PADES TEST SUT TASARLANMASI VE ADOBE READER'IN MZA MEKANZMALARININ TEST EDLMES
ERHAN TURAN
YÜKSEK LSANS TEZ BLGSAYAR MÜHENDSL
TOBB EKONOM VE TEKNOLOJ ÜNVERSTES FEN BLMLER ENSTTÜSÜ
NSAN 2015 ANKARA
Fen Bilimleri Enstitü onayı
Prof. Dr. Osman EROĞUL Mü dür
Bu tezin Yüksek Lisans derecesinin tüm gerek sinimlerini sağladığını onayları m.
Doç. Dr. Erdoğan DOĞDU Anabilim Dalı Başkanı
ERHAN TURAN tarafından hazırlanan PAdES TEST SUİT TASARLANMASI VE ADOBE READER’IN İMZA MEKANİZMASININ TEST EDİLMESİ adlı bu tezin Yüksek Lisans tezi olarak uygun olduğunu onayları m.
Prof. Dr. Ali Aydın SELÇUK Dr. Tamer ERGUN Birinci Tez Danışmanı İkinci Tez Danışmanı
Tez Jüri Üyeleri
Başkan : Prof. Dr. Kemal BIÇAKCI Üye : Prof. Dr. Ali Aydın SELÇUK
Üye : Doç. Dr. M . Fatih DEMİRCİ
Üye : Doç. Dr. Bülent TAVLI
TEZ BLDRM
Tez içindeki bütün bilgilerin etik davran³ ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunuldu§unu, ayrca tez yazm kurallarna uygun olarak hazrlanan bu çal³mada orijinal olmayan her türlü kayna§a eksiksiz atf yapld§n bildiririm.
Üniversitesi : TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Enstitüsü : Fen Bilimleri
Anabilim Dal : Bilgisayar Mühendisli§i Tez Dan³manlar : Prof. Dr. Kemal BIÇAKCI
Dr. Tamer ERGUN
Tez Türü ve Tarihi : Yüksek Lisans Nisan 2015 Erhan TURAN
PADES TEST SUT TASARLANMASI VE ADOBE READER'IN MZA MEKANZMALARININ TEST EDLMES
ÖZET
Dünyada milyarlarca kullancs olan Adobe Reader PDF Advanced Electronic Signature (PAdES) formatnda imzal dosyalar olu³turup do§rulayabilmektedir. Bu kadar yaygn olarak kullanlan bu uygulamann imza olu³turma ve do§rulama ksmlarnn geni³ bir suit ile test edilmesi, uygulamann güvenilirli§inin ve standartlara uygunlu§unun detayl olarak incelenmesi adna çok önemlidir. Yapt§mz bu çal³mada, içerisinde çok geni³ bir PKI yapsn barndran bir test suit olu³turduk ve Adobe Reader'n (v11.0.10.32) imza olu³turma ve do§rulama ksmlarn test ettik.
Anahtar Kelimeler: Adobe, PAdES, Test, Adobe Reader, PDF mza, Açk Anahtar Altyaps.
University : TOBB University of Economics and Technology
Institute : Institute of Natural and Applied Sciences
Science Programme : Computer Engineering
Supervisors : Prof. Ali Aydn Selçuk
Tamer ERGUN, Phd. Degree Awarded and Date : M.Sc. April 2015
Erhan TURAN
DESIGNING PADES TEST SUITE AND TESTING ADOBE READER SIGNATURE MECHANISMS
ABSTRACT
Adobe Reader, which has billions of users world wide is able to create and verify signatures conforming to Pdf Advanced Electronic Signatures (PAdES) standard. It is crucial to test such a common application's signature creation and veri cation mechanisms in terms of examining reliability and compliance with standards by a comprehensive test suite. In this work, we developed a test suite which includes extensive structures and we validate the signature creation and veri cation parts of Adobe Reader (v11.0.10.32).
Keywords: Adobe, PAdES, Test, Adobe Reader, PDF Signature, public key infrastructure.
TEEKKÜR
Bütün e§itim-ö§retim hayatm boyunca daima bana destek veren babam Osman TURAN'a, annem Dilber TURAN'a, abim Erman TURAN'a, hayatmn her safhasnda bana yol arkada³ olan ni³anlm Özge'ye, i³ hayatm ve yüksek lisansm boyunca bana yol gösteren ve abilik yapan Dr. Tamer ERGUN'a, elektronik imza alannda bildi§im birçok ³eyi bana ö§retmi³ olan Ferda TOPCAN'a, tez yazmnda bana destek olan bütün arkada³larma, yüksek lisansm boyunca bana bir çok ³ey katan TOBB ETÜ hocalarma, ara³trma bursumu sa§layan TOBB ETÜ'e ve çal³malarm sürdürdü§üm TÜBTAK KamuSM ailesine te³ekkür ederim. Tez çal³malarm boyunca bana yol gösteren, her konuda örnek ald§m ki³i olan dan³man hocam Sayn Prof. Dr. Ali Aydn SELÇUK'a ayrca te³ekkür ederim.
ÇNDEKLER ÖZET. . . iv ABSTRACT. . . v TEEKKÜR. . . vi EKL LSTES. . . x TABLO LSTES. . . xi KISALTMALAR. . . xiii
SEMBOL LSTES. . . xiv
1 GR . . . 1 1.1 Benzer Çal³malar . . . 2 1.1.1 Tasarm . . . 2 1.1.2 mza Olu³turma . . . 3 1.1.3 mza Do§rulama . . . 3 2 TANIMLAMALAR . . . 4 2.1 Serti ka . . . 4
2.2 Serti ka ptal Bilgileri . . . 6
2.3 PAdES mza . . . 11
2.3.1 PAdES mza Tipleri . . . 13
3 ADOBE READER TEST ÇALIMASI . . . 14
3.1 mza Olu³turma Senaryolar . . . 17
3.1.1 Son Kullanc Senaryolar . . . 17
3.1.2 Yaync Serti kas Kontrolleri . . . 26
3.1.4 Zaman Damgas Do§rulama Senaryolar . . . 36
3.2 mza Do§rulama Senaryolar . . . 39
3.2.1 mza Kaynakl Senaryolar . . . 41
3.2.2 Son Kullanc Serti kas Kaynakl Kontroller . . . 44
3.2.3 Yaync Serti kas Kaynakl Kontroller . . . 47
3.2.4 Son Kullanc ptal De§erleri Senaryolar . . . 48
3.2.5 Yaync ptal De§erleri Senaryolar . . . 49
3.2.6 Doküman Zaman Damgas Kaynakl Durumlar . . . 50
3.2.7 Ar³iv Zaman Damgas Kaynakl Durumlar . . . 52
3.3 Test Sonuçlar Ve De§erlendirme . . . 52
3.3.1 mza Olu³turma Test Sonuçlar . . . 52
3.3.2 mza Do§rulama Test Sonuçlar . . . 55
4 TASARIM . . . 58
4.1 Test Sistemi Hiyerar³ik Serti ka Zincir Yaps . . . 58
4.2 Test Sisteminde Kullanlan Serti kalar, SL'ler, ZD ve OCSP Sunucular . . . 59
4.2.1 Kök, Alt Kök Serti kalar ve NES'ler . . . 59
4.2.2 OCSP Sunucular . . . 66
4.2.3 ZD Sunucular . . . 69
4.2.4 SL'ler . . . 70
4.2.5 Testlerde Kullanlan Serti kalarn Pro lleri . . . 71
4.3 Test Sisteminde Kullanlan mzal Dosyalar ve Özellikleri . . . 83
5 SONUÇLAR VE ÖNERLER . . . 92 KAYNAKLAR . . . 93 ÖZGEÇM. . . 98
EKLLERN LSTES
2.1 Örnek Serti ka Otoritesi Hiyerar³isi . . . 10
2.2 PAdES mza Sözlü§ü (Signature Dictionary) . . . 12
3.1 Reader'n mza Olu³turma Srasnda Verdi§i Standart Hata . . . 20
3.2 çerisinde SL Adresi Bulunan Serti ka . . . 23
3.3 çerisinde OCSP Adresi Bulunan Serti ka . . . 24
3.4 mzas Bozuk Kökün Güvenilir Olarak Tantlmasnda Verilen Hata . 38 3.5 CMS Yapdaki ESS-Signing-Certi cate Alann ASN Görüntüsü . . . . 42
3.6 CMS Yapdaki Message-Digest Alann ASN Görüntüsü . . . 43
3.7 Reader'n Expired Serti ka çin Uyar konu Vermesi . . . 45
4.1 Testlerde Kullanlan Serti kalarn Hiyerar³ik Zincir Yaps . . . 60
ÇZELGELERN LSTES
3.1 mza Olu³turma Sonuçlar . . . 53
3.2 mza Olu³turma Zaman Damgas Testleri . . . 54
3.3 mza Do§rulama Sonuçlar . . . 56
3.3 mza Do§rulama Sonuçlar (Devam) . . . 57
4.1 Kök, Alt Kök Serti kalar ve NES'lerin Özellikleri . . . 61
4.1 Kök, Alt Kök Serti kalar ve NES'lerin Özellikleri (Devam) . . . 62
4.1 Kök, Alt Kök Serti kalar ve NES'lerin Özellikleri (Devam) . . . 63
4.1 Kök, Alt Kök Serti kalar ve NES'lerin Özellikleri (Devam) . . . 64
4.1 Kök, Alt Kök Serti kalar ve NES'lerin Özellikleri (Devam) . . . 65
4.2 OCSP Sunucu ve Serti kalarnn Özellikleri . . . 67
4.2 OCSP Sunucu ve Serti kalarnn Özellikleri (Devam) . . . 68
4.3 ZD Sunucu ve Serti kalarnn Özellikleri . . . 70
4.4 SL Dosyalarnn Özellikleri . . . 72
4.5 Testlerde Kullanlan Kök ve Alt kök Serti kalar . . . 73
4.5 Testlerde Kullanlan Kök ve Alt kök Serti kalar (Devam) . . . 74
4.6 Testlerde Kullanlan OCSP Serti kalar . . . 75
4.6 Testlerde Kullanlan OCSP Serti kalar (Devam) . . . 76
4.7 Testlerde Kullanlan Zaman Damgas Serti kalar . . . 77
4.8 Testlerde Kullanlan NES'ler . . . 78
4.8 Testlerde Kullanlan NES'ler (Devam) . . . 79
4.8 Testlerde Kullanlan NES'ler (Devam) . . . 81
4.8 Testlerde Kullanlan NES'ler (Devam) . . . 82
4.9 mzal Dosyalar . . . 84
4.9 mzal Dosyalar (Devam) . . . 85
4.9 mzal Dosyalar (Devam) . . . 86
4.9 mzal Dosyalar (Devam) . . . 87
4.9 mzal Dosyalar (Devam) . . . 88
KISALTMALAR
Ksaltma Açklama
AAA Açk Anahtar Altyaps BES Basic Electronic Signature BTK Bili³im Teknolojileri Kurumu CA Certi cate Authorithy
CAdES CMS Advanced Electronic Signature CMS Cryptographic Message Syntax DSS Document Security Store
EBYS Elektronik Belge Yönetim Sistemi EPES Explicit Policy Electronic Signatures ESHS Elektronik Serti ka Hizmet Sa§layc
ETSI European Telecommunication Standards Institue ISO International Organization for Standardization KSM Kamu Serti kasyon Merkezi
LT Long Term
LTA Long Term Archive LTV Long Term Validation NES Nitelikli Elektronik Serti ka
NIST National Institute of Standards and Technology OCSP Online Certi cate Status Protocol
OID Object Identi er
PAdES PDF Advanced Electronic Signature PDF Portable Document Format
PDF-A Portable Document Format Level A PKI Public key infrastructure
PFX Personal Information Exchange QC Quali ed Certi cate
RFC Request for Comments SL Serti ka ptal Listesi
XAdES XML Advanced Electronic Signature XML Extensible Markup Language
SEMBOL LSTES
Sembol Açklama > Büyüktür < Küçüktür
1. GR
Günümüzde internet kullanmnn artmas ve i³lemlerin internet üzerinden çok daha hzl gerçekle³tirilebilmesiyle birlikte yazlm tabanl uygulamalarn kulla-nm her alanda artm³tr. Elektronik Belge Yönetim Sistemleri (EBYS), Elektro-nik Ticaret Sistemleri, ElektroElektro-nik Bankaclk ve ElektroElektro-nik Devlet uygulamalar yükseli³te olan uygulamalardandr. Bu uygulamalarla hemen her ³eyin elektronik ortamdan kolay ve hzl bir biçimde gerçekle³tirilebiliyor olmas sistemlerde kullanlan güvenli§in de çok güçlü olmas zorunlulu§unu do§urmu³tur. Olu³a-bilecek sahtekârlklarn ve saldrlarn önüne geçmek için basit kimlik do§rulama metotlarndan daha güvenilir metotlara ihtiyaç duyulmu³tur. Güvenli ileti³imin yeterince sa§lanmad§ sistemlerde milyonlarca dolarlk zararlara sebebiyet veren durumlar olu³abilmektedir. Açk anahtar altyaps (Public key infrastructre) ile ki³inin kimli§ini do§rulayan, yapt§ i³lemi reddetmesini önleyen, verideki bütünlü§ü koruyan, verinin gizli bir ³ekilde iletilmesini sa§layabilen sistemler sa§lanabilmektedir. Açk anahtar altyapsnn (AAA) uygulama alanlar oldukça geni³tir. En çok kullanld§ alanlardan biri de elektronik imzadr.
Ki³inin imzalad§ mesajn bütünlü§ünün korunmas imzalad§ verinin yasalar önünde geçerli olarak saylmas, ki³inin güvenilir bir ³ekilde kimlik do§rulama i³leminin yaplmas ve ki³inin ileride bu veriyi kendisinin imzalad§n redde-dememesi için elektronik imza kullanlmaktadr. Elektronik imza, açk anahtar altyaps üzerine kurulmu³tur. Açk anahtar kriptogra de oldu§u gibi, elektronik imzada da; açk anahtar (public key) ve özel anahtar (private key) olmak üzere ki³ide bir anahtar çifti bulunmaktadr. Bu anahtar çiftlerinden açk anahtar herkesle payla³lrken özel anahtar ki³inin kendisinde saklanmaktadr ve kimse ile payla³lmamaktadr. Özel anahtar kullanlarak ki³i imza i³lemini gerçekle³tirir, açk anahtaryla da imza do§rulama i³lemi yaplr. Açk anahtarn alcya güvenli bir ³ekilde iletilmesi ve imzacnn kimlik do§rulama i³leminin güvenilir bir ³ekilde yaplmas gerekmektedir. Açk anahtarn sahibinin kimli§ini ispatlayan, imzacnn ilgili açk anahtara sahip oldu§unu güvence altna alan veri elektronik serti kadr. çerisinde ki³inin kimlik bilgileri ve açk anahtar bilgileri bulunan elektronik serti kalar; serti ka otoritelerinin (certi cate authority) kendi anahtarlar ile
imzalanrlar. Son kullanclarn elektronik serti kalarndan ba³layarak, serti ka otoritelerinin kök serti kalarna kadar elektronik imza ile sa§lanan bir güven zin-ciri bulunmaktadr. Bu güven zinzin-ciri kendi içerisinde bir Public Key Infrastructure (PKI) a§ac ihtiva eder. Uygulamalar mertebesinde elektronik imzann güvenilir bir ³ekilde olu³turuldu§undan ve do§ruland§ndan emin olmak adna PKI a§acndaki olu³abilecek açklklarn kapsaml olarak incelenmesi gerekmektedir. Test Suit Çal³mas ad altnda yaplan çal³mada bir PKI modeli kurarak bu açklklarn neredeyse tümünü yakalamas amaçlanm³tr. [1]
Belirtilen [1] PKI modelini esas alarak yeni bir suit olu³turduk ve PDF Advanced Electronic Signature standartna [2] uygun imza olu³turan Adobe Reader'a; uyguladk. Adobe Reader'a imza olu³turma ve imza do§rulama testlerini uy-gulama amacmz, Adobe Reader'n ilgili hatalar do§ru bir ³ekilde yakalayp yakalamad§n tespit etmektir. Bu tez sonucunda kar³la³lan olumlu ve olumsuz sonuçlar ³§nda, Adobe Reader'n imza olu³turma ve imza do§rulama ksm-larnn standartlara tam uygun hale gelmesini ve tespit edilen hatal ksmlarn düzeltilmesini hede iyoruz.
1.1 Benzer Çal³malar
1.1.1 Tasarm
Test Suit Çal³mas [1] ile bir PKI modeli kurulmu³tur. Bu model ile son kullanc serti kalarnda, alt kök serti kalarnda, kök serti kalarnda, zaman damgasnda, Online Certi cate Statues Protocol (OCSP) de ve Serti ka ptal Listelerinde (SL) [3] olu³abilecek bütün hatalar kurgulanm³ serti ka yolu boyunca tek bir hata olacak ³ekilde senaryolar tanmlanm³ ve gerçekle³tirilmi³tir. Bu çal³madan yararlanarak çal³mamz kapsamnda yeni senaryolar eklenerek bütün son kullanc serti kalar, alt kök serti kalar, kök serti kalar, ocsp sunucular, zaman damgas sunucular, SL'ler tarafmzdan olu³turulmu³tur. Her bir durumda sadece bir tane hatay içerecek ³ekilde kurgulanm³ serti ka yaplar olu³turulmu³tur. Bu yaplar PAdES için olu³turaca§mz imza olu³turma testlerine temel olmu³tur. CMS Advanced Electronic Signature (CAdES) [4] ve XML Advanced Electronic Signature (XAdES) [5] için de PAdES için de, imza olu³turmak için kullanlacak PKI yaps benzer bir PKI yapsdr. Ayn yap içerisinde PKI ihtiva eden her yere uygulanabilir. Fakat imza do§rulama testleri
için her imza formatna özel imzal dosyalarn olu³turulmas gerekmektedir.
1.1.2 mza Olu³turma
Benzer çal³malardan, NIST'in (National Institute of Standards and Technology) [6] imza olu³turma testleri yapmak üzere olu³turdu§u bir set bulumaktadr. Fakat bu çal³mada OCSP üzerine hiç bir test yaplmam³tr. OCSP serti kalarnda ve OCSP cevaplarnda olu³abilecek hatal senaryolar hiç ele alnmam³tr. Ayrca NIST sadece alt kök tarafndan olu³turulmu³ SL'lerle ilgili senaryolar incele-mi³tir. Biz ise kök tarafndan yaynlanm³ SL'leri de inceledik. Dolaysyla imza olu³turma ksmnda NIST'in suitinden daha farkl bir suit hazrlayarak serti ka zincir do§rulama senaryolarn olabildi§ince ele aldk.
1.1.3 mza Do§rulama
mza do§rulama adna yaplan çal³malar arasnda ETSI (European Telecom-munication Standards Institue) plug testleri [7] bulunmaktadr. Fakat ETSI Plug Test'lerinde a§rlkl olarak imza formatlarnn do§rulu§u üzerine testler yaplmaktadr. Bizim çal³mamzda ise imza formatlarnn do§rulu§u adna çok daha fazla senaryo incelenmekte ve ayrca serti ka do§rulama senaryolar da daha geni³ bir biçimde ele alnmaktadr.
2. TANIMLAMALAR
Bu bölümde; Test Suit kapsamnda yaplan çal³malarmzda kurdu§umuz PKI modelinde kulland§mz yaplarn tanmlamalar yaplacaktr.
Kriptogra k imzalama srasnda öncelikle bir özet (hash) [812] fonksiyonuna ihtiyaç duyulmaktadr. Asimetrik anahtar kriptogra kullanlarak mesajn tama-mnn bir özet fonksiyonu kullanlmadan imzalanmas halinde verinin boyutuyla do§ru orantl olarak imzalama i³lemi çok uzun sürebilmektedir. Bu sebeple imzalama öncesinde bir özet [13] fonksiyonu kullanlr. Özet fonksiyonu sonucunda sabit uzunlukta özet de§eri (message digest) ortaya çkar ve sadece bu veri imzalanr. Özet fonksiyonunun sa§lad§ çarp³ma (collision resistance), preimaj (preimage resistance) ve tek yönlülük (one way) özellikleri sayesinde de verinin sanki tamam imzalanm³çasna elektronik imzadaki bütünlük ilkesi korunurken; verinin tamamnn imzalanmasnda ya³anabilecek yava³lk sorunu da ortadan kaldrlm³ olunur [12]. Her ne kadar imzalama i³lemi; bir verinin özet de§erinin özel anahtar ile encrypt edilmesi, do§rulama i³lemi de; imzalama i³lemi sonucunda olu³an mesajn decrypt edilerek orjinal mesajdaki hash ile kar³la³trlmas ³ek-linde ifade edilse de, bu i³lemler gerçek uygulama alannda bu kadar basit de§ildir. Sadece mesajn imzalanmas güvenli bir yap için çok yetersiz kalmaktadr. Güvenlik; bir zincir olarak dü³ünülürse, "zincirin sa§laml§n en zayf halka belirler." ilkesi elektronik imza için de geçerlidir. Bu sebeple imzal yapnn do§rulanabilmesi için gerekli olan bütün yaplarn imzal olmas gerekmektedir. Elektronik imzada kullanlan di§er imzal yaplar: Serti kalar, iptal bilgileri ve zaman damgalardr.
2.1 Serti ka
mzalanan dokümanla birlikte imzac, imzalad§ verinin alc tarafndan decrypt edilerek do§rulanabilmesi adna; açk anahtarn da imzas ile birlikte, alcya güvenli bir ³ekilde iletmelidir. Aksi takdirde araya giren bir saldrgan mesaj de§i³tirerek kendi özel anahtaryla, de§i³tirdi§i mesaj imzalayp kendi açk
anahtarn imzacnn açk anahtarymu³ gibi iletebilir. [14] Bu tip saldrlarn olu³masn engellemek adna açk anahtarn kime ait oldu§unu ispatlayan bir yapya ihtiyaç duyulmaktadr. Bu yap yine kendi içerisinde imzal olan X509 elektronik serti ka [3,15] ile sa§lanmaktadr.
Elektronik serti ka ki³inin açk anahtarn, ki³isel bilgilerini ve serti kann geçerlilik kontrolü için gerekli olan bilgileri içeren yapdr. Son kullanclarn elektronik serti kalar güvenilir bir serti ka otoritesinin Alt Kökü (SubCA) tarafndan imzalanmaktadr.
Alt kök yapsnda da yine son kullanc serti kasnda oldu§u gibi özel anah-tar ve açk anahanah-tar olmak üzere bir anahanah-tar çifti bulunmaktadr. Alt kökün de olu³turdu§u imzalarn do§rulanabilmesi için imzalad§ dokümanla birlikte do§rulama yapan tarafa güvenli bir ³ekilde açk anahtarn iletmesi gerekmektedir. Bu güvenli yol yine alt kökün açk anahtarnn, alt kökün kimlik bilgilerinin ve geçerlilik kontrolü yaplmas için gerekli bilgilerinin bulundu§u imzal bir yap olan elektronik serti ka ile sa§lanmaktadr. Alt kökün serti kas da kök ad verilen yapnn private keyi tarafndan imzalanr.
Kök yapsnn açk anahtar, kimlik bilgileri ve geçerlilik süresi yine elektronik serti kasnda bulunur. Kökün elektronik serti kas ise yine kökün kendi özel anahtar tarafndan imzalanr. Yani kök kendi kendini imzalam³ (self signed) bir yapdadr. Böylelikle son kullanc serti kasndan ba³layarak kök serti kasna kadar bir güven zinciri kurulmu³ olunur. Bu zincirin tamamlanabilmesi için sonunda bu güven zincirinin en tepesinde olan serti ka makamna kaytsz ³artsz güvenilmesi gerekir. Bu serti ka makamlar dünya üzerinde güvenilir olarak kabul edilen serti ka makamlardr. Bu makamlarn güvenilir olarak kabul edilen serti kalar da kök serti kalardr.
Nitelikli Serti ka (Quali ed Certi cate) imzann yasalar önünde delil saylabil-mesi için gerekli alanlar içeren bir serti kadr. [1619] mzal evraklarn herhangi bir itilaf durumunda delil olarak kullanlabilmesi için de imza paketinin ve imzada kullanlan yaplarn standartlarda belirtilen ³ekilde olu³turulmas gerekmektedir. Standartlara uygun olu³urulan imzal yapda ayrca imzalama için kullanlan serti kann da nitelikli bir elektronik serti ka olmas gerekmektedir. [2023] Bu ilkelerden birinin dahi sa§lanmamas ve/veya imzann standartlara uygun üretilmemesi durumda imza yasalar önünde geçersiz saylcaktr.
mzann ve serti kalarn do§rulanmas için kullanlan yine kendi içerisinde bir PKI hiyerar³isi içeren yaplar bulunmaktadr. Serti ka do§rulama i³lemi yap-lrken serti kann geçerlilik tarihi ile ilgili kontroller serti kann içerisinde yazan geçerlilik ba³langc ve geçerlilik sonu ksmlarndan baklarak çevrim d³ (o ine) olarak kontrol edilebilir. Fakat serti kann iptal durumu her an de§i³ebilecek bir durumdur. mza olu³turma ve imza do§rulama annda serti kann iptal olup olmad§ ile ilgili bir sorgulama yaplmas gerekmektedir. Serti kann iptal i³lemlerini yapan ve serti kann iptal bilgilerinin yaynlanmasndan sorumlu makam Elektronik Serti ka Hizmet Sa§layclardr (ESHS) [24]. Serti kann iptal bilgilerini ESHS'ler Serti ka iptal listesi (SL) veya Online Certi cate Status Protocol (OCSP) ile sa§layabilirler.
2.2 Serti ka ptal Bilgileri
Serti ka ile ilgili iptal kontrolleri serti ka iptal bilgileri aracl§ ile yaplr. Serti ka iptal bilgileri de bütün yaplar gibi imzal yapdadr. Serti ka iptal bilgisi için kullanlan SL ve OCSP yaplar güvenilir makamlar tarafndan imzalanrlar. ptal bilgisi kullanlrken; iptal bilgisi üzerinde bulunan imzalar da, ayn dokümann üzerindeki imzalar gibi do§rulanarak kabul edilirler.
Serti ka ptal Listesi Request for Comments'de (RFC) [3] tanmlanm³ içerisinde iptal olmu³ serti kalarn seri numaralarn barndran imzal bir yapdr. SL'ler ESHS'ler tarafndan imzalanarak yaynlanmaktadr. mzal olarak yayn-lanmasnn amac bütünlü§ü korumak, ilgili saldrgann iptal olmu³ bir sertifkay SL'den çkararak iptal olmam³ gibi göstermesini önlemektir. lgili SL iptal kontrolü yaplan serti kann yayncs (issuer) tarafndan yaplmaldr. Yani SL serti kann issuer'u tarafndan imzalanmaktadr.
SL elektronik imza olu³turulmas esnasnda bir çok yerde kullanlmaktadr. SL'in baz avantajlarnn olmasnn yannda dez avantajlar da bulunmaktadr. SL'ler belli periyotlarda yaynlanr. SL'in ömrünü içerisinde bulunan this update ve next update alanlar belirler.
This Update alan ile SL'in ne zaman yaynland§n, next update alanyla da de SL'in ne zamana kadar geçerli bir biçimde kullanlabilece§i, yani yeni SL'in ne zaman yaynlanaca§ ifade edilir.
Elektronik imza ile bir dokümann imzalanmas saniyeler içerisinde gerçekle³tiri-lebilir. Fakat unutulmamaldr ki elektronik imzaya sahip olan ki³i imza atma gücüne de sahip olur. E§er ki³inin elektronik imzas kötü amaçl bir ki³inin kontrolüne geçer ve iste§i d³nda bir doküman imzalanrsa; ki³i serti kasn iptal ettirse dahi iptal durumu SL'e yansmam³ olabilir. Serti ka otoritelerinin SL'leri yaynlama süreleri farkllk göstermektedir. Bu periyot göz önünde bulunduruldu§unda, SL kullanlarak yaplan bir do§rulama i³leminde iptal olmu³ serti ka geçerli olarak de§erlendirilebilir. Bu da iptal olmu³ bir serti ka ile imzalama i³lemi yapan saldrgann imza sahibine zarar vermesine yol çar.
Grace Period bu tip durumlar ortadan kaldrmak adna geli³tirilmi³tir. Hali hazrda yaynda olan SL'in hemen kullanlmasn önlemek ve yaynda olan SL ile i³lem yapmak yerine do§rulama için yeni çkacak SL'in beklenmesini sa§lamak adna kullanlr. mzalama yapld§ anda yaynda olan SL yerine imzalama zamanndan sonra grace period kadar beklenir ve yaynlanan yeni SL'ler kullanlr. Yani kullanlabilecek SL'ler için "this update > imza zaman + grace period" olmaldr.
Serti kalar sadece iptal edilmezler. Serti kalar askya da alnabilirler. Benzer bir tehlike askya alnma durumu için de geçerlidir. Serti kalar sadece belli zamanlar arasnda kullanm d³na alnp, sonrasnda tekrardan askdan indirilebilirler. Bu sebeple imzalanan dosya do§rulanrken imza zamanndaki durumuna göre kontrol edilmelidir. mza zamanndan çok çok sonraki SL ile kontrol i³lemi yapld§nda, imza zamannda askda olan bir serti ka ile olu³turulmu³ imza geçersiz saylmas gerekirken geçerli saylabilir.
Last Revocation Period imza zamanndan maksimum t kadar süre sonraki SL'in kullanmasn sa§layan bir güvenlik parametresidir. mza zamanna göre çok ileri tarihteki SL'lerin kullanlmasn önler. mza yaplan dönemde askda olan serti kalara, askdan indirildikten sonraki bir SL kullanlarak geçerli cevabnn dönülmesinin Last Revocation Period ile önüne geçilir.
Bir imzal dosyann do§rulanmas için gerekli olan SL'in geçerli saylabilmesi için idealde grace period kadar beklenilmesi gerekti§ini söylemi³tik. Fakat hzn çok önemli oldu§u günümüzde bekleme gerektiren sistemler pekiyi kar³lan-mamaktadr. Bu sebeple SL kullanmnda olu³an, grace period kadar sonraki ve last revocation'dan önceki SL'lerin kullanlma zorunluluklar, operasyonel olarak skntlar do§urmaktadr. Bu da SL kullanm için büyük bir dezavantaj
olu³turmaktadr. Ayrca kullanclarn serti kalar iptal oldukça, SL dosyasnn günden güne boyutu artmaktadr. Bu da imza do§rulama esnasnda zamanla her seferinde daha büyük boyutta bir SL'in indirilmesine sebep vermektedir.
CA serti kalarnn iptal olma ihtimalleri çok dü³ük oldu§u için ESHS kontrolünde olan alt kök serti kas, kök serti kas, zaman damgas ve OCSP serti kalarnn kontrolünün SL'den yaplmas bir sorun ihtiva etmemektedir. Ayrca iptal olma ihtimallerinin çok dü³ük olmas sebebi ile genellikle liste bo³ olmakta ve boyutu da artmamaktadr.
SL'in avantajlarndan bahsetmek gerekirse tek bir SL ile ayn alt kök tarafndan yaynlanm³ bütün serti kalar için iptal kontrolü yaplabilir. Bu da uygun SL indirildikten sonra ayn alt kök tarafndan serti kalandrlm³ bütün kullanclarn ayn SL'den yararlanabilmesini sa§lamaktadr. Di§er avantajysa SL'in bir sefer kaydedilerek, online olunmaya gerek kalmakszn tekrar tekrar kullanlabileme-sidir. Networksel sorunlarn ya³and§ sistemlerde bir B plan olarak SL'in kaydedilerek kullanlmas operasyonel sürecin aksamasn önleyecektir.
Online Certi cate Status Protocol serti ka iptal kontrollerinin yaplmas için geli³tirilmi³ olan bir protokoldür RFC de tanmlanm³tr. [25] OCSP'de, SL'de oldu§u gibi bir liste indirilmez. ptal kontrolü yapmak için standartlara uygun bir OCSP iste§i (request) üretilir. Bu OCSP iste§i tek bir serti kann durumunu sorgulamak için üretilir. OCSP iste§i sonrasnda serti kann geçerlilik durumunu belirten OCSP cevab standartta belirtildi§i üzere sorgu yaplan serti kann yayncs veya yayncs tarafndan delege edilmi³ bir OCSP serti kas tarafndan imzalanr ve iptal sonucu dönülür. OCSP sunucusu anlk olarak yant döndü§ü için serti kann güncel durumu CA tarafndan bildirilmi³ olunur. OCSP kullanld§nda, SL kullanlrken beklenen grace period kadar beklenilmemi³ olur. CertID alan, OCSP iste§i ve OCSP cevab yaplarnda bulunan bir alandr. Sorgulama yaplan ve cevap dönülen serti kann seri numarasn içerir. Ayrca serti kann yayncsnn adnnn (issuer name alannn) ve yayncsnn açk anahtarnnn (issuser key name) hashleri içerir. Ayrca hash alrken kullanlan algoritmann tanmlaycs da bir di§er alan olarak bulunmaktadr. Sequence yapsn bulabilirsiniz. [25] Serti ka ile ilgili request gönderilirken ve cevap alnrken hangi serti ka ile ilgili i³lem yapld§ CertID alan ile kontrol edilir. Bu alanda "issuerNameHash" ve "issuerKeyHash" alanlarnn bulunmasnn sebebi, ayn seri numarasna sahip bir son kullanc serti kas için farkl bir yayncdan
alnan response'un sorgu yaplan response yerine konulmasn önlemektir.
OCSP'nin dezavantaj sürekli online olunmas gereklili§idir. Ayrca SL'de oldu§u gibi online olunamad§ durumlarda kaydedilen eski cevaplar kullanlamaz. OCSP cevabnn, sorgulanan serti kann yayncs tarafndan ya da yayncnn delege etti§i bir OCSP sunucusu tarafndan imzalanabilece§inden bahsetmi³tik. Her serti ka gibi OCSP serti kasnn da iptal olma ihtimali bulunmaktadr. Bu sebeple OCSP serti kasnn da iptal kontrolünün yaplmas istenebilir.
OCSP Revocation NoCheck alan OCSP serti kas içerisinde bulunabilen bir alandr. Bu alan OCSP serti kalarn içerisinde bulunmuyor ise OCSP serti kalar için de iptal kontrolü yaplmaldr. OCSP serti kasnn iptal kontrolü tekrar bir OCSP sorgusu ile yaplamaz. CA'ler tarafndan, OCSP'nin sorgusu tekrar OCSP'den yaplacak ³ekilde bir yap kurulursa, sorun ya³ayacak ve sonsuz bir sorgu döngüsüne girilmi³ olunacaktr. OCSP serti kasnn iptal kontrolü sadece SL ile yaplabilir. Herhangi bir serti kann SL'ini yaynlayan ve imzalayan, makamn kendi yayncsdr. ekil 2.1 örnek bir CA hiyerar³isi görmekteyiz. OCSP ile Nitelikli elektronik serti kay (NES) yaynlayan ayn makamlar oldu§u için OCSP için yaplan iptal kontrolü esnasnda indirilen SL ayn zamanda iptal sorgulamas yaplan son kullanc serti ka için de geçerli bir SL'dir. Sorgu mekanizmas srasnda son kullanc serti kas için SL yerine, OCSP ile sorgu yapld§ durumlarda, OCSP'nin iptal durumuna bakmak için yine ilk etapta tercih edilmeyen SL'in indirildi§i görülmektedir. O halde ilk etapta son kullanc serti kasnn iptal kontrolü yaplrken; OCSP'i tercih etmek yerine serti kann iptali için SL kullanmann admlar daha ksalt§n dü³ünülebilinir. Fakat SL'de anlatlan dezavantajlara dönülecek olursa, iptalin SL'e hemen yansmad§ durumlarn olu³abildi§i hatrlanacaktr. Son kullanc için OCSP'den sorgulama yapld§ durumda, geçerlilik durumu ne ise ona yönelik güncel cevap alnr. OCSP serti kasnnsa iptal olma ihtimali neredeyse hiç bulunmamaktadr. Bu sebeple çok da güncel olmayan SL'in kullanlmasnda bir saknca bulunmamaktadr. OCSP için yaynlanan SL ile son kullanc için yaynlanan SL'in ayn SL olmas ve bu SL'in, OCSP'nin iptal olma gibi dü³ük bir ihtimal yüzünden her seferinde indirilmememesi adna OCSP revocation no check alan iste§e ba§l olarak OCSP serti kalarna konulmaktadr. Bu sayede OCSP için SL'in indirilmesi admnn önüne geçilmi³tir.
Gerek OCSP için gerekse SL için yapt§mz tanmlamalarda imza atlma za-mann öneminden bahsettik. mza zaman; imzalanan dosyann do§rulanabilmesi
ekil 2.1: Örnek Serti ka Otoritesi Hiyerar³isi
adna çok önemlidir.
Zaman Damgas herhangi bir verinin damga alnan tarihten önce var oldu§unu ispatlar. RFC [26]'de detayl olarak tanmlanm³ olan zaman damgas; kendi içerisinde imzal bir yap ihtiva eder. Ki³i zaman damgas istedi§i verinin hash'ini alr. Sonrasnda içerisine bu hash'i de koydu§u zaman damgas iste§ini (timestamp request) olu³turur ve zaman damgas sunucusuna bu iste§i iletir. Zaman damgas sunucusu kendisine gelen özeti ve kendi güvenilir saatinden ald§ zaman birle³tirerek zaman damgas cevabn olu³turur. Bu cevap yapsn kendi özel anahtar ile imzalar. Zaman damgas da ESHS'lerin kökleri tarafndan imzalanm³ bir serti kaya sahiptirler ve ekil 2.1 görüldü§ü üzere hiyerar³ide yerlerini alt köklerle ayn seviyede alrlar.
Zaman Damgas herhangi bir veri için alnabildi§i gibi elektronik imza yaps için de alnmaktadr. Elektronik imza standartlarnda [4,5,27,28] zaman damgasnn, imzann hangi ksmlarna alnd§ tanmlanm³tr. Zaman damgas imza saatini güvence altna almaktadr. mzal bir yap oldu§u için kötü amaçl ki³iler tarafndan zaman damgas cevab içerisindeki saatle oynanarak imza zaman de§i³tirilemez. De§i³tirilmesi halinde elektronik imzann sa§lad§ bütünlük ilkesi gere§ince, zaman damgasnda bulunan imza yaps bozulmu³ olur ve saati ile de§i³tirilmi³ olan zaman damgas cevabnn (token) imzas do§rulanamaz.
Zaman damgasnn herhangi bir veri için alnabilece§i gibi, elektronik imzal yap için de alnabilece§inden bahsetmi³tik. Zaman damgasnn PAdES standatnda bahsedilen çe³itlerini görelim.
Document Time Stamp (Doküman zaman damgas) ETSI tarafndan yayn-lanan PAdES standartnda [2, 28] belirtildi§i üzere var olan doküman ve iptal bilgilerini koruma maksadyla kullanlmaktadr. mzann zaman damgas alnan tarihten önce varoldu§unu ispatlamak amacyla kullanlr.
Content Time Stamp (çerik zaman damgas) ETSI tarafndan yaynlanan CAdES standartnda tam olarak tanmlanm³; PAdES standartnda da aynen kullanlm³tr. mzann içerisinde bulunan içeri§e (content) alnan bir zaman damgas çe³itidir. lgili content'in imzalanan zamandan daha öncesinde de var oldu§unu ispatlar.
Archieve Time Stamp (Ar³iv Zaman Damgas) ETSI tarafndan yaynlanan CAdES standartnda signer info ve bütün signed data alanlarna alnd§ tanm-lanm³tr. PAdES standartna göre ise doküman zaman damgasnn iptal bilgilerin de imzal pakete dâhil edilmesinden sonra bütün yapya tekrar zaman damgas alnmas ile ar³iv zaman damgas olu³mu³ olur. mzalanan dokumanla birlikte ilk alnan zaman damgas ve iptal bilgilerini de koruma altna almaktadr. lk zaman damgasnda kullanlan algoritmalarn zay amas geçersiz olarak kabul edilmesi ya da doküman zaman damgas alrken imzalama i³lemini yapan zaman damgasnn serti kasnn süresinin dolmas ar³iv zaman damgas alnmasn gerektiren sebeplerdir.
2.3 PAdES mza
PDF (Portable Document Format) dokümanlarn ortamdan ba§msz olarak güvenilir bir ³ekilde görüntülenebilmesine ve olu³turulabilmesine olanak sa§layan bir formattr. [29] ISO (International Organization for Standardization) 32000-1'de PDF'lerin imzacnn kimli§inin do§rulanmas ve dokümann bütünlü§ünün korunmas adna Cryptographic Message Syntax (CMS) imza [30] ile birlikte, CAdES standartnda [4] ve XAdES imza ile XAdES standartnda [5,31] belirtilen baz geli³mi³ imza özellikleri dâhil edilmeden kullanlabilece§i belirtilmi³tir. CAdES imzada dokümann hash'i ve signed attributelar birle³tirilerek topluca bir hash alnr ve bu hash imzalanr. PAdES'de ise imza dokumann içerisine
gömülece§i için PDF signature ksm hariç, geri kalan bütün alanlar imzalanr. Bu imzalama i³lemi CAdES imzada tanmland§ üzere yaplr ve sonrasnda olu³an CAdES yapdaki imza PDF in içerisinde ayrlm³ olan alana gömülür.
mza olu³turulmas srasnda istenildi§i takdirde imzay do§rulayacak ki³inin görmesi adna, görünecek imza gürü de eklenebilir. [32]
mza Sözlü§ü (Signature Dictionary) PDF yaps içerisinde ayrlm³ bir alandr. Bu alana imzalama sonucunda olu³mu³ olan imza, doküman zaman damgas, iptal verileri, ar³iv zaman damgas ekil 2.2 'de görüldü§ü üzere konmaktadr. [33]
ekil 2.2: PAdES mza Sözlü§ü (Signature Dictionary)
PDF-A ISO standartlarnda [34] tanmlanm³, bir PDF dokümann uzun yllarca güvenilir olarak saklanmasn sa§lamak amacyla olu³turulmu³ bir PDF formatdr. PDF-A; PDF içerisine verinin dinamik olarak de§i³mesine sebep olabilecek (java script gibi) script'lerin yazlmasn önlemekte ve bu tip dinamik olu³umlar snrlamaktadr. Elektronik imza ile imzalanacak içeri§in görüntü-leyiciden görüntüleyiciye fark göstermesi ve içerisinde dinamik veriler içermesi bütünlük ilkesini tehlikeye sokacak bir durum ortaya çkarmaktadr. Bu sebeple PAdES standartnda, PDF formatndaki dokumanlarn imzalanmadan önce PDF-A ya çevrilmesi önerilmektedir. [33]
Elektronik imzann olu³turulma zamann belirlemek için zaman damgasnn kullanld§n, iptal kontrolleri için iptal bilgilerinin kullanld§ ve ilk zaman damgas ve iptal bilgilerini kapsayan ar³iv zaman damgasnn kullanld§ndan
bahsetmi³tik. ³te imza paketine bu verilerin dâhil edilme durumlarna göre imza tipleri olu³maktadr. PAdES ile ilgili imza tiplerine detayl olarak buradan eri³ebilirsiniz. [2] [28]
2.3.1 PAdES mza Tipleri
PAdES-Basic Electronic Signature (BES) Pro li (B-Type) en temel imza yapsdr. PAdES BES'de; PDF içerisinde bulunan Signature Dictionary içerisine CMS [4] olarak olu³turulan imza yerle³tirilir. CMS imza olu³turulurken zorunlu signed attributelar imzalanr. Zorunlu signed attributelar'a ek olarak da tercihe göre de optional signed attribute'lar konabilir. [2,4]
PAdES-Explicit Policy-based Electronic Signature (EPES) Pro li'nin PAdES BES pro linden fark; imzalama a³amasnda imzalama ve imza do§-rulama a³amalarnda nasl bir politika kullanlaca§n belirten signature policy identi er'n da imzaya dâhil edilmesidir. BES imza ile ayn seviyede bir imzadr. [2,4,3537]
PAdES Long Term Validation (LTV) Pro li imzann uzun dönemli do§rulanabilmesi adna; PDF'deki Signature Dictionary alanna doküman zaman damgasnn alnarak eklenmesi ve serti kay ve serti ka do§rulama srasnda kullanlan bütün a§ac do§rulayabilmek adna; iptal bilgilerinin ve kullanlan serti kalarn (alt kök serti kas, kök serti kas, OCSP serti kas) eklenmesi ile olu³mu³, geli³mi³ paket yapsdr. mzann do§rulanmas için gerekli olan bütün veriler Document Security Store (DSS) alan içerisine konulmu³ olur. LT-Type imzal tipi ve LTA-Type imza tipi LTV imza yapsndadr. çerisinde iptal bilgileri ve serti ka bilgileri bulunan imza tipi LT-Type imzadr. LT-Type imzal yapya, ar³iv zaman damgas alnmasyla birlikte LTA-Type imza olu³turulur. [2,28]
3. ADOBE READER TEST ÇALIMASI
Elektronik imza temelde bütünlük, kimlik do§rulama ve inkâr edememezlik olmak üzere üç tip güvenlik bile³enine sahiptir. Bu güvenlik bile³enleri, in³a edilen PKI mimarisiyle güvence altna alnmaya çal³lsa da güvenli§in seviyesini belirleyen, uygulamalarn sahip oldu§u güvenlik seviyesidir. Elektronik imza uygulamalarnn güvenli§i ancak kendi çal³ma mekanizmasnn ne kadar düzgün bir ³ekilde uygulamaya dönü³türüldü§ü ile ölçülebilir.
Türkiye'de 5070 sayl kanunla [16] elektronik imza slak imza ile ayn hüküm-lülü§e getirilmi³tir. Bu durum, elektronik imza uygulamalarnn yaygnla³masn sa§lad§ gibi, güvensiz kullanlmasna da yol açabilir. Bu durum, büyük zararlara sebep olabilmektedir. Bu nedenle ki³ilerin kulland§ uygulamalarn elektronik imza olu³turma ve do§rulama ksmlarnn derinlemesine testen geçirilmesini de bir zorunluk haline gelmi³tir. Aksi takdirde ki³iler farknda olmadan büyük zarar-lar görebilirler. Bu ³ekilde kötü sonuç do§urabilecek durumzarar-larn önüne geçilmesi, hatal-geçersiz imzal dosyalarn olu³turulmasnn önlenmesi ve geçersiz bir imzal dosyann, geçerli olarak de§erlendirilmesinin önlenmesi adna elektronik imza uygulamalarn test edilmesi büyük önem ta³maktadr. Firmalar imza do§rulama uygulamalarndan emin olamazlarsa geçersiz bir imzal dosyay do§rulayp çe³itli saldrlara maruz kalabilirler. mza olu³turma uygulamalar düzgün çal³myorsa farknda olmadan geçersiz imzal dosyalar olu³turabilirler. Bu tip kötü kullanma açk senaryolarn olu³mamas adna, güvenlik ilkesiyle kurulmu³ elektronik imza uygulamalarnn standartlara uygun bir ³ekilde implement edilmesi (uyarlanmas) ve detayl bir ³ekilde test edilmesi gerekmektedir.
Elektronik imza uygulamalarn test etmek adna; imza olu³turma ve imza do§rulama mekanizmalarnda olu³abilecek hatal durumlarn neredeyse tamamn ele alan bir model kullandk [1]. Bu modelde imza olu³turma ve imza do§rulama ksmlarnda kullanmak üzere CA hiyerar³ileri, OCSP sunucular, SL servis-leri, zaman damgas sunucular ve son kullanc serti kalar olu³turduk. mzal dosyalar olu³turabilmek için de PAdES imza olu³turma uygulamas kodladk ve bu uygulamay kullarak imzal dosyalar setini olu³turduk. mza olu³turma ksmnda kar³la³abilecek senaryolar kendi içlerinde bölümlere ayrdk ve bu
hatal durumlara sahip yaplar gerçekle³tirdik. Bu yaplar anlatmak adna örnekle açklamak istiyorum. Senaryomunuzun, alt kökün serti kasnn imzasnn bozuk olmas durumu oldu§unu dü³ünelim. Alt kök serti kasnn imzasnn bozuk olma senaryosunu sa§lamak adna geçerli bir kök yarattk ve bu kökün imzalad§ alt kök serti kasnn imzasn bozduk. mzas bozuk olan alt kökten, tamamen hatasz bir son kullanc serti kas ürettik. Bu son kullanc serti kasnn iptal kontrolünün yapld§ bütün yaplar hatasz bir ³ekilde olu³turduk. Çal³an OCSP sunucular ve gelen OCSP cevaplar, SL servisleri ve SL cevaplarnn do§ru ³ekilde çal³masn sa§ladk. Böylece bu yapdaki tek hatal durumun, "alt kökün serti kasnn bozuk olma durumu" oldu§unu güvence altna aldk. Bahsetti§imiz üzere, tek bir senaryo için alt kökün imzasnn bozuk olmas d³nda tamamen do§ru çal³an büyük bir yap kurmu³ olduk. mza olu³turma uygulamalarnn bu hatal durumu yakalayp yakalamad§n anlamak adna; olu³turdu§umuz ilgili yapda bulunan son kullanc serti kas ile imza olu³turma testi yaptk. mza olu³turma uygulamasnn; son kullanc serti kas ve bütün yapy do§ruladktan sonra, imza olu³turmaya izin vermesi beklenmektedir. Bu senaryoda son kullanc serti kasnn imzas do§rulanacak, iptal kontrolü yaplacak ve sonrasnda alt kök serti kas için yine ayn kontroller yaplacaktr. Tek hatal durum; "alt kök serti kasnn imzasnn bozuk olma durumu" oldu§u için uygulamadan beklenen bu hatay yakalamas ve imza olu³turmaya izin vermemesidir. mza olu³turmaya izin vermemesinin yannda, imza olu³turma srasnda yakalanan durumu da kullancya düzgün ifade etmesi önemlidir.
Tek bir hatal durumun olu³turulmas için yaplan çal³malardan ksaca bahsettik, bu örnekten de anla³ld§ üzere, imza olu³turma ksmlar test edilirken uygula-maya bir son kullanc anahtar ve serti kas girdi (input) olarak verilmi³ ve i³lem sonucunda bu serti ka ile ayn zincirde bulunan ve bu serti kann yaycs olan alt kökteki hatann, yakalanmas amaçlanm³tr.
Bütün senaryolar gerçellemek adna; her bir durum için son kullanc serti -kalarndan olu³an bir yap olu³turduk. Bütün senaryolar için, olu³turdu§umuz son kullanc serti kalaryla imza olu³turulmaya çal³ld§nda; son kullanc serti kasndan ba³layarak köke kadar giden zincirde, ilgili hatann bulundu§u ksmda bu hatann yakalanmas gerekmektedir. Örnek verdi§imiz alt kökün serti kasnn imzasnn bozuk olma senaryosunun, imza olu³turma tarafnda yakalanmas gerekti§i gibi imza do§rulama tarafnda da ayn ³ekilde yakalanmas gerekmektedir.
mza olu³turma testleri yaplrken; ilgili senaryonun test edilmesi için, bir son kullanc serti kasnn uygulamann imza olu³turma mekanizmasna takld§ ve ilgili hatann yakalanmasyla imza olu³turulmamasnn beklendi§inden bahset-mi³tik. Ayn ³ekilde imza do§rulama uygulamalarnn ayn yap ile olu³turulmu³ imzal dosyay do§rulamamas ve hatay düzgün bir ³ekilde kullancya bildirmesi beklenmektedir. Hatal senaryolarn imza do§rulama mekanizmalar tarafndan kontrol edilip edilmedi§ini test etmek amacyla, yapsnda tekil bir hataya sahip imzal dosyalar tarafmzdan geli³tirilen Bölüm 4.4 belirtilen PAdES imza olu³turma uygulamas kullanlarak olu³turulmu³tur.
Yaplan testlerde kullanlan metotolojiyi anlatmak adna imza olu³turma ve imza do§rulama testlerinde yapt§mz çal³malardan bahsettik. Ayn ³ekilde bütün senaryolar için gerek sistemsel, gerek yazlmsal bile³enler tek tek tarafmzdan gerçellenmi³tir. mza olu³turma mekanizmasnda kullanlan suit PAdES e özel bir suit de§ildir. Bu suit açklad§mz üzere içerisinde son kullanc serti kalarndan ba³layarak, köke kadar ilerleyen ve iptal kontrolleri yaplmas için içerisinde SL ve OCSP sunucular barndran bir CA yapsndadr. Bu yapda ilgili hatalar kendisinde ya da bulundu§u zincirdeki bir halkada barndran son kullanc serti kalar bulunmaktadr. Bu serti kalar kullanlarak PAdES uygulamalarn imza olu³turma mekanizmalarnn test edilmesinin yannda; XAdES, CAdES imza olu³turma uygulamalarnn da imza olu³turma mekanizmalar test edilebilir. Hatal durumlarn son kullancya, alt köke, iptal bilgisine ba§l olabilece§ine yüzeysel bir ³ekilde de§inmi³tik. Son kullanc serti kasndan ba³lanarak bir zincirdeki her bir halkann do§ruland§n ve test senaryolarmzda bu zincirlerin birinde spesi k bir hata oldu§undan da bahsetmi³tik. Hatalar bu zincir üzerindeki yaplarda olabildi§i gibi zaman damgalarnda da olabilmektedir. Zaman damga-larnn bir verinin damgalanan tarihten önce varoldu§u teyit altna ald§ndan bahsetmi³tik. Zaman damgalarnn elektronik imzada kullanlma amac; olu³tu-rulmu³ olan imzal dosyann yine ayn ³ekilde ilgili tarihten önce olu³turuldu§unu garanti altna almaktr. Bu sayede yaplacak olan geçerlilik ve iptal kontrolleri; zaman damgasnn alnd§ tarihteki durum baz alnarak yaplabilir. Zaman damgasnn kullanmn ksaca hatrlattktan sonra test suit açsndan önemine de ksaca de§inelim. Zaman damgas da imzal bir yapdadr. Bu sebeple zaman damgasnn yapsnn da düzgün bir ³ekilde kontrol edilmesi çok önemlidir. Test suit'de zaman damgalarnn da sahip olabilece§i hatalar tarafmzdan dü³ünülmü³ ve bu hatalara sahip zaman damgas sunucular kurulmu³tur. mza
olu³turma testlerinde bahsetti§imiz CA hiyerar³isinde zaman damgas sunucular da bulunmaktadr. Test edilecek olan hatal durumu içeren zaman damgas sunu-cusu adresine gidilmesi, dönen cevaplarn uygulama tarafndan de§erlendirilmesi ve ilgili hatann yakalanmas beklenmektedir. mza do§rulama testlerindeyse imzal dosyalarn uygulamann imza do§rulama mekanizmasna do§rulatlarak, mekanizmalarn ilgili hatay yakalamas beklenmektedir. Bu bölümde test suit olu³tururken izledi§imiz metotoloji ve örnek bir senaryoyu nasl sa§lad§mza de§indik. Önümüzdeki bölümde senaryolar irdeleyece§iz.
3.1 mza Olu³turma Senaryolar
Bu bölümde imza olu³turma testlerinde kulland§mz senaryolar ve kulland§-mz modeli inceleyece§iz. Daha öncesinde de bahsetti§imiz üzere son kullanc serti kasndan ba³layarak kök serti kasna kadar giden bir zincir bulunmaktadr. Bu zincirde alt kök serti kas, kök serti kas, OCSP serti kas, OCSP cevab , SL cevab gibi yaplarda spesi k hatalar bulunabilir. ³te bu bölümde bu hatalar ba³lklar altnda detaylandraca§z.
3.1.1 Son Kullanc Senaryolar
Son kullanc serti kalarndan ba³layarak köke uzanan bir zincirden bahsetmi³tik. Bu bölümde bu zincirin ilk eleman olan son kullanc serti kalar kaynakl hatal senaryolardan bahsedece§iz. Bu senaryolar nasl olu³turdu§umuzu anlataca§z ve Reader'a uygulayarak sonuçlar payla³aca§z.
3.1.1.1 Serti ka mza Kontrolü
Açk anahtar altyapsnda özel anahtar ve açk anahtar olmak üzere iki tip anahtar oldu§undan bahsetmi³tik. Elektronik imzada özel anahtar kullanlarak imzalanan dokümann, do§rulama i³leminin açk anahtarla yapld§n anlatm³tk. Kar³ tarafa imzalanan doküman ile birlikte imzann do§rulanabilmesi adna açk anahtarn da iletilmesinin zorunlu oldu§unu ve bu açk anahtarn araya giren saldrganlar tarafndan de§i³tirilmemesi adna, güvenli bir ³ekilde iletilmesi gerekti§ini detayl bir biçimde aktarm³tk. Açk anahtarn imza ile birlikte
alcya güvenli bir biçimde iletilmesinin elektronik serti ka ile sa§lanabilece§inin altn çizmi³tik. Elektronik serti ka; içerisinde açk anahtarn yannda kime ait oldu§unu içeren bir çok alan ( eld) barndran imzal bir yapdr. Elektronik serti ka, kendisini yaynlayan yaync tarafndan imzalanr. Son kullancnn serti kas kendisini olu³turan alt kökün özel anahtaryla imzalanr. Alt kök serti kas da, kök tarafndan imzalanr. Kök serti kaysa anlatt§mz üzere kendi özel anahtaryla kendi serti kasn imzalam³ (self signed) bir serti ka-dr. Ksaca serti ka ve serti ka zincirini hatrlatmamzn ardndan, serti kann imzasnn kontrolünün neden çok önemli oldu§unu irdeleyebiliriz. Serti kann bütünlük, kimlik do§rulama prensiplerinin korunmas adna, imzalanmas son derece önemlidir. mzas bozuk bir serti ka; araya girilen bir ki³i tarafndan herhangi bir alan de§i³tirilmi³ bir serti ka olabilir. Bu detaylar göz önünde bulunduruldu§unda, serti kann ve zincirinde bulunan bütün serti kalarn ve imzal yaplarn imzasnn do§rulanmas mutlak suretle gereklidir. E§er son kullanc serti kasnn ya da zincirindeki bir serti kann imzasnn bozuk olma durumu mevcutsa ve imza olu³turma uygulamas tarafndan imza olu³turulmasna izin verilirse, kullancya bilgi verilmeden geçersiz bir imzal dosya olu³turulmu³ olunur. mzas geçersiz ³ekilde imzal dosya olu³turulmas durumu kötü kullanma açk durumlar olu³turabilir. Bu durumdan daha da tehlikeli olan durum, e§er imzas bozuk olan bir serti ka ile olu³turulmu³ bir imzal dosyann do§rulanma-mas gerekirken uygulama tarafndan do§rulando§rulanma-mas durumudur. Bu büyük bir ykma sebebiyet verebilir. Saldrganlarn, ba³kalar adna, olu³turduklar imzal dosyalar de§i³tirerek kimlik dolandrcl§ yapmasnn yolu açlm³ olunur. Bu sebeple gerek son kullanc serti kalar gerekse alt kök serti kalar ve di§er yaplar için imza kontrolü dikkatlice yaplmaldr. Bu kontrolün son kullanc serti kalarnda yaplp yaplmad§n anlamak adna imzas bozuk olan bir son kullanc serti kas olu³turduk ve Adobe Reader'n imza olu³turma ksmnda bu son kullanc serti kasn kullanarak imza olu³turma testi yaptk. Sonuç olarak Adobe Reader'n imza olu³turma testleri srasnda hatal bir ³ekilde imzas bozuk son kullanc serti kas ile imza olu³turulmasna izin verdi§ini fark ettik.
3.1.1.2 Serti ka Geçerlilik Kontrolleri
Serti ka yapsnda çe³itli alanlar oldu§undan bahsetmi³tik. [3] Bu alanlardan biri de serti kann ba³langç tarihidir. Serti kann ba³langç tarihi serti kann kulla-nlmaya ba³land§ tarihi belirtir. Serti kalar geçerlilik ba³langç tarihinden
serti- ka biti³ tarihine kadar kullanlabilirler. Bu tarihlerden sonra kullanlamazlar. Bu ³ekilde bir zaman kstnn bulunmasnn temel sebebi, anahtarlarn güvenli§inin belirli bir süreden sonra tehlikeye girebilmesinden kaynaklanmaktadr. Serti ka için biçilen süre, kötü amaçl ki³ilerin sürekli olarak anahtar çiftlerini krmaya çal³tklarn ve bunu da büyük bir donanm ile yaptklarn öngörerek hesaplanr. Anahtarlarn çok güçlü donanmlar ile ne kadar sürede krlabilece§i belirlenmi³ ve bu sürelerden sonra anahtar çiftlerinin ve dolaysyla açk anahtar koruma altna alan serti kann yenilenmesinin gerekti§i belirtilmi³tir.
Uygulamalarn süresi dolmu³ serti kalar kullanlarak imza olu³turulmasna izin vermemesi beklenir. Bu senaryomuzda süresi dolmu³ bir son kullanc serti kas kullanarak Adobe Reader'n imza olu³turma ksmn test ettik.
Serti ka geçerlilik kontrolü o ine olarak yaplan bir kontroldür. Serti kann içerisinde imzal bölümde güvence altna alnm³ olarak muhafaza edilen geçerlilik ba³langc (valid from) ve geçerlilik biti³i (valid to) arasndaki bir tarihte imzalama i³lemi yaplyorsa ve ba³ka bir hatal durum yoksa uygulamann imza olu³turmaya izin vermesi beklenir. mza olu³turma mekanizmas imza olu³turulan tarihin geçerlilik tarihleri içerisinde bulunup bulunmad§n tespit etmek için sistem saatinden veya zaman damgasndan yararlanabilir. Olu³turdu§umuz son kullanc serti kas ile Reader'a yapt§mz testlerde, son kullanc serti kas geçerli olmayan durumlar Reader tarafndan yakalanm³tr. Fakat kullancya ekil 3.1 deki gibi durumu açklamayan ve net olmayan bir hata mesaj vermi³tir.
3.1.1.3 Serti ka niteliklilik kontrolleri
Nitelikli serti kann tanmlamas yapm³tk. 5070 sayl kanuna göre ki³inin nitelikli serti kas ile olu³turdu§u imzalar slak imza ile ayn yasal geçerlili§e sahiptir demi³tik. Türkiye'de nitelikli serti kalarn sa§lamas gereken kriterler belirtilmi³tir. [16, 18, 19, 21, 38] Tarafmzdan Adobe Reader'n uluslar aras standartlarda belirtilen niteliklilik kontrollerini yapp yapmad§n test etmek adna; kriterlerde belirlenen durumlardan her bir son kullanc serti kas için, yalnzca bir tanesini sa§lamayan niteliksiz son kullanc serti kalar olu³turduk. Bu senaryolardan ilki anahtar kullanm alannda (key usage); inkar edilememezlik (non repudation) prensibinin, bulunmad§ son kullanc serti kasnn olu³tu-rulmasdr. Nitelikli serti kann sa§lamas gereken temel ³artlardan olan, inkar
edememezlik özelli§inin bulunmad§ son kullanc serti kasn olu³turduk. kinci olarak ETSI QC Statment ID (0.4.0.1862.1.1) alannn olmad§ son kullanc serti kasn olu³turduk. ETSI QC Statment ID'si nitelikli serti kalarn sahip olmas gereken zorunlu bir alandr ve ID kontrolü, niteliklilik kontolleri srasnda baklmas gereken bir kontroldür. [19] Türkiye'de niteliklilik ile ilgili ³artlar tanmlayan kurulu³ Bili³im Teknolojileri Kurumu'dur (BTK). BTK nite-likli serti kalarn QC Statment bölümünde belirledi§i OId (Object Identi er)'nin ve kullanc notunun bulunmasn zorunlu tutmu³tur. Türkiye'de 5070 sayl kanunda belirtilen hükümlülükleri sa§layan imzal dosyalarn olu³turulabilmesi adna bu iki alann bulunmas da mutlak suretle gereklidir. Türkiye'de bulunan uygulamalarn serti kann nitelikli olarak de§erlendirilip de§erlendirilmeyece-§ine karar vermesi esnasnda bu alanlar da kontrol etmesi beklenmektedir. Adobe Reader Türkiye için geli³tirilmi³ bir uygulama de§ildir. B sebeple bu alanlarn default'da kontrol edilmesini elbette beklememekteyiz. Bu serti kalar olu³turmamzdaki amaç; Adobe Reader'n yannda daha farkl imza olu³turma uygulamalarnn test edilmesi srasnda bu son kullanc serti kalarn kullanla-bilmesidir. BTK nn belirledi§i ve QC statement ksmnda bulunmas gereken OID (2.16.792.1.2.1.1.5070.7.1.1) bulunmayan bir son kullanc serti kas ve BTK nn Kullanc notu olan "Bu serti ka, 5070 sayl Elektronik mza Kanununa göre nitelikli elektronik serti kadr." notunu bulundurmayan bir son kullanc serti kas olu³turarak bu iki durumu da ayr yar inceleme imkan sa§lam³ olduk. Serti ka Politikas Kullanc Notu (Certi cate Policy User Notice) serti kann hangi amaçla üretildi§ini belirten bir politikadr. 5070 sayl E-imza kanununa göre serti kann nitelikli saylabilmesi için BTK tarafndan belirtilmi³ olan serti ka politikas object id (2.16.792.1.2.1.1.5.7.1.1). bulunmak zorundadr. Bu senaryomuzda yine Adobe Reader n bu kontrolü yapmasn beklemiyoruz ancak üretti§imiz test suit ile farkl uygulamalarn test edilmesi durumunda bu durumun test edilebilir bir durum olarak setimizde bulunmas adna bu senaryoya sahip serti kalar ürettik.
3.1.1.4 Serti ka ptal Konrolleri
Ki³inin açk anahtarn ve kendisine aitlik bilgilerini içerisinde bulunduran ve ser-ti kalardan bahsetmi³tik. Serti kann içerisinde açk anahtar d³nda X509 stan-dartnda belirlenen alanlarn bulundu§undan bahsetmi³tik. Serti kann geçerlili§i
için bir ba³langç ve biti³ tarihi bulundu§unu ve bu tarihler arasnda bir zamanda serti kayla imza olu³turulabilece§ini aktarm³tk. Ki³ilerin (slak imzalar yerine geçen) elektronik imzalarnn, iptal edilmesini gerektirecek durumlar olu³abilir. Ayn kredi kartlarnda oldu§u gibi ki³ilerin elektronik imzalarn kaybetmeleri durumunda elektronik imzann iptal edilmesi, olu³abilecek kötü niyetli kullanm önüne geçilmesi adna son derece önemlidir. Ki³iler serti kalarn iptal ettirmek için elektronik imzasn ald§ Elektronik Serti ka Hizmet Sa§layc'lara (ESHS) ba³vurabilirler. Elektronik Serti ka Hizmet Sa§layclar ki³ilerin serti kalarn iptal etmek ve iptalleri yaynlamak zorundadrlar.
Serti kalarn iptalinin iki farkl ³ekilde yaplabilece§inden bahsetmi³tik. Bu metodlardan ilkinin serti ka iptal listesinin indirilmesi ve bu listeler içerisin-den iptal durumununun kontrol edilmesi oldu§unu belirtmi³tik. Serti ka iptal listelerinin dezavantajnn; belirli aralklarla yaynlanan bir liste olmas, iptal durumunun anlk olarak sorgulanamamas oldu§undan, avantajnnsa; ayn alt kök tarafndan yaynlanan bütün serti kalar için ayn SL kullanld§ndan ayn alt kök tarafndan yaynlanm³ kullanclarnn listeyi bir kez indirmek ko³ulu ile ayn serti ka iptal listesinden iptal kontrolü yapabilmesi oldu§undan bahsetmi³tik. Uygulamalarn serti kann iptalini sorgulamak için bir Uniform Resource Locator'a (URL) ihtiyaç duydu§unu ve bu adresi serti kalarn içerisinde imzal bir ³ekilde korumaya alnm³ olan SL Da§tm Noktalarndan (CRL Distribution Point) alabildiklerini ifade etmi³tik.
Di§er metodunsa OCSP'den sorgulama metodu oldu§unu belirtmi³tik. OCSP'den sorgulamann anlk olarak yapld§n ve sorgulama yaplrken seri numaras soru-lan serti ka için spesi k bir sorgu yaps olu³turuldu§unu, bu sorguya istinaden sorgusu yaplan serti kaya özgü anlk bir cevabn dönüldü§ünü detaylaryla ele alm³tk. OCSP'nin avantajlarnn; anlk ve güncel cevabn dönülüyor olmas, SL'e göre boyutunun küçük olmas, dezavantajlarnnsa kullanclara ve ESHS ye her an online olma zorunlulu§u getirmesi, SL'de oldu§u gibi bir liste dönmedi§i için, yalnzca bir kullancnn iptal bilgisi için kullanlabiliyor olmas oldu§unu aktarm³tk. Uygulamalrn OCSP'den iptal kontrolü yapmas için yine serti ka içerisinde yetkili bilgi eri³imi (authorithy information access) ksmnda bulunan OCSP adresi kullanld§n aktarm³tk.
Bir serti kada hem OCSP hem de SL adresi bulunabilece§i gibi, yalnzca OCSP adresi veya SL adresi bulunabilir. Bu sebeple uygulamalarn hem OCSP hem de SL'ler ile çal³abilmesi gerekmektedir. Testlerimizde yalnzca SL'den hizmet
alan ve yalnzca OCSP'den hizmet alan birer serti ka üreterek uygulamann SL'ler ve OCSP'ler ile düzgün bir biçimde çal³p çal³amadklarn kontrol ettik. Seneryolarmzn birinde serti kann içerisinde ekil 3.2 de görüldü§ü gibi yalnzca içerisinde SL adresi bulunmakta, di§erindeyse ekil 3.3 de görüldü§ü gibi yalnzca OCSP adresi bulunmaktadr. Bu iki serti ka ile de Adobe Reader'n imza olu³turmas beklenmektedir.
ekil 3.2: çerisinde SL Adresi Bulunan Serti ka
çerisinde yalnzca SL Da§tm Noktas adresi barndran serti ka ile imza olu³turma testlerinde Adobe Reader beklenilen ³ekilde SL listesini indirerek imza olu³turma i³lemini ba³ar ile tamamlad.
OCSP sorgusu yaplrken olu³turulan OCSP request içerisinde bir CertID alan bulunmaktadr. CertID alan detaylar görülebilir. [25,39] CertID alan içerisinde hash alnrken hangi algoritmann kullanlaca§n belirten bir Algorithm Identi er Sequence'i bulunmaktadr. Standartta gösterildi§i üzere CertID alan içerisinde
serti kann "issuerNameHash" , "issuerKeyHash" ve "serial number" ksmlar bulunmaktadr. Algorithm Identifer'da belirtilen hash algoritmasna göre burada belirtilen hash de§erleri hesaplanarak özetlerin (digest) üretilmesi beklenir. Olu³turulan OCSP iste§ine cevap olarak da dönen OCSP cevabnda ayn CertID bulunmaktadr. Adobe Reader'n olu³turdu§u OCSP sorgularnda kulland§ algo-ritmann SHA1 oldu§unu farkettik. mza olu³turma ksmnda Reader tarafndan, OCSP sorgusu yaplrken CertID nin hash algoritmasnn ayarlanabilece§i bir opsiyon sa§lanmamaktadr. Fakat yine de Reader, OCSP'li senaryomuzu ba³ar ile geçti. SHA1 algoritmasnn güvenini günden güne yitirdi§i ve Türkiye'de güvensiz bir algoritma ilan edilmesi durumlar göz önünde bulunduruldu§unda Reader'n SHA1 d³nda bir algoritmann seçilmesine izin vermiyor olmas bir eksikliktir. Güvensiz ilan edilen algoritmalar iptal cevaplar, serti kalar, zaman damgalar ba³ta olmak üzere imzalama i³leminde görev alan hiç bir yapda kullanlmamaldr. Güvensiz olan algoritma ile olu³turulmu³ bir hash de§eri ile ayn hash de§erine sahip farkl bir içerik olu³turulabilir tehlikesi bulunmaktadr ve PKI yapsnda kullanlan ve içeri§inde hash de§eri içeren bütün yaplarn güvenilir olmayan hash algoritmalarndan arndrlmaldr. OCSP'de elektronik imzada iptalin durumunu gösteren bir yapdr. Bu sebeple OCSP sorgularnn ve cevaplarnn güvensiz olan bir algoritma ile yaplmamas gerekmektedir. ESHS'lerin Türkiye'de verdikleri bütün hizmetleri SHA1 den arndrmalar gerekti§i bildirilmi³tir. [13, 40] Adobe Reader OCSP sorgularn yalnzca SHA1 algoritmas ile gerçekle³tirdi§i için Türkiye'deki ESHS'lerden cevap alamamas muhtemeldir.
3.1.1.4.1 SL'de ptal Olmu³ Serti ka Serti ka kontrollerinin uygula-malar tarafndan hem SL'den hem de OCSP'den yaplabilmesi gerekti§ini belirtmi³tik. Bir serti kann SL'de iptal olma durumunun ve OCSP'de iptal olma durumunun uygulama tarafndan düzgün bir ³ekilde de§erlendirilip de§erlendiril-medi§ini tespit etmek adna, içerisinde yalnzca SL adresi bulunan ve SL'de iptal durumda olan bir serti ka ürettik. Adobe Reader'dan bekledi§imiz serti ka içerisindeki SL adresinden SL'i indirmesi ve serti kann iptal oldu§unu görerek iptal oldu§u ile ilgili mesaj kullancya düzgün bir ³ekilde vermesidir. Adobe Reader olu³turdu§umuz son kullanc serti kasnn iptal olma durumunu düzgün bir biçimde yakalam³ ve imza olu³turulmasna izin vermemi³, fakat yine ekil 3.1 daki mesaj vermi³tir.
3.1.1.4.2 OCSP'de ptal Olmu³ Serti ka SL'de iptal olma durumuna benzer bir durum olarak da içerisinde yalnzca OCSP adresi bulunan durumu olu³turduk. Bu serti ka ile imza olu³turma testlerimiz srasnda Adobe Re-ader'n serti ka için OCSP sorgusu yaparak gelen OCSP cevabndaki iptal olma durumunu inceledi§ini ve imza olu³turulmasna izin vermedi§i tarafmzdan görüldü. Fakat ekil 3.1 gösterildi§i üzere Adobe Reader açklayc bir hata mesaj dönmemektedir.
3.1.2 Yaync Serti kas Kontrolleri
Bir önceki bölümde son kullanc serti kalarnda olu³abilecek hatalar ba³lklar altnda açklam³tk. Serti kalar detayl bir biçimde incelemi³ ve son kullanc serti kalarnnda bir alt kök tarafndan imzaland§n aktarm³tk. Ayn ³ekilde alt köklerin de serti kalarnn bulundu§una de§inmi³tik. Bu bölümde son kullanc serti kalarn yaynlayan alt köklerde olu³abilecek senaryolar inceleyece§iz. Alt köklerde olu³abilecek senaryolar incelerken yine alt kök hariç bütün yaplar do§ru çal³acak bir ³ekilde olu³turduk ve hatann yalnzca alt kökte olmasn sa§ladk. Böylelikle uygulamalarn alt kökte olu³abilecek hatal durumlar ya-kalayp yakalayamad§n görmü³ olduk. Alt kökte olu³abilecek her bir hatay gerçelleyebilmek adna geçerli bir kökten ilgili senaryodaki hatay barndran bir alt kök serti kas ürettik ve bu serti kadan hatasz bir son kullanc serti kas ürettik. Üretti§imiz son kullanc serti kasn kullanarak uygulamalarn imza olu³turma mekanizmalarn test ettik. Burada uygulamalardan beklenen son kullanc serti kasndan ba³layarak bütün a§açtaki yaplarn düzgün ve geçerli olup olmad§n kontrol etmesidir. lgili hatalar alt kökte oldu§u için; uygulama, alt kök kontrollerini yaparken alt kökteki hatay tespit etmeli ve imza olu³turmadan uygulamadan çkmaldr. lgili durumu kar³layacak ³ekilde hatal mesaj dönmesi de önemlidir. Adobe Reader'n imza olu³turma testleri srasnda alt kökler ile ilgili kontrolleri kapsaml ve düzgün bir ³ekilde yapp yapmad§nn tespit edilmesi adna bu bölümde yapt§mz çal³malar da son derece önemlidir. Baz uygulamalarda son kullanc serti kalarnda i³lemler do§ru bir biçimde yaplm³ olsa dahi yaync serti kalar ile ilgili kontroller düzgün bir biçimde yaplmyor olabilir.
Yine son kullanc serti kalarnda yapt§mz gibi yaync serti kalarnda olu³abi-lecek durumlar ba³lklar altnda inceleyece§iz.
3.1.2.1 Serti ka mza Kontrolü
Serti kann imzasnn bozulmas, serti kann bütünlü§ünün bozuldu§u, serti- kann de§i³tirildi§i yada zarar gördü§ü anlamna gelmektedir. Araya giren saldrgann kendi açk anahtarn serti kadaki açk anahtar ile de§i³tirdi§i dü-³ünülebilir. [14] Serti kann imza kontrolü imza olu³turma ve imza do§rulama uygulamalar tarafndan mutlaka düzgün bir ³ekilde yaplmaldr. mza olu³turma mekanizmasnda bu ³ekilde bir duruma izin verilmesi halinde, do§rulanamayan imzal dosyalarn olu³mas kaçnlmazdr. mza olu³turulmasna izin verilmesiyle imza olu³turmaya ba§l süreçler aksayabilir, ki³iler düzgün bir biçimde imzal dosya olu³turduklarn dü³ünürken geçersiz imzal dosyalar sistemlere sürebilirler. Her ne kadar bu durum imza do§rulama uygulamalarnn düzgün çal³mas ile aç§a çkacak olsa da, süreçleri çe³itli risklere sokabilecek durumlar olu³turabilir. Bu gibi sebeplerden ötürü uygulamalarn imza olu³turma ksmlarnda; imzas bozuk alt kök serti kas tarafndan verilmi³ son kullanc serti kasyla, imza olu³turulmasna izin vermemesini ve kullancya hatay düzgün bir biçimde dönmesini bekleriz.
Adobe Reader'da imzas bozuk bir alt kök serti kasndan verilmi³ son kullanc serti kas ile imza olu³turma testlerimiz sonucunda imza olu³turulmasna izin vermi³tir.
3.1.2.2 Serti ka Geçerlilik kontrolleri
Serti kalarn içerisinde serti ka geçerlilik ba³langcnn ve serti ka biti³ tarihinin oldu§undan bahsetmi³tik. Son kullanc serti kalarnda oldu§u gibi yaync serti kalarnn da bir ba³langç ve biti³ tarihi bulunmaktadr. Uygulamalar imza olu³turma srasnda serti kalarn geçerlilik süresi ile ilgili kontrollerini geçerlilik ba³langc ve geçerlilik biti³i tarihlerini baz alarak kontrol etmektedirler. Bu kontrolün alt kökler mertebesinde yaplp yaplmad§n anlamak adna geçerli bir kökten süresi dolmu³ bir alt kök serti kas ürettik. Bu alt kök serti kas tarafndan yine geçerli bir son kullanc serti kas olu³turduk. Yine ilgili serti ka zincirinde bulunan tek hatal durumun yalnzca ilgili senaryo olmasn sa§ladk. Beklenilen sonuç imza olu³turma srasnda uygulamalarn imza olu³turmamas ve serti kann geçerlilik süresinin doldu§u ile ilgili olarak hatay kullancya bildirmesidir.
Adobe Reader'a yapt§mz test sonucunda ilgili serti kann geçerlilik d³nda olmas durumunda imza olu³turulmasna izin vermedi§ini tespit ettik. mza atlma basam§na gelmeden o ine olarak serti kay kontrol ederek imza olu³turma srasnda kullanlmasna izin vermemektedir.
3.1.2.3 Serti ka ptal Kontrolü
Serti kalarn biti³ tarihleri gelmeden iptal olmasn gerektiren durumlarn olu³a-bilece§inden bahsetmi³tik. Ayn kredi kartlar gibi son kullanc serti kalarnn da (ESHS tarafndan kendilerine kullanc tarafndan bildirilmesi ve iptalinin istenmesi durumunda) iptal edilebildi§inden bahsetmi³tik. ptal olma durumlar son kullanc serti kalar baznda skça olabilmektedir. Fakat yaync serti kalar ESHS kontrollerinde oldu§u için iptallerini gerektiren durum özel anahtarlarnn kontrolünün bir ³ekilde ESHS d³nda birilerine geçmesi, özel anahtarn güvenli-§ini yitirmesi, krlmasyla olabilir. Ba³ka bir iptal gerektiren durumsa ESHS'lerin bir ³ekilde temel kstlamalar (basic constraints) alannda, CA yazan serti kay son kullanc serti kas olarak vermesi olabilir. Bu tip bir durumda; son kullancs serti kas olmas beklenen serti ka, bir yaync serti kas olarak üretilmi³ ve ki³iye yaync yetkisi verilmi³tir ve serti kasnn acilen iptal edilmesi gerekmektedir. Alt kök serti kasnn iptalini gerektiren durumlarn olu³mas son derece nadir görülen bir durum olsa da dünya üzerinde bu tip durumlar olu³mu³tur. Bu sebeple iptal olmu³ bir alt kök tarafndan olu³turulmu³ son kullanc serti kas ile imza olu³turulmaya çal³ld§nda uygulamalarn imza olu³turulmasn önlemesi ve kullanclara ilgili hatay düzgün ³ekilde dönmesi beklenmektedir.
ptal kontrollerinin SL'den veya OCSP'den yaplabilece§inden bahsetmi³tik. Alt kök serti kasnn iptal olma durumunu incelemek adna;geçerli bir kökten, birinin içerisinde yalnzca SL adresi bulunan di§erindeyse, OCSP adresi bulunan iki adet alt kök serti kas ürettik. Bu serti kalarn her birinden birer geçerli son kullanc serti kas olu³turduk. Uygulamalardan beklentimiz üretti§imiz son kullanc serti kalar ile imza olu³turmaya çal³t§mzda imza olu³turma i³lemini gerçekle³tirmemesi ve iptal olma ile ilgili hatay kullancya iletmesidir.
Adobe Reader'a bu iki son kullanc serti kas ile yapt§mz testler sonucunda Reader'n imza olu³turmad§n gördük. Fakat hata mesaj açk bir ³ekilde verilmemektedir. Yine ekil 3.1 deki gibi durumu açklamayan, standart bir hata
mesaj verilmektedir.
3.1.3 ptal De§erleri Kontrolleri
Önceki bölümlerde son kullanc serti kalar ve yaync serti kalar kaynakl olabilecek hatal seneryolar incelemi³tik. Bu bölümdeyse serti kalarn iptal kont-rolleri yaplrken kar³la³labilecek hatal durumlardan bahsedece§iz. Sert kann iptal olma durumuyla serti kann iptal kontrolleri kaynakl hatal durumlar bir birine kar³trlmamaldr. Bu bölümdeyse son kullanc serti kalar ve yaync serti kalar için iptal kontroleri yaplrken iptal kontrolerinde kar³la³labilecek hatal senaryolar anlataca§z.
Önceki bölümde, OCSP ve SL'de olu³abilecek durumlar olu³turarak ayr ayr inceledik. Yine ilgili hatal senaryonun SL tarafnda veya OCSP tarafnda olma durumlarna göre, kontrolün yaplma metodunu (SL kaynakl bir hatal senaryo test edilecekse) SL'e, (OCSP kaynakl bir senaryo incelenecekse) OCSP'e zorladk. Bunu yine ilgili duruma göre içerisine SL adresi koymayarak veya OCSP adresi koymayarak sa§ladk. çerisine SL adresi koymad§mz serti ka OCSP'den'kontrol edilmeye zorlanm³, tersi bir ³ekilde OCSP adresi koymad§-mz serti ka da SL'den kontrol edilmeye zorlanm³ oldu. A³a§daki bölümlerde srasyla SL kaynakl olu³abilecek senaryolar ve OCSP kaynakl olu³abilecek senaryolar incelenmektedir.
3.1.3.1 Son kullanc ptal De§erleri Senaryolar
3.1.3.1.1 SL Kaynakl Senaryolar Serti kalarn iptal kontrollerinin SL'den yaplabilece§inden ve SL'in iptal olan serti kalarn tutuldu§u bir liste oldu-§undan bahsetmi³tik. Bir SL'in iptal kontrolünde kullanlabilmesi için de baz kontrollerin yaplmas gerekmektedir. Bu kontrolleri sa§lamayan SL'ler kulla-nlmamaldr. SL'in süresinin dolmas veya imzasnn bozuk olmas durumunda kullanlamamas gerekmektedir.
Süresi Dolmu³ SL: SL'lerin içerisinde this update ve next update tarihleri bulunmaktadr. Bir SL'in kullanlabilmesi için kontrolün yapld§ zamann next update tarihinden ileride olmas gerekmektedir. Next update zaman imza do§rulama zamanndan geride olan SL'ler süresi dolmu³ (expired) olarak
