T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI EL VE MAKİNE NAKIŞLARI EĞİTİMİ BİLİM DALI
BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE İŞLEME (NAKIŞ)
UYGULAMALARI
Yüksek Lisans Tezi
Danışman
Yrd. Doç. Dr. Emine KARPUZ
Hazırlayan
Hediye ERDAL 054239031001
ÖNSÖZ
Sanatın temeli insan ihtiyacıdır. İnsan ihtiyaçları, zamanla farklı sanat dallarını ortya çıkarmıştır. Bu sanat dallarından biri de el sanatlarıdır. Yapılan araştırmalar sonucunda günümüzde el sanatlarına teknolojinin ilerlemesi ve ekonomik sorunlardan dolayı ilginin azaldığı görülmektedir. Bu araştırma ile bilgisayar destekli tasarım ve işleme uygulamalarında kullanılan teknikler, motifler, araç ve gereçler kullanım alanları belirlenmektedir.
Araştırma boyunca maddi manevi deseteğini esirgemeyen ailem ve arkadaşlarıma,araştırmama yön veren danışmanımYrd.Doç.Dr.Emine Karpuz nezdinde tüm öğretmenlerime Denizli Sanayi ve Ticaret Odası yetkililerine, işyerlerinde araştırma yapmama izin veren tüm işletme sahiplerine, gaye nakış ve ilke nakış çalışanlarına ve özellikle makineci Emel Akhan, desinatör Ümmühan Soylu’ya ingilizce çevirilerimi yapmama yardım eden Asena Paran’a ve Osman Temizbaş’ a yardımlarından dolayı teşşekür ederim.
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ...i ÖZET ...iv ABSTRACT... v 1.GİRİŞ ... 1 1.1.Araştırmanın Konusu ... 1
1.2.Araştırmanın Amacı ve Önemi ... 1
1.3.Konunun Sınırlandırılması... 2
1.4.Araştırma Yöntemi ... 3
1.5.Konu ile İlgili Kaynaklar ... 3
2. BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE İŞLEME (NAKIŞ ) UYGULAMALARI ... 4
2.1. Tasarım ve İşlemenin (Nakış) Tanımı ... 4
2.2.Bilgisayar Destekli Tasarım ve İşleme(Nakış) ... 4
2.2.1. Bilgisayar Destekli Tasarım Programları ... 4
2.2.2. Bilgisayar Destekli Nakış Makinelerinin Tanımı ve Özellikleri ... 4
2.2.2.1. Bilgisayar Destekli Nakış Makinelerinin Bilgisayar Programlarının Özellikleri ... 5
2.2.2.1.1. Tajima Nakış Makinelerinin Bilgisayar Programlarının Özellikleri ... 6
2.2.2.1.2. Barudan Nakış Makinelerinin Bilgisayar Programlarının Özellikleri ... 14
2.2.2.2. Bilgisayar Destekli Nakış Makinelerinin Özellikleri ... 17
2.2.2.2.1. Tajima Nakış Makinelerinin Özellikleri ... 17
2.2.2.2.2. Barudan Nakış Makinelerinin Özellikleri... 19
2.3. Bilgisayar Destekli Nakış Makinelerinde Kullanılan Araç ve Gereçler... 21
2.3.1. Kullanılan Araçlar... 21
2.3.1.1. Kullanılan Mekik ve Masuralar ... 21
2.3.1.2. Kullanılan Kasnaklar ... 21
2.3.1.3. Kullanılan İğneler ... 22
2.3.2. Kullanılan Gereçler... 23
2.3.2.1. Kullanılan Kumaşlar ... 23
2.3.2.2. Kullanılan İplikler... 25
2.3.2.3. Kullanılan Telalar ... 26
2.3.2.4. Kullanılan Süsleme Gereçleri ... 27
2.4.Kullanılan İşleme Teknikleri ... 27
2.4.1. Dokuma İplikleri Üzerinde Yürütülen İğneler ... 27
2.4.2. Dokuma İplikleri Kapatılarak Yapılan İğneler ... 27
2.4.3. Dokuma İplikleri Kesilerek Yapılan İğneler ... 27
2.5.Kullanılan Süsleme Konuları... 31
2.6.Kullanılan Renkler... 33
2.7. Kullanım Alanları ... 33
3.ELDE YAPILAN TASARIM VE İŞLEMELER İLE BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE İŞLEMENİN KARŞILAŞTIRILMASI... 36
3.1.Teknikler Açısından Karşılaştırılması ... 36
3.2.Malzeme Açısından Karşılaştırılması... 38
3.3.Süsleme Açısından Karşılaştırılması ... 39
4.SONUÇ ... 40 KAYNAK KİŞİ KÜNYELERİ ... 42 BİBLİYOGRAFYA ... 46 ÇİZİMLER LİSTESİ ... 49 ÇİZİMLER ... 50 FOTOĞRAFLAR LİSTESİ... 73 FOTOĞRAFLAR ... 76
ÖZET
Bu araştırma ‘Bilgisayar Destekli Tasarım ve İşleme( Nakış) Uygulamaları’ Yüksek Lisans tez konusu kapsamında hazırlanmıştır.
Araştırmanın temelini tekstil piyasası açısından merkez konumundaki Denizli Organize sanayi bölgesinde bulunan fabrika ve Konya merkezde bulunan atölyeler oluşturmaktadır. Çalışma tarama modeline dayalı betimsel bir araştırmadır. Araştırmaya veri toplamak amacı ile saha araştırması yapılarak soru cevap yöntemi ile yetkili kişilerle görüşülmüştür.
Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre, hızla gelişen ve değişen teknoloji ile beraber işleme(Nakış) alanında da yenilikler yapılmaya başlanmıştır. Kullanım alanlarının farklılaşması ile talebin artması ve bu talebin de elde yapılan işlemelerle karşılanamaması, bilgisayarlı nakış makinelerinin kullanımını artırmaktadır. Bu açıdan da nakış alanlında üniversite öğrenimi gören gençlerin geleneksel el işlemeciliği çizgisinden ödün vermeden, teknolojinin kolaylıklarından gerektiği ölçüde faydalanılması gerektiği ortaya çıkmıştır.
Anahtar kelimeler: İşleme(Nakış), bilgisayar, tasarım, çok başlı nakış
ABSTRACT
This research is prepared in the concept of ‘Computer Based Design and Embroider (Embroidery) Applications’ in a licance thesis.
A factory in Denizli which is a center of textil market and workshops in Konya forms the main subject of this research. The study is carding model based descriptive research. At the purpose of collecting data fort his research, the authorised persons are talked by question-answer method.
According to datas of the result of the research, innovations are performed with rapidly changing and developing Technologies in embroider area. The use of computer based embroidery machines increased by not meeting the request of this sector. At this point, students who take college education must utilize from technological facility by not depriving from traditional hand embroidery line.
Key words: Embroider (Embroidery), computer, design, multi head embroidery machines.
1.GİRİŞ
Geçmişimizin bir yansıması olan Türk el sanatları birçok değişim sürecinden geçerek bugüne gelmiştir. Türk el sanatları içerisinde önemli bir yere sahip olan işlemeler de bu değişim sürecinin içerisinde yer almaktadır. Geçmişten günümüze müze, özel koleksiyon ve çeyizle ulaşan geleneksel işleme örneklerinde kullanılan iğne teknikleri, motif özellikleri belirlenmeli ve bu örnekler doğrultusunda yeni örnekler yapılmalıdır. Teknolojideki gelişmeler takip edilerek, işleme alanındaki yenilikler incelenmelidir. Böylece teknolojinin ürünlerinden biri olan bilgisayarın hayatımızın her alanında olduğu gibi işleme alanında da uygulandığı görülmektedir. İşlemelerin bilgisayarlı nakış makinelerinde yapılmaya başlanması ile beraber işleme ile ilgili tasarımlarda bilgisayar programları ile yapılmaya başlanmıştır.
Bu nedenle bilgisayarda desen çizim programları da yeterince geliştirilmiştir. Böylece bilgisayarda yapılan bu desenler, bilgisayar ağları veya disketlerle makinelere taşınmış işlemeler yapılmaya başlanmıştır.
1.1.Araştırmanın Konusu
Bu araştırmanın konusu “Bilgisayar Destekli Tasarım ve İşleme(Nakış) Uygulamaları ” olarak belirlenmiştir.
İnsanoğlu yaratılışından bu yana kendisini farklı şekillerde ifade etmiştir. Bunun sonucunda çeşitli el sanatları doğmuştur. El işlemeciliği de bunlardan biridir.
Gelişen teknolojiyle beraber her şey bilgisayar ortamında yapılmaya başlanmıştır. Tasarım ve işlemede bu gelişen, ilerleyen teknolojiye ayak uydurmuştur. Farklı uygulamalar ortaya koyan makinelerle işleme örnekleri üretilmektedir.
Bu araştırma ile Bilgisayar Destekli Tasarım ve İşleme kapsamında kullanılan tasarım programları, nakış makineleri, araç ve gereçler, işleme teknikleri, seçilen konular, kullanım alanları gibi konular çözüme kavuşturulmaya çalışılacaktır.
1.2. Araştırmanın Amacı ve Önemi
Gelişen teknoloji, beğenilerin değişmesi ve dünya tekstil piyasasının nakış sanatı ile bütünleşmesi sonucu sanayi tipi nakış makineleri yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Üniversite öğrenimi gören, bilimsel yöntemlerle yetişen gençlerin dünya piyasasıyla yarışabilmesi için teknolojik gelişmeleri yakından takip etmesi gerekmektedir.
Bu araştırmanın yapılmasındaki amaçları şöyle sıralayabiliriz.
a) Teknolojideki hızlı gelişme ile birlikte nakış alanındaki yeniliklerin belirlenmesi.
b) Bilgisayar destekli tasarım programlarının ve makinelerinin belirlenmesi.
c) Bilgisayar destekli nakış makinelerinde yapılan işlemelerde kullanılan iğne tekniklerinin belirlenmesi.
d) Kullanılan araç ve gereçlerin belirlenmesi. e) Kullanılan süsleme konularının belirlenmesi. f) Kullanım alanlarının belirlenmesi.
g) El işlemeleri ile bilgisayar destekli makinelerde yapılan işlemeler arasındaki farklılıkların belirlenmesidir.
Bilimsel ve teknolojik gelişmeler sürekli farklılaşmaktadır. Bu nedenle son yıllarda her alanda olduğu gibi nakış alanında da iş gücünde aranan davranışlar, eğitimin amaç, içerik, öğretme-öğrenme, sürecinde izlenecek stratejiler ile kullanılacak araç-gereç ve malzemeler üzerinde de uyumlu olarak değişime etkin bir şekilde ayak uydurması arasında güçlü bir ilişki vardır. Çünkü sürekli değişim mesleki eğitime dinamik bir nitelik kazandırmaktadır. Bu bakış açısıyla yaklaşıldığında, nakış eğitimi programına bilgisayar destekli tasarım ve uygulama derslerinin konulması ile mezun öğretmen adaylarının ilgili sektörleri tanımalarına ve yetişmelerine imkan sağlanmış olacaktır (Sain ve diğerleri, 2006, 13).
1.3. Konunun Sınırlandırılması
Bu araştırma tekstil açısından önemli merkez konumundaki Denizli Organize Sanayi Bölgesinde bulunan ve Denizli Sanayi Odası yetkililerinin önerileri doğrultusunda incelenen; sadece Almanya, Hollanda, ABD, İngiltere gibi ülkelere ihracat yapan, nakış alanında 55 ve toplamda ise 300 çalışanı bulunan Motif tekstil;
içine sipariş çalışan nakış alanında 42 ve toplamda ise 216 çalışanı bulunan Damla tekstil; nakış alanında 25 çalışanı bulunan U.Y.T tekstil; Konya da bulunan yurt içine sipariş çalışan 22 çalışanı bulunan Gaye Nakış; 10 çalışanı bulunan İlke nakış gibi bilgisayar destekli nakış makineleri ile çalışan işletmelerdeki desen çizim programları, nakış makineleri ve bu makinelerle yapılan işleme örnekleri olarak sınırlandırılmıştır.
1.4.Araştırmanın Yöntemi
Konu ile ilgili literatür taraması yapılmıştır. Ayrıca bu alanda faaliyet gösteren fabrika ve atölyeler incelenerek saha çalışması yapılmış ve yetkili kişilere mülakat uygulanmıştır. Konya’da bulunan Gaye Nakışta altı ay çalışılmıştır. Bu süre zarfında bu işletmede ve araştırma yapılan diğer işletmelerde yapılan işlemelerin fotoğrafları çekilmiş, işleme tekniği, kullanılan malzeme ve kullanım alanları açısından birbirinden farklı olan örnekler gruplandırılarak araştırma kapsamına alınmıştır. Bilgisayar destekli nakış makineleri Tajima ve Barudanın kullanımı ile ilgili tüm bilgiler kullanma kılavuzları ve Gaye nakışta çalışan makinecilerden soru- cevap yöntemi ile öğrenilmiştir. Bu bilgiler değerlendirilerek sonuçlandırılmaya çalışılmıştır.
1.5. Konu İle İlgili Kaynaklar
Bilgisayar Destekli Tasarım ve İşleme(Nakış) Uygulamaları ile ilgili olarak Sain, Bilge ve diğerleri, Teknolojik Gelişmeler Doğrultusunda Aile Tipi Bilgisayar
Programlı Nakış Makinalarının Eğitimde Kullanılması, Ankara, 2006(G.Ü.
Bilimsel Araştırma Projeleri) adlı yayın bilinmektedir. Bu yayında aile tipi nakış makinelerinin eğitimde kullanılması gibi konular işlenmiştir.
Bu araştırmada ise sanayide kullanılan tasarım programları, çok başlı nakış makineleri ve bu makinelerde yapılan işleme örneklerinde kullanılan iğne teknikleri, kullanım alanları, kullanılan araç ve gereçler gibi konulara açıklık getirilmektedir.
Ayrıca atölye ve fabrikalarda yapılan saha araştırmasında karşılaşılan çok başlı nakış makinelerinin kullanımlarını açıklayan Tajima ve Barudan nakış makinelerinin kullanma kılavuzlarına ulaşılmıştır. Araştırmamızda yer verdiğimiz makinelerle ilgili tüm bilgiler Tajima Kullanma Kılavuzu ve Barudan Kullanma Kılavuzundan yararlanılarak hazırlanmıştır.
2. BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE İŞLEME(NAKIŞ) UYGULAMALARI
2.1.Tasarım ve İşlemenin Tanımı
Tasarım; Zihinde canlandırılan biçimdir. Bu tanılamada zihinsel süreçlerin
kullanımı ön plana çıkmaktadır. Farklılıkları bulma, hayal kurma, sorgulama, yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme, akıl yürütme gibi üst düzey zihinsel süreçlerin tasarım yapmada önemli bir yeri vardır(Özen, 2006, 4; Yalçın, 2007, 40).
İşleme; İpek, yün, keten, metal vb. iplikler kullanılarak çeşitli iğneler ve
uygulama biçimleri aracılığıyla keçe, deri, dokuma vb. üzerine yapılan bezemelere denir ( Barışta, 1995, 1; Arseven, 1950, 1497; Berker, 1974, 42; Fenercioğlu, 1973, 56).
2.2.Bilgisayar Destekli Tasarım ve İşleme(Nakış)
2.2.1.Bilgisayar Destekli Tasarım Programları
Bilgisayara yüklenen özel desen çizim programlarında herhangi birinin (Accurate, Pulse, Punto, Richpeace Desing Pro 2000 vb) yardımı ile tasarım yapılabilmektedir. Bütün işleme teknikleri için ayrı ayrı sistemlere sahip olan bu programlarla desenin çizimi, boyutu, yerleştirilmesi, kullanılacak teknikler, kullanılacak renklerin sıralanması yapılmaktadır. Desen tamamlandığında tekrar kullanmak için kaydedilir, istendiği zaman diskete kopyalanarak veya bilgisayar ağı ile bilgisayar destekli makinelere aktarılmaktadır.
Araştırma yapılan bütün işletmelerde Accurate desen çizim programının kullanıldığı belirlenmiştir. Bu nedenle tasarım ile ilgili tüm bilgiler Accurate desen çizim programı göz önünde bulundurularak yapılmıştır.
2.2.2. Bilgisayar Destekli Nakış Makinelerinin Tanımı ve Özellikleri
Bilgisayar destekli nakış makineleri; insan gücüne çok fazla ihtiyaç duyulmadan, aynı anda birden çok işleme yapabilen ve farklı sayıdaki kafalardan oluşan makinelerdir (İlker ve diğerleri, 1997, 20). Bilgisayarlı nakış makinelerinin 1, 2, 4, 6, 8, 12, 15, 18, 24, 32, 52 gibi farklı sayıdaki kafaları bulunmaktadır (Makine Ustası, Şakir Sert ile 10
kafalı olan makinelere numune makineleri denilmektedir(Makine Ustası, Mehmet Değirmencioğlu ile 7 Haziran 2007’de Denizli’deki Motif Tekstilde Yapılan Mülakattan).
2.2.2.1.Bilgisayar Destekli Nakış Makinelerinin Bilgisayar Programlarının Özellikleri
Bilgisayar destekli nakış makinelerinin işleme yapmaya başlamadan önce makinenin bilgisayarına desenin yüklenmesi, renk sırasının belirlenmesi, hangi iğne ayaklarının çalışacağı ve işleme yapılacak yerlerin belirlenmesi gibi işlemlerin
yapılması gerekmektedir. Bu nedenle öncelikle Tajima ve Barudan nakış makinelerinin bilgisayar programları tanımlanacaktır.
2.2.2.1.1. Tajima Nakış Makinelerinin Bilgisayar Programlarının Özellikleri İşlemeye Başlamadan Önce Yapılan İşlemler
Elektrik sağlamak için ilk olarak şartel açılır.
.
Disketi yerleştirilir.
Bilgi yüklenir ve onay tuşuna basılarak onaylanır.
Bilgisayara bağlı olan Mouse ile makinenin kasnağını sağa-sola, öne-arkaya doğru hareket ettirebiliriz. Böylece işlemenin yapılacağı yer kolaylıkla ayarlanabilir.
Ana ekran Yan taraftaki gibi bir ekran açılır
Bilgisayara verilen veriyi yükle komutu
verilir.
Seri halde veri bilgisayara yüklenir Seçilen desen
hafızaya alınır.
Çalışılacak iğne ayakları seçilir.
Bilgi Girişi
Ekrandaki Sembollerin Açıklanması Ana ekran
Ekranına 2000 geri döner.
Bilgisayara verilen verileri yükler.(ekran 3000)
Seri haldeki bilgilerin yani desenlerin bulunduğu sayfayı gösterir (ekran 4000) Yayımlama verileri.
Çalışılacak iğne ayakları.(ekran 2010) Desen verilerini değiştirir.(ekran 2030) Verileri onaylarız.(ekran 1010)
Kaydolunmuş vuruş sayısını gösterir.
Desenlerin kayıtlı olduğu üniteler. P1:01–15 P2:16–30 P3:31–45 P4:46–60 P5:61–75 P6:76–90 P7:91–99
Hangi deseni yapılacak ise o desen seçilir evet deyip onay tuşuna basılır.
Deseni seçtiğimizde arka fonu yeşil renk olarak değişir. Aynı desen seçildiği her sefer adı, numarası, vuruşu, hangi ayakların kullanılacağı ve kasnağın neresinden başlayacağı da ilk seçildiği gibi olur değişiklik yapılacaksa buna dikkat edilmelidir. Seçilen desen tamamlandığında yazılar kırmızı olur (Anonim, 2002, 3).
Disketten Hafızaya Bilgi Girişi
Disket okuyucuya yerleştirilir.
Ana ekran
Diskete oku komutu verilir.
Desenin başlangıç noktasında veya renginde değişiklik yapılabilir (Anonim,
İstenilen desen seçilir ve aşağıdaki gibi devam edilir.
Evet veya hayır tuşlarından sonra onay tuşuna basılır.
Disket Dışındaki Bir Aygıttan Veri Girişi
Ana ekran
Önce dış aygıt açılır
Dış aygıtla bağlantı zayıfsa bir hata kodu belirecektir.
Yan taraftaki gibi karakterlerin olduğu bir ekran kullanılarak desen ismi yazılır.
İsim yazıldıktan sonra onay tuşuna basılır.
Yan taraftaki pencere açılır, otomatik tuşuna basıldığında diğer bütün bilgiler de onaylanmış olur.
Değişiklik yapılmayacaksa onay tuşuna basılır (Anonim, 2002, 5) .
Hafızadan Bilgi Girişi
Desen bilgisayar hafızasından seçildiği için değişiklik yapılmadığı sürece daha
önceki kayıtlı bilgiler doğrultusunda çalışır (Anonim, 2002, 6). Ana ekran
İşaretli desen seçilir.
Onay tuşuna basılır
Açılan pencerede ‘evet’ seçilir ise ekranda aşağıdaki gibi pencereler açılır.
İğne Ayaklarının Seçilmesi
Ana ekran tuşuna basılır. Ekran 2000 de iğne şekillerinin bulunduğu tuşa basılır.
İğne ayaklarının adımları
Çalışan iğne ayağı İğne ayak numaraları. Ekran 2010 açılır.
Aşağıda bu ekrandaki işaretlerin açıklanması yapılmıştır Ekran 2000’e geri döner.
İğne ayaklarını seçer.
İğne ayaklarının değiştirilmesi. Makinenin kafaları.
Onay tuşu.
İğne ayaklarını seçmek için aşağı yukarı hareketi sağlar.
İğne ayaklarının adımlarını siler. İğne ayaklarının adımlarını sıkıştırır.
İğne ayaklarının numaraları (Anonim, 2002, 7).
Desenin adı Vuruş sayısı
Desenin görünüşü.
İğne Ayaklarının Değiştirilmesi
Böylece değişme işlem tamamlanmış olur (Anonim, 2002, 8). Ana ekrana tuşuna basılır.
İğne şeklerinin bulunduğu tuş tıklanır.
Örneğin 3 numaralı iğne ayağı yerine 5 numaralı iğne ayağı kullanılacak ise;
Değiştirilmek istenilen 3 numaralı iğne ayağını seç.
Değiştirilecek 3 numaralı iğne ayağı yerine 5 numaralı iğne ayağı seçilir.
İğne Ayaklarının Silinmesi
Böylece işlem tamamlanmış olur (Anonim, 2002, 9). Ana ekrana tuşuna basılır.
İğne şekillerinin olduğu tuş seçilir.
Silinecek iğne ayağı seçilir.
İğne ayaklarını silmek yerine değiştirmenizi tavsiye ederiz. Çünkü silinen iğne ayakları ile beraber bilgileri de silinir.
Silme tuşuna basılır.
Örneğin 3 numaradaki üçüncü ayağı sildiğimizde dördüncü iğne ayağı üçün yerine geçer.
2.2.2.1.2.Barudan Nakış Makinelerinin Bilgisayar Programlarının Özellikleri Barudan Nakış Makinelerinin Bilgisayarlarının Tuşların İşlevleri
Bilgisayar içindeki ayarları el ile ayarlamak için kullanılan tuş. Desen yüklemek için desen tuşu
Deseni ekrana büyüterek çıkarır.
Renk ayarlanması.
Vuruşu düşürüp yükseltir.
Vuruş hızını yükseltip düşürür.
İğne ayağı.
İplikleri kesmek için kullanılır.
Desen ve makinenin ayarlanması.
Yön tuşları (Makineci Gönül Çetin ile 20 Şubat 2008’de Konya’daki İlke Nakış Atölyesinde Yapılan Mülakattan).
Barudan Nakış Makinelerinde İşleme (Nakış) yapılmadan Önce Yapılan İşlemler
Aşağıda desenin bilgisayara yüklenmesi, iğne ayaklarının seçilmesi gibi işlemler, işlem sırasına göre küçük fotoğraflarla açıklanmıştır.
İlk önce güç düğmesi açılır.
Evet tuşuna basılır.
‘E’ tuşuna basılır. ‘D’ tuşuna basılır.
Desen ve makine
ayarları tuşuna basılır. Disket yerleştirilir.
Diskete birden çok desen varsa yön tuşları ile kullanacağımız desen seçilir
Deseni yüklemek için desen tuşuna basılır.
‘E’ tuşuna basılır. Böylece desen yüklenmiş olur
Deseni ekrana büyüterek çıkar tuşuna basılır. Böylece doğru desenin
seçilip seçilmediği kontrol edilir.
Ana ekrana dönmek içi ‘D’ tuşuna basılır.
Renk ayarlama tuşuna basılır.
İğne ayaklarının bulunduğu tuşa basılır.
Daha sonra makine çalıştırılır (Makineci Gönül Çetin ile 20 Şubat 2008’de Konya’daki İlke Nakış Atölyesinde Yapılan Mülakattan).
Desenin hangi iğne ayakları ile yapılacağı seçilir.( A tuşu ile 9. ayaktan ı. Ayağa, B tuşu ise 1. ayaktan 9. ayağa gitmemizi sağlar)
Vuruş hızı ayarlanır.
Yön tuşları ile makinekasnağı hareket
ettirilerek işlemin yapılacağı yer belirlenir.
2.2.2.2. Bilgisayar Destekli Nakış Makinelerinin Özellikleri 2.2.2.2.1. Tajıma Nakış Makinelerinin Özellikleri
Parçaların İsimleri
21.Ters konuma veya sıraya
koyma 22.Kontrol kutusu
23.Güç düğmesi (Anonim, 2002, 1/5). *Şaft: bir motordan, bu motorla çalışan bir şeye güç veya hareket aktarmak için
dönen bir çubuk ya da çevresinde kayış veya çark dönen çubuk. (Anonim,1993,1389). **Kam diski: Dairesel bir hareketi aşağı-yukarı bir dikey harekete veya sağa-sola bir yatay harekete dönüştürecek biçimde şekillendirilmiş bir çark veya çark parçası. (Anonim,1993,185).
1.İşlem panel kutusu 2.Tehlikeli durumlarda kapatılacak düğme(şartel) 3.Renk değiştirme motoru 4.Renk değiştirme kolu 5.İplik kılavuz sistemi 6.Birinci ayağın iplik gerginliğini ayarlayan düğme
7.Y-Eksen motoru 8.Ana şaft motoru* 9.Nakış kasnağı
10.Temel gerginlik düğmesi 11.İplik koptuğunu gösteren lamba
12.Makine masası 13.Temel şaft motoru 14.Dönen çengeli şaft ile kutuya gönderme 15.Ayaklık
16.Start kolunu kapatma kutusu
17.İpliklerin kam disk kutusu**
18.Start kolu 19.İğne kutusu
20.X- Eksen motoru
Çizim No: 1 Tajıma Nakış Makinesinin Parçaları
Tajima Nakış Makinelerinde İpliğin İzleyeceği Yolu Gösteren Sistem
İpliğin makineye nasıl takılacağını gösteren sistem aşağıda gösterilmiştir.
İpliğin makineye takılması için belli sıralama vardır. Çünkü iplik yanlış takıldığında makine ipliği koparır ya da nakış üzerinde potluklar olur. Makine kafalarının her iğneye takılacak iplikler için ayrı yerler vardır. Yukarıda da görüldüğü gibi bobinin konulacağı yerden iğneye geçirilişine kadar ayrıntılarıyla gösteriliştir
(Anonim, 2002, 8). İplik gerginlik yay vidası.(tansiyon)
İşleme yapıldığında iplik koparsa o kafanın yeşil olan lambası kırmızı olur Borunun bitim noktası.
Birinci iplik gerginliğini ayarlayan yay vidası Üsteki iplik
İğne silindiri.
Geri çekme kolu. Çizim No: 2 Tajima nakış
makinesinin bobin kısmı
Çizim No: 3 Tajima Nakış Makinesinin Kafası
Barudan Nakış Makinelerinde İpliğin İzleyeceği Yolu Gösteren Sistem
Ok işaretleri takip edilerek ipliğin nerelerden geçerek iğneye takıldığı gösterilmiştir. Sadece 1 ile gösterilen numaraya bir kere, 2 ile gösterilen numaraya bir buçuk ve 3ile gösterilen numaraya ise iki kere sarılmıştır. Diğer numaralarla gösterilen yerlerde bulunan deliklerden geçilmiştir.
Çizim No: 4 Barudan Nakış Makinesinin Kafası
İşleme yaparken hangi kafadaki iplik koparsa o kafanın kırmızı lambası yanıp
yanıp söner. İplik takıldığında başlama kolu ile eksik bir yer var ise o noktaya gidilir ve çalıştırılır. Eksik yer işlendikten sonra tüm kafalar tekrar çalışmaya başlar (Anonim,
Makinenin kafasını çalıştırıp kapatan otomatik düğme. İplik koptuğunu gösteren kırmızı lamba.
Barudan Nakış Makineleri Yağlanırken Kullanılan Yağlar ve Zaman Aralıkları
Barudan nakış makinelerinin her parçasının farklı zaman aralıklarında farklı yağlarla yağlanması gerekmektedir.
Çizim No:5 Barudan Nakış Makinelerinde Kullanılan Yağlar ve Zamanlarının Harflerle Gösterilmesi
A1 4 veya 6 saate bir makine yağı ile yağlanır.
B2-B2-B3-B4-B5-B6 Haftada bir kere makine yağı ile yağlanır. C7 Ayda bir kere 70 numara şanjman yağı ile yağlanır.
D8 3 ayda bir kere lityum gres spreyi ile yağlanır. D9-D10 6 ayda bir kere lityum gres spreyi ile yağlanır.
E11 6 ayda bir kere beyaz gres yağı ile yağlanır.(90 ve 140 ağırlığındaki bütün
2.3. Bilgisayar Destekli Nakış Makinelerinde Kullanılan Araç ve Gereçler 2.3.1. Kullanılan Araçlar
Her işte olduğu gibi işlemede de kullanılan aracın önemi büyüktür. Yapılacak işin önemine göre araç seçimi yapılmaktadır (Eronç, 1984, 17).
2.3.1.1. Kullanılan Mekik Ve Masuralar
Çizim No: 6 Kullanılan Mekik Ve Masuralar Yukarıda sayılarla gösterilen parçaların isimleri. 1.Makara(mekik) yuvası.
2.Makara(masura) 3.Alttaki iplik. 4.Kesik.
5.İpliğin yönü(iplik kılavuzu). 6.Vida.
Masura mekiğe yerleştirildiğinde iplik saat yönüne göre hareket etmelidir. Yanlış yerleştirildiğinde makine çalışmaz. (Anonim, 2002, 3).
2.3.1.2. Kullanılan Kasnaklar
Kasnak: Nakışın düzgün ve süratli işlenmesi için kumaş germede kullanılan
araçtır. İç içe geçen iki tahta veya çelik çemberden meydana gelir. İşlenecek kumaşın gergin durmasını sağlar (Korsuzuz, 1980, 26).
Bilgisayar destekli nakış makinelerinin bütün kafalarının altında büyük bir kasnağı bulunmaktadır. Bazı işlemeler makine kasnağı dışında da kasnak kullanılmasını gerektirebilir.(çorap, kurulama bezi vb.)
Çizim No: 7 Kullanılan kasnaklar (Anonim, 2002, 17).
2.3.1.3.Kullanılan İğneler
İğne: Dikiş ve işleme yapmakta kullanılan ince bir ucu sivri diğer ucunda iplik
geçirilecek delik bulunan çelik teldir (Doğan, 1994, 362).
Günümüzde kullanılan iğnelerin büyük çoğunluğu çelikten yapılmakta ve üzeri cilalanmaktadır. İşleme yapılırken ya da dikiş dikilirken iğnenin uzunluğu ve kalınlığının kullanılacak kumaşın ve ipliğin kalınlığı ile orantılı olmasına özellikle dikkat edilmelidir (Köklü, 2002, 12).
Bilgisayar destekli nakış makinelerinde nakış yapılırken kullanılacak ipliğin kalınlığına göre iğneler takılır. Kullanılan ipliğin lif cinsine göre iğnelerin numaraları ve yönleri değişir.
Makine ayaklarına göre takılan iğne numaraları aşağıdaki gibi sıralanmaktadır. 1. ayağa 75
2. ayağa 80 3. ayağa 65
5. ayağa 75 7. ayağa 65 8. ayağa 70 9. ayağa 70 10.ayağa 80 11.ayağa 65 12.ayağa 70 (Anonim, 2002, 10).
İğne numarası 80 olan ayaklar sim ayağı olarak geçmekte ve iğne yönleri diğerlerinin tam tersidir (Makineci, Emel Akhan ile 12 Eylül 2007’de Konya’daki Gaye Nakış Atölyesinde Yapılan Mülakattan).
2.3.1.4. Kullanılan Taş Ütü
Bilgisayar destekli nakış makinelerinde yapılan bazı işlemelerde naylon telanın kullanıldığı görülmektedir. Naylon telanın temizlenmesi için ise taş ütü kullanılmaktadır. Taş ütü ısıtılır, naylon telanın bulunduğu kısım ütünün üzerine konulur ve hafifçe bastırılır. İşlemeye hiçbir zarar gelmeden naylon tela ısının etkisiyle erimiş olur.
2.3.2. Kullanılan Gereçler
2.3.2.1.Kullanılan Kumaşlar
Kumaşlar; bitkisel, hayvansal ya da kimyasal liflerden, tezgâhlarda el yardımı ile ya da makine de dokunan her türlü dokumalardır. Kumaş çeşitleri aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır.(Köklü, 2002, 17).
Bitkisel Liflerden Üretilen Kumaş Çeşitleri:
Keten: Keten ilinden üretilen, parlak görünümlü bir kumaş türüdür.
Fabrikasyon olabileceği gibi yöresel olarak dokunanları da mevcuttur.
Patiska: Pamuk lifinden üretilen, sık ve düz dokunan dayanıklı bir kumaştır.
Yıkanmaya elverişlidir 90- 100- 140- 180- 220- 240cm. genişlikte üretilenleri mevcuttur. Çoğunlukla beyaz renkte üretilmesine karşın renklileri de bulunmaktadır.
Basma: Pamuk ipliğinden üretilen, çeşitli renkte ve büyüklükte desenlerin
Opal: Pamuk lifinden üretilen, ince, sık ve düz dokunuşlu, hafif yumuşak bir
kumaştır. Çeşitli renkleri mevcuttur. Dayanıklı ve yıkanmaya elverişlidir.
Goblen: Keten lifinden üretilen parlak ve ince dokunuşlu bir kumaştır.
Kadife: Keten ve pamuk liflerinden üretilen yüzeyi çok sık ve kısa hay
bırakılarak dokunmuş, kalın ve parlak bir kumaştır. Tersi düz ve mattır. İpek lifinden üretilen kadifeler de bulunmaktadır
Saten: Pamuk lifinden üretilen, parlak ve dökümlü bir kumaştır. İpek lifinden
üretilenleri mevcuttur.
Poplin: Pamuk veya keten lifinden üretilen, sık dokunuşlu ince bir kumaştır. Pike: Kalın ve az bükümlü pamuk ipliğinden üretilen kabartmalı kumaş. Hayvansal Liflerden Üretilen Kumaş Çeşitleri
Kaşe: Yün lifinden üretilen ve keçeleştirme işleminden sonra kumaş yüzeyi
tüylendirilmiş bir tür kumaştır.
Tela: At ve keçi kılları ile yün lifinden üretilen ipliklerle dokunan bir çeşit
kumaştır. Astar olarak da kullanılır.
Yün tela: Yün lifinden üretilen ipliklerle dokunan bir tür kumaştır.
İpek: İpek lifinden üretilen ipliklerle dokunan parlak sık dokunuşlu ve
dökümlü bir kumaştır.
İpek Saten: İpek lifinden üretilen ipliklerle dokunan tersi mat, yüzü parlak
olan dökümlü bir kumaştır.
Doğal ipekten üretilebildiği gibi suni ipekten de üretilenleri bulunmaktadır.
Tafta: İpek lifinden üretilen ipliklerle dokunan sert ve sık dokunuşlu, parlak
bir kumaştır. Doğal ipekten üretildiği gibi suni ipekten üretilen tafta kumaşlarda bulunmaktadır.
Organze: İpek lifinden üretilen ince ipliklerle dokunan sık ve düz dokunuşlu,
şeffaf ve sert bir kumaştır. Doğal ipekten üretildiği gibi suni ipekten de üretilen organze kumaşlar bulunmaktadır.
Şifon: İpek lifinden üretilen tek katlı ipliklerle bez ayağı tekniğinde dokunan,
ince ve şeffaf bir tür kumaştır. Doğal ipekten üretildiği gibi suni ipekten üretilen şifon kumaşlarda bulunmaktadır (Köklü, 2002, 18).
Kimyasal Liflerden Üretilen Kumaş Çeşitleri:
Tül: Naylon ipliklerden ağ şeklinde dokunarak üretilen bir tür kumaştır.
Terilen: Kimyasal liflerden üretilen ipliklerin bez ayağı ile sık olarak
dokunmasından elde edilen bir tür kumaştır.
Saten, tafta, organze, şifon v.b. ipek lifinden üretilen kumaşlar kimyasal liflerden de üretilebilmektedir. Ayrıca diğer kumaşlarda da dayanıklılığı arttırmak için belli oranlarda katılarak üretilenleri de mevcuttur (Köklü, 2002, 19).
Bilgisayar destekli nakış makinelerinde her türlü kumaş üzerine işleme yapılabilmektedir. Araştırma kapsamındaki işletmelerde genellikle saten, ipek, kot, organze, kadife, şifon, tafta, havlulu, tül, keten, patiska, deri ve benzeri kumaşlar üzerine işleme yapıldığı tespit edilmiştir. Kumaş seçimi müşterinin isteğine göre yapılmaktadır.
2.3.2.2. Kullanılan İplikler
Her işleme tekniği, belirli bir türde iplik ihtiyacı gösterir. Bu nedenle işlemede kullanılabilecek özellikteki iplikleri tanımak önemlidir. İşlemede kullanılacak iplikler; temiz, pürüzsüz, esnek, az bükümlü, sağlam ve parlak olmalıdırlar, ipliklerin boya vermeyen cinste olmasına muhakkak dikkat edilmelidir (Köklü, 2002, 17- 22).
İplikleri yapıldıkları lif özelliğine göre şu şekilde sınıflamak mümkündür. — Bitkisel liflerden üretilenler; koton.
— Hayvansal liflerden üretilenler; Yün, ibrişim, kordone, — Kimyasal liflerden üretilenler; Floş, naylon iplikler, orlon. — Madensel liflerden üretilenler; Sırma, sim.
Koton: Pamuk lifinden üretilmektedir. İki kat ipliğin bükülmesinden meydana
gelmektedir. Normal bükümlü ve parlak görünüşlüdür. Piyasada çile ve kuka şeklinde satılmaktadır. Çeşitli renkleri ve tonlarının yanı sıra çeşitli ebruli renkleri de bulunmaktadır. 5- 8- 12 numara olmak üzere üç değişik kalınlıkta üretilmektedir. İplik numarası büyüdükçe iplik kalınlığı incelmektedir.
Yün: Yün lifinden üretilen ipliklerdir. İki kat ipliğin bükülmesinden meydana
gelir. Piyasada çile ve yumaklar halinde satılmaktadır. Çeşitli kalınlıkta ve renkler- de, normal ve az bükümlü olanları bulunmaktadır.
Kordone: ipek lifinden üretilmektedir. Üç kat ipliğin bükülmesinden meydana
gelir.
Floş: Suni ipekten üretilmektedir. Çok az bükümlü, yumuşak ve parlak bir
görünümdedir. Çeşitli renk ve tonları bulunmaktadır. Çileler halinde satılmaktadır.
Naylon iplikler: Naylondan yapılan iplikler parlak ve çok bükümlüdür. Çok
sağlam olduğu için pul-boncuk dikiminde, oya ve dantellerin yapımında kullanılır.
Orlon: Kimyasal liflerden üretilmektedir. İki kat ipliğin bükülmesinden
meydana gelir. Normal bükümlü ve parlaktır. Piyasada çile ve yumaklar halinde çeşitli renkleri satılmaktadır
Sırma: Altın, gümüş veya madensel tellerin hadde’den geçirilerek ince teller
haline getirilmesidir.
Sim: Çok ince altın, gümüş ve madensel tellerin, ince ipek ya da pamuk
iplikleri üzerine sarılması ile elde edilen ipliklerdir.
Bilgisayar destekli nakış makinelerinde genellikle koton, yün, kordone, filoş, naylon, orlon, sim, sırma ve benzeri iplikler kullanıldığı tespit edilmiştir. Araştırma kapsamındaki işletmelerde iplik seçimi kumaş kalınlığının ve kimyasal işlem geçirip geçirilmeyeceğine bağlı olarak seçilmektedir. Örneğin; kot kumaşı kimyasal işlemlerle rengi açtırıldığı için bu kumaşta daha dayanıklı iplikler kullanılmaktadır.
2.3.2.3.Kullanılan Telalar
Tela: At ve keçi kıllarından dokunur. Yünden dokunan tela üzerine yün, orlon,
rafya ile işlemler yapılır. Sert, mat görünüşlü ve özellikle krem renklidir (Korkusuz, 1976, 10).
Bilgisayar destekli nakış makinelerinde yapılan işlemelerde işlemelerin toplanmaması ve daha muntazam işlenmesi içi makinenin kasnağının tamamına kâğıt veya naylon tela serilmektedir. Kumaşın kalınlığına göre tela seçimi yapılmaktadır. Kot, kadife gibi kumaşlar için kalın kağıt tela, terilen gibi ince kumaşlarda ince kağıt tela, triko ve havlu gibi kumaşlarda ise naylon tela kullanıldığı tespit edilmiştir. Tela seçimi kumaş cinsine göre yapılmaktadır.
2.3.2.4.Kullanılan Süsleme Gereçleri
Eskiden beri işlemelere güzel ve çekici bir görünüş kazandırmak için kullanılan pul, boncuk v.b. yardımcı süsleme gereçleri günümüzde de gece kıyafetleri ve aksesuarlar başta olmak üzere birçok alanda kullanılmaktadır.
Boncuk: Sedef, cam, kristal, ahşap, plastik, porselen veya çeşitli taşlardan
yapılmış, ortası delik, çoğu yuvarlak ve renkli süs taneleridir. İşlemede özellikle camdan yapılan boncukların tercih edildiği görülmektedir.
Pul: Yuvarlak, ince, yassı, bombeli ya da düz, ortası delik, metal ya da plastik
parçalardır. Günümüzde değişik formlarda ve renklerde üretilenleri mevcuttur ( Köklü,2002,22).
Bilgisayar destekli nakış makinelerinde yapılan işlemelerde pul veya boncuk kullanılabilmektedir. Yapılan araştırmada daha çok plastik pul veya boncuk kullanıldığı, kullanılan pulların boyutlarının farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.
2.4. Kullanılan İşleme Teknikleri (Barışta,1997,1–139; Barışta,1995,1–2;
Barışta,1988,127–133).
2.4.1. Dokuma İplikleri Üzerinde Yürütülen İğneler
Bu gurupta dokumanın en ve boy iplikleri ya serbest stilde ya da sayılarak yapılan iğnelerle örtülür. Birinci türde sanatçının amacı, dokuma üzerinde kabartma etkisi sağlamak; ikinci türde ise bezemeli, düzenli olarak dokunmuş bir kumaş görünümü elde etmektir.
A) Serbest Stil İğneleri: Bu gurupta bulunan iğneler, gözeme, sarma, iğne boyası (Çin iğnesi), balıksırtı, zincir iğnesi burada kullanılan iğnelerdir.
B) İplik Sayılarak Yapılan İğneler: Bu işleme türünde nakışlar en ve boy iplikleri sayılarak uygulanılır. Türk işlemesinde, bu gurupta kümelenen iğneler şöyle sıralanabilir. Hesap iğnesi, kum iğnesi, yüzeysel pesent, civankaşı, susma.
2.4.2.Dokuma İplikleri Kapatılarak Yapılan İğneler
Dokuma iplikleri kapatılarak yapılan iğnelerde sanatçının amacı yüzeyde kabartma etkisi yaratmaktır. Bu gurupta kümelenen iğneler dokumanın küçük ya da büyük yüzeylerinde bulunan ipliklerin nakışlarla ya da başka türde dokumalarla, boncukla, pulla, kapatılması ile elde edilir. Burada yer alan nakışlar, kullanılan araç ve
gereçler göz önünde alınarak iki başlık altında toplanılabilinir; Atma iğneleri ve kapama iğneleri (Barışta, 1997, 7).
A) Atma İğneleri: Bu iğneler serbest stilde uygulanılan nakışlar olmasına rağmen; iplikler kumaşa bağlanırken yapılan işlemlerin düzgünlüğü sayılarak yapılan iğne izlenimi vermektedir. Kordon tutturma işi bu türün başlıca iğnelerinden biridir.
B) Kapama İğneleri: Bu gurup içinde bulunan nakışlarda işlenilecek kumaşın
üzerine başka bir nesne ya tutturulur ya da teğellenerek üstüne kordon geçirilir. Aplike, boncuk işi, pul işi, başlıca iğnelerdir (Barışta, 1997,12).
2.4.3.Dokuma İplikleri Kesilerek Yapılan İğneler
İplik kesilerek yapılan iğneler, dokumanın atmasını önlemek ya da kesilecek, kesilmiş kumaş uçlarını bezemek amacıyla ya kumaşın kenarında ya da oluşturulan deliklerin çevresinde kullanılırlar. Burada sanatçının amacı kumaşa oyma izlenimi kazandırmaktır. Bu iğneler uygulandıkları yere bağlı olarak kenar süsleme iğneleri ve kumaş süsleme iğneleri şeklinde iki başlık altında toplanılabilir.
A) Kenar Süsleme İğneleri: Türk işlemelerinde fisto nakışı bu gurubun tipik örneğidir (Barışta, 1997,13).
Aplike: Halk arasında ‘kapama’ ‘ yama işi’ ismiyle bilinen bu iğne kumaşın
üzerine başka kumaştan hazırlanmış motifin tutturulması ile yapılır. Genellikle sınır çizgileri çok hareketli olmayan motiflerin seçildiği aplike iki şekilde uygulanılır.
A) Kapama Aplike: Bu tür bezeme kalın kumaş kullanarak yapılır.
B) Düz Aplike: Bu tür aplike sınır çizgileri hareketli motifler için kullanılır.
Balıksırtı İğnesi: Balıksırtı yapraklar dallar gibi küçük ünitelerin bezenmesi
için uygulanılan sarma iğnesinin bir türüdür. Türk işlemelerinde yaygın olarak kullanılan bu iğne bir birinin üzerine gelecek biçimde yerleştirilmiş, çapraz, karşılıklı sarma nakışlarından oluşur.
Battaniye İğnesi: Dokumanın kenarlarını temizlemek ya da temizleyerek bir
başka dokumaya tutturmak için uygulanan bir iğnedir.
Boncuk İşi: Bazı kaynaklarda ‘pulat’ ismiyle geçen bu iğne Fransız
düğümünün iğneye iplik sararken iki iplik arasına boncuk yerleştirilmesi şeklinde uygulanılır.
Buhara Atması: Bu iğne bezeyici olarak yaprak, çiçek yaprağı ve kalın
dalların işlenmesinde kullanılır.
Ciğerdeldi: Türk işlemesinde motiflerin çevresini bezemek amacıyla
kullanılan bu iğne kare bir çevreden çıkan dört yüz, dört diagonal nakış aynı merkezde birleşerek ortada bir delik oluşturmaktır.
Civankaşı: Kumaş üzerinde dokuma ya da brokar etkisi yaratmak için
uygulanılan bu iğne sarma ile yapılan üçgenlerden oluşur.
Çapraz İğne: Halk arasında kanaviçe olarak bilinen bu iğnenin uzun çapraz
iğne, goblen iğnesi ve yıldız iğne ile çift çapraz iğne çeşitlemeleri vardır.
Çin İğnesi: Halk arasında iğne boyası olarak isimlendirilen bu iğne, sarmanın
bir türü olup büyük ve düzensiz örneklerin bezenmesinde ya da çok renkli düzenlemelerde kullanılır.
Fıstık İğne: Sarma iğnesiyle tutturma nakışının bileşimi ile yapılan bir tür
doldurma iğnesidir. Üç dikey sarma nakışının ortasını kuşatan iki dolama nakışından oluşur.
Fisto Nakışı: Kumaşların kenarlarında atmayı önlemek amacıyla yapılan
bezeyici bir iğnedir.
Girit İğnesi: Romanya iğnesinin bir türü olup karşılıklı nakışların belli
aralıklarla birbiri ile kesişmesi sonucunda elde edilir.
Gözeme: Genellikle, Türk işlemesinde bu iğne; motiflerin dış veya iç
çizgilerini göstermek için uygulanılır.
Hasır İğne: Bu iğne bir biri üzerine kaydırılarak yerleştirilmiş dikdörtgen ya
da kare biçiminde sarma gruplardan oluşmaktadır.
Hesap İğnesi: Türk işlemelerinde ya yalnız başına ya pesent ya da başka iğne
bileşimleri ile uygulanan hesap iğnesinin düz ve verev iplikler üzerinde uygulanan iki türü vardır.
İğne Ardı: Yaygın olarak kullanılan bir tür serbest stil iğnesidir.
İki Yüzlü Kaz Ayağı İğnesi: Kazayağı iğnesinin iki yüzü sayılarak yapılan
bir çeşitlemesidir.
Jakobyen Atması: Yatay, dikey ya da diyagonal ipliklerin kumaş üzerine
serilmesi ile bir doldurma iğnesi olarak uygulanan bu iğne; çiçeklerin göbekleri gibi yoğun bir işlemeye gereksinim duyulmayan yerlerde kullanılır.
Kaz Ayağı İğnesi: Bitkisel bezemeleri özellikle filiz ve dalları bezemek için
kullanılan serbest stil iğne çeşitlemesidir.
Kordon Tuttura: ‘Yatırma’ olarak isimlendirilen bu atma işi kalın ipliğin ya
da kordonun kumaş üzerine serilerek başka bir iplikle tutturulması ile yapılır.
Kum İğnesi: Bazı bölgelerde ‘örme işi’ ismiyle bilinen bu iğne, dokumanın
yüzeyini yan yana sıralanmış gözemelerden oluşur. Dokumanın ya da ipliğin özeliğine bağlı işlenen bu iğne, kumaş yüzeyinin ya en ya da boy ipliği üzerinde yapılan basit nakış işlemi ile elde edilir.
Muşabbak: İşlemenin iki yüzü aynı görünümü veren sayılı bir iğnedir. Bu
iğne diyagonal iplikler üzerinde işlenir. Genellikle bir motif bezemek için ya yalız başına ya da hesap iğnesi, balıksırtı vb. iğnelerle beraber çalışılır.
Mürver: İsmini Mürver ağacı çiçeğinden alan mürver, sayılı iğneler arasında
yer alır.
Papatya İğnesi: Her halkası ayrı bir işlemle tutturulan bir zincir iğnesidir.
Serbest stilde uygulanan bu iğne yaprakların oluşumunda kullanılır.
Pesent: Türk işlemelerinde yüzyıllar boyu çok uygulana geleneksel bir
iğnedir. Pesent gözeme sırasının dönüşünde tekrar edilerek, boş bırakılan yerlerin doldurulmasıyla oluşur. Düz pesent ve verev pesent olmak üzere ikiye ayrılır.
Pul İşi: Türk işlemelerinde süsleyici gereç tutturularak yapılan bir bezeme
iğnesidir.
Romanya Atması: Romanya atması geniş boyutlu yüzeylerin kapatılmasında
bir atma işi türüdür.
Romanya İğnesi: Romanya atmasının bir türü olan Romanya iğnesinde atılan
her nakış dokumaya bağlanarak yapılmaktadır. Bu iğne ya sarma iğnesinin yapılamayacağı büyük yüzeyli motiflerde ya da Romanya atmasının yapılamayacağı küçük motifler üzerine uygulanır.
Sarhoş Bacağı İğnesi: Ya yalnız başına ya da buhara iğnesi gibi iğne
bileşimleri ile uygulanan bir serbest stil iğnesidir.
Sarma: Serbest stilde uygulanan bu iğne ya yalız başına ya da başka iğnelerle
birlikte işlenir.
Yüzeysel Pesent: Doldurma iğnesi olarak yatay ya da dikey iplikler üzerinde
uygulanılan bu nakışın yüzden görünümü pesente benzer. ‘Heybe nakışı’, ‘Türk işi’ vb. gibi isimlerle bilinmektedir.
Zincir İşi ( Tambur İşi): Eski dönelerden beri bilinen bir halkalı iğne çeşitlemesidir.
Bilgisayar destekli nakış makinelerinde yapılan işlemelerde sarma, aplike, çin iğnesi, çapraz iğne, fisto nakışı, makine dikişi, pesent, pul işi bocuk işi, kordon tutturma, balıksırtı, gözeme, iğne ardı, civankaşı, hasır iğne tekniklerinin kullanıldığı görülmüştür. Fakat bu alanda uzman kişilerle yaptığımız mülakatta battaniye iğnesi, buhara atması, ciğerdeldi, Girit iğnesi, hesep iğnesi, kazayağı, jakobyen atması, muşabbak, mürver, papatya iğnesi, Romanya atması, Romanya iğnesi, sarhoş bacağı iğnesi, slav iğnesi ve zincir işi iğne tekniklerinin de yapılabildiği öğrenilmiştir.
Araştırma kapsamındaki işletmelerde genellikle aplike, sarma, çin iğnesi, pesent, makine dikişi, pul işi tekniklerinin kullanıldığı tespit edilmiştir.
2.5.Kullanılan Süsleme Konuları
‘Süsleme genel anlamıyla şöyle tarif edilebilir. Resim sanatının bir kolu olup, belirli bir eşyanın abidenin daha da güzelleştirilmesi için üsluplaştırılmış şekil, resim ve motiflerle değerlendirilmesidir. Demek ki ana teması desen deseni de oluşturan motiftir’(Akar, Keskiner, 1978, 10).
Motif; birçoğu yan yana gelerek bir bezeme işini oluşturan ve kendi başlarına birer birlik olan unsurlardan her birine motif denir (Okan, 1980, 5).
Bu motif ve desenleri beş ana gurupta toplayabiliriz.
Bitkisel Motifler: Süslemenim en yaygın kolu olup çok zengin ayrıntılar
halinde bulunurlar. Başlıca dört gurup altında toplanabilirler.
A)Çiçekler: Papatya, lale, karanfil, gül, yıldız çiçeği, sümbül.
B) Yapraklar: Stilize yapraklar, doğal görünüşte olanlar, tek dilimliler, üç dilimli olanlar (seberk),beş dilimli olanlar (Pençberk), birbirine sarılmış yapraklardan meydana gelen terkipler (sadberk), tatbik edildiği sahaların teknik zorunluluğuna uygun özellikleri olanlar, hançer ve geometrik yapraklar gibi.
C) Ağaçlar: Selvi ağacı, meyveleri belirtilmiş meyve ağaçları, çiçek açmış ağaçlar.
D) Yemiş ve Meyveler: Üzüm, limon, kiraz, ananas.
Hayvansal Motifler: Bu süslemeyi üç grup altında inceleyebiliriz.
A) Yalın Hayvan Formları: Bu gurupta kendi alanında iki grup altında toplanmaktadır.
— Efsanevi Veya Mitolojik Motifler: Ejderha
— Stilize Hayvan Motifleri: Kuş, kartal, güvercin, ayı,
köpek, kedi, uğur böceği, kelebek, kaplumbağa, inek, ördek, at, deniz hayvanları.
B) Rumiler: Hayvanların kanat, bacak ve bedenlerinin stilize edilmiş şekillerinden oluşan çok yaygın bir Türk süsleme elemanıdır.
Geometrik ve Sembolik Motifler: Yüzyıllar boyu en sık ve ayrıntılarla
kullanılmış desen türlerinden birisidir. Başlıca iki grup altında toplanmaktadır.
A) Geometrik Motifler: Geometri kurallarına ve ölçülerine uyarak stilize edilen kesin motiflerdir. Geometrik ağlar, daire, üçgen ve poligonlar gibi.
B) Sembolik Motifler: Herhangi bir şeyi simgelemek amacı ile kullanılan veya belirli bir fikri uyandıra şekillerdir. Serbest ve müstakil şekillerde oldukları kadar, geometriye ve sayılara dayananları pek çoktur.
Mimari ve İnsan Yapısı Formlardan Esinlenen Motifler: Dört gurup
altında toplanmaktadır.
A) Kaplar: Vazo, sepet,
B )Mimari Motifler: Cami, ev, kule C) Gemi ve Kalyonlar
D)Nesne Motifleri: Yastık, gitar.
Doğadan Stilize Edilen Motifler: Bulut, güneş, ay, yıldız, deniz, akarsu,
durgun su, ateş ve nur motifleri.
Yazının Süsleme Motifi Olarak Kullanılması: Genellikle eski harfler bazı hallerde süsleme elemanı olarak kullanılmıştır. (Akar, Keskiner,1987,10- 14).
Araştırmaya konu olan bilgisayar destekli nakış makinelerinde yapılan işlemelerde bitkisel, geometrik, figürlü, nesneli motiflerin kullanıldığı tespit edilmiştir.
2.6.Kullanılan Renkler
Renk: Işığın terkibinde bulunan çeşitli dalgalardaki ışınların bir cisme çarptığı
zaman o cismin uyandırdığı hislerden her biri(Doğan,1994,659). Renklerin Sınıflandırılması
A. Temel Renkler: Sarı, kırmızı, mavi B. Sıcak Renkler: Sarı, turuncu, kırmızı C. Soğuk Renkler: Mavi, yeşil, mor
D. Kontrast Renkler: Yeşil, kırmızı, mavi, turuncu, sarı tonları E. Yardımcı Renkler: Yeşil, turuncu, mor
F. Nötr Renkler: Siyah, beyaz, gri
Birbirine yakışan renkleri şu şekilde ifade edebiliriz: 1. Kontrast renkleri birbiri ile
2. Aynı rengin tonları aralarında 3. Bütün renkler nötr renklerle
4. Soğuk ve sıcak renkler birbiri ile yakışır.
İnceleme kapsamına alınan 83 işleme örneğinin renklendirilmesinde hiçbir sınırlama yapılmadığı bütün renklerin ve tonlarının kullanıldığı tespit edilmiştir.
2.7.Kullanım Alanları
Değişen moda, teknoloji, iletişim araçlarının güçlülüğü ve çağdaş yaşamın getirdiği koşullarla Türk sanatlarının işleme alanında da geleneksel çizgiden ayrılan göreneklerle beslenen çıkışlar gözlenmektedir. Yeni giysiler, yeni döşenen evlerdeki möbleler ve beyaz eşya olarak nitelendirilen elektrikli ev araçları farklı kullanım alanlarının doğmasına neden olmuştur.(Barışta, 2001, 19). Özellikle son yıllarda bilgisayarlı nakış makineleri ile beraber her türlü ürün üzerine işlemeler yapılmaktadır. Bu ürünleri şöyle sınıflamak mümkündür(Köklü,2002,7).
1.Ev Dekorasyonunda Kullanılanlar
a) Oda takımları 1. Masa Örtüleri 2. Panolar 3. Kırlentler
4. Divan Örtüler 5. Kılıflar
6. Çeşitli Büyüklükte Örtüler 7. Tuvalet Takımı Örtüleri 8. Abajurlar 9. Gazetelikler 10. Seccadeler 11. Perdeler 12. Sehpa Takımları b)Yatak Takımları 1. Yatak Örtüleri
2. Yatak Çarşafları ve Etekler 3. Yorgan Yüzleri ve Çarşaflar 4. Yastık Kılıfları
5. Şifoniyer ve Dolap Örtüleri 6. Bohçalar
7. Pike Takımları 8. Şaseler
9. Çocuk Yastık Örtüleri 10. Beşik Takımları c)Banyo Takımları 1. Klozet Takımları 2. Dolap Örtüleri 3. Havlular 4. Bornozlar
5. Çamaşır Makinesi Örtüsü ve Perdeler d)Yemek Takımları
1. Masa Örtüleri 2. Amerikan Servisler 3. Çay Takımları 4. Tepsi Örtüleri
2)Giyim Süslemelerinde Kullanılanlar a)Giyim Üzerinde 1. Dış Giyim a)Gelinlikler b)Fantezi Elbiseler 1)Gece Kıyafetleri 2)Abiye Kıyafetler c)Etekler d)Bluzlar e)Elbiseler f)Pantolonlar, şortlar g)Çocuk Dış Giyimi 2.İç Giyim a) Sabahlık(Kadın-Erkek) b)Gecelik c)Kombinezon d)Sütyen e)Jartiyer f)Külot g)Pijama(Kadın-Erkek) h)Bebek İç Giyimi ı)Portbebe
j)Kundak Elbisesi ve Kundak b)Giyim Aksesuarları 1. Çanta 2. Kemer 3. Ayakkabı 4. Terlik 5. Broş 6. Yaka Çiçekleri 7. Eşarp 8. Flar
9. Namaz Örtüleri 10. Kravat 11. Şal 12. Etol 13. Kolye, Küpe 14. Şapka 15. Mendil 16. Yaka ve Manşet (Köklü,2002,7- 9)
Bilgisayar destekli nakış makinelerinde yapın işleme örnekleri incelenmiş ve kullanım alanları açısından hiçbir sınırlama olmamakla beraber genellikle havlu, bornoz, kurulama bezi, uyku seti, yatak örtüsü, mutfak takımı, etek, pantolon, tişört, pardösü, terlik, ayakkabı, çanta v.b. alanlarda işleme yapıldığı tespit edilmiştir.
3.ELDE YAPILAN TASARIM VE İŞLEME İLE BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE İŞLEMENİN KARŞILAŞTIRILMASI
3.1.Teknikler Açısından Karşılaştırılması
Günümüzde el ile yapılan işleme tekniklerinin büyük bir çoğunluğu makine ile işlenebilir duruma gelmesine rağmen, bazı tekniklerin makine ile yapılabilmesi henüz mümkün değildir.
Bunlar;
“Dokuma iplikleri üzeride yürütülen iğnelerden, tohum işi, rokoko.
Dokuma iplikleri üzerinde kapatılarak yapılan iğnelerden, dival işi, metal plaka kapama.
Dokuma iplikleri çekilerek yapılan iğnelerden, antika, kesme ajur, Antep işi. Dokuma iplikleri kesilerek yapılan iğnelerden, ciğerdeldi.
Dokuma iplikleri bağlanarak yapılan iğneler, yamama, kumru gözü.
Antika: Tentene görünümü veren bu iğne işlenecek bezin çekilmiş iplikleri
üzerinde uygulanan bir dokumanın iplileri çekilerek yapılan delik işidir.
Çok Yönlü Kum İğnesi: aynı boyutta düz nakışların düzensiz serilmesiyle
Dival İşi: ‘Maraş işi’ veya ‘mıhlama’ olarak da bilinir. Sarma atma iğnelerinin
bileşimi olarak uygulanılan dival işinde biri kumaşın arka yüzünden yürütülen yüzden görülmeyen; biri kumaşın ön yüzünde yürütülen arka yüzeyde görülmeyen iki tür iplik kullanılır. Yüzeysel sarma türüdür.
Düğüm iğnesi: Halı düğümünü andıran, iğne ardı nakışının aracılığı ile
yapılan bir tür sayılı iğnedir. Genellikle iyi sonuç almak için kalem cetvel ya da mil kullanılır. Hav işi, İzmir iğnesi adıyla da bilinir.
Fransız Düğümü: Tohum İşi olara da bilinen çiçeklerin tohum ve
göbeklerinin bezenmesinde kullanılan bir iğnedir.
Kesme Ajur: Türk işlemesinde kesme ajur genellikle kırmızı, mavi gibi en az
iki renk ipliğin çeşitli aralıklarla birbirine bağlanması ve bu şekilde geometrik birimler oluşturulması ile yapılır.
Kumru Gözü: Sarma sıralarını birbirine dekoratif olarak tutturan bir tür
dokumanın ipliklerini bağlama iğnesidir. Mercimek adıyla bilinir.
Metal Plaka Kapama: Bu bezeme giderek günümüzde kaybolmuş bir aplike
türüdür sadece kullanılan gereçler farklıdır.
Örümcek Ağı Nakışı: Düz nakışların üst ve altından iğneyi geçirerek yapılan
bir tür atma iğnesidir.
Rokoko: Fransız düğümünün bir çeşitlemesidir
Sayılı Sarma İğnesi: Susma olarak da bilinen sayılı sarma iğnelerinin bir
gurubu Türk işlemesinde örneklerin çerçevelenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Sarma Sıralar: İki yönde iplik çıkartılarak uygulanan bir dokumanın iplikleri
çekilerek yapılan iğne türüdür. Bu iğnede birbiri ile kesişen en ve boy iplikleri üzerinde çalışılır. Genellikle Antep işi olarak isimlendirilen iğne gurubunda uygulanan bu iğne kumru gözü iğnesi ve sarma iğnesiyle birlikte uygulanılır.
Tekli Akma: Dokumanın ya da havlunun çekilmiş en ipliklerinden geriye
3.2.Malzemeler Açısından Karşılaştırılması
El işlemelerinde ve bilgisayarlı nakış makinelerinde yapılan işlemelerde kullanılan kumaşlar iplikler ve iğneler farklılık göstermektedir.
Bilgisayar destekli nakış makinelerinde genellikle saten, ipek kot, deri, organze, kadife, şifon, tafta, havlu, tül, keten, patıska üzerine işleme yapılmaktadır. El nakışları ise çok kalın deri kumaşlar dışında her türlü kumaş üzerine işleme yapılabilmektedir.
Kullanılan İplikler açısından bir karşılaştırma yaptığımızda ise bilgisayar destekli nakış makinelerinde sim, sırma, naylon, yün, ipek, floş, orlon, koton, gibi iplikler kullanılırken; dantel iplikleri, muline, pamukaki, doğal rafya, çamaşır ipeği, ibrişim, sim, sırma, floş, orlon, koton, el nakışlarında kullanılabilen ipliklerdir.
Muline: Pamuk lifinden elde edilir. İki kat ipliğin bükülmesinden meydana
gelir. Parlak görünüşlüdür. Bükümü az olduğundan dolayı yumuşaktır. Çileler halinde satılmaktadır. Bir çile ikişer katın oluşturduğu altı kattan meydana gelir ve sekiz metre uzunluğundadır. Çeşitli renkleri ve tonlarının yanı sıra çeşitli ebruli renkleri de bulunmaktadır.
İbrişim: ipek lifinden üretilmektedir. İki kat ipliğin bükülmesinden meydana
gelir. İnce ve çok bükümlüdür. Parlak ve sağlamdır. Çeşitli renkleri bulunmaktadır.
Pamukaki: Pamuk lifinden üretilmektedir. Mulineden biraz daha kalındır. Az
bükümlü ve yumuşaktır. Birkaç kat olmak üzere çileler halinde satılır. Çeşitli renkleri olmasına rağmen daha çok beyaz rengi kullanılmaktadır.
Çamaşır ipeği: ipek lifinden üretilmektedir. İki kat ipliğin bükülmesinden
meydana gelir. Az bükümlü ve yumuşaktır. Sağlam ve parlak görünüşlüdür. İnce işlemelerde katı ayrılmış olarak da kullanılabilir. Altı katı bir arada olmak üzere çileler halinde ya da metre ile satılmaktadır. Çeşitli renkleri ve tonları bulunmaktadır.
Kordon: Pamuk, keten ve ipek ipliklerinin yanı sıra sentetik liflerden de
üretilen kalın ve çok bükümlü ipliklerdir. Çeşitli renk ve kalınlıkta olanları mevcuttur. Metre ile satılır. Özellikle saçak ve püskül yapımında kullanılmaktadır (Köklü, 2002, 17- 22).
Kullanılan iğneler ise tamamen farklıdır. Bilgisayarlı nakış makinelerinde ipliğin cinsine göre makinenin her ayağına numarası farklı iğne takılır.
Kırma Tel İğnesi: Tel kırma işleminde kullanılan metal ipliğin geçebileceği
büyük bir deliği olan yassı metal iğnedir (Barışta, 1997, 3).
Nakış İğnesi: Nakış yapımında kullanılan uzun delikli, ince ve uzun
iğnelerdir. Başı gövdesine oranla daha geniş olduğundan dolayı iplik kumaştan geçerken zedelenmez.
Boncuk İğnesi: Özellikle boncuk ve benzeri ince delikli malzemeleri dikmek
için kullanılır. Çok ince olup kısa ve uzun boyları mevcuttur.
Etamin İğnesi: Ucu küt olan iğne çeşididir. 14- 25 arası numaralarda, ince ve
kalın, kısa ve uzun türleri vardır (Köklü, 2002, 13).
3.3. Süsleme Açısından Karşılaştırılması
El işlemeleri ile bilgisayar destekli nakış makinelerinde yapılan işlemeler incelendiğinde kullanılan süsleme motifleri açısından, el nakışlarında müze, özel koleksiyon ve çeyiz geleneğiyle günümüze ulaşan işleme örneklerinde, geleneksel motiflerin ağırlıkta kullanıldığı, bilgisayarlı nakış makinelerinde ise daha basit, sıradan, güncel olan motiflerin kullanıldığını görmekteyiz. (Çizgi film karakterleri, örümcek adam, mice mouse vb)
Bilgisayarlı nakış makinelerinde yapılan işlemelerin sanat değeri taşıyan bir işleme oluşturma amacı ile yapılmadığı gözlenmiştir. Bu makinelerde yapılan işlemeler ticari amaçlarla yapıldığı için geleneksel motifler değil, günün modasına uygun dikkat çeken motifler kullanıldığı tespit edilmiştir.
Tasarım programlarında ve makinelerde işlenebilirliği açısından hiçbir sakınca olmamasına rağmen, böyle bir talebin olmamasından dolayı bilgisayar destekli nakış makinelerinde geleneksel motiflerle yapılan işleme örnekleri yapılmamaktadır.
4.SONUÇ
Bu araştırmada çok sayıda örnek ile karşılaşılmış, kullanılan iğne tekniği, malzeme ve kulanım alanları açısından farklı olanlar araştırma kapsamına alınmıştır. Bilgisayarlı nakış makinelerinde yapılan işlemeler kısa sürede yapıldığı, her türlü kumaş ve iplik kullanılabildiği için kullanım alanları oldukça geniştir. Bunlar; ev dekorasyonu(yatak örtüsü, çarşaf, yemek takımları, perde, mutfak takımları vb),dış giyim(etek, buluz, elbise, pantolon, tişört vb),iç giyim(sabahlık, gecelik vb) ve giyim aksesuarlarında(çanta, ayakkabı, terlik, şapka, şal, manşet vb) kullanılmaktadır.
Bilgisayarlı nakış makinelerinde yapılan işlemeler incelendiğinde makine dikişi, aplike, sarma, çin iğnesi, pesent, pul işi, iğne ardı, hasır iğne, civankaşı, balıksırtı, boncuk işi, fisto nakışı, çapraz iğne ve makro dikişlerle yapılan işleme örnekleri ile karşılaşılmıştır.
İşleme kapsamına alınan işletmelerde işlenen malzeme olarak, keten, opal, patiska, etamin, pazen, kadife, kaşe, tafta, organze, ipek, şifon, ipek saten, tül, kot, deri, triko vb. kumaşlardır. İşleme malzemesi olarak koton, floş, sim, sırma, ipek, yün, orlon ve naylon iplik kullanıldığı görülmektedir.
Bilgisayarlı nakış makinelerinin özel iğneleri mevcuttur bunlar;65, 70, 75, 80 numaralı iğnelerdir. Bu iğnelerin numaraları ipliğin cinsine göre değişmektedir.
Yapılan işlemelerde süsleme motifi olarak bitkisel, figürlü, geometrik, nesneli ve yazılı bezemeler seçildiği gözlenmiştir.
İşlemelerde süsleme gereci olarak pul ve boncuk kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu araştırma, geleneksel el sanatlarımız açısından önemli bir yere sahip olan işlemelerin bilgisayar ortamına aktarıldığını ve çok geniş kullanım alanı bulduğunu görmemiz açısından önemlidir. Bilgisayardaki özel çizim programlarıyla yapılan desenler, bilgisayar destekli nakış makinelerinde işlenerek daha az enerji ve zaman harcanarak aynı anda birden çok parça işlenmektedir. Üniversite gençliği olarak kendi alanımızla ilgili bu yenilikleri takip etmemiz gerekmektedir. Bu yenilikler, teknolojideki hızlı değişim, moda, seri üretim ihtiyacının artması ve bu alanda maddi kazanç elde edilmesi açısından önemlidir. Ancak bu değişim bazı olumsuzlukları da beraberinde getirmektedir. Daha ucuz olduğu için insanlar bu işlemelere yönelmekte ve el
nakışlarına olan talepte azalmaktadır. Bu yüzden bu işten para kazanan insanlarda makine nakışlarına yönelmektedir.
Geleneksel el nakışçısı olarak, bu değişimden en az etkilenmenin yolarından biri; el nakışlarına gerekli önemi vermek ve bu alanda yeni kişiler yetiştirmektir. İkinci bir yol ise teknolojiyi yakından takip ederek bu yenilikleri eğitim ortamında kullanarak geleneksel motifler yapmaktır. Eski işleme örnekleri ile günümüz teknolojisini bir araya getirerek işlemelere yeni bir boyut kazandırabiliriz. Nakış eğitimi almış bireyler olarak özel sektörde çalışan ve bu işi ustasından öğrenen çıraklardan her zaman bir adım daha önde olmamız gerekmektedir. Bunu da tüm yeniliklere açık olarak, bunları öğrenerek ve kendi alanımızda kullanarak yapabiliriz.
KAYNAK KİŞİ KÜNYELERİ
Adı Soyadı : Ali YILDIZ
Doğum Yeri ve Yılı : Altınekin/Konya 1988
Öğrenim Durumu : İlkokul Mezunu
Mesleği : Makineci
Açık Adresi : İlke Nakış. Tekstil Pazarı.Rüzgar Sok. No:49 Konya
Adı Soyadı : Ali İLGER Doğum Yeri ve Yılı : Denizli 1965
Öğrenim Durumu : -
Mesleği : Tekstilci
Açık Adresi : Asıl Nakış. Organize Sanayi Bölgesi. No:65 Denizli
Adı Soyadı : Emel AKHAN
Doğum Yeri ve Yılı : Kadınhanı/Konya 1981
Öğrenim Durumu : İlkokul Mezunu
Mesleği : Makineci
Açık Adresi : Gaye Nakış.Tekstil Pazarı.Zembil Sok. No:11-12 Konya
Adı Soyadı : Fatma BOZDERİ
Doğum Yeri ve Yılı : Denizli
Öğrenim Durumu : Lise Mezunu
Mesleği : Desinatör
Açık Adresi : Damla Nakış. Organize Sanayi Böl. İbrahim Çallı Cad. No:9 Denizli
Adı Soyadı : Gönül Çetin
Doğum Yeri ve Yılı : Sarayönü/Konya 1980
Öğrenim Durumu : İlkokul Mezunu
Mesleği : Makineci
Açık Adresi : İlke Nakış. Tekstil Pazarı.Rüzgar Sok. No:49 Konya
Adı Soyadı : Hakan KAHRAMAN
Doğum Yeri ve Yılı : Beyşehir/Konya 1978
Öğrenim Durumu : Üniversite Mezunu
Mesleği : Desinatör
Açık Adresi : Gaye Nakış.Tekstil Pazarı.Zembil Sok. No:11-12 Konya
Adı Soyadı : Hatice Acar Doğum Yeri ve Yılı : Denizli
Öğrenim Durumu : Lise Mezunu
Mesleği : Desinatör
Açık Adresi : U.Y.T. Ankara Asfaltı Üzeri.10. Km. No:9 Akkale /Denizli
Adı Soyadı : Mehmet KOÇ
Doğum Yeri ve Yılı : Kadınhanı/Konya 1987
Öğrenim Durumu : Lise Mezunu
Mesleği : Makineci
Açık Adresi : Gaye Nakış.Tekstil Pazarı.Zembil Sok. No:11-12 Konya
Adı Soyadı : Metin DEĞİRMENCİOĞLU Doğum Yeri ve Yılı : Denizli 1977
Öğrenim Durumu : İlkokul Mezunu
Mesleği : Usta Başı
Açık Adresi : Motif Tekstil. Organize Sanayi Böl. 2. kısım
. Ahmet Uz Cad. No:14-65 Denizli
Adı Soyadı : Pınar ŞAHAN Doğum Yeri ve Yılı : Denizli 1987
Öğrenim Durumu : Lise Mezunu
Mesleği : Makineci
Açık Adresi : İlke Nakış.Tekstil Pazarı.Rüzgar Sok. No:49 Konya
Adı Soyadı : Şakir SERT Doğum Yeri ve Yılı : Konya 1982
Öğrenim Durumu : İlkokul Mezunu
Mesleği : Usta Başı
Açık Adresi : Gaye Nakış.Tekstil Pazarı.Zembil Sok. No:11-12 Konya
Adı Soyadı : Şevki KELEŞ Doğum Yeri ve Yılı : Konya 1977
Öğrenim Durumu : Lise Mezunu
Mesleği : Makineci
Açık Adresi : Gaye Nakış.Tekstil Pazarı.Zembil Sok. No:11-12 Konya
Adı Soyadı : Tayyar DEMİR
Doğum Yeri ve Yılı : Konya 1976
Öğrenim Durumu : İlkokul Mezunu
Mesleği : Makineci
Adı Soyadı : Ümmühan SOYLU Doğum Yeri ve Yılı : Acıgöl/Nevşehir 1980
Öğrenim Durumu : Üniversite Mezunu
Mesleği : Desinatör
Açık Adresi : İlke Nakış.Tekstil Pazarı.Rüzgar Sok. No:49
Konya
Adı Soyadı : Yüksel ARPACI Doğum Yeri ve Yılı : Denizli
Öğrenim Durumu : -
Mesleği : Tekstilci
Açık Adresi : Organize Sanayi Böl.2.kısım. Ahmet Uz Cad.
