Takı tasarım dersinde kullanılması önerilen teknikleri gösteren dağılım……….80 9. Öğrencilerin takı tasarımı dersinde yeni teknikler uygulamalarına imkan ……..81 verilmesi ile ilgili düşüncelerini gösteren dağılım
10. Takı tasarımı dersinde öğrencilerin, eğitim programının içeriğinde…………...81 bulunan yapım tekniklerinin tümünü öğrenme açısından yeterliliğine
ilişkin düşüncelerini gösteren dağılım
11. Öğrencilerin takı tasarımı dersine severek katılma durumlarını ………82 gösteren dağılım
12. Öğrencilerin ders süresinin yeterliliği hakkındaki düşüncelerini………...82 gösteren dağılım
13. Önerilen ders süresini gösteren dağılım……….83 14. Takı tasarımı dersinin amacına ulaşıp ulaşmadığını gösteren dağılım………...83 15. Takı tasarımı dersinin içeriğinin yeterliliğini gösteren dağılım ………84 16. Piyasadaki gelişmelerin derslerde uygulanan ürünlere yansımasını…………...84 gösteren dağılım
Tablo No Sayfa No
17. Öğrencilerin piyasadaki ve derslerde ürettikleri takılar arasındaki …………..85 benzerlikleri hakkındaki düşüncelerini gösteren dağılım
18. Öğrencilerin yaptıkları ürünleri sergileme ve satış imkanı ile ilgili ………….85 düşüncelerini gösteren dağılım
19. Öğrencilerin yaptıkları ürünlerin okul dışında ilgi görmesine ilişkin ………..86 düşüncelerini gösteren dağılım
20. Takı tasarımı dersinde uygulanan öğretim yöntemlerinin yeterliliğini ………86 gösteren dağılım
21. Takı tasarımı dersinde dersi değerlendirme tekniklerinin yeterliliğini ……….87 gösteren dağılım
22. Takı tasarımı dersinde öğrencilerin yaratıcılıklarını geliştirmelerine ………..87 imkan verilmesine ilişkin düşüncelerini gösteren dağılım
23. Takı tasarımı dersinde öğrencilerin malzeme temini hakkındaki ………..88 düşüncelerini gösteren dağılım
24. Takı tasarımı dersinde öğrencilerin atölye büyüklüğünün yeterliliğine ………88 ilişkin düşüncelerini gösteren dağılım
25. Öğrencilerin takı dersinde atölyelerdeki araç gerecin teknolojik açıdan ……..89 yeterliliğini gösteren dağılım
26. Öğrencilerin takı tasarımı dersinde aldığı eğitimin iş hayatına uygunluğu……89 hakkındaki düşüncelerini gösteren dağılım
27. Takı tasarımı dersinde öğrencilerin öğretim elemanlarının davranışlarının…...90 dersi sevdirecek nitelikte olup olmadığını gösteren dağılım.
28. Öğrencilerin programın geliştirilmesine ilişkin önerilerini gösteren ………….91 dağılım.
Sayfa No RESİMLER LİSTESİ
Resim No 1. Düz Dizgi Tekniği Kullanılarak Yapılmış Kolye………..65
Resim No 2. Düğüm Tekniği Kullanılarak Yapılmış Kolye... ……….66
Resim No 3. Misina Örme Tekniği ile Yapılmış Gerdanlık ………...66
Resim No 4. Halka Birleştirme Tekniği ile Yapılmış Kolye……….…..67
Resim No 5. Çivi Kıvırma Tekniği Kullanılarak Yapılmış Bileklik ……….68
Resim No 6. Makara Tel Kıvırma Tekniği ile Yapılmış Kolye ………..68
Resim No 7. Zincir Örme Tekniği ile Yapılmış Kolye ………...…69
Resim No 8. Hapishane İşi Tekniği ile Yapılmış Bileklik ………...…...70
Resim No 9. İğne İşi Tekniği ile Yapılmış Bileklik ………70
Resim No10.Tezgah İşi Tekniği ile Yapılmış Gerdanlık ve Bileklik …………...71
Sayfa No ÇİZELGELER LİSTESİ
Çizelge 1. Eğitimde Sayısal Gelişmeler ……….. 19 Çizelge 2. Mesleki ve Teknik Eğitimde Program Geliştirme Süreci ………. 21
Problem
Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak değişme, meydana getirme süreci olarak ifade edilir(Özcan,2004:5).
Eğitim, toplumun yaratıcı gücünü ve verimini attıran, bireye yeteneklerinin geliştirme olanağı veren, sosyal adalet, fırsat ve olanak eşitliği ilkelerinin gerçekleştiren en etkili araçtır(Türkoğlu,1997).
Mesleki eğitim bireye yaşamı için gerekli, bilgi ve iş alışkanlıkları kazandırma sürecidir. Bu sürecin etkin bir şekilde organize edilmesi gerekir. Bu işlevin yapılması sırasında dikkate alınması gereken belirli kuramsal kavram ve ilkeler vardır. Bunlar toplumun sahip olduğu değer yargıları, mesleki eğitime olan bakış açısı içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik düzeyin dikkate alınmasıyla oluşturulan kuramsal esaslardır. Mesleki eğitim ülkemizin gelişmesi açısından taşıdığı önem herkes tarafından kabul edilmektedir. Bu nedenle çağdaş anlamda bir mesleki eğitim sistemi oluşturabilmek için belirli kuramsal esasların dikkate alındığı bir yapı oluşturmak ve buna dayalı bir organizasyon yapmak zorunluluğu vardır. Böyle bir sistem bütünlüğünün kurulamaması sağlıklı bir mesleki eğitim yapılmasını güçleştirmektedir(Taşpınar,1995:139).
Mesleki eğitim sanat dallarından birçok program ve dersi bünyesinde barındırmaktadır. Sanat; kişilerin bilinçaltı gerilimleri, heyecanlarını coşkularını, dışarıya aktarabilmelerine, insan ilişkilerine, insan ilişkilerinin hoşgörü ve barış içinde sürdürülmesine imkan veren, insanca bir olgudur(Atay,1987:27).
Sanat ve sanat ürünleri çağdan çağa, toplumdan topluma çok farklı biçimlerde değerlendirilmiştir. Ama buna karşın bütün insanlık tarihi boyunca varolmuştur. Sanat (resim, heykel, müzik) gibi birçok dallara ayrılmıştır. Bunlardan birisi de “El Sanatları”dır(Öztürk,1984:401).
El sanatları, kişinin bilgi ve becerisine dayanan, ananevi karakteri olan Milli sanatı temsil eden, ekonomik değer taşıyan bir üretim şeklidir(Şehirlioğlu,1994:435).
El sanatları kimi zaman şahsi ihtiyaçları karşılamak, çevre ve mekan düzenlemesinde kullanılmak üzere geliştirilmiş, renk, estetik özellikleri en uygun biçimde birleştirilerek özgün yaratılar oluşturulmuştur. Kimi zamanda boş zamanları değerlendirme, ek kazanç sağlama, giysi de ya da çeşitli yerlerde kullanılma amacı güdülerek oluşumlarıyla kültürümüze ışık tutulmuştur(Öztürk,1984:401).
Her yörenin geçmiş ve günümüzde süregelen sanat kolları titizlikle araştırılmalı, malzemesi bulunabilen ve asıl önemlisi, yapan ustanın olmasıyla meydana getirilecek işler, o yerin özelliğini yansıtıp, sanatsal kimliğini oluşturabilmelidir(Atanur,1994:18).
Geleneksel el sanatları ya da halk sanatları, halıcılık, kilimcilik, kumaş dokumacılığı, yazmacılık, çinicilik, seramik, çömlekçilik, işlemecilik, folklorik yapma bebekçilik, oya işlemeciliği, deri işçiliği, bakırcılık, sepetçilik, maden işlemeciliği, keçe yapımcılığı, ahşap işçiliği, vb. olarak sıralanabilir(Türk Ansiklopedesi,1960:209).
El sanatlarının hammadde ve üretim tekniklerine göre ayrılmış olduğu bu dallar içerisinde en önemlilerinden birisi de takı tasarımı ve üretimidir.
İlk çağlardan günümüze kadar insan ve eşya arasındaki bağ incelenmiş, insanın dış dünya ile ilişkilerinin herhangi bir yerinde değişik işlevleriyle karşımıza çıktığı görülmüştür. İlkel toplumlardan, kentleşen toplumlara geçiş sürecinde bir takım ihtiyaçlar doğrultusunda yaratılan kullanım nesneleri bize, uygarlıklar, toplumlar ve bireyler hakkında yaşamsal ipuçları sunmaktadır(Kuşoğlu,1998:5).
İnsanlığın doğuşundan günümüze, kullanım nesneleri kapsamında yer alan takı ürünleri, konumları ve işlevleri açısından sanat tarihi araştırmalarında önemli bir yer tutmuştur. Bunun yanında psikoloji, parapsikoloji, sosyoloji ve tasarıma yönelik çalışmalarda, taşıdıkları bazı özellikler ile araştırma konusu olmuşlardır. Takılar tarih boyunca, insanlar arası etkileşim ve iletişimin bir aracı, kültürel değerlerin ve yaşam tarzlarının taşıyıcısı, psikolojik ve fiziksel yatırımların nesnesi, yaşam dekorunun bir öğesi ve sosyal bir mesaj niteliği taşımışlardır. Takıya yüklenilen bu anlamlar bütünü, günümüz takı anlayışında da kendini göstermektedir. Sözsüz iletişim aracı olarak kabul edilen takı ürünleri, kültürün üzerine yansıdığı, çeşitliliklerinde ve tasarımlarında, üretim şekilleri ve kullanım biçimlerinde onları üreten toplumun mesajlarını verdiği gibi, onları kullanan
insanların kimliklerini de yansıtır. Takı insanlar arasında bir köprü olduğu kadar, iletişi durduran, insanları birbirinden ayıran bir engel olarak da karşımıza çıkar.
Uygarlık tarihine baktığımızda toplumların, takı ürünlerine yükledikleri anlam ve takı ürününden beklentileri, paralellik gösterse de, kültürel, sosyolojik farklılıkları gereğince ayırdıkları pek çok nokta vardır.
Takı ürünleri, ortaya çıktıkları toplumun, yapısal özellikleri hakkında saptamalar yapılmasına yardımcı olur. Takının formu, malzemesi ve üretim şekli toplumun sosyo-kültürel ve ekonomik açıdan hangi noktada olduğunun göstergesidir(Demirtaş,1996:1).
Takı tasarımı dersi Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Dekoratif Sanatlar Anabilim dalı bünyesinde de yer almaktadır. 1982 yılında yüksek öğretim kanunu yolu ile Kız Teknik Öğretmen okulu üniversite bünyesine dahil edilerek Mesleki Eğitim Fakültesi adını almıştır. Dekoratif Sanat Eğitimi Anabilim dalı olarak faaliyetini sürdürmektedir. A.B.D.’nin 3 yıl önce yaptığı program değişikliği ile takı tasarımı dersi Dekoratif Sanatlar Eğitimi programında yer almaya başlamıştır. Takı tasarımı dersinin amaçları, içeriği, derste uygulanan öğretim yöntemleri ve değerlendirme ölçekleri hakkında öğrencilerin görüşlerini alarak bu programın değerlendirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Mevcut programın ileride yapılacak program geliştirme çalışmalarına katkı getireceği düşünülmektedir.
Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesinde verilen Takı Tasarımı eğitimi dersinin incelenmesi ve öğrencilerin aldıkları eğitim sonunda bu ders hakkındaki düşüncelerinin belirlenmesidir.
Bu amaç çerçevesinde araştırma kapsamında şu sorulara cevap aranacaktır.
1. Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Dekoratif Sanatlar Öğretmenliği bölümünde takı tasarımı eğitimi alan öğrencilerin kişisel bilgileri, bölümü tercih sebepleri nelerdir?
2. Öğrencilerin takı tasarımı dersine ve dersin süresine ilişkin görüşleri nelerdir? 3. Takı Tasarımı eğitiminde kullanılan araç-gereçlerin yeterlilik durumu nedir?
4. Takı Tasarımı eğitiminde kullanılan teknikler nelerdir?
5. Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesinde Takı Tasarımı eğitiminin içerik ve işleyişi nelerdir?
6. Öğrencilerin takı tasarımı eğitiminde malzeme teminine ilişkin görüşleri nelerdir?
7. Öğrencilerin, takı tasarımı dersinin uygulandığı eğitim ortamı ile ilgili görüşleri nelerdir?
8. Takı Tasarımı eğitiminin iş hayatına uygunluğu hakkındaki görüşleri nelerdir? 9. Öğrencilerin, öğretim elemanlarının davranışlarına ilişkin görüşleri nelerdir?
Araştırmanın Önemi
El sanatlarımızın geçmişinde ve bugününde önemli bir yere sahip olan takı tasarımı ve üretimi, bugün üst düzeyde eğitim veren Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesinde, bu eğitimi incelemek, araştırmak, belgelemek, geliştirmek ve tanıtmak üzere planlanan bu araştırma takı tasarımı eğitiminin daha sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi ve bu programın varsa eksik yönlerinin giderilmesinde faydalı olacaktır.
Öğrencilerin okudukları bölüme ilişkin tutumları, verilen eğitim hakkındaki düşünceleri ve geliştirme fikirleri varolan sistemin geliştirilmesi için son derece önemlidir. Verilen eğitimin geçerliliğini saptama açısından, öğrencilere yönelik olarak yapılan bu araştırma, büyük önem taşımaktadır.
Yapılan bu çalışma Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesinde bu konuda bir araştırma yapılmamış olması nedeniyle önem taşımaktadır. Bu araştırma benzeri araştırmalara kaynak teşkil etme özelliği taşıyacağı, araştırma sonrasında ortaya çıkacak görüş ve önerilere karar verme, değişiklik yapma konularında fayda sağlayacağı için önem taşımaktadır.
Bu araştırma Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesinde Takı Tasarımı eğitimi uygulaması süresince karşılaşılan sorunların tespit edilmesi ve çözümlenebilmesinde fayda
sağlayacaktır. Bu araştırma takı tasarımı eğitiminin sağlıklı olarak sürdürülmesi için öneriler getirmesi açısından önem taşımaktadır.
Sayıltılar
1. Hazırlanan anketin içeriği ölçülmek istenen özellikleri ölçecek niteliktedir.
Sınırlılıklar
1. Araştırma konusu Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Dekoratif Sanatlar Öğretmenliği eğitiminde verilen takı tasarımı ders programı ile sınırlıdır.
2. Araştırma Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Dekoratif Sanatlar Öğretmenliği eğitiminde verilen takı tasarımı programı eğitimi alan öğrencilerin görüşleri ile sınırlıdır.
Tanımlar
Mesleki Eğitim: Mesleki eğitim bireyin iş hayatında belirli bir meslek ya da meslek ailesinde işe giriş yapabilmesi için gerekli olan asgari standartlar düzeyinde bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları ile genel ve mesleki kültür kazandıran eğitimdir. Mesleki eğitimin genel amacı iş ve yaşam için gerekli istendik davranışlar geliştirmek, bilgi, öğrenme ortamı sağlamak, kuramsal ve uygulamalı alanlarda gerekli becerileri geliştirmektir(Alkan,1996).
Teknik Eğitim: İleri düzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren, meslek hiyerarşisinde orta ve yüksek kademeler arası düzey için gerekli bilgi beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri düzeyde bir meslek eğitimidir. Temel mühendislik alanların yaygın olmakla birlikte bu alanla sınırlı değildir. Tarım, sağlık, beslenme, ticaret ve diğer alanlarda da bilim ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak gelişmektedir(Alkan,1996:8).
El Sanatları: Halı-kilim, çorap, eldiven, kese, bakır ve ağaç gibi her gün kullandığımız eşyalar üzerine doğrudan doğruya içten gelerek yapılan yara ve güzelliği bağdaştırmış sanattır(Züber,1979).
El Sanatları Eğitimi: Bölüm dört Ana bilim dalından oluşmaktadır. Nakış Eğitimi, Dekoratif Sanatları Eğitimi, Tekstil-Dokuma-Örgü- Eğitimi ve Geleneksel Türk sanatları Eğitimi isimlerini taşıyan söz konusu Ana bilim dallarında öğretmenlik mesleğine ilişkin lisans eğitimi verilmektedir.,bölüm mezunlarının geniş bir yelpazede istihdam edilme olanağı bulunmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı Mesleki ve Teknik orta öğretim kurumları ile yaygın eğitim kurumlarında meslek öğretmeni ve yöneticisi, çeşitli kamu kurum ve özel sektör kuruluşlarında eğitimci, uzman, yönetici ve alanı ile ilgili sanat danışmanı konumu, mezunların iş hayatındaki pozisyonlarının başlıcalarıdır.
Dekoratif Sanatlar Eğitimi: Deri Eşya Tasarımı ve Üretimi, Tabii Çiçek Tanzimi, Yapay Çiçek ve Gelin Buketi Tanzimi, Şapka Tasarımı ve Yapımı, Ev ve Giyim Aksesuarları Yapımı, Folklorik Bebek ve Turistik Eşya Üretimi, Takı Tasarımı ve Üretimi konularında, nitelikli, araştırmacı, estetik yönleri gelişmiş olan eğitimi yanında öğretmenlik formasyonu almış öğretmen ve piyasaya yönelik elaman yetiştirmeye yöneliktir.
Eğitim Programı: Belirlenmiş bir eğitim amacını karşılamak üzere desenlenmiş çeşitli uzunlukta bir seri karşılıklı ilişkili derslerin mantıklı bir düzende bir araya getirilmesi olarak tanımlanmıştır(Alkan,1996:237).
Ders Programı: Bir seri ilişkili öğretim üniteleri olup mantıklı bir düzende ve tüm eğitim programının bir yönüyle ilgili bir amacı karşılamak üzere geliştirilmiş bir öğretim planı olarak tanımlanmıştır(Alkan,1996:237).
Takı: Takı, takmak kelimesinden gelmektedir. Mücevher veya ziynet eşyası diye de adlandırdığımız takı, insanların süslenmek amacıyla taktıkları çeşitli taş, maden, doğa ürünleri ve buna benzer malzemelerden yapılmış kullanım eşyalarıdır.
Takı Tasarımı: Doğada gördüğü bir şeyden etkilenip, özgür ve yaratıcı düşüncesi doğrultusunda, metalleri uygun formlarda ve özgünlükte kullanarak, yansıtmak istediği düşünceyi çağdaş anlayış çerçevesinde estetik ile bütünleştirmek(Gargı,1996:23).
BÖLÜM II
A. MESLEKİ EĞİTİM VE MESLEKİ TEKNİK EĞİTİMİN TANITIMI Mesleki Eğitim; Bireye iş hayatında belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandıran ve bireyin yeteneklerini çeşitli yönleriyle geliştiren eğitim(Alkan,2001:1)
Mesleki ve Teknik Eğitim; Milli eğitim sisteminin bütünlüğü içinde endüstri, tarım ve hizmet sektörleri ile birlikte her türlü mesleki ve teknik eğitim hizmetinin planlanması, araştırılması, geliştirilmesi, organizasyonu ve eşgüdümü ile yönetim, denetim ve öğretim etkinliklerinin bütünüdür.
Mesleki eğitim bireyin yaşamında bireysel, sosyal, ekonomik, kültürel ve ulusal gereksinimlerin karşılanmasında zorunlu olan bir eğitimdir.
Günümüzde mesleki ve teknik eğitime verilen önem giderek artmaktadır. Bunun sebebi de çağımızdaki bilimsel ve teknolojik gelişmelerin bireylerin ve toplumların yaşam tarzlarını etkilemesi aynı zamanda işinde uzman, kalifiye iş gücüne duyulan ihtiyacın artmasıdır.
1. Mesleki ve Teknik Eğitimin Amaçları
Eğitimin temel amacı bireyi mümkün olan en yüksek mükemmeliyet düzeyine ulaştırmaktır. Bu nedenle de, her tür eğitim programı bu temel amaç doğrultusunda işlevsel olmak durumundadır. Bu açıdan mesleki ve teknik eğitimin temel amacının da bireyi, mesleki bilgi ve gereksinimini güdüleme faktörü olarak kullanarak bütünüyle eğitmek olması gerekmektedir.
Mesleki ve teknik eğitim bireyi etken bir yaşama hazırladığına göre insan kaynaklarını yararlı toplumsal amaçlar için değerlendirmekte ve bu yolla kültürel, ekonomik bireysel gelişmeye hizmet vermektedir.
Mesleki ve Teknik Eğitimin Esas Aldığı Üç Ana Hedefi: a. Uygun öğrenme ortamı sağlamak
b. Gerekli becerileri geliştirmek
c. İstenilen davranışı oluşturmak(Alkan,2001).
Mesleki eğitimin temel amaçları ile bilgi kazandırma eğitimi ve bireyin bütün olarak geliştirilmesi hedeflenmeli, her öğrenciye mesleki yöneltme ve bazılarına buna ek olarak mesleğe hazırlık programları uygulamak, mesleki ve teknik eğitimin eğitsel yönünden tüm okul programlarından yararlanmak. Mesleki ve teknik eğitim amaçlarını iş piyasasındaki işler için hazırlananlara göre düzenlemesi gerekmektedir.
2. Mesleki ve Teknik Eğitimin Nitelikleri
Mesleki ve Teknik Eğitimin eğitim sistemi içinde gelişmesi bir yönden bilimsel eğitim hareketleri, diğer yönden sanayi devrimi ile başlamıştır. Başlangıçta bu eğitimin eğitsel değeri ve sosyo-ekonomik işlevi takdir edilmemiştir. Her gelişim evresinde karşılaşılan temel sorun geleneksel okullarda egemen olan “felsefenin mi gelişeceği?” hususu olmuştur. Bugün mesleki ve teknik eğitimle ilgili çağdaş kuramlar bu eğitimi birey, meslek ve eğitmen olmuş üç boyutlu bir süreç olarak görmektedirler. Ayrıca geleneksel “fakirler için eğitim anlayışı da yerini herkes için eğitim anlayışına bırakmıştır. Bugünkü mesleki ve teknik eğitim anlayışını karakterize eden başlıca nitelikler şu şekilde özetlenebilir:
a. Alışkanlık psikolojisi ve yaparak öğrenme esastır.
b. Ucuz maliyetle etkili eğitim sağlamada sosyal verimlilik aracıdır.
c. Programları iş dünyasındaki gelişmelere göre geliştirerek değişen ortama uyarlama, kuram ve uygulamada temel kuraldır.
d. Kavram, profesyonel düzeydekiler dışında iş dünyasındaki tüm meslekleri kapsamaktadır.
e. Okullar, toplumla uyumlu ve iş dünyasına dönüktür.
f. Programlar, çalışma yaşamına giren ve çalışanların büyük çoğunluğunu kapsar. g. Değişen sosyo-ekonomik koşullara ve isteklere sürekli uyum temel kuraldır.
h. Öğrenme- öğretme ortamı iş ortamının kendisi ya da benzeridir. i. Öğretmen öğrenim alanının uzmanıdır.
j. Öğretim öğrenciye iş sağlayabilecek ve işte çalışabilme üretici gücünü geliştirinceye kadar devam eder.
k. Öğretimin içeriği, kuramcıların bilgilerinden çok meslek alanında yetişkin kişilerin bilgi, beceri ve etkinlikleri esas alınarak geliştirilir.
l. Gereksinimi olan hedef gruplara gereksinim anında ve olumlu sonuç alınacak şekilde uygulanır.
m. İstihdam gereksinimlerine göre hazırlanmış programların uygulanmasına öncelik verilir.
n. Yönetim esnek ve dinamiktir.
o. İş dünyasına katılmak isteyenler, okul dışı gençler ve yetişkinlere dönüktür.
p. Öğrenciler sınıf etkinliklerinden çok laboratuar, atelye ve alan çalışmaları yönünde güdülenir.
q. Öğrenim kademesi orta öğretim sonrası yönünde gelişmektedir.
r. Programlar üst kademe öğretiminden çok hayata hazırlayıcı niteliktedir (Alkan,2001:19-20).
3. Mesleki ve Teknik Eğitimin İlkeleri
Eğitim: Kişinin zihni, bedeni, duygusal, toplumsal yeteneklerinin, davranışlarının istenilen doğrultuda geliştirilmesi ya da ona bir takım amaçlara dönük yeni yetenekler, davranışlar, bilgiler kazandırılması yolundaki çalışmaların tümüdür(Akyüz,1985).
Çağdaş mesleki ve teknik eğitimin dayandığı temel ilkeler felsefesi, psikoloji, sosyal ve ekonomik kurumsal esaslar dikkate alınarak geliştirilmelidir. Bu ilkeler sürekli olarak gözden geçirilmeli değişen koşullara uyum sağlanmalıdır. Buna göre mesleki ve teknik eğitimin temel ilkeleri şöyle özetlenebilir.
a. Mesleki- teknik eğitim kavramı toplumun tüm kesimlerince kabul edilebilecek şekilde tanımlanmalı ve tanıtılmalıdır. Sistemin saygınlığını arttırmak için sürekli bir propaganda süreci oluşturulmamalıdır(Taşpınar,1995:3.26).
b. Mesleki ve teknik eğitim örgün ve yaygın eğitim etkinliklerini içine alan “yaşam boyu eğitim” düşüncesi içinde ele alınmalıdır.
c. Sisteme her düzeyde katılacak öğrencilerin nitelikleri ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır.
d. Sisteme öğretmen yetiştiren kurumlar, Milli Eğitim Bakanlığı ve YÖK arasında her konuda sistemli bir iş birliği sağlanmalıdır.
e. Öğretmenlerin yetiştirilmesinde alan bilgisi, pedagojik formasyon ve meslek deneyimi yeterliliklerine önem verilmelidir. Göreve başlamadan belirli bir süre meslek iş deneyiminden geçirilmeleri sağlanmalıdır.
f. Mesleki eğitim programları geniş bir meslekler dünyasını kapsamalı esnek bir yapıya sahip olmalı program geliştirme esaslarına ve meslek analizlerine dayalı olarak sürekli geliştirilmelidir.
g. Teori ve uygulama birbirini tamamlar bir nitelikte düzenlenmeli herhangi bir nedenle eksik kalan çalışmaların tamamlanması mutlaka sağlanmalıdır.
h. Programın gerektirdiği her türlü araç ve gereçler amaçlar dikkate alınarak belirlenmelidir.
B. MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Bugünkü mesleki ve teknik eğitim insanın binlerce yıllık çalışma ve deneyimlerinin doğal sonucudur. “iş” insanın temel gereksinimlerini karşılamada araç olduğundan “çalışmayı öğrenme” onun doğuşundan beri üzerinde durduğu bir olgudur. Eğitim ve iş ilişkisi ilkel çağlardan beri süre gelmekle beraber bu ilişki değişik biçimlerde oluşmuş ve çeşitli aşamalardan geçerek sürekli gelişme göstermiştir. Sonuçta mesleki ve teknik eğitim kuram ve uygulama yönünden geniş ve kapsamlı bir anlam kazanmıştır(Alkan,2001:30).
Uygarlık geliştikçe eğitimde bir çok aşamalar geçirmiştir. Eğitim başlangıçta ana ve baba tarafından çocuğa uygulanan bir süreç olmuştur. Sonraları değişen toplumsal koşullar nedeni ile “ailede meslek eğitimi” yerini başka kurumlara bırakmıştır. Bu durum “çıraklık” sisteminin gelişmesine yol açmıştır. Çıraklık sisteminin geliştirilmesiyle de eğitim ve iş aile dışında bir kuruluş tarafından bir araya getirilmiştir.
Bu eğitim sürecide zamanla gelişmekte olan toplum gereksinimleri, üretim süreçleri, bilim ve teknoloji alanında görülen eğitim sorunlarını karşılamakta yetersiz kalmıştır. Özellikle, endüstriyel devrim nedeniyle mesleklerin çoğalması, kaliteli teknisyen ve yarı vasıflı operatör gereksiniminin artması çıraklık sistemi dışında çeşitli mesleki ve teknik eğitim sistemlerinin geliştirilmesini gerektirmiştir. Sonuçta mesleki teknik eğitim teşkilatlanmış okul programı olarak eğitim sistemine girmiş ve bir çok aşamalardan geçerek bugünkü yapıya ulaşmıştır.
Tarihi süreç içerisinde Mesleki ve Teknik Eğitimin dayandığı kurumsal esaslar ve uygulamaları etkileyen başlıca esaslar:
1. Üretim Sistemleri a. Aile Sistemi(700-1000)
Çeşitli gereksinimler, temel üretici olan aileler arasındaki iş bölümü esasına göre karşılanmaktadır. Meslek, ailede bireyden bireye devredilmektedir. Mesleklerin devamı, bilgi ve beceriler aile içinde kuşaktan kuşağa aktarılarak sağlanmaktadır.
b. El sanatları Sistemi(1000-1500)
Bu sistem çıraklık, kalfalık ve ustalık aşamalarından oluşan bir meslek yapısıdır. Sistem deneme yanılma yöntemini uygulamaktadır.
c. Lonca Sistemi(1000-1500)
Bir tür üretim sistemi olan Loncalar, tüccar ve sanatkarların mensuplarını karşılıklı koruma amacıyla geliştirdikleri organizasyonlardır.
d. Ev İşletmeleri Sistemi (1500-1740)
Bu sistemde çalışanlar ve iş verenler aynı birer grup oluşturmaktadır. Aralarındaki ilişki sadece para karşılığı olmaktadır. Sermaye sahibi, üretime parası ile, çalışan ise emeği ile katılmaktadır.
e. Fabrika Sistemi (1740-1800)
Bu sistemde üretim, bina, takım ve makinalar sermaye sahibinin kontrolü altına girmiştir. Verimi arttırmak için, işçiler uzmanlık alanlarında çalıştırılmaktadır.
2. Otomasyon
Fabrika üretim sisteminden sonra oluşan teknolojik gelişmeler yerini otomasyona bırakmıştır. Otomatik işlemlerle seri üretim yapılmaktadır. Bu üretim insana ihtiyaç göstermeyen mekanizma sistemidir.
3. Saybernasyon
Otomasyondaki otomatik iletişim ve kontrol mekanizmalarının bilgisayarlarla geliştirilmesi sonucunda ortaya çıkan yeni üretim sistemidir. Bu üretimde insan beyninin bazı fonksiyonları elektronik cihazlara yaptırılmaktadır.
C. TÜRKİYE’DE MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ Mesleki teknik eğitimin ulusal düzeydeki gelişimi başlangıç, kuruluş, yayılma ve ulusal nitelik kazanma evreleri olmak üzere dört aşamalı bir görünüm sergilemektedir. Gelişimi, imparatorluk dönemi ve Cumhuriyet dönemi olmak üzere iki bölümde incelenir.
1. İmparatorluk Döneminde Mesleki ve Teknik Eğitim
Gelişimin başlangıç evresi olarak nitelenmektedir. Bu dönemdeki başlıca gelişmeler şunlardır:
a. Çıraklık ve Lonca kuruluşları b. Askeri alandaki çalışmalar c. Endüstrileşme girişimleri
d. İlk açılan okullar olmak üzere dört bölümde toplanır.
Çıraklık Sistemi: Mesleki ve Teknik Eğitim, diğer toplumlarda olduğu gibi Türk toplumunda da 19.yy.’la kadar çıraklık sistemiyle yürütülmüştür. Bu sistem zanaatçı ve tüccarların karşılıklı yardımlaşmak, birbirlerini korumak ve mesleklerinin geliştirmek amacıyla kurdukları lonca teşkilatı içinde gelişmiştir.El sanatlarına dayalı bu geleneksel üretim ve eğitim sistemi gelişen endüstriye göre yenilenemeyince sistem hızla gerilemeye başladı.
İlk mesleki ve teknik eğitim kurumları ordu bünyesinde kurulmaya başlamıştır. Savaş araç ve gereçlerinin üretim ve bakımını yapabilecek teknik personeli yetiştirmek için sanat okulları kurulmuştur.1773’de III. Selim tarafından Mühendishane-i Bahri-i Hümayun açılmıştır. 1908’de Zeytinburnu’nda “İmalatı Harbiye Nazari Mektebi” adıyla bir sanat okulu açılmıştır.
18 yy’ da Avrupa’da gelişen endüstrileşme hareketi ve meslek adamı yetiştirme girişimlerine paralel olarak Türk toplumunda da çalışmalar yapılmıştır. İlk olarak Fırat Paşa (1807-1857) genel eğitimi ve mesleki eğitimi bir arada düşünmüştür ve ekonomik kalkınmanın gerçekleşmesi için el sanatları ve endüstride çalışacak elemanları yetiştirmek üzere okul açılmasını önermiştir.
Mithat Paşa ilk olarak 1861’de islahane adıyla Niş’de bir okul açmıştır. Sonraları, 1864’ de Ruscuk ve Sofya’da 1868’ de İstanbul’da ilk erkek teknik öğretim okullarının temeli atılmıştır(Alkan,2001:58).
2. Cumhuriyet Döneminde Mesleki ve Teknik Eğitim
Cumhuriyetin kurulması ile birlikte Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin temel amacının batı değerine sahip yeni bir toplum yaratmak olduğunu bu amaçla Cumhuriyetin ilk yıllarında ulusal kültür birliğinin sağlanması, vatandaşlık eğitimi ve ilk öğretimin yaygınlaştırılması, ekonominin gerek duyduğu eğitilmiş insan gücünün yetiştirilmesi eğitim politikasının temelini oluşturdu(Erdal,2004:11).
Bu dönemde mesleki ve teknik eğitim ile ilgili uzmanlar Türkiye’ye getirilmiştir. 1924 yılında Jonh Dewey, okulun sosyal yaşamın bir parçası olarak endüstri ile işbirliği içinde olması gerektiğini belirtmiştir.1925 yılında Kühne çıraklık sistemi üzerinde durmuş 1926 yılında Ömer Buyse ise her bölgenin ihtiyacına uygun meslek yüksek okullarının kurulmasını ve ülkenin endüstriyel gelişimine yön verecek teknik elemanları yetiştirmek için iş üniversiteleri kurulmasını önermiştir.
1933 yılında okulların ve hizmetlerin gelişmesi sonucu 2287 sayılı yasa ile Mesleki ve Teknik Öğretim Genel müdürlüğü kurulmuştur. 1931 yılında bölge sanat okulları oluşturulmuştur. 1941 yılında başkanlık Merkez Örgütü kanunu 4113 sayılı yasayla Mesleki ve Teknik Öğretim Müsteşarlığı kurulmuştur.1927 yılından 1939 yılına kadar çeşitli meslek öğretmenliğinde öğrenim görmek üzere yabancı ülkelere bay bayan öğretmen adayı gönderilmiştir.
Milli Eğitim Şuralarında Mesleki ve Teknik Eğitim ile ilgili önemli kararlar alınmıştır. Sekizinci Şura, orta öğretim programlarının yeniden düzenlenmesi ve Mesleki Teknik Eğitim kuruluşlarının üniversiteye açılmasını, Onuncu Şura, çok amaçlı lise ve teknik lise konularında önemli kararlar almıştır.
Onaltıncı Şura Mesleki ve Teknik Eğitimin yeniden yapılandırılması, okul ve işletmelerde mesleki eğitimi, öğretmen ve yöneticilerin yetiştirilmesi ile finansman konuları incelenmiştir. 1982 yılında Mesleki ve Teknik Eğitime öğretmen yetiştirme üniversitelere devredilmiştir. 1986’da çıkarılan 3308 sayılı yasa ile sistem yeniden düzenlenmiştir. Örgün ve yaygın eğitim bir bütünlük içinde ele alınmıştır(Güler,2002).
D. MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİME OLAN GEREKSİNİM Genel olarak bir ülkenin gelişimini etkileyen temel faktörler: a. Doğal kaynaklar
b. Sermaye c. İnsan gücü d. Yönetim
e. Girişim dir.
Burada ana öğeler doğal kaynaklar ve insan gücüdür. Bunların sonucu da üretim olarak ortaya çıkmaktadır. Bu iki öğeden gereği gibi yararlanarak yüksek düzeyde üretim sağlamak bir ülkenin gelişmesi için temeldir. Bu da ancak eğitimle olanaklıdır.
Öte yandan insan yaşamının temel gereksinimlerinin beslenme, barınma, sağlık ve eğitim olduğu bilinmektedir. Sosyal bir ortamda yaşayan bireyin yaşamını etkileyen başlıca kurumları ise;
a. İş ve Meslek
b. Eğitim ve Okul Sistemi c. Dini kurumlar
d. Aile e. Hükümet
Gibi temel kurumlar olduğunu araştırmalar göstermektedir. Özellikle gençlerin gereksinimlerinin neler olduğunu inceleyen araştırmalar ise bunların:
a. Meslek Eğitim b. Yurttaşlık bilgisi c. Mesleki rehberlik
d. Kişilik geliştirme konularında yoğunlaştığını ortaya koymaktadır. Tüm bu hususlar insan yaşamında iş ve eğitimin diğer bir değişle mesleki ve teknik eğitimin önemli bir yer tutmakta olduğunun somut bir göstergesidir.
1. Sosyal Gereksinim
Sosyal boyut açısından mesleki ve teknik eğitime olan gereksinimi bireyin sosyal etkinliklere katılma içgüdüsü ya da sosyal bir varlık olmasının doğal sonucu olarak düşünmek gerekir. Bireylerin beden, zihin ve ruh sağlığını korumak ayrıca iş yaparak kazanç sağlamaları ve kendilerini ekonomik yönden bağımsızlığa kavuşturmaları gerekir. Bir ülkede yurttaşların yaşam ağaçlarının kökleri ve uygarlık dalları yaşamlarını kazandıkları meslekleridir.
Meslekler topluma uygun, dostluk bireysel ve kubaşık sosyal hizmet yönünden doğal ve gerçek bir eğitim ortamı sağlamaktadır.
Bu bağlamda mesleki ve teknik eğitim gençlere sosyal başarı ve mülkiyet duygusu kazandırmaktadır. Bu nedenle gençleri eğitimleri süresince ekonomik yaşantılara donatmak ve mesleki yönden geliştirmek gerekmektedir.
2. Ekonomik Gereksinim
Ekonomik yönden Mesleki ve Teknik Eğitimi gerektiren başlıca hususlar vardır.Bunlar:
a. Ulusal kaynakların korunması ve değerlendirilmesi b. Çıraklık ve stajerlik sürelerini kısaltmak
c. Çalışanların kazançlarını artırmak d. İnsan gücü sağlamak
e. Yaşamda istikrar sağlamak f. Yatırımların karşılığını sağlamak g. Ulusal üretim gücünü yükseltmek h. İş gücünü tasarruflu kullanmak
i. Hızla değişen ekonomik yapıdan en iyi şekilde yararlanabilmek.
Mesleki ve teknik eğitim görmüş iş görenlerinin üretim yeteneği ve kazanç düzeyi yükselmektedir.
3. Bireysel Gereksinim
Bu hizmetten yararlanacak bireyler açısından bakıldığında farklı gereksinimlerin beş grup altında toplandığı görülmektedir:
Birinci Grup (13-18 yaş): tam gün öğrenim gören orta öğretim öğrencilerinin oluşturduğu gruptur. Bu gençlerin okullarını bitirdiklerinde bir mesleğe girebilmeleri ve bu
meslekte ilerleyebilmeleri için kendilerine gerekli bilgiyi, beceriyi ve davranışları kazandıracak programlara gereksinimleri vardır.
İkinci Grup : Orta eğitim sonrası düzeydeki genç ve yetişkinlerin oluşturduğu grup olup, bu bireylerin yüksek düzeyde mesleklere hazırlanma ya da mesleklerinde ilerleme gereksinimleri vardır.
Üçüncü Grup: ilk, orta ve lise çağında öğrenimini tamamlamadan okuldan ayrılmış ve iş hayatına atılmış bireylerin yarım gün okula devam ederek geçerli ve sürekli bir mesleğe hazırlanma olanağı verecek programlara gereksinimleri vardır.
Dördüncü Grup: yetişkinlerin oluşturduğu ve çalıştıkları mesleklerde gelişme gereksinimine ihtiyaç duyan bireyler için.
Beşinci Grup: Zamanla oluşan bedensel, zihinsel, sosyal ve psikolojik özürler nedeniyle çalışmaz duruma düşmüş mesleğini kaybetmiş özel sorunlu bireyleri kapsamaktadır.
4. Ulusal Gereksinim
Türk toplumunun bugünkü en önemli gereksinimi vasıflı teknik insan gücüdür. Bu nedenle eğitimin bu doğrultuda düzenlenmesi gerekir. Toplumda okuma yazma bilenlerin düşük oranda olması ve eğitim kaynaklarının sınırlılığı eğitimde önceliğin “zihinsel mükemmeliyet “ yerine “ekonomik, verimlilik” ilkesine verilmesini gerektirmektedir. Bu ise tüm yurtta iyi planlanmış, işlevsel bir mesleki ve teknik eğitim sisteminin geliştirilmesi ve etkili biçimde uygulanmasına bağlıdır.
E. MESLEKİ TEKNİK EĞİTİMLE GENEL EĞİTİM İLİŞKİSİ
Genel eğitim herhangi bir mesleki alana bağlı olmadan başarılı bir yaşam sağlamak için bireyin genel olarak geliştirilmesi sürecidir. Mesleki ve teknik eğitimde ise belirli bir meslek alanı ise ilgili bilgi, beceri ve alışkanlıkların kazandırılması esastır. Diğer bir değişle; mesleki ve teknik eğitim üretimi amaç edinir. Genel eğitim ise tüketimci niteliktedir.
Eğitim genel ve Mesleki – Teknik eğitim olarak iki kategoride düşünülünce mesleki ve teknik eğitimin daha çok belirli bir meslek alanıyla, genel eğitimde kültürle ilişkili olduğu ileri sürülmektedir. Bu hususta iki ayrı görüş vardır. Birincisi bu iki eğitim türünün birbirine karşıt olmadığı fakat ortak bir yönlerinin de bulunmadığı yönündedir. İkinci görüş ise, iki türün birbirine karşıt olduğu ileri sürülmektedir.
Birinci görüşe göre genel ve mesleki teknik eğitim programları bireyin eğitimde denge sağlayacak şekilde birleştirilmelidir. Amaçları yönünden bir eğitim programı, öğrenciyi ya da bir yurttaş olarak akıllı bir yaşam için, yetiştirmeye amaçlar, ya da etkili bir iş yaşamına hazırlamayı hedef alır. İçerik yönünden ya öğrenmek için gerekli yetenekleri kazandırmayı, yaşam hakkında gerekli temel bilgiler vermeyi kapsar ya da bir meslekle ilgili bilgi ve becerileri kapsar.
Genel eğitimle teknik eğitim hakkında ki görüşlerin felsefi, kavramsal ve sosyolojik yönlerden farklılık arz ettiği dikkati çekmektedir. Çeşitli görüşlere karşın bir eğitim programının mesleki ya da genel eğitim niteliğinde olduğunu saptamak mümkün görünmektedir. Bunun için söz konusu programı belirli öğeleri açısından bir değerlendirmeye tabi tutmak gerekmektedir(Alkan,2001:21-26).
F. SEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANINDA MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİMİN YERİ
1. Mevcut Durum :
1995 yılında 1137 olan fakülte, enstitü, yüksek okul ve meslek yüksek okulu sayısı, 1999 yılında 1492’ ye yükseltilmiştir. 1995-1996 öğretim yılı itibari ile yüzde 23,4 olan mesleki ve teknik eğitimde okullaşma oranı, 1999-2000 öğretim yıllında yüzde 22,8 olarak gerçekleşmiştir.
Kaynak yetersizliği, mevcut kaynakların etkin kullanılmaması ve sanayi ile iş birliğinin yeterince geliştirilememesi gibi nedenlerle mesleki ve teknik eğitimde plan hedeflerinin
gerisinde kalınmış, iş piyasasının ihtiyaç duyduğu nitelikli ve türde mesleki eğitim programları geliştirilmesinde yetersiz kalınmıştır.
Mesleki ve teknik eğitim kurumları ile çıraklık eğitim merkezlerinde başlatılan tam gün ve tam yıl eğitim projesi uygulaması çerçevesinde 1996-1999 döneminde toplam 118128 öğrenciye eğitim imkanı sağlanmıştır.
2. Amaçlar, İlkeler ve Politikalar
Öğrenci Sayısı ('000) Okullaşma Oranı (%) Öğrenci Sayısı ('000) Okullaşma Oranı (%) Öğrenci Sayısı ('000) Okullaşma Oranı (%) Mesleki v e Teknik Eğitim 946 23,4 938 22,8 1346 35,0 (1) Hedeflenen
Tablo 1
Eğitimde Sayısal Gelişmeler
1995 - 1996 1999 - 2000 2000 - 2005 EĞİTİM
KADEMESİ
Çizelge 1: Eğitimde Sayısal Gelişmeler
Ortaöğretim, okul türü yerine program türünü esas alan bir yapıya kavuşturulacak, meslek eğitimine geniş tabanlı bir temel eğitim programı ile başlanılacaktır.
Örgün ve yaygın mesleki teknik eğitime ağırlık verilecek, orta öğretimde mesleki teknik eğitimin payı arttırılacak, üniversitelere giriş sınavlarında normal liseler ile meslek ve teknik lise mezunları arasındaki farklı değerlendirilmeler kaldırılarak, mesleki ve teknik eğitimin yaygınlaşması teşvik edilecek, mesleki-teknik eğitim programlarının meslek standartlarına dayalı olarak yapılması sağlanacak ve çalışma hayatı ile işlevsel iş birliği geliştirilecek.
Meslek yüksek okulları ile mesleki ve teknik orta öğretim kurumları arasında program bütünlüğünün esas alan iş bölümü ve iş birliği kurulacak; nitelikli iş gücünün geliştirilmesinde önemli yeri olan meslek yüksek okullarında öğrencilerin uygulamalı eğitim almaları sağlanacaktır(D.P.T.,2001-2005).
G. MESLEKİ TEKNİK EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİ Mesleki ve teknik eğitim iş, birey ve eğitimden meydana gelen üç boyutlu bir bütündür. Mesleki ve Teknik Eğitimin başarısı eğitim süreci sonunda bireyde geliştirilen davranışların gerçek iş durumlarına uygunluğu ile orantılıdır. Bireyin eğitim süreci sonunda işe uyumu sağlamak ayrıntılı bir öğrenme öğretme planın geliştirilmesinin gerektirir.
Eğitim için yapılan planlamalar yönelik olduğu sonuca göre farklı kapsam ve özellikte olabilir. Bu planlamaların bir kısmı uzun süreli ve bir ekip çalışmasını gerektirecek özelliktedir. Eğitim planı ayrıntılı bir plan olup öğrenme öğretme durumları ile ilgili bütün unsurları bir sistem bütünlüğü içerisinde gösterir.
Mesleki ve Teknik Eğitimde bir ders için hazırlanan eğitim programında izlenecek genel strateji katı olmaktan çok esnek niteliktedir(Sezgin,2000:26-27).
Çizelge 2: Mesleki ve teknik eğitimde program geliştirme süreci.
İŞ ANALİZİ İŞ ANALİZİ GERÇEK DURUMU UYGUN MU? ÖĞRETİM ENVANTERİ -Devirsel İşlemler -Bilişsel İşlemler -Duyusal İşlemler İŞ HAYATININ İHTİYAÇLARI VE İMKANLAR HEDEF KİTLENİN İHTİYAÇLARI VE SINIRLILIKLAR PROGRAMIN GEÇİCİ AMAÇLARININ TESPİTİ
PROGRAMIN GEÇİCİ AMAÇLARININ KONTROLÜ -Eğitim Felsefesi
-Öğretim ve Öğretim İlkeleri -İşin Özellikleri
-Kaynaklar
PROGRAM AMAÇLARI
PROGRAM DEĞERLENDİRMESİNİNPLANLANMASI
PROGRAM KAPSAMININTESPİTİ
ÖĞRENME – ÖĞRETME FAALİYETLERİNİN DÜZENLENMESİ
DENEME VE DEĞERLENDİRME, TASARLANAN SONUÇLARA ULAŞILDI MI?
DENENMİŞ VE TEST EDİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
EVET HAYIR
EVET
1.İşin Tanımı
İş tanımlamalarında, görevin mahiyeti, temel üretim veya hizmet süreçleri, kullanılan teknikler makine, cihaz, takım ve malzemeler, iş için gerekli zihin ve beden gücü, çalışma ortamı, muhtemel iş kazaları ve meslek hastalıkları, işin etkinlikli yapılabilmesi için gerekli asgari eğitim seviyesi ile işin özelliklerini gösterecek diğer unsurlar yer alır. İş tanımlamaları pek çok gelişmiş ülkede belirli aralıklarla yapılan piyasa iş analizlerine göre geliştirilmekte ve yayınlanmaktadır. Milletlerarası kuruluşlarda zaman zaman bu tür analizleri yapmakta ve sonuçlarını yayınlamaktadır. Ülkemizde de Çalışma Bakanlığı’nın bu konuda çalışmaları vardır. Türk Meslek ve Sözlüğü bu çalışmaların ürünüdür.İş tanımı, program geliştirme sürecinde bireye kazandırılacak davranışları belirlemede temel unsur olan işin kapsam ve sınırlılıklarını göstermesi yönünden önemlidir.
2.İş Analizi
İş veya görev analizleri mesleki ve teknik eğitim programı geliştirme sürecinin en önemli basamaklarından birisidir. İşin öğretim gayesiyle sistematik analizi, işin etkinlikle yapılabilmesi için gerekli bilme, yapma ve iş alışkanlıklarıyla ilgili temel öğretim elemanlarını göstermesi bakımından önemlidir(Sezgin,2000:27).
3.İş Analizlerinin Kontrolü
İş tanımlamaları çerçevesinde yapılan iş veya görev analizleri doğru ve gerçek duruma uygun olduğu oranda program kapsamını belirlemede güvenilir bir envanterdir. Öğretim envanteri iş hayatında çeşitli sebeplerle meydana gelen değişmelere göre zaman zaman düzeltilmelidir. İş analizleri bu alanda yeterli olan ve analiz tekniklerini bilen kimselerce yapılır. Kontrol işleminde izlenecek başlıca yöntemler şunlardır:
a. Yazılı kaynaklarla karşılaştırma b. Uzmanların değerlendirmesi
c. İş analizi sonuçlarının alanda test edilmesi
Kontrol işleminde iş analizlerinin gerçek iş şartlarına uygun olup olmadığı sorusuna belirtilen yöntemlerle cevap aranır. Sorunun cevabı “EVET” ise iş için gerekli davranışları yansıtan öğretim envanteri geliştirilmiştir. Sorunun cevabı “HAYIR” ise iş tanımına gri dönülür.
4.Öğretim Envanterlerinin Düzenlenmesi
İş analizleri ile gerçek duruma uygunluğu kontrol edilen öğretim envanteri, işin etkinlikle yapılabilmesi için gerekli davranışları gösterir. Öğretim envanterinde yer alan unsurlar bilme, yapma ve iş alışkanlıkları yönünden tasnif edilerek, uygulama sıklığı, öğrenme güçlüğü ve önem derecesine göre sıralanır.
5.İş Hayatının İhtiyaçları
Sistem tasarımcısı, sistemin amaçlarını tespit etmeden önce iş hayatının program geliştirmeye konu olan mesleki insan gücü ihtiyacını nicelik ve nitelik yönünden incelenmelidir.
Sistem araçlarını kararlaştırılmasında önemli faktörlerden birisi de, sistemin uygulanacağı ortamın özellikleridir. Programın nerede hangi şartlarda uygulanacağı; hangi makine, alet, takım ve malzemelerin mevcut olduğu; programı uygulayacak öğretmenlerin yetişkinlik seviyesi analiz edilmelidir. Sistem tasarımı gerçek ihtiyaçlara, mevcut kaynaklar ve şartlara uygun olmalıdır. Gerçekçi olmayan program tasarımlarının başarılı sonuçlar vermesi beklenilemez(Sezgin,2000:29).
6.Hedef Kitlelerinin İhtiyaçları
Sistem amaçlarının tespitinde dikkate alınması gereken faktörlerden birisi de, eğitim sürecine katılması beklenilen öğrencilerin ihtiyaçlarıdır. Öğretme-öğrenme sisteminin temel
amacı, bireyde işe uygun yeterlikler kazandırmaktır. Öğrencinin eğitim sürecine gireceği durum analiz edilerek, sistem tasarımı, hedeflenen yeterliklere ulaşması için öğrenciye hangi ortamda nasıl yardım edilebileceği göz önünde bulundurularak geliştirilmelidir.
Eğitim sürecine katılacak öğrenciler, a. Mevcut yeterlikleri;
b. Akademik özgeçmişleri; c. Programa karşı ilgi ve istekleri;
d. Grup homojenliği yönünden incelenmelidir. Öğretme-öğrenme sisteminin, öğrencinin bu faktörler yönünden incelenmesinden ortaya çıkan sonuçlar da dikkate alınarak geliştirilmesi gerekir.
7.Sınırlılıklar
Gerçekçi bir sistem tasarımında temel sınırlayıcı faktörler dikkate alınmalıdır. Bu faktörleri dikkate almadan geliştirilen öğretme-öğrenme sistemlerinin başarıyla uygulanması güçtür. Sistem tasarımcısı mümkün olan durumlarda sınırlayıcı faktörleri bertaraf etmeye çalışmalı, bu mümkün olmaz ise, sistem bu faktörlere uyum sağlayacak biçimde geliştirilmelidir. Sınırlayıcı faktörlerin başında öğretim için ayrılan süre gelmektedir. İkinci grup sınırlayıcı faktörler ise, programın ilişkili olduğu üst sistemin özellikleri, izlenen eğitim politikası, uyulması gerekli kurallar, diğer öğretmenlerce uygulanacak aynı ve yakın özellikteki dersler arasında uyum sağlama ihtiyacı olarak belirtilebilir(Sezgin,2000:30).
8.Program Geçici Amaçlarının Tespiti
Nitelikleri ne olursa olsun, her sistemin belirli amaçları vardır. Sistem belirlenen amaçlara göre düzenlenir. Öğretme-öğrenme sistemi geliştirmenin başlıca aşamalarından birisi de amaçlarının tespitidir. Öğretme-öğrenme sisteminin amaçları, öğretim süreci sonunda öğrencilerden beklenilen davranışları gösterir. Amaçlar, sistem geliştirmede,
öğretimin kapsamının tespiti, uygulanacak yöntemlerin, kullanılacak makine, alet ve malzemelerin seçimi, kapsamın düzenlenmesi, eğitim etkinliğinin belirlenmesi yönünden önemlidir.
Mesleki ve teknik eğitim program geçici amaçları şu unsurlar dikkate alınarak tespit edilir:
a. İş hayatının ihtiyaç ve imkanları b. Hedef kitlenin ihtiyaçları
c. Sistemi etkileyen sınırlayıcı faktörler d. İş analizleri
9.Program Geçici Amaçlarının Kontrolü
İşin, hedef kitlenin ve iş hayatının ihtiyaç analizi ile sağlanan verilere dayalı olarak belirlenen program geçici amaçları, benimsenen mesleki eğitim felsefesine uygunluk yönünden kontrol edilmelidir. Eğitim felsefesi, program tasarımının yönünü ve önceliklerini belirleme yönünden önemlidir. Amaç seçiminde, benimsenen mesleki eğitim felsefesi bir ölçüt niteliğindedir. Geçici amaçlarının, mesleki eğitim felsefesi yönünden kontrolü yapılması gerekir ise düzeltme yapılmaktadır.
10.Değerlendirmenin Planlanması
Değerlendirme, öğretme-öğrenme sistemi tasarımı sırasında verilen kararların isabetliliğini belirlemek için sürekli veri toplama ve yorumlama süreci olarak tanımlanabilir. Bu tanım başlıca şu hususlara işaret etmektedir.1. Değerlendirme sürekli bir süreç olup, yalnızca eğitim sürecinin sonunda yapılan bir işlem değildir. 2. Değerlendirme belirli bir amaca yöneliktir. 3. Değerlendirme doğru ve uygun araçların kullanılmasını gerektirir(Sezgin,2000:32).
11.Program Kapsamının Tespiti
Program kapsamı, öğretim envanterlerinden belirli ölçütler dikkate alınarak seçilmelidir. Kapsam seçimi, amaçlar, hedef kitlenin ihtiyaç ve yetişkinlik seviyesi, diğer işlemlerin öğretimine temel oluşturma, imkanlar, süre, tekrarlanma sıklığı, kaynaklar ve tutarlılık ölçütlerine göre seçilmelidir.
12.Öğretme-öğrenme Faaliyetlerinin Düzenlenmesi
Eğitim amaçlarının gerçekleşebilmesi için öğretme- öğrenme durumlarının belirlenmesi ve düzenlenmesi gerekir. Bu düzenlemenin yapılabilmesi için öncelikle programın kapsamının iş analizine dayalı olarak geliştirilmiş olan öğretim öğretim envanterinden seçilmesi gerekir. Program kapsamı değişik biçimde düzenlenebilir. Kapsamın düzenlenmesinde ünite yaklaşımı etkinlikle kullanılmaktadır. Üniteler birbirleriyle ilişkili bilme, yapma ve iş alışkanlıkları konularından meydana gelen ve kendi içerisinde bütünlük gösteren öğretim birimleridir. Ünite yaklaşımı kapsamın düzenlenmesi, zaman planlaması, sistemin işleyişinin değerlendirilmesi ve öğrencinin öğrenmeye karşı güdülenmesi yönünden kolaylıklar sağlar. Mesleki ve teknik eğitim programlarının ünitelere ayrıştırılmasında, yaptırılacak proje, iş ve deneylerle temel üretim ve hizmet süreçleri, ölçüt olarak kullanılabilir(Sezgin,2000:34).
13.Programın Denenmesi
Program geliştirmede hazırlanan planın sistemli bir denemesi yapılmalıdır. Bu denemede öğretmen ve öğrenciden kendilerinden beklenilen etkinlikleri göstermeleri beklenir. Öğretmenin planlanan sonuçlara ulaşmada uygun öğrenme ortamını yaratması ve öğrenciyi amaçlar doğrultusunda davranmaya yönlendirmesi gerekir. Hazırlanan planda uygulamada ortaya çıkabilecek güçlüklerin üstesinden gelebilmek için esnek bir yaklaşım izlenmelidir. Planlamaya olabildiğince bağlı kalınmalı, ancak önceden tahmin edilemeyen
