Yaz›flma Adresi Corresponding Author Dr. Yeflim Kurtaifl Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi, Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, 06100, S›hhiye, Ankara, Türkiye Tel.: +90 312 508 23 49 E-posta: kurtais@gmail.com
Yeflim Kurtaifl
Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi, Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, Ankara, Türkiye
Kardiyopulmoner Rehabilitasyon:
Eski Ama Hala Güncel Bir Konu
Cardiopulmonary Rehabilitation: Not New But Still of Interest
Editörden / Editorial
Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Bilimleri Dergisi, Galenos Yay›nevi taraf›ndan bas›lm›flt›r. Journal of Physical Medicine and Rehabilitation Sciences, Published by Galenos Publishing.
1
Girifl
Kardiyovasküler hastal›klar ve baflta kro-nik obstrüktif akci¤er hastal›¤› (KOAH) olmak üzere, kronik akci¤er hastal›klar› dünyada ve ülkemizde önde gelen ölüm ve özürlülük ne-denlerindendir (1,2). Iskemik kalp hastal›klar› (‹KH) ve serebrovasküler hastal›klar (SVH) tüm ölümlerin %30’undan sorumludur; her y›l yaklafl›k 16,7 milyon kifli bu hastal›klar ne-deniyle kaybedilirken, en az 20 milyon kifli kalp krizi veya inme geçirerek yaflamlar›na bir morbidite ile devam etmektedir (2). Yine, tüm yafl gruplar› dikkate al›nd›¤›nda toplumu en s›k etkileyen on hastal›k aras›nda kardiyak ve kronik akci¤er hastal›klar› yer almaktad›r (2). Avrupa ülkelerinde, her y›l toplumun yak-lafl›k %10’u yeni kronik akci¤er hastal›¤› tan›-s› almakta, KOAH’n›n tüm dünyada ölüm ne-denleri aras›nda ‹KH, SVH ve alt solunum yo-lu enfeksiyonlar›ndan sonra 4. s›rada geldi¤i belirtilmektedir (3).
Ülkemize ait veriler de benzer sonuçlar› göstermektedir (4). Türkiye’de, TEKHARF ça-l›flmas›n›n 2009 verilerine göre, 45-54 yafl gru-bunda %6, 55-64 yafl grugru-bunda %17 olan ‹KH prevalans›, 65 yafl ve üzerindeki bireylerde %28’e yükselmektedir (5). Artan ortalama ya-flam süresi ile birlikte, her iki hastal›k grubu için de prevalans gittikçe yükselmektedir. Özellikle kardiyak hastal›klarda erken
uygula-nan giriflimsel tedaviler ile her iki hastal›k gru-bunda uygulanan çoklu ve yeni tedavi seçe-nekleri nedeni ile sa¤kal›m süreleri artmakta, ancak bunun sonucu olarak, bu hastal›klarla iliflkili morbidite ve özürlülük oranlar› de yük-selmektedir. Sonuç olarak, kardiyovasküler hastal›klar ve kronik akci¤er hastal›klar› toplu-mu etkileme oranlar›, sa¤l›k hizmetlerinin plan-lanmas› ve sa¤l›k ekonomisine getirdikleri yük-ler dikkate al›nd›¤›nda, önemli toplum sa¤l›¤› sorunlar› olarak kabul edilmektedir. Bu neden-le birincil ve ikincil önneden-leme, tedavi ve rehabili-tasyon planlamalar›n›n iyi yap›lmas› gereklidir. Kan›ta dayal› t›p aç›s›ndan bak›ld›¤›nda, günümüzde, hem akci¤er hastal›klar›nda hem de kardiyovasküler hastal›klarda rehabi-litasyon tedavinin ayr›lmaz bir parças› olarak kabul edilmektedir (6-10). Kardiyak ve pulmo-ner rehabilitasyon kardiyovasküler hastal›¤› olan veya kronik solunum hastal›¤› nedeni ile semptomatik olan ve günlük yaflam aktivite-leri k›s›tlanm›fl olan bireylerde hastal›¤›n sis-temik bulgular›n› azaltmak veya stabilize et-mek, birey için en uygun fiziksel, t›bbi, psiko-lojik, sosyal, ruhsal, mesleki ve ekonomik du-rumun korunmas›, eski haline getirilmesi ve iyilefltirilmesi amac› ile bireye özgü planla-nan, medikal tedavi ile bütünleflmifl, kan›ta dayal›, multidisipliner, kapsaml› bir program-d›r. Yap›lan metaanalizler ve sistematik derle-meler kardiyak rehabilitasyonun (KR) hem
FTR Bil Der 2010;13 Özel Say›:1-3 J PMR Sci 2010;13 Suppl:1-3 Yeflim Kurtaifl
Kardiyopulmoner Rehabilitasyon: Eski Ama Hala Yeni ve Güncel
morbidite hem de mortalite üzerinde olumlu etkileri oldu¤unu göstermektedir (6-8). Rehabilitasyonun ise bireyin morbidite-si, fonksiyonelli¤i ve yaflam kalitesi üzerine olumlu etkileri ol-du¤u kan›tlanm›flt›r (9, 10). Her iki hastal›k grubunda da reha-bilitasyonun, morbiditeyi ve tekrarlayan hastaneye baflvurula-r› azaltt›¤› için, sa¤l›k ekonomisi üzerine de olumlu katk›labaflvurula-r› vard›r (11,12). Buna ra¤men, tüm dünyada, kardiyopulmoner rehabilitasyon tedavilerini çok s›n›rl› oranda hasta alabilmek-tedir. Rehabilitasyon hizmetlerinin çok iyi oldu¤u Avustral-ya’da yap›lan bir çal›flmada KR için uygun olan bireylerin sa-dece yar›s›n›n programa davet edildi¤i gösterilmifltir, progra-ma kat›l›m ise bazen %6 ile s›n›rl› kalprogra-maktad›r (13). Avrupa ül-kelerinde yap›lan anket çal›flmas›nda ise uygun hastalar›n sa-dece 1/3’üne herhangi bir KR bilefleninin uygulanabildi¤i, ba-z› ülkelerde bu oran›n %3 oldu¤u görülmüfltür (14-16). Kardi-yak rehabilitasyonun yeterli oranda uygulanamamas›n›n ne-denleri aras›nda düflük sosyoekonomik düzey, ileri yafl, KR rehabilitasyon uygulanan merkezin eve uzakl›¤›, ulafl›m, kad›n cinsiyet gibi faktörler yer almaktad›r (17-22). Pulmoner reha-bilitasyona eriflim oranlar› ise çok daha düflüktür. Avustralya Akci¤er Vakf›n›n anketine göre KOAH olan bireylerin sadece %1’i PR hizmetini alabilmektedir (23). Yine, ‹ngiltere Akci¤er Vakf› ve ‹ngiltere Gö¤üs Derne¤i’nin araflt›rmalar› ülkedeki PR programlar›n›n sadece %57’sinin sa¤l›k sigortalar› taraf›ndan karfl›land›¤›n›, bu hizmeti veren merkezlerin sadece %15’inin yeterli say›da hastay› programa alabildi¤ini göstermektedir (24). Genel olarak, KOAH olan bireylerin %2’sinden az›n›n PR hizmeti alabildi¤i öngörülmektedir (25). Ülkemizde ise bu ko-nuda yeterli veri yoktur. Ancak, kardiyopulmoner rehabilitas-yon hizmeti veren merkezlerin say›ca az olmas›n›n yan› s›ra, sa¤l›k personeli aras›nda bu konuda yeterince fark›ndal›¤›n ol-mad›¤› ve hastalar›n ilgili merkezlere yönlendirilmesinin s›n›r-l› oldu¤u bilinmektedir. Ankara’da KR ve/veya PR hizmetleri-nin verildi¤i e¤itim-araflt›rma ve üniversite hastanelerinde sa¤l›k personeli aras›nda yap›lan bir anket çal›flmas›nda, anke-te kat›lanlar›n yaklafl›k yar›s›n›n fiziksel t›p ve rehabilitasyon hekimi olmas›na ra¤men, kardiyak ve pulmoner rehabilitasyo-nun gereklili¤ine inanan sa¤l›k personeli oran›n›n sadece %68, uygun hastalar bu tedavi için yönlendirme oran›n›n ise %47 oldu¤u saptanm›flt›r. Ayn› merkezlerde KR ve PR için aday hastalar aras›nda yap›lan sorgulamada ise, sadece %36’s›na hastal›klar› ile iliflkili rehabilitasyon konusunda bilgi-lendirme yap›ld›¤›, bilgibilgi-lendirme yap›lan hastalar›n da %60’›n›n yapacaklar› egzersiz konusunda yanl›fl bilgiye sahip olduklar› görülmüfltür (26,27).
Sonuç olarak, kardiyak ve pulmoner hastal›¤› olan uygun hastalarda etkinli¤i çeflitli çal›flmalarla gösterilmifl olan kardi-yopulmoner rehabilitasyon konusunda bu hastal›klar›n t›bbi tedavisi ve rehabilitasyonu ile u¤raflan hekimler aras›nda bilgi düzeyinin artmas›, rehabilitasyon hizmetlerinin art›r›lmas› ve daha fazla hastan›n önleyici, koruyucu ve tedavi edici etkileri olan rehabilitasyon giriflimlerine ulaflmalar›n›n sa¤lanmas› önemli ve gereklidir.
Kaynaklar
1. Lopez AD, Mathers CD, Ezzati M, Jamison DT, Murray CJL. Global and regional burden of disease and risk factors, 2001: systematic analysis of population health data. Lancet 2006;367:1747-57.
2. http://www.who.int/dietphysicalactivity/publications/facts/cvd/en/ 3. WHO, World Health Report 2004; Changing History. Geneva,
http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/GBD_rep ort_2004update_part2.pdf10
4. Ministry of Health Refik Saydam Hygiene Center Presidency School Of Public Health Baflkent University. National Burden Of Disease and Cost Effectiveness Project Burden Of Disease Final Report, December 2004.
5. 5Onat A. Eriflkinlerimizde Kalp Hastal›klar› Prevalans›, Yeni Koroner Olaylar ve Kalpten Ölüm S›kl›¤›. TEKHARF çal›flmas› 2009.
6. Piepoli MF, Corrà U, Benzer W et al. Secondary prevention through cardiac rehabilitation: from knowledge to implementa-tion. A position paper from the Cardiac Rehabilitation Section of the European Association of Cardiovascular Prevention and Rehabilitation. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2010;17:1-17. 7. Thomas RJ, King M, Lui K et al. AACVPR/ACC/AHA 2007
per-formance measures on cardiac rehabilitation for referral to and delivery of cardiac rehabilitation/secondary prevention services endorsed by the American College of Chest Physicians, American College of Sports Medicine, American Physical Therapy Association, Canadian Association of Cardiac Rehabilitation, European Association for Cardiovascular Prevention and Rehabilitation, Inter-American Heart Foundation, National Association of Clinical Nurse Specialists, Preventive Cardiovascular Nurses Association, and the Society of Thoracic Surgeons. J Am Coll Cardiol 2007;50:1400-33.
8. Lavie CJ, Thomas RJ, Squires RW, Allison TG, Milani RV. Exercise training and cardiac rehabilitation in primary and sec-ondary prevention of coronary heart disease. Mayo Clin Proc 2009;84:373-83.
9. Ries AL, Bauldoff GS, Carlin BW et al. Pulmonary rehabilitation: joint ACCP/AACVPR evidence-based clinical practice guidelines: update. Chest 2007;131:4-42.
10. Nici L, Donner C, Wouters E et al. American Thoracic Society/European Respiratory Society statement on pulmonary rehabilitation. Am J Respir Crit Care Med 2006;173:1390-413. 11. Papadakis S, Oldridge NB, Coyle D et al. Economic evaluation
of cardiac rehabilitation: a systematic review. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2005;12:513-20.
12. Griffiths TL, Phillips CJ, Davies S, Burr ML, Campbell IA. Cost effectiveness of an outpatient multidisciplinary pulmonary reha-bilitation programme. Thorax 2001;56:779-84.
13. Williams JA, Byles JE, Inder KJ. Equity of access to cardiac reha-bilitation: the role of system factors. Int J Equity Health 2010;9:2.
14. Kotseva K, Wood D, De Backer G et al. EUROASPIRE III: a sur-vey on the lifestyle, risk factors and use of cardioprotective drug therapies in coronary patients from twenty two European coun-tries. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2009;16:121-37.
15. Bjarnason-Wehrens B, McGee H, Zwisler AD et al. Cardiac Rehabilitation in Europe - results from the European Cardiac Rehabilitation Inventory Survey (ECRIS). Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2010;17:410-8.
16. Short R. Access to cardiac rehabilitation varies widely across Europe. BMJ 2008;336:1095.
17. Alter DA, Iron K, Austin PC, Naylor CD; SESAMI Study Group. Socioeconomic status, service patterns, and perceptions of care among survivors of acute myocardial infarction in Canada. JAMA 2004;291:1100-7.
18. Tod AM, Lacey EA, McNeill F. I’m still waiting...’: barriers to accessing cardiac rehabilitation services. J Adv Nurs 2002;40: 421-31.
19. King KM, Humen DP, Smith HL, Phan CL, Teo KK. Predicting and explaining cardiac rehabilitation attendance. Can J Cardiol 2001;17:291-6.
20. Grace SL, Evindar A, Kung T, Scholey P, Stewart DE. Increasing access to cardiac rehabilitation: automatic referral to the pro-gram nearest home. J Cardiopul Rehab 2004;24:171-4. 21. Jones LW, Farrell JM, Jamieson J, Dorsch KD. Factors
influenc-ing enrollment in a cardiac rehabilitation exercise program. Can J Cardiovasc Nurs 2003;13:11-5.
22. Scott L, Ben O, Allen J. Why are women missing from outpa-tient cardiac rehabilitation programs? A review of multilevel fac-tors affecting referral, enrollment, and completion. J Wom Health 2002;11:773-91.
23. http://www.lungfoundation.com.au/ 24. http://www.lunguk.org/
25. Coultas, David MD, McKinley, James MD. Update on Pulmonary Rehabilitation for COPD. Clin Pulm Med J 2009;16:183-8.
26. Sonel Tur B, Kurtaifl Y, Haf›z M et al. Kardiyopulmoner rehabilita-syon konusunda hekimler ve di¤er sa¤l›k çal›flanlar›n›n fark›ndal›k düzeyi: Kesitsel bir anket çal›flmas›. II.T›bbi Rehabilitasyon Kongresi, 4-7 Kas›m 2010, Ankara.
27. Kurtaifl Y, Sonel Tur B et al. Kardiyopulmoner rehabilitasyon konusunda hastalar aras›nda fark›ndal›k düzeyi: kesitsel bir anket çal›flmas›. II.T›bbi Rehabilitasyon Kongresi, 4-7 Kas›m 2010, Ankara.
FTR Bil Der 2010;13 Özel Say›:1-3 J PMR Sci 2010;13 Suppl:1-3
Yeflim Kurtaifl Kardiyopulmoner Rehabilitasyon: Eski Ama Hala Yeni ve Güncel
