SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ EĞĐTĐM BĐLĐMLERĐ ANABĐLĐM DALI
EĞĐTĐM YÖNETĐMĐ TEFTĐŞĐ PLANLAMASI VE EKONOMĐSĐ BĐLĐM DALI
Đ
LKÖĞRETĐM OKULLARINDA ÖRGÜTSEL ĐLETĐŞĐM
DÜZEYĐ ĐLE ÖĞRETMENLERĐN KARARA KATILMA
DAVRANIŞLARI ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐ
Ş
erife UYGUN TAKMAZ
YÜKSEK LĐSANS TEZĐ
Danışman
Yrd. Doç. Dr. Mustafa YAVUZ
SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ EĞĐTĐM BĐLĐMLERĐ ANABĐLĐM DALI
EĞĐTĐM YÖNETĐMĐ TEFTĐŞĐ PLANLAMASI VE EKONOMĐSĐ BĐLĐM DALI
Đ
LKÖĞRETĐM OKULLARINDA ÖRGÜTSEL ĐLETĐŞĐM
DÜZEYĐ ĐLE ÖĞRETMENLERĐN KARARA KATILMA
DAVRANIŞLARI ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐ
Ş
erife UYGUN TAKMAZ
YÜKSEK LĐSANS TEZĐ
Danışman
Yrd. Doç. Dr. Mustafa YAVUZ
T.C.
SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
BĐLĐMSEL ETĐK SAYFASI
Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.
T.C.
SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ
ÖNSÖZ
Okullarda karara katılma son derece önemli, önemli olduğu kadar da gerekli bir yönetim yaklaşımıdır. Çünkü kararların tek kişi tarafından alınıp, örgüt içindeki diğer kişilerin bunları kabullenmek ya da uygulamak durumunda kaldığı bir yönetim yaklaşımı demokratik bir yapıdan uzaktır. Ve kararların bu şekilde alındığı örgütlerin başarıya ulaşması da mümkün değildir.
Öğretmenler, eğitim sisteminin merkezinde yer alan ve eğitim ve öğretimin olumlu ya da olumsuz yönlerini en iyi bilen ve yaşayan kişiler öğretmenlerdir. Bundan dolayı, okul yöneticileri, okulda alınacak olan kararlara, öğretmenleri de doğrudan ya da dolaylı olarak ortak etmeli, onların görüşlerini belirtmesine olanak sağlanmalıdır.
Okullarda, örgüt içindeki ilişkileri koordine eden, örgütün iletişim ortamını şekillendiren okul yöneticileridir. Okul yöneticileri, sağlıklı bir iletişim ortamı oluşturmalıdır. Çünkü iletişimin sağlıklı olduğu örgütlerde, örgüt, içindeki bireyler o örgüt içinde hem psikolojik olarak hem de sosyal olarak rahat olacaklar ve bu rahatlık da okulun eğitim kalitesine yansıyacaktır. Bunun için, okul müdürleri, öncelikle kendileri iyi bir iletişim becerisine sahip olmalı ve okul içinde iletişimi kuvvetlendirici ortamın oluşturulması için çaba sarf etmelidir.
Göstermiş olduğu anlayış, rehberlik ve en önemlisi sahip olduğu vizyon ve bilgiler ile sağladığı çok değerli katkılarından dolayı tez danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Mustafa YAVUZ’a, çok özel teşekkür ediyorum.
Yüksek lisans eğitimim süresince kişisel gelişimime katkıda bulunan hocalarıma, Iğdır’da anketleri öğretmenlere uygulamamda büyük kolaylık sağlayan Iğdır Đl Milli Eğitim Müdürü Sayın Selahattin ŞĐMŞEK’e, öğrenimim süresince her anlamda bana destek olan aileme ve eşim Tuncay TAKMAZ’a çok teşekkür ederim.
T.C.
SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Adı Soyadı Şerife UYGUN TAKMAZ Numarası: 064216011001 Ana Bilim /
Bilim Dalı
Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı / Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı
Ö ğ re n ci n in
Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mustafa YAVUZ Tezin Adı
Đlköğretim Okullarında Örgütsel Đletişim Düzeyi Đle Öğretmenlerin Karara Katılma Davranışları Arasındaki Đlişki
ÖZET
Đlköğretim Okullarında Örgütsel Đletişim Düzeyi Đle Öğretmenlerin Karara Katılma Davranışları Arasındaki Đlişki
Bu araştırmada ilköğretim okullarında örgütsel iletişim düzeyleri ile öğretmenlerin okulda alınan kararlara katılma düzeyleri karşılaştırmalı ilişkisel tarama modeline uygun olarak incelenmiştir. Araştırmada karara katılma ölçeği ile örgütsel iletişim ölçeği kullanılmıştır.
Araştırmanın evrenini, Konya ve Iğdır illerinde, 2007- 2008 eğitim öğretim yılında görevli bulunan öğretmenlerin tamamı oluşturmaktadır.
Araştırmanın örneklemini, araştırmanın yapıldığı 2007- 2008 eğitim öğretim yılında Konya ve Iğdır illerinde görev yapan tesadüfî örneklemle seçilen öğretmenler oluşturmaktadır.
Verilerin çözümlenmesinde, aritmetik ortalama, standart sapma, ANOVA, regresyon analizi, korelasyon analizi, Tukey HSD testi kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda elde edilen bulgular aşağıda özetlenmiştir.
Đlköğretim Okulu öğretmenlerinin kararlara katılmaları ile örgütsel iletişim algıları arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Buna göre ilköğretim okulu öğretmenlerinin okulda karara katılma davranışları arttıkça, örgütsel iletişim algıları da artmaktadır.
Đlköğretim Okulu öğretmenlerinin, karara katılma durumları, örgütsel iletişim düzeylerini etkilemektedir.
Öğretmen sayısı 1- 10 olan okullarda ve öğretmen sayısı 11- 20 olan okullarda öğretmenlerin örgütsel iletişim düzeylerinin, öğretmen sayısı 21 ve üzeri olan okullardaki öğretmenlerden daha olumlu olduğu belirlenmiştir.
Đlköğretim Okulu öğretmenlerinin, yönetimsel karara katılma davranışı, okuldaki öğretmen sayısına, öğretmenlerin öğrenim durumlarına ve yaşlarına göre farklılaşmamaktadır.
Đlköğretim Okulu öğretmenlerinin, karara katılma düzeyleri, okuldaki öğretmen sayısına, öğretmenlerin öğrenim durumlarına ve yaşlarına göre farklılaşmamaktadır.
Đlköğretim Okulu öğretmenlerinin, örgütsel iletişim algıları, okuldaki öğretmen sayısına, öğretmenlerin öğrenim durumlarına ve yaşlarına göre farklılaşmamaktadır. Đlköğretim Okulu öğretmenlerinin öğretimsel karara katılma düzeyleri, öğretmenlerin öğrenim durumlarına ve yaşlarına göre farklılaşmamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Örgüt, iletişim, örgütsel iletişim, karar, karara katılma, algı düzeyi
T.C.
SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Adı Soyadı Şerife UYGUN TAKMAZ
Numarası: 064216011001
Ana Bilim / Bilim Dalı
Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı / Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı
Ö ğ re n ci n in
Danışmanı Yard. Doç. Dr. Mustafa YAVUZ Tezin Đngilizce Adı The relationship between the level of
organizational communication and the manners of the teachers in decision involment in the primary schools
SUMMARY
The relationship between the level of organizational communication and the manners of the teachers in decision involment in the primary education schools.
In this study, the relationship between the level of organizational communication and the manner of the teachers in decision involment taken on in the schools has been searched according to the survey model of comparative relational. In the research, it was used the scale of decision involment and the scale of organizational communication.
The environment of the research has been formed by all the teachers worked in Konya and Iğdır during the period of 2007- 2008 Academic Sension Education and Teaching.
The illiustration of the research has been formed by the teachers chosen with the random illustration and worked in Konya and Iğdır in the period of 2007- 2008 Academic Sension Education Teaching.
Arithmetic means, standart deviation, t-testing, ANOVA, the analysis of regression, the analysis of correlation, the test of Tukey HSD have been used in analysis of the data
Evidences obtained at the end of the research have been summarized below.
It was seen a meaningful relationship between the decision involment and organizational communiciation perception of the teachers working in the elementary schools. According to this, the more increasing the attitudes decision involments at school of the teachers working in the elementary school, the more increasing their organizational communication perceptions.
The decision involment situations of the teachers working in the elementary school have affected on their organizational communication levels. It was determined that the organizational communication levels of the teachers in the schools having number of teachers between 1 and 10 and in the schools having number of teachers between 11 and 20 were more positive than the teachers in the schools having number of twenty and more.
The managerial decision involment attitude of the teachers working in the Elementary Education has not differentiated according to number of the teachers in the school and their education levels and ages
The decision involment attitude of the teachers working in the Elementary Education has not differentiated according to number of the teachers in the school and their education levels and ages.
The organizational communication perceptions of the teachers working in the Elementary Education have not differentiated according to number of the teachers in the school and their education levels and ages. The educational decision involment levels of the teachers working in the Elementary Education have not differentiated according to their education levels and ages.
Key words: Organization, communication, organizational communication, decision, decison involment, the level of perception.
ĐÇĐNDEKĐLER
Bilimsel Etik Sayfası………...i
Kabul Sayfası……….ii Önsöz………iii Özet………...iv Summary………...vi Đçindekiler………...viii Tablolar Listesi……….xi Şekiller Listesi……….xiii Birinci Bölüm 1.GĐRĐŞ………...…...1 1.1. PROBLEM………...1 1.2. ARAŞTIRMANIN AMACI………4 1.3. ALT AMAÇLAR………4 1.4. ARAŞTIRMANIN ÖNEMĐ………5 1.5. SAYILTILAR……….6 1.6. SINIRLILIKLAR………6 1.7. TANIMLAR……….…...6 Đkinci Bölüm 2. KURAMSAL ÇERÇEVE………...7 2.1. Örgüt ………...7 2.2.Đletişim………..8 2.2.1. Đletişim Süreci………...9 2.2.2. Đletişim Türleri………11
2.2.2.1. Kişi Đçi Đletişim………...11
2.2.2.2. Kişiler Arası Đletişim………...12
2.2.2.4. Örgütsel Đletişim……….16
2.2.2.4.1.Örgütsel Đletişim Türleri………...18
2.2.2.4.1.1. Formal Đletişim………18
2.2.2.4.1.1.2. Yukarıdan Aşağıya Đletişim………...18
2.2.2.4.1.1.3. Aşağıdan Yukarıya Doğru Đletişim……...19
2.2.2.4.1.1.4. Yatay Đletişim………20
2.2.2.4.1.1.5. Çapraz Đletişim………...21
2.2.2.4.1.2. Đnformal Đletişim………..22
2.2.2.4.2. Örgütsel Đletişim Yöntem ve Araçları………...23
2.2.2.4.2.1.Yazılı Đletişim Yöntem ve Araçları………..23
2.2.2.4.2.2. Sözlü Đletişim Yöntem ve Araçları………..24
2.2.2.4.2.3. Sözsüz Đletişim Yöntem ve Araçları………...25
2.2.2.4.2.4. Görsel Đletişim Yöntem ve Araçları………26
2.2.2.4.3. Örgütsel Đletişimin Engelleri………...26
2.2.2.4.4. Eğitimde Örgütsel Đletişim………...28
2.2.2.4.5. Örgütsel Đletişimin Önemi………...29
2.3. Karara Katılma………..32
2.3.1.Yönetim Kuramlarında Karara Katılma………...33
2.3.2. Düşünce Kuramlarında Karara Katılma………...35
2.3.2.1. Demokratik Kuramda Katılma………...35
2.3.2.2. Sosyalist Kuramda Katılma………35
2.3.2.3.Verimlilik ve Etki Kuramında Katılma………...36
2.3.2.4. Đnsan Gelişimi ve Büyümesi Kuramında Katılma………..36
2.3.3.Yönetim Süreçlerinde Katılma………36
2.3.3.1. Karar Verme Süreci ve Katılma ………36
2.3.3.2. Planlama Süreci ve Katılma………37
2.3.3.3. Örgütleme Süreci ve Katılma………...38
2.3.3.4. Eşgüdümleme Süreci ve Katılma………....38
2.3.3.6. Değerlendirme Süreci ve Katılma………...40
2.3.4. Karara Katılmanın Faydaları………..41
2.4. Đlgili Araştırmalar………...46
2.4.1. Karara Katılma Araştırmaları………...46
2.4.2. Örgütsel Đletişim Araştırmaları……….64
Üçüncü Bölüm YÖNTEM………71
3.1. Araştırmanın Modeli………71
3.2. Evren ve Örneklem………..71
3.3. Veri Toplama Aracı……….71
3.3.1. Karara Katılma Ölçeği………..72
3.3.2. Örgütsel Đletişim Ölçeği………73
3.4. Veri Toplama Aracının Uygulanması……….74
3.5.Verilerin Analizi Đçin Kullanılan Đstatistiksel Teknikler………..74
Dördüncü Bölüm BULGULAR………...…75 Beşinci Bölüm TARTIŞMA VE YORUM………..…...91 Altıncı Bölüm SONUÇ VE ÖNERĐLER……….101 KAYNAKLAR………...104 EKLER………...114
Karara Katılma Ölçeği………115
Örgütsel Đletişim Ölçeği……….117
Đzin ve Onaylar………...119
TABLOLAR LĐSTESĐ
Tablo 1- Örgütsel Đletişim Ölçeği Madde Faktör Yük Değerleri………74 Tablo 2- Örneklem Grubun Araştırmada Yer Alan Bağımsız Değişkenlere Göre Dağılımı………...75 Tablo 3- Đlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Đletişim Algıları Đle Karara Katılma Davranışları………76 Tablo 4- Đlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Đletişim Algıları Đle Karara Katılma Davranışları Arasındaki Đlişkiyi Gösteren Çoklu Doğrusal Regresyon Sonuçları……….78 Tablo 5- Öğretmenlerin Öğretimsel Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmen Sayısına Göre ANOVA Sonuçları...79 Tablo 6- Öğretmenlerin Yönetimsel Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmen Sayısına Göre ANOVA Sonuçları...80 Tablo 7- Öğretmenlerin Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmen Sayısına Göre ANOVA Sonuçları…………..81 Tablo 8- Öğretmenlerin Örgütsel Đletişim Algıları Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmen Sayısına Göre ANOVA Sonuçları…………..82 Tablo 9- Öğretmenlerin Öğretimsel Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmenlerin Öğrenim Durumuna Göre ANOVA Sonuçları………...83 Tablo 10- Öğretmenlerin Yönetimsel Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmenlerin Öğrenim Durumuna Göre ANOVA Sonuçları………...84 Tablo 11- Öğretmenlerin Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmenlerin Öğrenim Durumuna Göre ANOVA Sonuçları………...85
Tablo 12- Öğretmenlerin Örgütsel Đletişim Algıları Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmenlerin Öğrenim Durumuna Göre ANOVA Sonuçları………...86 Tablo 13- Öğretmenlerin Öğretimsel Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmenlerin Yaşlarına Göre ANOVA Sonuçları………...87 Tablo 14- Öğretmenlerin Yönetimsel Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmenlerin Yaşlarına Göre ANOVA Sonuçları………...88 Tablo 15- Öğretmenlerin Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmenlerin Yaşlarına Göre ANOVA Sonuçları…...89 Tablo 16- Öğretmenlerin Örgütsel Đletişim Algıları Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmenlerin Yaşlarına Göre ANOVA Sonuçları…...90
ŞEKĐLLER LĐSTESĐ
Şekil- 1 Đletişim süreci………9
Şekil- 2 Kişiler Arası Đletişim Süreci………...13
Şekil- 3 Kitle Đletişim Süreci………15
Şekil– 4: Yukarıdan Aşağıya Đletişim………..18
Şekil– 5: Aşağıdan Yukarıya Doğru Đletişim………...19
Şekil- 6: Yatay Đletişim……….20
BĐRĐNCĐ BÖLÜM 1. GĐRĐŞ
Bu bölümde, araştırmanın problemi, amacı, alt amaçları, önemi, varsayımları ve araştırma ile ilgili bazı kavramların tanımlarına yer verilmiştir.
1.1. PROBLEM
Eğitim, yaşam süresince bireylerin, buna bağlı olarak da toplumların en önemli konularından birisini oluşturmaktadır.
Đletişim, eğitimde en önemli süreçlerden biridir. Demokrasinin de temel koşuludur. Đletişim olmadan demokrasi olamaz. Eğitim yönetiminde iletişim olgusuna formal ve informal iletişim açısından bakılabilir. Formal iletişim bir okulun bürokratik-hiyerarşik yapısında üstten alta ve alttan üste anlam aktarımıyla gerçekleşir. Emirler, duyurular, genelge ve yönergeler, evraklar, zarflar gider gelir. Formal iletişim, yasaların öngördüğü çerçeve esas alınarak gerçekleştirilir. Đnformal iletişim ise eğitim örgütü içindeki bireylerin doğal olarak gerçekleştirdiği birinci grup iletişimidir (Akdağ, 2002: 4). Aydın’ ın söylediği gibi, “ ...informal iletişim ağına kulak veren bir yönetici, iş görenlerin ilgi ve çıkarlarını, örgüte ve sorunlarına ilişkin tutumlarını öğrenebilir...” Đletişim, karşılıklı işleyen bir süreç olduğundan mutlaka dönüt almak gerekmektedir. Okul örgütlerinde dönüt özellikle önemlidir; çünkü gereken revizyon ve reformları gerçekleştirmede birincil anahtardır. Okulun yönetilmesi sürecinde, eğitim yöneticisinin önem vermesi gereken temel noktalardan biri iletişim sürecini doğru ve şeffaf bir biçimde işletmektir. Çünkü insanın çalıştığı bir işyerinde kendi iş alanıyla ilgili tüm bilgileri zamanında ve net bir biçimde öğrenmeye hakkı vardır. Formal iletişimi gerçekleştirirken anlam bozulmasını olabildiğince önlemek gerekmektedir. Eğitim örgütlerinde iletişim sürecinde katılma boyutunu gerçekleştirmek için, iletişimde açıklık temel alınmak durumundadır. Böylece, bir okul örgütünde
olup bitenden öğretim kadrosunun haberdar olması ve onların görüşlerini belirtmesine olanak sağlanması gerçekleştirilmiş olur. Bu sayede, örgüt üyelerinin örgütün politikasının ve planlarının oluşturulmasına katılması gerçekleştirilebilir (Aydın, 1998: 152; Aktaran: Akdağ, 2002: 4).
Sivil toplum olabilmenin yolu, iletişimden korkmamak ve onu kısıtlamamaktan geçer. Türkiye hem genel ülke yönetimi düzeyinde hem de alt kurumsal düzeylerde çeşitli kalkınma ve reform planlarını dünyada ilk defa yapan ve uygulayan bir ülke olmasına karşın, istikrarlı ve kararlı bir işleyişe bir türlü ulaşamamıştır. Bunun nedeni, sanıyorum ki önce, bireysel siyasi çıkarlar ve sonra da planlama sürecinde iletişim engellerinden kaynaklanan örgütleme ve eşgüdümlüme eksikliğidir. Eğitim örgütü olarak okullarda da benzer sorunları görmekteyiz. Okul yöneticisinin makam tutkusu bireysel planlamayı öne çıkarmakta ve böylelikle doğal örgütü oluşturan personelle iletişim hoş olmayan bir duruma gelmektedir. Sağlıklı iletişimin olmadığı ve demokratik bir topluluk bilinciyle, katılımcı olarak alınmamış kararların hüküm sürdüğü bir okul örgütünde, kararları, ya otoriter bir yönetme tarzıyla uygulamak olasıdır ya da kararlar toplamı sürecini imleyen planlama havanda su dövmekten ileriye gitmez (Aydın, 1998: 135).
Demokrasinin özü yönetilenlerin yönetime katılmasıdır. Bir örgütte yönetilenler ne denli yönetsel kararlara katılıyor ise örgütün demokratikleşmesi o kadar artmaktadır. Yönetilenlerin katılmasıyla örgütün gücü, katılmanın niteliği oranında artmaktadır. Böyle bir katılmaya gerekliliğin en yüksek olduğu sistemlerden biri de Türk Eğitim Örgütü’dür (Başaran, 1986: 117) .
Eğitimde demokratik liderlik iletişim ve onun öğelerini bilmeyle gerçekleşir. Eğitim lideri okul içi ve okul dışı iletişimi çok iyi sağlamalıdır. Formal iletişimle beraber informal iletişimi de kullanmalıdır. Girişimi başkalarından önce ele almalı, çevresindekilerin katılma ve işbirliğini sağlamalı, çevredeki liderleri de çalışanlara katmalı, katılanları güdülemeli, söylentilere gerçeklerle engel olmalı, iletişim engellerini bilmeli, her iletişim araçlarından yararlanmalıdır. Đletişimde başarılı olmayan yöneticinin okulda demokratik bir iklim oluşturması mümkün değildir. Bunun için demokratik liderlikte iletişimin önemi oldukça fazladır (Yörük ve Kocabaş: 2001: 3) .
Öğretmenler, okulda yapılan eğitim etkinliklerinin merkezinde yer aldıkları için eğitim sisteminde ya da çalıştıkları okullarda yapılan
değişikliklerden en fazla etkilenen konumdadırlar. Okul içerisinde yapılacak değişikliklerde ve uygulamalarda onların da görüşlerinden ve fikirlerinden yararlanılması, okulun dirik kalmasına katkıda bulunabilir; kendisine değer verildiğini, görüşlerinin dikkate alındığını gören öğretmenin görevine daha sıkı bağlanmasını sağlayabilir (Aslan, 1990: 127).
Öğretmenin okul içerisinde alınan kararlara katılması; yaratıcılığının desteklenmesi ve sorumluluk yüklenmesi anlamlarını da taşıdığından kendisine değer verildiğine de inanmasını sağlayarak onun işten elde ettiği doyumu etkileyebilir. Böylece öğretmenlerin karar sürecine katılmaları, öğretmenden alınacak verimin artmasına katkıda bulunabilir. Okulda eğitimin merkezinde yer almasından dolayı öğretmen kuşkusuz eğitimle ilgili sorunları, beklentileri, aksaklıkları yerinde ve anında görme imkânına sahiptir. Dolayısıyla, öğretmenlerin karar sürecine katılmaları eğitimin niteliğini de arttırabilir (Gürkan, 2006: 18).
Türkiye’de örgütsel iletişim ve karara katılma arasındaki ilişkiyi ele alan araştırma oldukça azdır. Çalışmanın, bu alanda önemli bir açığı kapatacağı, hem eğitim yöneticilerine hem de araştırmacılara yol göstereceği kanaatindeyim.
Yukarıda sözü edilen nedenlerden, dolayı ilköğretim okullarında örgütsel iletişim düzeyi ile öğretmenlerin okulda alınan kararlara katılmaları arasındaki ilişki araştırılmaya değer görülmüştür.
1.2. ARAŞTIRMANIN AMACI
Bu araştırmanın genel amacı; ilköğretim okullarında örgütsel iletişim düzeyi ile öğretmenlerin okul düzeyinde alınan kararlara katılma algıları arasındaki ilişkinin tespiti ve örgütsel iletişim düzeyi ile öğretmenlerin okul düzeyinde alınan kararlara katılma algıları arasındaki farklılığın, öğretmenlerin demografik özelliklerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymaktır.
1.3. ALT AMAÇLAR
1. Đlköğretim Okulu öğretmenlerinin örgütsel iletişim algıları ile karara katılma davranışları arasında ilişki var mıdır?
2. Đlköğretim Okulu öğretmenlerinin karara katılma durumları, örgütsel iletişim düzeylerini etkilemekte midir?
3. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin öğretimsel kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmakta mıdır?
4. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin yönetimsel kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmakta mıdır?
5. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin karara katılma davranışı okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmakta mıdır?
6. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmakta mıdır?
7. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin öğretimsel kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmakta mıdır?”
8. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin yönetimsel kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmakta mıdır?
9. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmakta mıdır?
10. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları, okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmakta mıdır?
11. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin öğretimsel kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmenlerin yaşlarına göre farklılaşmakta mıdır?
12. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin yönetimsel kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmenlerin yaşlarına göre farklılaşmakta mıdır?
13. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmenlerin yaşlarına göre farklılaşmakta mıdır?
14. Đlköğretim okulundaki öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları, okuldaki öğretmenlerin yaşlarına göre farklılaşmakta mıdır?
1.4. ARAŞTIRMANIN ÖNEMĐ
Okullar, eğitim sistemi içerisinde çok önemli bir yere sahip olan örgütlerdir. Alınacak kararlar ve uygulamalar örgütteki tüm bireyleri etkileyeceğinden, okul müdürünün bu kararları alırken ve uygularken ortaya koyacağı tutum ve davranışlar çok önemlidir.
Bu araştırmanın ilköğretim okullarında öğretmenlerin karar sürecine katılımını ve böylelikle örgütsel iletişim düzeyini de geliştirmeye yönelik çalışmalara ışık tutacağı düşünülmektedir.
Araştırmanın ilköğretim kurumlarında görev yapan yöneticilere, öğretmenlere ve bu kurumlardaki sorunlara kalıcı çözümler getirmek isteyen araştırmacı ve yöneticilere katkıda bulunulacağı umulmaktadır. Araştırmada elde edilen bulgular doğrultusunda verilebilecek seminerler doğrultusunda, okullarda öğretmenleri daha aktif kılmak, öğretmenlerin yöneticilerle arasındaki hem de öğretmenlerin kendi aralarındaki iletişimi kuvvetlendireceği, hareketlendireceği düşünülmektedir.
Bunun dışında, okul yöneticilerinin öğretmenleri karar sürecine dâhil etme, örgütsel iletişim düzeyini yükseltme konusundaki yeterliliklerini belirlenmesi, düzenlenecek hizmet içi eğitimler ve yönetici hazırlama eğitimlerinde, öğretim programının hazırlanmasında bir veri olarak kullanılabilecektir.
Ayrıca, örgütsel iletişim ile karara katılma arasındaki ilişki adı altında yapılmış, herhangi bir araştırma olmaması da araştırmayı önemli kılan başka bir unsurdur.
1.5. SAYILTILAR
1.6. SINIRLILIKLAR
1. Bu araştırma, 2007- 2008 eğitim öğretim yılında Konya ve Iğdır illerinde görev yapan ilköğretim öğretmenleri ile sınırlıdır.
1.7. TANIMLAR
Örgüt: Đnsanlar bir arada çalışırken var olan ilişkiler, erk, hedefler, roller, eylemler, iletişim ve benzer öğelerin bir yapısıdır (Başaran, 1989: 90)
Đletişim: Đletişim, insanların birbirlerine anlam gönderme ve birbirlerini yanıtlama sürecidir (Başaran, 1989: 282).
Örgütsel Đletişim: Örgütte bir mesajın, bir kişiden başka bir kişiye ya da kişilere, direkt sözlü, yazılı veya sözsüz kanallardan veya indirekt yollarla iletilme ve alınma sürecidir ( Bakan ve Büyükbeşe, 2004: 3).
Örgütsel iletişim Algısı: Örgüt içindeki bireylerin, örgütün iletişim ortamına ilişkin bakış açısı.
Karar: Örgütte her türlü değişikliği yapmak amacı ile başvurulan kurumlaşmış ve toplu bir süreçtir (Bursalıoğlu, 2005: 82).
Karara Katılma: Örgüt içinde alınacak olan kararlarda, örgütün diğer bireylerinin de söz sahibi olması.
ĐKĐNCĐ BÖLÜM
Bu bölümde, araştırma konusunun kavramsal temelleri ve ilgili araştırmalara yer verilmiştir.
2. KURAMSAL ÇERÇEVE
2.1. Örgüt
Örgüt kavramı; sosyoloji, antropoloji, psikoloji, sosyal psikoloji, kamu yönetimi, siyaset bilimi gibi, değişik bilim dallarının ilgi alanına girmiş, böylece bu bilimlerin her birinin kendi bakış açısından anlam kazanmış ve değişik pek çok tanımları yapılmış olan bir kavramdır (Şişman, 2002: 39).
Örgüt, örgütsel amaçların gerçekleştirilmesi amacıyla oluşturulmuş yapıyı, yönetim bu yapının planlar, politikalar ve stratejiler çerçevesinde işletilmesini de ifade eder. Örgütte meydana gelen olaylar, karşılıklı (interaktif) olarak birbirine bağımlıdır. Örgütsel iletişim, örgütte çalışan kişi ve grupların, kurumun ortak amaçları doğrultusunda gerçekleştirdikleri ileti alışverişidir (Tutar, 2003: 115).
Taymaz (1994: 749) ise örgütlerin amacını, toplumun gereksinim duyduğu bilirli mal veya hizmeti üretecek kazanç sağlamaya yönelik hedefler olduğunu ifade etmiştir.
Örgütün formal ve informal olmak üzere iki tür yapısı vardır. Formal (biçimsel-resmi) örgüt yapısı, belirli bir amaç istikametinde, önceden planlanmış ve bilinçli olarak oluşturulmuş ilişkiler topluluğu şeklinde ortaya çıkar. Đşlerin nasıl gruplandığını, kimin kime karşı sorumlu olduğunu, mevkiler ve ünvanlarını, personelin örgüt içindeki yerini belirleme olanağı bulunmasına karşılık, işlerin tanımını, örgütte ne tür bir yönetim tarzının uygulandığını, her kademenin sahip olduğu yetkiyi ve fiili haberleşme düzeyini belirleme olanağı bulunmamaktadır. Đnformal örgüt ise biçimsel örgüt yapısındaki kademe ve mevkilerin çalışanlarca doldurulması neticesinde oluşan ve herhangi bir ön planlama ve bilinçli bir düzenleme evresi olmayan,
ancak bireyler arası ilişkiler sonucu oluşan bir yapı olarak ifade edilebilir (Şimşek, 2002: 137).
Örgütler bireylerden meydana geldiği için anlaşılır bir yapının oluşturulması için ve işlerin doğru bir şekilde yürütülmesi için, iletişim, her yerde gerekli olduğu gibi örgütlerde de gereklidir (Geçimli, 2007: 8).
2.2. Đletişim
Đletişim konusunu inceleyen birçok yazar çeşitli tanımlar yapmaktadırlar. Ancak hemen hemen tüm tanımların aynı paralellikte olduğu görülmektedir.
Đletişim (bildirişim, haberleşme) Latince “Communis” sözcüğünden türetilmiş olan “Communication” kavramının karşılığı olarak kullanılmaktadır. Đletişim, ortak göstergelerle anlamların ortaklaştırılması sürecini ifade eder (Türkmen, 1992: 10).
Đletişim, düşünce ve bilginin herkesçe aynı biçimde ve değerde anlaşılır hale getirilmesi, paylaşılması ve karşılıklı etkinin sağlanmasıdır (Kongar, 1979: 271).
Đletişim, insanların birbirlerine anlam gönderme ve birbirlerini yanıtlama sürecidir (Başaran, 1989: 282).
Đletişim esasen bir kişinin diğer kişiyle bağlantı kurma yoluyla kendini anlatmasıdır. Daha resmi bir şekilde açıklayacak olursak, iletişim, anlamların insanlar arasında ortak sembollerin kullanılmasıyla yer değiştirdiği bir işlemdir (Adair, 2003: 13)
Đletişim, bir göndericiden alıcı ya da alıcılara bilgi aktarımıdır. Burada önemli olan alıcı ya da alıcılar tarafından bu bilgilerin doğru olarak anlaşılmasıdır (Üçok, 1993: 143).
Đletişim, Enformasyon, düşünce, bilgi ve tutumların anlaşmayı gerçekleştirebilecek ortak bir dil aracılığı ile kişiler, gruplar veya toplumlar arasında aktarılmasını gerçekleştiren dinamik bir süreçtir (Yumlu, 1990: 14; Aktaran: Deryakulu, 1992: 78).
Đletişimi kısaca, “bilgi üretme, aktarma ve anlamlandırma süreci” olarak tanımlayabiliriz (Dökmen, 2005: 19).
Đletişim öncelikle bütün canlı varlıkların yaşam gereğidir. Đletişimin ortadan kalkması canlıların örgütlü ve fiziksel yaşamının son bulması demektir. Đletişim ancak insanların herhangi bir nedenle yok olması veya yok edilmesiyle ortadan kalkabilir. Canlıların ve insanın olduğu yerde yaşam etkinliği vardır ve bu etkinlikten dolayı da iletişim vardır. Đletişim, canlıların, insan yaşamının ve ilişkisinin varlığı ve sürdürülmesinin temel koşuludur.
Örgüt demek görevsel insan beraberliği demektir. Bu beraberliğin olması ve yürütülmesinin zorunlu koşullarından biri de iletişim olduğu için örgüt, iletişimle gerçekleşen yerdir. Örgütün var olabilmesi ve ayakta kalabilmesi için iletişim zorunlu bir nedenselliktir.
2.2.1. Đletişim Süreci
Đletişim, bireyler ve kurumlar arasında, ortak paydalarda anlaşma ve uzlaşmak amacıyla, bilgi düşünce, veri ve duygu alışverişi veya aktarımı şeklinde tanımlanabilir (Şimşek, 1999: 183).
Şekil- 1 Đletişim süreci
Đletişim süreci, gönderici, mesaj, kanal, gürültü, alıcı, algılama- değerleme ve geri beslemeden oluşur. Bu sürecin etkili bir şekilde işlemesi için mesajı ileten bir göndericinin olması, göndericinin göndereceği mesajı sembollere dönüştürüp yani mesajı kodlayıp, uygun aracın seçilerek, seçilen kanal aracılığıyla, gürültü gibi dış faktörleri dikkate alarak alıcıya ulaştırması, alıcının mesajı çözüp algılayarak, değerlendirmesi ve geribildirimde bulunması gerekir.
Đletişimi başlatan göndericidir. Đletişim bir çaba harcamayı gerektirir. Vericinin, iletişim çabasına gitmeyi göze alabilmesi için, bir amacının olması gerekir. Bu amaç vericinin bir gereksinmesini doyurmak, bir sorununu çözmek ya da bir merakını gidermek olabileceği gibi karşıdakini hoşnut etmek, hoşça zaman geçirmek için de olabilir.
Bir anlamın duyu organları ile alınabilecek niteliğe dönüştürülmüş biçimine mesaj denir. Mesaj, iletişimin türüne göre farklı şekillerde olabilir. Konuşulan diller, yazılı ifadeler, çeşitli resim ve grafikler, sözsüz olarak iletilen her türlü hareket, jestler ve mimikler yerine ve zamanına göre birer mesaj olarak karşımıza çıkmaktadırlar (Tevrüz vd., 1999: 160).
Anlam iletiye dönüştürüldükten sonra iletinin, alıcıya iletilmesi gerekir. Đletiyi alıcıya götüren, ulaştıran aracıya kanal denir. Eğer ileti verici ile alıcının yüz yüze konuşmasıyla iletilecekse taşıyıcıya gerek kalmaz. Taşıyıcı yüz yüze olmayan iletişimde gereklidir. Đleti alıcının duyu organlarınca duyulmuş ve algılanmış ise, yaptığı tepkiyi vericiye iletmesi gerekir. Alıcının iletiye karşı yaptığı tepkinin verici tarafından algılanan kesimine dönüt denir.
Đletişimin gerçekleştiği ortamlarda iletişimin sağlıklı işlemesini engelleyen öğeler söz konusudur. Bu öğeler iletişim sürecinde gürültü olarak tanımlanmaktadır.
Gürültü, iletişim sürecinde oluşan ve iletişimin bozulmasına yol açan, iletişimin doğruluğunu ve güvenilirliğini zedeleyen negatif öğedir.
Đletişim sürecinde gürültü üç şekilde ortaya çıkar (Usluata, 1994: 16): — Hedefin kaynağa ya da iletiye karşı direnmesi
— Đletişim sürecine çevreden katılan fiziksel gürültü — Hedefteki ilgi dağılışı
Etkili bir iletişim için, vericinin anlatmak ve paylaşmak istediğini en iyi ve etkili biçimde anlatılabilecek simgeleri seçme ve bunları uygun bir kanalla alıcıya iletmesi sorumluluğuna koşut olarak; alıcının da bu simgelerin neyi anlattığını kavraması ve simgeleri vericinin kafasındaki anlama uygun bir biçimde anlamlandırması sorumluluğu vardır (Sever, 1998: 52).
2.2.2. Đletişim Türleri
Dökmen’e (2005: 21) göre, iletişimin dört türü vardır. Bunlar; kişi içi iletişim, kişiler arası iletişim, örgüt içi iletişim, kitle iletişimidir. Bu türleri kısaca açıklamaya çalışalım.
2.2.2.1. Kişi Đçi Đletişim
Kişi-içi iletişim kişinin kendisini merkeze alır ve kişi bu iletişim türünde hem kaynak hem de hedef konumundadır. Kişi- içi iletişim, “simgelerin, bir kişinin dışa vurulmayacak şekilde, sadece kendi içinde üretimi, iletilmesi ve kod açımının yapılarak yorumlanması” olarak tanımlanmaktadır. Bu iletişim sürecinde oluşan mesajlar kişinin düşünceleri ve hislerinden meydana gelir (Mutlu, 1998: 186).
Đletişimi bilinçli ve amaçlı etkinlik olarak tanımlarsak kişinin kendisi ile olan iletişimi, düşünmediği ve uyuduğu zaman dışında sürekli olarak vardır. Kendi kendine iletişim kişinin kendi basma yaşamının her anında ve her mekânda yaptığı iletişimdir. Kendi ile iletişim kişinin kendiyle olan, fakat ayni zamanda kişinin kendi yaşam deneyimleriyle, sosyal çevresiyle olan etkileşimlerinin biçimlendirdiği, kendini materyal ve materyal olmayan ilişkilerini anlamlandıran ve karar vermelerden geçerek yönlendiren iletişimdir (Erdoğan, 2002: 153) .
Kişinin kendisiyle olan iletişimi yaşamının her anında sürekli olarak vardır. Kişi kendisiyle ve başkalarıyla iletişime girerken düşünür, konuşur, tartışır, kavga eder, küser, barışır, oynar, eğlenir. Kendi kendine üzülür, kararlar verir, değiştirir, problemler çözer, plânlar yapar. Kendi ve ilişkide bulunduğu dış dünya ve insanlar hakkında değerlendirmeler ve karşılaştırmalar yapar. Bütün bunları kişi yalnızken, evde tek başınayken, otururken, yürürken, çalışırken, yatakta yatarken yapabilir. Kişinin kendiyle iletişimi için yalnız olması gerekmez. Kişi kendi dışıyla ilişkide bulunurken zorunlu olarak kendiyle iletişim halindedir. Aksi takdirde ilişkide bulunurken zorunlu olarak kendiyle iletişim halindedir. Aksi takdirde ilişki kuramaz ve yürütemez. Đnsan bir diğer insanla konuşurken, televizyon izlerken veya herhangi bir şey yaparken sürekli olarak kendisiyle iletişim halindedir. Örneğin; televizyondaki bir programı izlerken, kendi kendine eleştiri yapabilir, düşünür yani kendisiyle iletişim kurar.
2.2.2.2. Kişiler Arası Đletişim
Đnsan kendini ve dışını tanımaya başladığında, ilk ve en yoğun ilişkide bulunduğu çevre kişiler arası olandır. Çeşitli örgütlü yer ve zamanda iki (veya ikiden fazla) kişi arasında olan ilişki ve bu ilişkinin olmasını sağlayan iletişim kişiler arası iletişimdir.
Kişiler arası iletişim, genellikle kendiliğinden ve teklifsizdir. Katılanlar birbirlerinden en üst düzeyde geri besleme alırlar. Roller, esnektir. Çünkü taraflar karşılıklı olarak gönderici ve alıcı konumuna geçerler (Tutar, 2003: 76).
Şekil- 2 Kişiler Arası Đletişim Süreci XA
Oluşturulan Veri Algılanan Veri
Birey A Birey B
XB
XA: A’nın sözleri, görünüşü, davranışı vb.
XB: B’nin sözleri, görünüşü, davranışı vb.
: Oluşturulan Veri
: Alınan Veri
Kaynak: Ayseli Usluata, 1994: 46
Kişiler arası iletişim, herhangi bir nedenle ilişkiyi başlatması ve kurmayı gerektirir. Đlişki başlatma, arkadaşlık kurmada olduğu gibi insanın kendi elinde olabileceği gibi aile, iş ve kimlik kontrolü için yol kesen polis ilişkilerinde olduğu gibi kişinin kararı ve seçimi ötesinde kaçınılmaz zorunluluklar nedeniyle de olabilir.
Özlüce, kişiler arası iletişim iki veya ikiden fazla kişi arasında olur. Đki kişi arasında olan iletişime ikili iletişim denir. Đkili iletişim, günlük iletişimde niceliksel olarak en fazla yapılan iletişimdir. Sabah kalktığımızdan itibaren evde, sokakta, bakkalda, manavda, dolmuşta, otobüste ve iş yerinde, özlüce çeşitli nedenlerle gittiğimiz her yerde kişilerle iletişimde bulunuruz (Erdoğan, 2002: 175).
Kişiler arası iletişimi, kendimizi başkalarına gösterme, konuşma, dinleme ve anlatma tarzınız, direktifiniz altında çalışan elemanları yönlendirmek,
cesaretlendirmek, teşvik etmek, eğitmek ve disipline etmek için her gün kullandığımız araçlarıdır. Aynı becerileri üstlerinizle ilişkilerinizde, organizasyon için hedefler saptamaya çalışırken, gelişmeleri değerlendirirken ve birçok karar alırken de kullanırsınız (Sayers vd.,1993: 49).
2.2.2.3. Kitle Đletişimi
Birtakım bilgilerin/ sembollerin, birtakım hedefler tarafından üretilmesi, geniş insan topluluklarına iletilmesi ve bu insanlar tarafından yorumlanması sürecine “kitle iletişimi” adı verilir (Dökmen, 2005: 38).
Günümüzde kitle iletişimi kavramı, Türkiye'de medya diye adlandırılan ve özellikle televizyon, radyo, basın, sinema ve son zamanlarda interneti içeren araçlar içine hapsedilerek anlamlandırılır. Bu oldukça kısıtlı ve yanlış yönlendirici bir tanımlamadır. Kitle iletişimi yirminci yüzyılda geliştirilen bu araçlara indirgenemeyeceği gibi, sadece yirminci yüzyıla veya Gutenberg'e ait değildir. Kitle iletişimi, eğer yönetimsel iletişime niceliksel katılma çokluğunu ölçü olarak alırsak, en eski imparatorluklardan beri vardır. O zamandan beri kitle iletişimi kesinlikle kitleler arasında kitlelerin belirlediği gündeme göre kitleler tarafından veya medyayı kullanarak kitleler için yürütülen iletişim türü veya tarzı değildir, olmamıştır ve olamaz. Kitle iletişimi kitlelerin siyasal, ekonomik ve kültürel yönetimiyle ilişkili bilinç ve davranış yönetimi iletişimidir (Erdoğan, 2002: 288.
Kitle iletişiminin başlıca özellikleri ise şöyle sıralanabilir (Mutlu, 1998: 211)
1. Kitle iletişimin izler kitlesi diğer iletişim türlerine göre görece geniştir.
2. Đzler kitle çeşitli toplumsal kümelerden gelen ve değişik niteliklere sahip insanlardan oluşur.
3. Đzler kitle kimliksiz bir topluluktur, yani izler kitle üyesi ve iletişimci genellikle birbirlerini kişisel olarak tanımazlar.
4. Kitle iletişimi kamusaldır, yani içeriği herkese açıktır.
5. Kitle iletişim araçları kaynaktan uzakta bulunan, birbirlerinden de ayrı olarak konumlanmış çok sayıda insanla aynı anda ilişki kurabilir.
6. Kitle iletişimi karmaşık biçimsel kurumları gerektirir.
7. Đletişimci ile izler kitle arasındaki ilişki izler kitlenin kişisel tanışıklığı olmayan, profesyonel iletişimci rolündeki kişiler aracılığıyla kurulur.
8. Đletişim geri döndürülemezcesine tek yönlüdür ve izler kitlenin anında yanıt verme olasılığını fiilen dışlamaktadır, böylelikle iletişim sisteminde gönderici ile alıcı arasında keskin bir kutuplaşma söz konusudur.
9. Kitle iletişim araçlarının ürünleri hem fiziksel anlamda, hem de bireye maliyetinin oldukça az olması nedeniyle parasal anlamda halkın çoğunluğu için kolayca elde edilebilirdir.
Şekil- 3 Kitle Đletişim Süreci
Kaynak: Nurettin Şimşek, 1993: 207
Kitle iletişim araçları genellikle çok sayıda bireylere aynı haberleri veren araçlar olarak kabul edilir. Bunlardan yaralanma ve etkilenme, nasıl çalıştıkları konusunda ne anlaşıldığına bağlıdır. Bu araçlarla yayılan informasyonun önemi, değişik grupların kitle iletişimi kaynaklı haberleri nasıl algıladıklarına, böyle iletişim yoluyla algıladıkları haberleri nasıl ilettiklerine, iletilen
haberleri ikinci elden alanların nasıl yorumladıklarına göre değişir (Bursalıoğlu, 2000: 89) .
2.2.2.4. Örgütsel Đletişim
Đnsanlar sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasal üretim birimlerini oluştururlar. Bu birimler kendi içleriyle ve dışlarıyla sürekli ilişkidedirler. Dolayısıyla her örgütsel birim içiyle ve dışıyla iletişimdedir.
Örgütsel iletişim, örgütsel amaçları gerçekleştirmek için yapılan işlem ve eylemlerden geribildirim yoluyla tepkileri, yanıtları da kapsamaktadır. Eğer geribildirim kanalı kapalı ise bu iletişim sürecinin sağlıklı olmasından söz edilemez. Örgütsel iletişim, hem yöneticinin işgöreni etkilemesini, hem de işgörenin yöneticiye yanıtını içeren çift yönlü bir iletişim süreci olarak gerçekleşir (Kurudayıoğlu ve Deniz, 2001: 5).
Örgütsel iletişim, örgütsel ve yönetsel faaliyetlerin yürütülmesini sağlamak ve örgütsel amaçları gerçekleştirmek amacıyla, örgütün unsurları arasında (iç çevre) ve örgütle dış çevresi arasındaki, bilgi ve düşünce alış verişidir. Tesadüflerin dışında, örgütlerde hiçbir iş, iletişim fonksiyonu olmaksızın yapılamaz.
Örgütsel iletişim; “birden fazla insanın bir amaç etrafında toplanmasını sağlayan ve bir araya gelen insanların güç birliği yaparak örgüt amaçları yönünde etkili bir biçimde çalışabilmeleri için aralarında olması gereken işbirliğini ve çevresiyle uyumlarını sağlamada önemli bir rolü olan; biçimsel ve biçimsel olmayan yapılardaki anlam yükü taşıyan her türlü insan etkinliğinin paylaşılması” şeklinde tanımlanmaktadır (Karakoç, 1989: 83).
Mc Donald’a ve Tanner’e (1999: 7) göre örgütsel iletişim, belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere planlanmış, koordine edilmiş, resmi bir süreç olarak ele alınabilmektedir.
Türkmen’e (1992: 9) göre ise, örgütsel iletişim, örgütün hedeflerine ulaşması için gereken üretim ve yönetim süreci içinde gerçekleşen iletişim biçimidir.
Örgütler bir sistemdir ve bu sistemi oluşturan unsurların başında, insan unsuru gelir. Örgütsel iletişimin temelini, kişisel iletişim oluşturur. Örgütsel iletişimin, iş tatmininde, verimlilikte ve etkinlikte önemli bir payı vardır (Ekinci, 2006: 14).
Örgüt açısından, iletişim son derece önemli bir kavramdır. Örgütler amaçlarını gerçekleştirmek için, örgüt bireyleriyle ya da diğer kurumlarla iletişim kurmak zorundadır. Örgütlerin iletişimde bulunmalarının, bir takım amaçları vardır.
Örgütsel iletişimin amaçları aşağıdaki maddeler şeklinde sıralanabilir (Ekinci, 2006: 14):
—Yönetici ve çalışanların kuruluşun temel uygulamaları, sorun ve amaçlarının farkına varmalarının sağlanması,
—Kuruluş ve çalışanları etkileyecek önemli gelişmeler hakkında gerek yöneticiler gerekse çalışanların bilgilendirilmesi,
—Dayanışmanın sağlanması ve çalışanların cesaretlendirilmesi,
—Çalışanların yönetime katılmalarının sağlanması, bilgilendirme isteklerinin gerçekleştirilmesi.
Daha önce çeşitli tanımlarının yapıldığı örgüt kavramı iletişim kavramıyla ilişkilendirildiğinde, ikisi arasındaki örtüşme açıkça ortaya çıkar: Örneğin, Erdoğan’a (2002: 270- 271) göre, örgüt denince akla şunlar gelir: Resmilik: Belirlenmiş amaçlar, politikalar, kurallar.
Hiyerarşi: Rapor verme ilişkileri ve örgütsel yönetim yapısı.
Đnsanlar: Çalışanların hepsi arasında yakın kişisel ilişkilerin kurulmasını imkânsız kılacak sayıda insanlar.
Uzun hayat: Bir insanın yaşam süresinden uzun kalıcılık.219 Dikkat edilirse, iletişim tanımı içinde de örgüt tanımındaki belirleyici öğeler vardır. Zaten iletişim örgütlü yaşamdaki insanı ve insan etkinliğini anlatır.
2.2.2.4.1. Örgütsel Đletişim Türleri
Örgütsel iletişim genel olarak formal ve informal olarak iki kategoride toplanabilir (Gürsel, 2006: 57).
2.2.2.4.1.1. Formal Đletişim
Formal iletişim örgütteki, hiyerarşik otorite yapısıyla ilgilidir ve rasyonel, planlanmış bilgi akımının sağladığı kararlardan oluşur. Örgüt şemaları ve yönetmelikleri, kimin kiminle iletişim kuracağını açık olarak belirtir. Formal haberleşme ile örgüt içindeki iletişim kanalları bir düzene sokulur ve bazı sınırlamalar getirilir. Formal haberleşme, yukarıdan aşağıya iletişim, aşağıdan yukarıya iletişim, yatay iletişim ve çapraz iletişim olarak dörde ayrılır.
2.2.2.4.1.1.1. Yukarıdan Aşağıya Đletişim Şekil– 4: Yukarıdan Aşağıya Đletişim
Kaynak: Kurudayıoğlu ve Deniz, 2001: 8
Örgütün hiyerarşik yapısı içinde üst yöneticiden başlayıp, hiyerarşik kanalları izleyerek aşağıya doğru uzanan iletişimdir. Bu iletişimde ulaştırılan; işletmenin politikaları, kuralları, emirler ve bilgi talepleridir. Yukarıdan aşağıya iletişimin genel çerçevesi aşağıdaki gibidir (Özden vd, 2004: 288).
• Görevin niteliği hakkında bilgi
• Örgütsel yöntem ve uygulamalara ilişkin bilgi • Astlara yönelik geri bildirim
• Amaçların benimsetilmesine yönelik bilgi
Yukarıdan aşağıya iletişim genellikle yazılı iletişimdir. Bu iletişimde yanlış anlaşılmalara meydan vermemek için içeriğin açık ve anlaşılır olmasına, sade bir dille kaleme alınmasına dikkat edilmelidir (Gürsel, 2006a: 57).
Katz ve Kahn üstten ast’a doğru beş tür iletişim belirlemişlerdir (Aktaran: Üçok, 1993: 149- 150). Bunlar:
1. Belli görev emirleri, iş talimatları
2. Görevin anlaşılması ve diğer örgüt görevleri ile ilişkisini belirten bilgiler,
3. Yöntemler ve uygulamalarla ilgili bilgiler,
4. Ast’ın üst’e yaptığı iş ve başarısı ile ilgili bilgi vermesi, geri beslemede bulunması,
5. Örgütün hedefleri hakkında bilgi ve bunların benimsetilmesidir.
2.2.2.4.1.1.2. Aşağıdan Yukarıya Doğru Đletişim Şekil– 5: Aşağıdan Yukarıya Doğru Đletişim
Kaynak: Kurudayıoğlu ve Deniz, 2001: 9
Aşağıdan yukarıya doğru iletişimde, astlar üstlerine raporlarını ya da görüşlerini iletirler. Yukarıdan gelen mesajların astlar tarafından doğru algılanıp algılanmadığı aşağıdan yukarıya doğru gerçekleşecek geri bildirim
ile anlaşılır. Astlar, gerek yaptıkları iş, gerekse yönetim hakkındaki düşüncelerini üst makama iletirler. Modern örgütlerde görülen öneri ve şikâyet kutuları, grup toplantıları ve açık kapı politikası gibi yöntemler bu tür ile iletişimi geliştirme amacına yöneliktir. Ancak, aşağıdan yukarıya doğru iletişimi engelleyen birçok etmen söz konusudur. Bunlar (Ekinci, 2006: 17; Yalmanbaş, 2007: 2- 3):
- Fiziksel uzaklık ve erişilemezlik,
- Her kademede bilgilerin değişikliğe uğraması, - Amirin davranışı,
- Astın statüsü ve geleneklerdir.
Yukarıya doğru iletişimin gerçekleşmesi için kilit görev yönetimdedir. Bu yönde bir mesaj aktarımı dinleme yeteneği ve arzusu olan, insana saygı gösteren bir yönetim anlayışını gerektirir. Açıklanan fikirlerin dinlenmesi için yönetim ile çalışanların bir araya geldikleri ortamlar yaratılmalıdır (Kurudayıoğlu ve Deniz, 2001: 9- 10).
2.2.2.4.1.1.3. Yatay Đletişim Şekil- 6: Yatay Đletişim
A1 A2
B1 B2
Kaynak: Kurudayıoğlu ve Deniz, 2001: 10
Bir örgütün düzenli olarak işleyişini sağlamak için aynı düzeyde bulunan bölümler arasında da iyi ilişkilerin kurulması gerekir. Bu nedenle her şeyden önce örgütsel amaçlara ulaşmada, bölümler arası ilişkilerin nasıl olacağı belirlenmelidir. Yatay iletişim, aynı kademedeki yöneticilerin, ortaklaşa bağlı bulundukları üst kademeye başvurmadan, başka deyişle, üst kademenin emrine gerek kalmadan karşılıklı olarak kendilerini ilgilendiren konularda işbirliği
yapmaları durumunda gerçekleşen örgütsel bir iletişim biçimidir (Ekinci, 2006: 18).
Koordinasyon yönünden önemli olan yatay iletişimi şu faktörler engellemektedir (Gürsel, 2006a: 58):
a)Uzmanlaşma yatay iletişime olumsuz etkide bulunur. Uzmanlaşan kişilerin bağlılıkları birinci derecede örgüte değil ait oldukları bölüm ya da gruba olmaktadır. Ayrıca uzmanlaşmış mesleklerin kendine özgü düşünce çerçevesi ve teknik dilleri vardır ki bunlar iletişimi engelleyen faktörlerdir.
b)Örgütlerdeki aynı düzeydeki bölüm ve birimler arasında doğal bir yarışma vardır. Yarışmanın verim üzerinde belli bir dereceye kadar olumlu etkisi vardır. Ama dikkatleri tüm örgütün amacından çok birim amaca yönelteceği için olumsuz etkileri vardır.
2.2.2.4.1.1.4. Çapraz Đletişim Şekil- 7 Çapraz Đletişim
Kaynak: Gürsel, 2006a: 60
Fonksiyonel yetki ilişkilerinin sonucu olarak ortaya çıkan bir modeldir. Farklı birimlerde ve hiyerarşik kademelerde bulunan, ancak benzer fonksiyonları yerine getiren kişilerin birbirleriyle iletişim kurmalarım sağlamaya yönelik bu model de bilgileri paylaşarak sorunların çözümünü ve sonuca ulaşmayı hedeflemektedir. Çapraz iletişim, karmaşık ve çoğu kez uzun olan dikey kanalların sakıncalarının giderilmesi ve olağanüstü durumlarda kısa sürede gereken işbirliğinin gerçekleştirilmesi açısından önem taşımaktadır.
Ancak çapraz iletişim kanallarının sık kullanılması zaman zaman yetki karmaşası sorununu yaratabilmektedir (Ekinci, 2006: 20).
2.2.2.4.1.2. Đnformal Đletişim
Đnformal iletişim kişiler arası ilişkiler ağı yoluyla çalışır ve örgütün informal yanını işletir. Đnformal iletişim, üyelerin örgüte karşı takındıkları tutumların göstergesidir. Formal iletişim sistemi ne kadar bozuk olursa, informal iletişim ve söylentiler de o derece artar. Bu söylentiler eyleme geçirme, saptırma, eleme, şiddetlendirme gibi özellik ve etkiler taşır. Örgütte asıl görevi kaynaştırma olan iletişim, çözülme görevi yapar. Bunun sonucu olarak, grupların dağılması, ilişkilerin bozulması, moral düşmesi vb. görülmeye başlar (Gürsel, 2006a: 60).
Đnformal iletişimin birçok faydası olup genellikle ihtiyaçlara yönelik ortaya çıkmasına rağmen, asılsız söylenti ve dedikodulara dikkat edilmesi gerekir. Asılsız söylenti ve dedikodular moral bozukluğu yaratabilir ve örgütsel iletişimi olumsuz yönde etkiler.
Bir örgüt olarak eğitim kurumlarının, iyi yönetilmesi, yüksek verimlilik için şarttır. Mezun olan öğrencilerin yüksek niteliklere sahip olması, örgütün formal ve informal yanının düzenli işlemesine bağlıdır (Durukan, 2003: 284).
Eğitim örgütlerinde etkili bir iletişimi gerçekleştirmek için yönetici öğretim kadrosu ile özdeşleşebilir, gereksinime koşut olarak iletişim kanalları oluşturabilir ve bu kanalların sürekli olarak açık olmasını sağlayabilir7. Eğitim örgütlerinin yapı ve havasında, informal iletişimin rolü daha önemlidir. Bu bakımdan, okul yöneticisi kişiler ve gruplar arası iletişimi dikkatle izlemelidir (Çubukçu ve Döndar, 2003: 1).
2.2.2.4.2. Örgütsel Đletişim Yöntem ve Araçları 2.2.2.4.2.1. Yazılı Đletişim Yöntem ve Araçları
Đletinin yazılı olarak iletildiğinde kullanılan araçlar yazılı iletişim araçlarıdır. Yazılı iletişim araçları aşağıdaki şekilde sıralanarak incelenebilir. Örgüt Şema ve Kılavuzları; Örgütün harekete geçişini sağlayan ve örgütlerde kişilerin yetki ve sorumluluklarını belirten bir araçtır.
Çalışma Raporları; Örgütlerin çalışma raporlarını örgütün işleyişini, örgüt üyelerine ve gerektiğinde diğer kişilere iletilmesini sağlayan yazılı iletişim araçlarıdır. Bunlar Yıllık Çalışma Raporu, Gelir Tablosu, Bilanço, Mali Analiz Tabloları ve sonuçlarıdır.
Broşürler; Örgütler mal ve hizmet üretimini tanıtmak gereği ile broşürler düzenlemekte ve bu broşürleri umulan tüketicilere ileterek mal ve hizmetlerin tanıtımını sağlamaktadır.
Yazılı Đş Anlaşmaları; Örgütlerin, örgüt üyeleri ve diğer örgütler ile veya kamu kurumları ile yaptıkları anlaşmalardır. Bunlar mukavele, akit ve protokol olarak daha alt gruplara ayrılabilirler.
Đş Mektupları; Örgütlerin diğer örgütlerle veya örgüt üyeleri ile iletişimini sağlayan yazılı belgeler de iş mektupları sınıfına girmektedir.
Mesajın kalıcı olması isteniyorsa, birkaç basamaktan geçerek iletilecek bilginin geçerlilik ve doğruluğunu yitirmeksizin iletilmesini sağlamak üzere, yazılı iletişim araçları kullanılmaktadır.
Örgütsel iletişimde kullanılan mektuplar, kişisel ve iş mektupları olmak üzere iki grupta toplanır, iş mektupları bir olayın ya da yeniliğin duyurulması, hitap edilen kişinin düşünce ve fikirlerinin sorulması, herhangi bir etkinliğe davet etmek ya da çalışanların özel günlerinde yöneticilerin onların yanında olduğunu göstermek amacıyla kullanılır. Bir iş mektubunun okunabilirliğini arttırmanın yolu, mektubu olabildiğince kısa tutmaktan geçmektedir (Mc Cormac, 2000: 160).
Yazılı iletişim araçları, Yazılı raporlar Đşletme gazetesi Broşür ve el kitapları
Afiş, ilan tahtası, bültenlerdir.
Yazılı iletişim, organizasyonlarda en çok kullanılan bir iletişim şeklidir. Bunun çok kullanılmasının nedeni kalıcı bir delil niteliğinde olmasından kaynaklanmaktadır. Yazılı olmayan mesajlar her zaman unutulabilir. Yazılı olan mesajlar her zaman saklanma imkânına sahiptir. Gereğinde yeniden ele alınıp incelenmesi mümkündür. Ancak yazılı iletişim belli bir zaman alır. Herkes tarafından aynı şekilde yorumlanamayabilir. Mektuplar, duyurular, el ilanları, broşürler, işletmelerin tanıtım kitapçıkları, ödeme fişleri, servislerde personel arasında kullanılan küçük notlar, işletmelerin çıkardığı kurum iç ve dışı yayın organları, ilan panoları, teklif ve şikâyet kutuları, raporlar v.b. araçlar yazılı iletişimi gerçekleştirme kullanılır.
2.2.2.4.2.2. Sözlü Đletişim Yöntem ve Araçları
Yazılı iletişim araçları dışında kalan araçlar ise sözlü iletişim araçlarıdır. Bu tür iletişim araçları bir iletinin sözlü olarak iletilmesini sağlarlar. Konferanslar, sözlü açıklamalar telefon konuşmaları, sözle verilen emirler, duyurular vb. de sözlü olarak iletişimin gerçekleşmesini sağlayan araçlardır.
Đletişim Araçları diğer bir şekilde aşağıdan yukarıya, yukarıdan aşağıya ve yatay iletişim araçları olarak da sınıflanabilir. Bu sınıflamayı sözlü ve yazılı olarak başlıca ayrıntılarıyla aşağıdaki şekilde belirleyebiliriz.
Birçok yönetici kaçınılmaz olarak günlük işlerin günlük işlerin yürütülmesinde sözlü iletişim yöntemini seçer. Sözlü iletişim, kişilerin yüz yüze konuşurken gerçekleştirdikleri iletişim biçimidir. Sözlü iletişim çok etkili bir yöntemdir. Yöneticiler sözlü iletişimi, yüz yüze yapabilecekleri gibi telefonla da yapabilirler. Ancak bu durumda kullandıkları kelimelerin
seçimine ve ses tonunun etkili olarak kullanılmasına dikkat edilmelidirler. Sözel iletişimin hızlı gerçekleştirilmesi ve kişinin o andaki psikolojik durumuna uyum göstermesi gibi güçlü tarafların yanında çabuk unutulması, belge niteliğinin olmaması v.b. gibi zayıf yönleri de vardır. Herhangi bir konuda iş görenleri aydınlatmak ve bilgi akışını sağlamak amacıyla sözlü bilgi akısını sağlayan iletişim aracıdır.
2.2.2.4.2.3. Sözsüz Đletişim Yöntem ve Araçları
Günümüzde yöneticilerin en çok kullandığı iletişim türlerinden birisi sözsüz iletişimdir. Sözsüz iletişim, kelimelerin kullanılmadığı her türlü iletişime denir. Bazı araştırmacılar, tüm iletişimimizin 2/3’ünü sözsüz araçlarla yaptığımız sonucuna varmıştır. Törenler, semboller ve dekor önemli sözsüz iletişim araçlarıdır. Bunlara, ses tonu, sesin yüksekliği, mimikler, vücut dili, sessizlik, renk (kızarma, sararma, benzin atması v.b.) dokunma, koku, zaman, işaretler ve eşyaları da ilave edebiliriz.
Örnek olarak, vücut dili; oturmakla, kalkmakla, bacak bacak üstüne atmakla, kolları çapraz bağlamakla, yüz ve göz ifadeleriyle verilen işaretlerdir. Sessizlik de bunun gibidir. Birisinin sorusuna sessiz kalmakla cevap vermiyorsa, cevabınızı almışsınız demektir. Güzel bir kolonya hoşlandığınız bazı mesajlar taşır. “Zaman” da bazı şeylere olan ilginizin bir ifadesidir. Örnek olarak, bu gün bir soruya cevap veriyor, birkaç hafta sonra da cevap vermiyorsanız, aradaki bu zaman farkı, gönderici ve soru hakkında hissettiklerinizin bir göstergesidir. Đşaretler, yangın alarmı, fabrikadaki yemek borusu, saatinizin alarmı, hep belirli mesajları verirler.
"Eylemlerin sözcüklerden daha sesli konuştuğu" hakkında genel bir kanı vardır. Đnsanların yaptıkları hareketler ve ses tonları başkaları tarafından yorumlanır. Sözsüz iletişim; vücut hareketlerini, ses tonu, fısıldama, mimikler ve mesajı gönderen ile alan arasındaki uzaklığı kapsamaktadır.
2.2.2.4.2.4. Görsel Đletişim Yöntem ve Araçları
Đletişim ve eğitim alanlarında kullanılan ses, resim prodüksiyonları ve bilgisayarla iletişimi içerir. Bu araçlar, tekniklerin (radyo, teyp, pikap v.b.) görsel (TV, bilgisayar, maket v.b.) kullanılmasıyla gerçekleştirilen iletişimdir.
2.2.2.4.3. Örgütsel Đletişimin Engelleri
Kişiler arası iletişimde etken olan iletişim engellerinin örgütsel iletişimde de etken olduğu ifade edilebilir. Örgütün içinde ve dışında bulunan birçok engel, iletişim sürecini güçleştirebilir. Bu güçleştirme, fiziksel engellerden psikolojik engellere kadar genişleyebilen nedenler zincirinden oluşur.
Bursalıoğlu (2005: 116) örgütsel iletişimin önündeki engelleri,” psikolojik semantik, statü, korunma, coğrafi uzaklık, hiyerarşi, uyutma ve sınırlama” olarak belirtmiş ve aşağıdaki gibi özetlemiştir:
1. Psikolojik: Verici ve alıcının görüş çerçeveleri, duygu ve heyecanlar, kişileşmiş kavramlar, saplantılar.
2. Semantik: Konuşma ve yazı dilindeki karışıklık veya inceliklerin neden olduğu farklar ve anlaşmazlıklar.
3. Statü: Verici ve alıcının sosyal ve formal statüleri, akademik ve mesleksel gelişme farları, kaynak sorunu ve ayırımı.
4. Korunma: Vericinin bazı yüklenmeler altına girmesi durumunda önceden hazırlayacağı savunma mekanizmaları.
5. Alan: Đletişim merkezleri ile birimleri arasındaki uzaklık.
6. Hiyerarşi: Üst-ast ilişkilerinde çatışmalar, yetkinin oldukça az veya aşırı derecede aktarılması, fazla dar yahut geniş kontrol alanı, düzensiz enformasyon akımı.
7. Uyutma: Karar sürecine katılma olanağı verilmeyen uygulayıcıların, emirleri savsaklaması veya önemsiz sayması.
8. Sınırlama: Örgütün amaçları ve görevleri gereği, bazı kapsamın sınırlanması veya gizli tutulması.
Açıkalın (1998: 42- 43) ise örgütsel iletişim engellerini; • Amacın net bir şekilde ortaya konmaması,
• Đletiler düzenlenirken alıcının iyi tanımlanmaması,
• Orta kademe yöneticilerin mesajları süzdükten sonra iletmeleri, • Dönüte dayalı değerlendirme boyutunun önemsenmemesi, • Bireylerin iletişimci kişilik kazanamamaları şeklinde ifade
etmektedir.
Hiyerarşik basamakların çok fazla ve katı olması, örgütsel iletişimin önünde önemli bir engel olarak yorumlanabilir.
Örgütsel iletişimini engelleyen başlıca faktörler şunlardır (Bakan ve Büyükbeşe, 2004: 5) :
Kültürel farlılıklar: Đletişim, sahip olunan bilgilerin kullanılarak, sahip olunmayan bilgilerin paylaşılmasıdır. Aynı kültürdeki insanların farklı kültürdeki insanlara göre sahip olduğu daha fazla ortak bilgi ve ortak nokta bulunmaktadır. Bu nedenle iletişim aynı kültür içindeki insanlar arasında çok daha kolay ve hızlıdır. Farklı kültürden insanların iletişiminde ise mesajların iletilmesinde kullanılan sembollerin, değer yargılarının, beklentilerin farklı oluşu iletişimi güçleştirir.
Geri besleme olmayışı veya yetersiz geri besleme: Geri besleme örgütte iletilen mesajın alıcının eline zamanında ve doğru olarak geçtiğinin ve doğru anlaşıldığının belirlenmesi için gereklidir.
Statü farkı: Hiyerarşik yapıdan kaynaklanan yetki farlılıkları iletişimde engellere neden olabilir.
Alıcının motivasyon ve ilgi eksikliği: Bir çok mesaj, alıcının ilgisizliği ve mesajı alma isteksizliğinden dolayı iletilememektedir. Mesaj doğru zamanda iletilmelidir.
Fazla bilgi yüklemesi: Bireye taşıyabileceğinden fazla bilgi yüklemesi iletişime engel oluşturur.
Elektronik iletişimden kaynaklanan sorunlar: Örgütte kullanılan ileri teknoloji iletişimde çeşitli sorunlara neden olabilmektedir.
Fiziksel koşullar: Daha çok iletişim kanalı ve bunu engelleyen çevre koşullarıyla ilgilidir. Gürültü sözlü iletişimi etkileyen başlıca engeldir.
Güvensizlik: Alıcının mesaja inanmaması veya göndericiye güvenmemsidir. Örgütsel hatalar: Sorumlulukların açıkça tanımlanmaması, yetki eksikliği gibi durumlardır.
Kişisel farklılıklar: Verici ve alıcının bireysel amaçları, hisleri, duyguları, alışkanlıkları, algılama farklılıkları gibi kişisel özellikleri mesajın kodlanmasına, algılanmasına ve mesajlara karşı tutumunu etkiler.
Ayrıca yöneticilerin kişiliği de iletişimi engelleyen etkenler arasında sayılabilir.
Örgütlerde etkin ve verimli bir iletişim sisteminin kurulabilmesi için iletişimi engelleyen unsurlar ortadan kaldırılmaya çalışılmalıdır.
2.2.2.4.4. Eğitimde Örgütsel Đletişim
Đletişim, geniş olduğu kadar genel bir disiplin durumuna girmiştir. Böylece çeşitli yönetim alanlarına kolayca uygulanabilen kavram ve süreçleri bulunmaktadır. Bu bakımdan, yukarıda incelenen model, öğe ve ilkeler, çok yanlı bir girişim olmasına rağmen, eğitim için de geçerlidir (Bursalıoğlu, 2005: 119).
Eğitim örgütlerinde etkili iletişimi sağlayabilmek için, yönetici öğretim kadrosu ile özdeşleşebilir. Đhtiyaçlarına paralel olarak iletişim kanalları oluşturabilir ve bu kanalların sürekli olarak açık olmasını sağlayabilir. Örgütte olup bitenden öğretim kadrosunun haberdar olmasını sağlar, onların görüşlerini belirtmelerine fırsat ve imkân sağlar (Gürsel, 2006b: 79).
