1\. O. Veteriner Fakültesi Bİ'yökimya Kürsüsü: (Prof. Dr. Macıt Erkoll
''SUN VİLAYETİNDEKİ "HA:ffi~vMTURİA VEsİcALİs CHRONİCA OVİSıı Lİ SIGIRLAR ÜZERİNDE BİYOKiMYASAL ARAŞTIRMALAR
Dr. Etem ERSOY
GİRİş
. Dünyanın muhtd,:if memileketlerinje. mevcut olan bu htı.stalığa urdumuzun çeşttU böLgelErinde de rashmıınaktadu.
Georgieff' (4) e göre «hastalığın karakteristik belirtisi mesane mu-ozası üzerindeki s,iyiıltaırzında ürern,e1er ve kanlı idiaır .isemektir. Yal>-ız sığırl'ar Ibu hastalığa tutuııurllar. Gerek dişi !gerekse erkeklerde has-talığa 'ra51anır. Hastaılık ibilllhassa 2 yaşından büyüık1erde görüLür. Bu sebept€n 2 yaşından k!üçüJclerde :bu hastallığa ras}anması istisnai hal-leri teşkil eder. Hematüri müşahede edilen bölgeler 1000 metreden yük-sek dağlık mıntakaJLa:rdır. Onun iiçin P.oparff bu hask.:.,ığa dağ herna-türisi {G€lbtrgsıhamatıurie) ismini ve,rmiştir.))
Pamukçu (11) ya göre "Mem[ıeketiJmizde ibillhassa Karadeniz böl-gesinde halIk arasında kan işeme hasta~lğı ismi' altında. tanınan en-zootik sı~T hemıatüTİ.S1bütün mevsimllerde daha. fazla sığırl.ararasın-da ve sığırl.ararasın-daha az olarak sığırl.ararasın-da mansığırl.ararasın-dalarsığırl.ararasın-da. görülen bir hastalıktır.))
Mtm,ioğlu (10) ve Paımukçu (11) ya 'göre bu hastalık mem~eketi-mizde 200 ila 1000 metre yüksekltkteki dağ köy(I:erinde seyretmektedir. Hutyra ve Marek (8) 'bu hastalığa Fransada daha ziyade ovalık bölge-lerde, diğer mernleketlerdıe ise dağ'bk 'bölıgeJ1erdera.sland~ğım b ildi r-mektedir.
Etiyoll.öjis,i henüz blrrinmeyen ve memlleketirmirz,sığıl'1:Jıarındatel E-fata sebep olan Ilm hastaJ'Lkta serum ikalsiyum ve serum an'Ürganik fesfor miktarının durumunu ve id~ann fiziksell ve kimyasaı özen'ik-lerinde meyd.ana .gelen değişildikleri tesbit etmek ga.yesEe yazımıza konu teşki[ eden araştırma yapılmıştır.
1 - Bernatürili Sığırlarla Normal Sığırların Serum Kalsiyum ve Anorganik Fosfor Miktarları tlzerindeki Deneylerimiz.
MıATERİYAL VE iMETOO (4)
26 sı hematüriU1;7 si hatlnn e!lindebUlunan nmına!l görünüş.lü, 10 IIharada yetiştiriaen ve normailgörünüşlü oIlımaküzere cem'a,n 43 sı-ğırda serum kalsiyum ve anorganik rfosformiktaQ"larıtayin edtlmiştir.
a) Serumda ıkalsiyum miktarının tayini için Kramer _ Tisdall metodu ku!I!J.an~mıştır.Bu metoddaki prensibe [göre serumdaki kalsi. yum amcnyum okzalat ile kalsiyum okzalat halinde çöktürülür. Tortu sulu amonyak ile yIkanıp sülfirik asit il!vesile serbest hale geçirilen okza.lik asit, potasyum permenganat ile
titre
edilir. Faraza kalsiyuIl! klorür1p.yukarıda söylediklerimiz şu şekilde cereyan eder'o=c
-O-NH4 1- Ca CI2 +i
= .
2 NH~Ci + O=c --O-N..ı-4o=c-
0'---:
i
/ca 0=<;-0o=c-o,
2-
I
/Ca + 1-125°4=
Ca S04 O=c-u +o
=C-OHi
O=C-OHb) Serumda ano~ganik fosfor miktarı 'lumetron cihazı ille foto-elektrik koloriırnetriıkmetodla tayin edilmiştiT. Bu metodun dayandıği
esas, molibdat asidinin 6 kıymetli bileşiğinin mavi renkli olan 3 kıy-- metli molibdatlı cisme çevriillmesiıdir.Bunun için muihtelif redükleyici
maddeler kullanılır. Biz redük1eyicimadde olarak aminonaphtho1suJ.pho_ nik asit kullandık.
c) Tecrübelerimizden elde ettiğimiz kıymetlerin aritmetik orta-lamaları ve bu ortalama kıymetlerin standard hatalan Düzgüneş (2) in kitabındaki şu formüLler yardımile elde ediı1m.iştir:.
Ersoy
Ortaıama
k~yme~le~
N
X:-!-
2:
Xi
.£ormuJü
ileN
i=l
Ortalall' 'ilkıymetin standard hatası ise
s=
j. ~
(Xi_X)2
ve SX.
N-ı
formüllerile
hesa~lanmıştır.
Bu form:üJJ.erde : X=
Aritmetik orta1ama N=
Nümune sayısıs
=
JN
"
i : Bütün varyantl~rın(birinciden
sonuncuya
~adar)tOPlanacaklarını
gösterir
S
= .
Standard deviationxi
=
i Varyantının kıymeti!SX = Ortalaıma kıymetin standard hatası Bulduğumuz Sonuçlar:
1 - He!natürilli 26 sığırda serum ka;1siYUlmmiktannın % 6,5 - 12,5 ıg. arasında değiştiği, ortalama kıymetin % 9,37 ::t. 0,34 mg. olduğu,
rum anorganiık fosfor ımiktannın jse % 2 - 5 mg. arasında değ~tiği e ortalama kıymetin de % 3,33 :t: 0,13 mg. olduğu tesbit edilmiştir.
2 -- Hallk elindeki nornıaJ. görünüşlü 7 sığırda serum kalsiyum iktarının % 7,5 - 10,5. mıg. arasında değiştiği, ortaJama kıymetin de
Lo 9,28 ::t 0,36 mg. olduğu, serum anorganik fosfor miktarının % 1-3,5
ıg. arasında değiştiği, orta~ama kıymetin de % 2,41 cc 0,23 mg. ol.
uğu tesbit edilmiştir.
3 - Karaköy harasındaki normal görünÜŞlü 10 sığırda serum kaJ~ iyum kıymetinin % 8 - 12 mg. arasında bulunduğu, ortalama
ıymetin % 10,12::t 0,43 mg. olduğu, serum anorganik fosfor iktarının ise % 2,2 - 4 mg. arasında değiştiği, ortalaıma kıymetin de
LI .- "Haematuria Vesicalis ekranica Bovis» li Sığır İdrarlarınm Fiziksel !Je Kimyasal Muayeneleri :
MATERİYAL VE METOD
Otuz he.matüriui sığırın idrarı tahliıl ediilmiştir. Bu idraırların mua-yEnesinde reaksiyon tumesaI kağıdı ile, dansite üreometre ile, indikan Obermayer ayracı He, alibumin Esba.ch ayracı ile, glikoz Febling ayracı ile, aseton Legaıl deneyi tle, kan Benzidin ile aranmıştır. (6,9,12,13).
Buliuğumuz Sonuçlar:
1 Reaksiyon : Hepsinde '8ikallik
roL
2 Renk: SaTıdan kahverengi kımıızıya kadar değişen çeşitli nüans:lairda idi.
3 Dansite: W15 - 1040 arasında bulunuyordıu.
4 İndikan, aseton vegJikoz hiç !birisineletesbit edilmemiştir. 5 -- otuz hematüriJi sığır idranndan 25 inde aJbumin ve 26
sın--da eritrosit tesbit ediilmiştir.
6 - Üç vak'ada idraırda ne albumin ve ne de eritrosit tesbit edif-memiştir. Kanaa,tunızca bunlar kam .işeme periyodunda bu-lıunınayan sığıril.ardı.
7 Sed:i:mentinmikrosIropik muayeneslııde ihematürinin şidde-tine parelJelisayıda eritrosit :göTÜ11mü.şwr.Ayrıca bir kaç vak'ada önemsiz sayıda ıböbrek ve idraır yolları epitel hücre-leri ile az sayıda kaJsiyum karbonat billu:ru görülmüştür. Münakaşa:
-I\ra:;tırmalarımızda normal sığırların da muayeneye tabi tutulma. sına sebep memJeketimiz normall sığırlarında serum kallsiyum ve anüır. ganik fosfor miktaNnın henüz tetkik ediD.mem.i.şolması ve ecnebi lite. ratÜırde norma:l sığı'rların serum kalsiyum ve anorgani:k fosfor kıymet,.-leri hakkında rasladığımız rakkarrilların da birilbrrinden oı1tlukçafarklı oluşudur.
Mesela; Hippmann (7) normal sığır serumaarında fosfor ta.yinini BellI.ve Doisy metodu ile, kalsiyum tayinini Pin-cussen metodu iile yap. mış ve fosfor'un % 4,8-12,65 mg. arasında, ikailisiyum'unda % 7,70. 12,0 mg. arasında bulunduğunu t€sbit etmişbr. Hambrock (5) Pineus. sen metodu iile normal sığırlarda serum kalsiyum kıymetinin % 8-13.8mg. arasında !bulunduğunu, Briogıgsmetodu He anorganik fosfor k1y;metinin% 3,04 - 10.58 mg. arasında bulunduğunu tesbit etmiştir.
Ersoy
s (1) ise normaıl sığııılarda serum kalsiyum kıymetinin % 9 -12.
e serum anaTganik fosforkıymemnin % 3 ..8 q. arasında bu-ğunu bildiııım.ektedir.
ormal sığır serumJla,ııındaki~aJ.siyumve analiganİk fosfor miktar .. akkında muhteilif müeıniiflerin 'biribirinden fa,rkı1ıkıymetler bil-lerinin sebepleri arasında kullanılan metodlar ve çalışma. şartları naya;bileceği gilbiiba.ştabesL.enmeşartlan olJmaküzere serum kal-o
ve anorıganiıkfosfor miktarları üzerine tesir eden çeşitli faktör-de bunda roloynadığı kanaatındayız. İşte bu sebeplerden ddIayı türili sığırlardan elıde ettiğimiz ka1sİyt1imve fosfor kıymetlerinin ayni metod veçahşma. şartları iıle ayni lböllgedebuilıun:anbirisi
elande, di'ğeri harada bulunan ilki .gruıp nOTInıailsığırdan elde kaJsiyru:mve .fosfor kıymetleri iıle mukayesesine [1Ü21UJm göm~. r.
ayne (14) hernarorilli sığırlarda senı:m lmlsiyumrniktarında aşi-ir aza~ma olduğunu biıldaşi-irmekte, Geol1gieff(4) ise karrsiyum mik.. a azaıI1mao!lJmadığınıane-ak ba2ı['anmm fosfor miktarında hafif alma olduğunu biJldiTmektedir.Biz ise, hema.tÜfili sığırlarda
se-aılsıyumkıymeti: mtailamasını hail.kın eIilıdeki normail sığırlların.. n % 0,09 mg. fazla, haradaki normall sığırflarınkinden ise % 0,75 .aksanıbullduk.
nOlıganik fosfar miktarı_na igelince; hematÜTili Slğırila~daseruım anik fosfor miktarı ortalamasını hailk:ın elindeki no:ıırnalsı,ğır-inden % 0,92 mg., haradaki normal sığırl-annkinden ise % 0,37
azla. bulduk. Bu mukayeseden de aruaşılabiJleceği üzere
tecrübe-'we,
'hematürili sığı.rlar me ikontrol hayvanlannda bulduğu:r~uz kalsiyum ve .anorganik fosfor miktarları arasındaki farklar pek olup haiz i ehammiyet değiıl.diır.ÖZET
Yirmi: aitı hematüriıli sığırda. serum kalsiyum ve anoTıgani,k mJktan tayin ediJldi.
.._-Serum kalsiyum'un % 6,5 -12,5 mg. arasında'bulunduğu, O'r-a kıymetin % 9,37 ::t: 0,34 mg. olduğu; serum anorganik fosfor rımn: % 2 -5 mg. arasında buiunduğu, ortailama kıymetin %
i.~0,13 mg. olduğu tesbit edildi.
u kıymetler kontrololarak kullanıilan norm.al sığırlardan eMe kıyme1ıleIilernuka.yese edHdi fakat önemli bir fan bulunmadı.
3 --- Otuz hematüriıli sığır roxan muayene edildi ~ 25 inde al' min, 26 sında eritrosit tesbit edildi. Aseton, indikan ve g1i:kozte . edilmedi.
SUMiMARY
1 --: The quantitatiıve deterıIIlİlnatrons ot ca~Ciumand inorg~ pho.sphoros in the iJ)LOOıdserum were made ıin 26 cows, affected w haematuria.
The method of Kramer - Tisdall was used for the determinat.i of calcium and inerganic phosphorus by the use of a photoelect .oolorimeter.
2 - The amounts of callıcium
ın
the blood serum were fOl 'between 6,5- 12,5 mg. per centand the mean value was found to9,37 :t: 0,34 mg. per cent. The amounts of inorganic phosphorus the blood serum were found between 2 - 5
mıg.
per cent and the me value was found to be 3,33:+: 0,13mg. pe~ cent. These values were co pared with those, obtained J.rom normal cows,used as control anitIi. and found no si:gnifkant differenees.3 - Thiırty samplec;of urine from 30 cows, affected with haer turia were analyzed and aillbuıminand erythrocytes were found in .and 26 samples of urine out of 30 respectivel'y.
LİTERATÜR
ı - DUKES. H. H. : The Physio.ı.ogy o!:Iol'1a,.tic antına'.s 7ıh ",d. s. 49. Comslo Publishing Associales. New York. (ı 955)
2 - DÜZGÜNEŞ. o: İstatistik me~odlar. s. 33. 61 Ankara. (1952)
3 - ERSOY. E.: Çukurova haras! damızlık merkepler:r>de s('rur:: kalsiyult ve an ganik fosfor iayini. <Doktora tezi) Ankara, (1955)
4 - CrORGİEFF. R.: Klinische und chemische Uniersuchungen über die chronisı: vesi:wle hömalurie der Rinder. Wiener Tierörz':. Mschr. 2. s. 78 . 88. (1957) S - HAMBROCK. H.:.Calcium - und Phosphorwerle in Serum und Ham gesund und kranker Rinder. (Klİn. F. Geburtsc u. Rinderkrankh. Tierörzll. Hochsd Hannover.) Hannover Diss. 19J! F>i. Ge,. ges. Phys. u. O"P Pharm. 67. s. 32
(J 932)
. 6 - HAWK. B.. L. ABD SUMMERSON. H.: Pradical Physio!o-gical Chemisir 13th ed. s. 65. Blakislon Comp. New York. Toronlo (1954).
7 - HipPMANN. W.: Üb~r deE Calcium- un.j ı:>hosphorgehalı des Blutserums h gesunden Rindem (Physio! İnsi.. Tiercirztl. Hochsch. Hennover.) Hannov",' Diss. !930 Re! ges Phys. LL. exp Phurm. 67. s 697. (ı932)
Ersoy
LEVİNSON, S. A. AND MACFATE, B. P.: Clinical Laboratory diagnosis 4th ed. s 62. Lea ve Febiger. Philadelphia. (1952).
MtMioCLU, M.: Samsun. Ordu. Giresun ve Bolu vilayetlerinde .Hematuria V,:. sikalis Bovis.li sığırlarda parazitolojik araştırmalar. Vet. Fak. Dergi. 3.4, s-_
1!l3 - 192. (1955>'
PAMUKÇU, M.: Türkiye'de sığırlar arasında seyreden enzootik hematüri üzerir,-de patolojik araştırmalar. Tür~. V-et. Hek. Dem. Dergi. 108 - 109, s. 2436 -_. 2439. (1955>'
_ TODD, J. C., SANFORD, A. B. AND WELLS, B. B.: Clinical diagnosis by Labora-tory meihods. 12th ed. s. 65. W. B. Saunders Company. philadelphia an':i Lon-. don. (1953).
TOKTAY, B.: Biyokimya tatbikat klavuzu. s. 46. 79. Anka •.a Üniversitesi Mal-baası. (1954>'
_ VAYNE, P.: Conl:ıibution A L'etude de la cysiite Hemorragique des bovides-Diss Alfort. 1952>'
o
