• Sonuç bulunamadı

Sa¤l›k Çal›flanlar›nda HBV ve HCV Bulafl Riskli Temaslar›n ‹ncelenmesi ve Maliyet Analizi#

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Sa¤l›k Çal›flanlar›nda HBV ve HCV Bulafl Riskli Temaslar›n ‹ncelenmesi ve Maliyet Analizi#"

Copied!
5
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Temaslar›n ‹ncelenmesi ve Maliyet Analizi #

Mustafa YILDIRIM1, ‹rfan fiENCAN1, Davut ÖZDEM‹R1, Zeynep YILMAZ1, Abdülkadir KÜÇÜKBAYRAK1, Selma ÇAKIR1

1 Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi Düzce T›p Fakültesi, ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, DÜZCE

ÖZET

Bu çal›flman›n amac›; sa¤l›k çal›flanlar›nda raporlanan infekte vücut s›v›lar› ile temas durumlar› ve temas sonras› mü- dahalenin maliyetini incelemektir. Nisan 2001 tarihinde bir infeksiyon hastal›klar› uzman› ile bir hemflireden oluflan personel sa¤l›¤› merkezi kuruldu ve tüm sa¤l›k çal›flanlar›n›n biyolojik riskli temaslar›n› bu merkeze bildirilmeleri is- tendi. 2002 ve 2004 y›llar› aras›nda bildirilen tüm riskli temaslar epidemiyolojik özellikler ve maliyet yönünden de-

¤erlendirildi. K›rk› kesici-delici alet yaralanmas›, dördü mukozalara kontamine materyal s›çramas› olmak üzere top- lam 44 riskli temas bildirildi. En s›k maruziyet hemflirelerde bildirilirken, en s›k yaralanman›n ellerde oldu¤u bildiril- di. Saptanabilen kaynak kiflilerin 10’unda anti-HCV, 10’unda HBsAg, 10’unda anti-HBs pozitifli¤i saptand›. Üç kiflide tüm belirteçler negatif bulundu. Oniki olguda kaynak belirlenemedi. Kaynak ve temas eden kiflilerin serolojik incele- me ve maruz kalanlarda uygulanan temas sonras› profilaksi maliyeti 2004 y›l› T.C. Maliye Bakanl›¤› fiyatlar› ile 10.684 YTL olarak hesapland›. Temas öncesi profilaksi uygulamalar› sayesinde 4388 YTL tasarruf sa¤land›¤› hesap- land›. Sonuç olarak; mesleki yaralanmalar›n en aza indirilmesi için yeterli koruyucu önlemler al›nmas› ve t›bbi at›k- lar›n uygun flekilde uzaklaflt›r›lmas› gerekmektedir. Afl› ile korunulabilir riskler için afl›laman›n ihmal edilmesi t›bbi hata olarak kabul edilmelidir.

Anahtar Kelimeler: Sa¤l›k çal›flanlar›, yaralanma, temas, maliyet.

SUMMARY

Assessment of Risky Exposures to HBV and HCV in Health Care Workers and Cost Analysis The aim of this study is to evaluate the reported situation of exposures to potentially infective biological material and its cost of intervention in health care workers (HCWs). Occupational Health Department (OHD) is composed of one infectious diseases specialist and one nurse at April 2001 and all HCWs have been asked for reporting biolo- gically risky exposures to OHD. All of the reported risky exposures were assessed from the point of epidemiologic and cost analysis between 2002 and 2004. Forty-four risky exposures were reported that consisted of fourty sharp and four splah injuries. Risky exposures were reported most frequently in nurses and the hands were found the most injuried parts of the body. The HCWs were exposed by biological risky materials that belong to 10 patients with an- ti-HCV positivity, 10 patient HBsAg, 10 patient anti-HBs and three patient had not any marker positivity. Source of biological risky materials were not determined at 12 cases. Cost of serological investigation of the source patients and victims, victims that followed up and postexposure prophylaxy are calculated as 10.684 YTL according to cur- rent value of ministry of finance of Turkey. 4388 YTL was saved by owing to preexposure prophylaxis. In conclusi-

(2)

G‹R‹fi

Sa¤l›k çal›flanlar›; özellikle acil servis, ameliyat- hane, yo¤un bak›m ve laboratuvarlarda çal›flanlar kan ve vücut s›v›lar› ile daha s›k temas etmekte- dir. Bu da kan yoluyla bulaflan hastal›k etkenleriy- le daha s›k karfl›laflmaya yol açmaktad›r (1). Kan- la veya kanla kontamine vücut s›v›lar›yla temas halinde s›kl›kla bulaflmas› söz konusu olan infek- siyon etkenleri hepatit B virüsü (HBV), hepatit C virüsü (HCV), insan immünyetmezlik virüsü (HIV) ve sitomegalovirüs (CMV)’tür. Yap›lan ça- l›flmalarda, infekte kan ile kontamine i¤ne batma- s› ve benzeri yaralanmalarda infeksiyon bulaflma riski HBV için %2-40, HCV için %3-10, HIV için

%0.35 civar›nda bulunmufltur (2).

Sa¤l›k kurulufllar›n›n kan ve vücut s›v›lar› kaynak- l› patojenlere mesleki maruziyeti izleyen bir plan›

olmal›d›r. Tüm sa¤l›k çal›flanlar› bu tür temas/ya- ralanmalar›n› ivedilikle bildirmenin önemi konu- sunda e¤itilmelidir. Her kurum, telefonla 24 saat boyunca ulafl›labilecek bir dan›flman bulundur- mal›d›r. Dan›flmanl›k servisi; infeksiyon kontrol bölümü, personel sa¤l›¤› merkezi veya her ikisi- nin kat›l›m›yla oluflturulabilir. Bu merkezi sistem bafllang›ç de¤erlendirmesini, hemen yönlendir- meyi ve gerekli ise erken profilaksiyi sa¤lar. Sa¤- l›k çal›flan›n›n yaralanma sonras›ndaki anksiyete- sinin giderilmesinde yard›mc› olur (3).

Riskli temas durumlar›nda temas eden personel için yap›lan test ve profilaksi uygulamalar›n›n ge- tirdi¤i maliyetin yan› s›ra, anksiyete ve motivas- yon eksikli¤i sonucu oluflan ifl gücü kayb›n›n ne- den oldu¤u olumsuz ekonomik etkiler de gözard›

edilmemelidir.

MATERYAL ve METOD

Bu çal›flmada, Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi Düzce T›p Fakültesi Hastanesi’nde 01 Temmuz 2002-01 Temmuz 2004 tarihleri aras›nda sa¤l›k ça- l›flanlar›nda gözlenen kesici-delici alet yaralan- malar›yla infekte kan ya da di¤er vücut s›v›lar›n›n mukozalara s›çramas› fleklinde görülen temas du-

pasiteli olup, bünyesinde idari personel hariç, te- mizlik personeli dahil 415 kifli çal›flmaktad›r. Yü- rüttü¤ümüz çal›flmada, anabilim dal›m›z bünye- sinde kurulan ve bir doktor ile bir hemflireden oluflan personel sa¤l›¤› merkezine bildirilen kon- tamine materyalle temas durumlar› incelenmifltir.

Temas durumunda rapor düzenlenmifl olup, bu raporda flu konulara yer verilmifltir:

1. Personelin ad›-soyad›, yafl›, cinsiyeti ve hasta- nedeki görevi,

2. Temas›n hangi tarih ve saatte oldu¤u ve ne ka- dar süre içinde bildirildi¤i,

3. Temas›n nerede, hangi tür materyalle ve nas›l meydana geldi¤i,

4. Temas sonras› lokal bak›m iflleminin yap›l›p ya- p›lmad›¤›,

5. Temas öncesi koruyucu önlem al›n›p al›nmad›¤›, 6. Kaynak araflt›rmas› ve temas eden kiflinin sero- lojik durumu ile yap›lan profilaksi uygulamalar›

ayr›nt›l› bir flekilde not edilmifltir.

Kaynak araflt›rmas› yap›larak belirlenen hastalar- la, riskli temasa maruz kalan sa¤l›k personelinin serolojik araflt›rmalar› için üçüncü kuflak ELISA (Axyme-Abott) testi kullan›lm›flt›r.

Bu çal›flmada, bildirilen kazalarda yap›lan serolo- jik tetkik ve profilaksilerin maliyeti 2004 y›l› Büt- çe Uygulama Talimat›’nda bildirilen fiyatlar dik- kate al›narak hesaplanm›flt›r. Hepatit B afl›s› ‹l Sa¤l›k Müdürlü¤ü’nden ücretsiz temin edildi¤in- den hesaplamaya kat›lmam›flt›r. Ayr›ca, yaralan- ma sonras› ortaya ç›kan ifl gücü kayb› bu hesaba dahil edilmemifltir.

BULGULAR

Kesisi-delici alet yaralanmalar› ile infekte kan ya da di¤er vücut s›v›lar›n›n mukozalara s›çramas›

fleklinde riskli temasa maruz kalan toplam 44 sa¤- l›k çal›flan› (24’ü kad›n, 20’si erkek) baflvurdu. Ça- l›flanlar›n yafllar› 23-39 aras›nda olup, ortalama 27.0 idi. Riskli temaslar›n olufltu¤u birimlerin da¤›- l›m›; 21’i yatakl› servis, dokuzu yo¤un bak›m, seki- move medical wastes with proper methods. Careless of vaccination for the preventible diseases with vaccine sho- uld be assumed as a malpractice.

Key Words: Health care workers, injury, exposure, cost.

# Bu çal›flma, VIII. Viral Hepatit Kongresi’nde poster olarak sunulmufltur.

(3)

zi ameliyathane, dördü laboratuvar ve ikisi de po- liklinik fleklinde idi. Kontamine temasa maruz ka- lan vücut bölgeleri; 17 sol el, 14 sa¤ el, iki sa¤ ön kol, dört sa¤ bacak, iki sol bacak, bir sol ayak ve dört göz mukozas› olarak belirlendi. Riskli temasa yol açan kontamine materyal ve meslek gruplar›- n›n da¤›l›m› Tablo 1’de gösterilmifltir. Ayr›ca, ka- zaya maruz kalan personelin 32 (%72.8)’sinin kaza s›ras›nda koruyucu bir bariyer kulland›klar› ve bunlar›n tamam›n›n lokal yara bak›m› ifllemlerini kaza sonras› hemen yapt›rd›klar› saptand›.

Yapt›¤›m›z kaynak belirleme çal›flmalar› sonucu toplam 10 kaynak kiflide HBsAg pozitifli¤i, 10 kifli- de anti-HBs pozitifli¤i, 10 kiflide anti-HCV pozitif- li¤i saptand›. Bir kifliye test yap›lamazken, üç kifli- nin tüm belirteçleri negatif bulundu. Test yap›la- bilenlerin hiçbirinde HIV pozitifli¤i saptanmad›.

Fakat 12 riskli temas olgusunda kaynak belirlene- medi.

Temas edenlerin 18’inde afl›ya ba¤l›, 10’unda do-

¤al ba¤›fl›kl›k olmak üzere toplam 28 personelde anti-HBs pozitifli¤i saptand›. Dört personelin afl›

program›n›n devam etti¤i, ancak anti-HBs testinin negatif oldu¤u belirlendi. ‹ki personelde izole an- ti-HBc-total pozitifli¤i saptan›rken, dokuz perso- nelin tüm belirteçlerinin negatif oldu¤u görüldü.

Bir personelin serolojik testleri yapt›r›lamad›.

Kaynak kiflinin ve temas eden personelin serolo- jilerinin belirlenmesinden sonra 12 personele he- men bir doz hepatit B afl›s› yap›larak afl›lama program›na dahil edildi. Bu 12 kifliden üçüne ay- n› anda farkl› koldan hepatit B hiperimmünglo- bulini (HBIg) yap›ld›. Befl personele antikor titre-

sinin yükseltilmesi amac›yla sadece bir doz he- patit B afl›s› yap›ld›. ‹ki personele önceden bafl- lanm›fl olan hepatit B afl› program›na devam et- mesi önerildi. Yirmibefl personel de takip progra- m›na al›nd›.

Bu çal›flmada bildirilen kazalarda yap›lan serolo- jik tetkik ve profilaksilerin maliyeti 10.684 YTL olarak hesaplanm›flt›r. HBIg uygulama endikasyo- nu rutin afl›lama program›m›z sayesinde 10’dan üçe inmifl olup, yaln›zca bu sayede yap›lan tasar- ruf 4.388 YTL’dir.

TARTIfiMA

Bu çal›flman›n amac›, sa¤l›k çal›flanlar›nda görü- len kesici-delici alet yaralanmalar›nda epidemi- yolojik özelliklerin belirlenmesi, kazaya neden olan faktörlerle kazaya maruz kalan vücut bölge- lerinin tan›mlanmas› ve çal›flanlar›n konuya ilifl- kin tutumlar› ve önlemlere uyumun belirlenmesi- dir. Ayr›ca, yaralanmalarda ortaya ç›kan parasal maliyete dikkat çekilmek istenmifltir.

Son iki y›l içinde bize bildirilen hastanemizde ça- l›flan toplam 44 kiflide kesici-delici alet yaralan- mas› meydana gelmifl olup, bunlar›n 10 (%22.7)’u HBV, 10 (%22.7)’u da HCV pozitifli¤i olan kaynak materyalle meydana gelmifltir. Bu oranlar temas durumunda infeksiyöz ajan ile karfl›laflma riskinin yüksek oldu¤unu göstermektedir. Yap›lan çeflitli çal›flmalarda riskli temaslar›n bildirim oran›n›n oldukça düflük (%5-27) oldu¤u, ço¤u riskli temas- lar›n kaza s›ras›nda bildirilmedi¤i gösterilmifl- tir(4-6). Bu çal›flmada yaln›zca raporlanan vaka- lar de¤erlendirmeye al›nm›flt›r.

Tablo 1. Riskli temasa yol açan kontamine materyal ve meslek gruplar›.

Meslek grupları

Hemşire Temizlik personeli Doktor Hasta bakıcı Toplam Temas şekli Temas materyali (n= 21) (n= 11) (n= 10) (n= 2) (n= 44)

Kanallı iğne ile İğne ucu 17 11 4 - 32

perkütan temas Fistül iğnesi 1 1

Spinal iğne 1 1

Ponksiyon iğnesi 1 1

Kanalsız materyal Bistüri ucu 1 1 2

ile perkütan temas Sütür iğnesi 1 1

Trill (matkap ucu) 1 1

Kishner teli 1 1

Mukoza teması Göz mukozası 1 2 1 4

(4)

Riskli temaslar s›ras›nda bariyer kullan›m oranla- r›n›n çeflitli yerli ve d›fl kaynakl› yay›nlarda %8-55 aras›nda oldu¤u bildirilmifltir (5-8). Bizim çal›fl- mam›zda ise kazaya maruz kalan personelin 32 (%72.8)’sinin kaza s›ras›nda koruyucu bariyer kulland›klar› belirlenmifltir. Bu oran›n nispeten yüksek bulunmas›nda kazalar›n bir k›sm›n›n ame- liyathanede olmas› etkili olmufl olabilir.

Perkütan yaralanma sonras› mutlaka yara bak›m yöntemleri uygulanmal›d›r (2). Bizim çal›flmam›z- da, kazaya maruz kalan tüm personelin lokal yara bak›m› ifllemlerini kaza sonras› hemen yapt›rd›k- lar› belirlendi.

Genel olarak sa¤l›k çal›flanlar›nda hepatit B infek- siyonu görülme s›kl›¤›n›n normal popülasyona gö- re iki-dört kat daha fazla oldu¤u gösterilmifltir (9).

Kontamine materyalle temas durumunda HBV’ye karfl› korunmada gelifltirilen öneriler flunlard›r:

1. HBsAg pozitif bir kiflinin kan veya di¤er vücut s›v›lar›yla bulaflm›fl i¤ne batmas›, mukozalara s›ç- rama veya bütünlü¤ü bozulmufl deriye bulaflma yoluyla temas eden anti-HBs negatif sa¤l›k perso- neline ilk 24-72 saat içinde 0.06 mL/kg HBIg delto- id kas içine, efl zamanl› olarak hepatit B afl›s› di-

¤er koldaki deltoid kas içine yap›lmal› ve takiben bir ve alt› ay sonra tekrarlanarak HBV’ye karfl› ak- tif ba¤›fl›kl›k sa¤lanmas›na çal›fl›lmal›d›r.

2. Kan ve vücut s›v›s› ile temas edilen kiflinin se- rolojik durumu bilinmiyor ve temas eden kifli ba-

¤›fl›k de¤ilse, hemen aktif immünizasyon flemas›- na bafllanmal›d›r. Ancak kayna¤›n yüksek riskli ol- du¤u biliniyorsa HBsAg pozitif gibi kabul edilme- si gerekir.

3. Temas eden kifli ba¤›fl›k ise temas sonras› afl›

ya da HBIg uygulanmas›na gerek yoktur (2,3).

HCV bulafl›ndan sonra profilaksi amac›yla im- münglobulin uygulanmas›n›n, HCV infeksiyonunu önlemede yarar› olmad›¤› bilinmektedir. Ayr›ca, antiviral ajanlar›n profilaksideki yeri ile ilgili ye- terli bilgi olmad›¤› için kemoprofilaksi de öneril- memektedir (3). Kontamine materyalle temas du- rumunda HCV’ye karfl› korunmada gelifltirilen öneriler flunlard›r:

1. Kaynak kiflinin anti-HCV testi negatif ise lokal bak›m önlemleri d›fl›nda ek bir önleme gerek yoktur.

2. Kaynak kifli anti-HCV pozitif ve yüksek riskli bir

yerek alt›-sekiz hafta sonra HCV-RNA yönünden test edilmeli ve interferon (IFN) tedavisi için de-

¤erlendirilmelidir. Temas› izleyerek hemen, üç ve dokuz ay sonra serolojik olarak HCV’ye karfl› an- tikor araflt›rmas› yap›lmal›d›r.

3. Kaynak kiflinin durumu bilinmiyorsa, temas eden kifliye lokal bak›m önlemleri d›fl›nda, yara- lanmay› izleyerek hemen, üç ve dokuz ay sonra anti-HCV araflt›rmas› yap›lmal›d›r (2).

Bu çal›flmada bildirilen kazalarda yap›lan sero- lojik tetkik ve profilaksilerin maliyeti 2004 y›l›

Bütçe Uygulama Talimat› birim fiyatlar› ile 10.684 YTL olarak hesaplanm›flt›r. Bu maliyet he- sab›nda hepatit B afl›s› ‹l Sa¤l›k Müdürlü¤ü’nden ücretsiz temin edildi¤inden hesaplamaya kat›l- mam›flt›r. Ayr›ca, birçok vakada görülen temas sonras› anksiyete, ifl gücünde kay›p ve motivas- yon kayb› gibi do¤rudan hesaplanmas›nda zorluk olan maliyetler dikkate al›nmam›flt›r.

Kazalar sonras› ortaya ç›kan anksiyete durumu ve profilakside yap›labileceklerin oldukça s›n›rl›

oldu¤u HCV temaslar› d›fl›nda ortaya ç›kan bu yüksek maliyetler kazalar›n azalt›lmas› için yap›- lacak giriflimlerin önemini art›rmaktad›r. HBIg uy- gulama endikasyonu rutin afl›lama program›m›z sayesinde 10’dan üçe inmifl olup, yaln›zca bu sa- yede yap›lan tasarruf 4.388 YTL’dir. Bu da en ucuz korunman›n afl›lanma oldu¤unu teyit etmek- tedir.

Mesleki yaralanmalar›n en aza indirilmesi için; ifl yükünün azalt›lmas›, yeterli malzeme sa¤lanmas›, koruyucu önlem al›nmas› ve t›bbi at›klar›n uygun flekilde uzaklaflt›r›lmas› gerekmektedir.

KAYNAKLAR

1. Bilgiç A. Hastane infeksiyonu yönüyle viral hepa- titler. Tekeli E, Bal›k İ (editörler). Viral Hepatit 2003. 1. Bask›. Viral Hepatit Savaş›m Derneği Yay›n›, 2003: 406-18.

2. Turgut H. Acil ünitede infeksiyon kontrolü ve pro- filaksi. Özsüt H (editör). İnfeksiyon Aciller. 1.

Bask›. İstanbul: Türk İnfeksiyon Vakf›, 2002:

209-19.

3. Dokuzoğuz B. İnfeksiyon kontrolü ve personel sağl›ğ›, sağl›k çal›şanlar›n›n yaralanma ve infek- siyondan korunmas›. Doğanay M, Ünal S (editör- ler). Hastane İnfeksiyonlar›. 1. Bask›. Ankara: Bi- limsel T›p Yay›nevi, 2003: 349-74.

4. Moloughney BW. Transmission and postexposure management of bloodborne virus infections in the

(5)

5. Sencan İ, Sahin İ, Y›ld›r›m M, Yesildal N. Unre- cognized abrasions and occupational exposures to blood-borne pathogens among health care workers in Turkey. Occupational Medicine 2004;

54: 202-6.

6. Ertem M, Oto R, Ilçin E, Saka G, Ceylan A. Expo- sure frequency and effective factors in HCW at Dicle University Hospital. Viral Hepatit Derg 1999; 1: 13-7.

7. Rabaud C, Zanea A, Mur JM, et al. Occupational exposure to blood: Search for a relation between personality and behavior. Infect Control Hosp Epidemiol 2000; 21: 564-74.

8. Gücük M, Karabey S, Yolsal N, Irmak Y. İstanbul T›p Fakültesi Genel Cerrahi Kliniği çal›şanlar›n- da kesici-delici alet yaralanmalar›. Hastane İn- feksiyonlar› 2002; 6: 72-81.

9. Sepkowitz KA. Nosocomial hepatitis and other in- fections transmitted by blood and blood products.

In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Prin- ciples and Practice of Infectious Diseases. 5thed.

New York: Churchill Livingstone, 2000: 3039-52.

YAZIfiMA ADRES‹

Dr. ‹rfan fiENCAN

Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi Düzce T›p Fakültesi

‹nfeksiyon Hastal›klar› ve

Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›

DÜZCE

e-mail: isencanibu@yahoo.com

Referanslar

Benzer Belgeler

MÜ SBF Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümümüz; 15.03.2019 tarihi itibariyle YÖK tarafından görevlendirilen Sağlık Bilimleri Akreditasyon Derneği (SABAK) tarafından 5

[r]

Bütünleme sınavına not yükseltmek için girmek isteyen öğrenciler, Bursa Teknik Üniversitesi internet sayfasında ilan edilen tarihlerde öğrenci işleri bilgi

Öğrencilerin ilgi alanları doğrultusunda öğrenci toplulukları ile koordineli olarak düzenlenen geziler, konferanslar ve benzeri etkinliklerle öğrencilerin ders dışında

Başlıca faaliyet alanlarımız; İçme suyu hatları ve Sulama projeleri ürün ve uygulamaları, HES Projeleri, Fabrika soğutma hatları, Maden projelerinde cevher

Sürekli geliştirilen eğitim sistemimiz ve multidisipliner eğitim kadromuzla; ulusal ve uluslar arası tanınan, bireysel ve takım çalışmaları yapabilen, üniversite ve

Yetenek sınavı le öğrenc alan okullara kes n kaydı yapılan adaylar LGS terc h dönem terc h yapamayacaktır. Ancak yetenek sınavı sonucuna göre kayıt yaptırdığı okuldak

*3 Bu, ortalama örnek sayısı 128 ve ölçüm modu yüksek çözünürlük moduna ayarlandı÷ında, yüksek hassasiyet modundaki ölçüm merkezi mesafesinin pikten pike yer