HEM RELER N ND REKT ARTER AL KAN BASINCINI ÖLÇME YÖNTEMLER LE
LG L GÖZLEMSEL B R ÇALI MA *
Ayten ZAYBAK**, Ülkü YAPUCU GÜNE)**
ÖZAmaç: Ara t+rma hem irelerin indirekt arteriyel kan
bas+nc+ ölçme tekni2inin i lem basamaklar+na uygunlu2unu incelemek amac+ ile yap+lm+ t+r.
Yöntem: Ara t+rma 1 Aral+k 2006 ile 15 May+s 2007
tarihleri aras+nda yap+lm+ t+r. Ara t+rman+n örneklemini bir üniversitesi hastanesi’nde çal+ an ve kan bas+nc+ ölçümü s+ras+nda gözlenebilen 66 hem ire olu turmu tur. Verilerin toplanmas+nda literatür do2rultusunda olu turulan kan bas+nc+ ölçümü kontrol listesi kullan+lm+ t+r. Veriler say+, yüzdelik da2+l+mlar ve ki- kare analiziyle de2erlendirilmi tir.
Bulgular: Ara t+rma kapsam+na al+nan hem irelerin;
%54.5’inin dahiliye kliniklerinde çal+ t+2+, % 61.5’inin önlisans mezunu oldu2u, % 39.4’ünün 6-10 y+ld+r çal+ t+2+ belirlenmi tir. Hem irelerin kan bas+nc+ ölçümünde; en yüksek oranlarda bireyin kolunu destekleyerek kalp seviyesinde yerle tirme, brakial arteri palpe etme, man onun i irilme seviyesini belirleme ve man onun havas+n+ bo altma i lemlerinde hata yapt+klar+ saptanm+ t+r. Yüksekokul mezunu hem irelerin; kolu kalp seviyesine getirerek destekleme, brakial arteri palpe etme ve man onun havas+n+ uygun h+zda bo altma, çal+ ma y+l+ 6-10 y+l olan hem irelerin ise kolu kalp seviyesine getirerek desteklenmesini yerine getirme oranlar+n+n daha yüksek oldu2u saptanm+ t+r (p<0.05).
Anahtar Sözcükler: Kan bas+nc+, kan bas+nc+ ölçümü,
hem ire
ABSRACT
An Observational Study Of Indirect Arterial Blood Pressure Measurement Methods Of Nurses
Purpose: This study was conducted to examine
whether the nurses perform the indirect bood pressure measurement according to the steps.
Methods: The study was conducted between the
dates of Dec 1 2006 and May 15 2007. The sample of the study consisted of 66 nurses observed while they performed blood pressure measurement and working at an university hospital. In collecting the data, checklist for blood pressure measurement formed according to literature was used. The data were analysed using the number-percent distributions, and chi-square test.
Results: Of the nurses involved in this study, 54.5%
worked in medical clinics, 61.5% with associate’s degree, 39.4% had worked for 6-10 years. The most of the nurses made a mistake in supporting the arm at heart level, palpating the brachial artery, inflating the cuff to 20–30 mmHg over a previously measured value, and deflating the air of the cuff. The rate of supporting the arm at heart level, palpating the brachial artery, deflating the cuff gradually was higher in the nurses with bachelor’s degree, also the rate of supporting the arm at heart level was higher in the nurses who had worked for 6-10 years (p<0.05).
Key Words: Blood pressure, blood pressure
measurement, nurse
G R
Ya amsal bulgular vücudun fizyolojik durumunu yans+t+r ve hemostatik dengenin de2erlendirmesinde önemli bilgiler sa2lar. Ya amsal bulgulardan birisi olan kan bas+nc+ ölçümü bireyin sa2l+k durumunun önemli bir göstergesidir ve yayg+n olarak kullan+lan bir yöntemdir. Kan bas+nc+ ölçümü ço2unlukla hem irelerin sorumlulu2u alt+ndad+r.
Hastalardan elde edilen kan bas+nc+ ölçüm de2erleri hastan+n farmakolojik veya nonfarmakolojik olarak tedavisini belirlemede önemli bir kriterdir (Drevenhorn ve ark. 2001). Bu nedenle kan bas+nc+ ölçümünün do2ru teknikle ölçülmesi ve de2erlendirilmesi son derece önemlidir.
* IV. Uluslararas+ XI. Ulusal Hem irelik Kongresi’nde sunulmu tur.
Kan bas+nc+n+n yanl+ ölçümü, kan bas+nc+n+n yetersiz kontrolüne, yanl+ tan+ konmas+na ve uygun olmayan tedavinin yap+lmas+na neden olabilir.
Kan bas+nc+ ölçümünde; uygun kol seçimi, uygun man on seçimi, kolun ve hastan+n pozisyonu, istirahat periyodu, steteskopun pozisyonu, man onun i irilme seviyesi, man onun havas+n+n bo alt+lma h+z+ gibi ölçütler kan bas+nc+ ölçümünde do2ru sonuç almay+ etkileyen etmenlerdir (Berman ve ark. 2008; Potter ve Perry 2005; Taylor ve ark. 2008).
Kan bas+nc+n+n ölçümü, de2erlendirilmesi ve tedavisi hakk+nda yay+nlara ra2men, hala hekimler, hem ireler ve di2er hastane çal+ anlar+ aras+nda kan bas+nc+ ölçümü tekni2i konusunda kar+ +kl+klar vard+r. Uysal ve Enç (2005) Hem irelik Yüksek Okulu ö2rencilerinin ve hem irelerin kan bas+nc+ ölçümüne ili kin bilgilerinin de2erlendirilmesi konulu çal+ malar+nda ö2rencilerin bilgi düzeyinin hem irelere göre daha iyi düzeyde oldu2u ve hem irelerin bilgi düzeylerinin ise yetersiz oldu2unu saptam+ lard+r. Karaöz (1995) yapt+2+ çal+ mada, hem irelik ö2rencilerinin kan bas+nc+ ölçümü ile ilgili teorik bilgilerinin olmas+na ra2men ölçüm s+ras+nda hatal+ uygulamalar+n+n oldu2unu belirlemi tir.
Bu durum uygulama alanlar+ndaki hem irelerin de kan bas+nc+ ölçümü s+ras+nda yanl+ uygulamalar+n+n olma olas+l+2+n+ ortaya ç+karmaktad+r. Bu nedenle, hem irelerin indirekt arterial kan bas+nc+n+ ölçme tekni2inin i lem basamaklar+na uygunlu2unun incelenmesi amac+ ile bu çal+ ma yap+lm+ t+r.
YÖNTEM
Ara t+rma 1 Aral+k 2006 ile 15 May+s 2007 tarihleri aras+nda bir üniversite hastanesinde yap+lm+ t+r. Ara t+rman+n evrenini bir üniversite hastanesinin dahiliye ve cerrahi kliniklerinde hem ireler olu turmu tur. Ara t+rman+n örneklemini ise evreni olu turan ve kan bas+nc+ ölçümü s+ras+nda gözlemlenebilen 66 hem ire olu turmu tur.
Verilerin toplanmas+nda literatür do2rultusunda olu turulan veri toplama formu kullan+lm+ t+r. Veri toplama formu; hem irelerin tan+mlay+c+ özelliklerini belirlemeye yönelik 5, indirekt arterial kan bas+nc+ ölçümü i lem basamaklar+n+ kontrol etmeye yönelik 10 olmak üzere toplam 15 sorudan olu mu tur. Kndirekt arterial kan bas+nc+ ölçümü kontrol listesinde: hastan+n pozisyonu ve dinlenmesinin sa2lanmas+, ölçüm yap+lacak kolun kalp seviyesinde desteklenmesi, üst kol
giysilerinin s+vanmas+, brakial arterin palpe edilmesi, man onun ve steteskopun yerle tirilmesi, man onun i irme seviyesi ve havas+n+n bo alt+lma h+z+ yer almaktad+r. Örnekleme al+nan hem ireler indirekt kan bas+nc+ ölçümünde kliniklerde mevcut olan (man on eni 12-14, boyu 22-23 cm) anaroid sfigmomanometreleri kullanm+ lard+r.
Veriler 08.00 ile 16.00 saatleri aras+nda bir ara t+rmac+ taraf+ndan gözlem yoluyla toplanm+ t+r. Verilerin toplanmas+nda bütün gözlemler ayn+ ara t+rmac+ taraf+ndan yap+lm+ t+r. Veri toplama i lemi s+ras+nda ara t+rmac+ kan bas+nc+ ölçümü yapan hem ireyi gözlemlemi ve hem irenin indirekt arterial kan bas+nc+ ölçümünü i lem basamaklar+na uygun ekilde uygulay+p uygulamad+2+n+ kontrol listesine kaydetmi tir. Kaydetme i lemi i lem sonunda yap+lm+ t+r. Verilerin toplanmas+nda bir hem ire bir kez gözlemlenmi tir.
Verilerin de2erlendirilmesinde say+, yüzdelik da2+l+m ve iki yönlü anlaml+l+k ( ki – kare) analizi kullan+lm+ t+r.
Ara t+rman+n yap+labilmesi için Ege Üniversitesi Hem irelik Yüksek Okulu Etik Kurulu’ndan ve ara t+rman+n yap+ld+2+ kurum ve kliniklerden yaz+l+ izin al+nm+ t+r. K lem s+ras+nda bir ba kas+ taraf+ndan gözlemlenmekten etkilenebilecekleri ve kontrol edilme dü üncesine neden olabilece2i göz önünde bulundurularak hem irelere indirekt kan bas+nc+ ölçümü s+ras+nda gözlemlendikleri bildirilmemi ancak i lemden sonra elde edilen bilgilerin kullan+lmas+ için sözel izin al+nm+ t+r.
BULGULAR
Çal+ ma sonucunda ara t+rma kapsam+na al+nan hem irelerin; %54.5’inin dahiliye klinikleri, %45.5’inin cerrahi kliniklerinde çal+ t+2+, %53’ünün önlisans, %28.8’inin üniversite, %18.8’inin lise mezunu oldu2u, % 39.4’ünün 6-10 y+ld+r, %24.2’sinin 1-5 y+ld+r, %21.2’sinin 11-15 y+ld+r, %15.2’sinin 16 ve daha fazla y+ld+r çal+ t+2+ ve hem irelerin çal+ ma y+l+ ortalamas+n+n 8.8 ± 4.74 oldu2u saptanm+ t+r (Tablo 1).
Ara t+rma kapsam+na al+nan hem irelerin indirekt arterial kan bas+nc+ ölçümü s+ras+nda kan bas+nc+ ölçüm tekni2i i lem basamaklar+n+ yerine getirme durumlar+ tablo 2’de verilmi tir. Elde edilen bu veriler incelendi2inde; hem irelerin kan bas+nc+ ölçme i leminde ilk basamak olan, bireyi rahat bir pozisyona
getirme, gerekli ise 5 dakika dinlenmesini sa2lamay+ %93.9 oran+nda yerine getirdi2i belirlenirken, ikinci basamak olan; hastan+n kolunu kalp seviyesinde ve avuç içi yukar+ gelecek desteklemeyi yerine getiren hem irelerin %53 oran+nda oldu2u saptanm+ t+r.
Tablo 1. Hem irelerin Tan+mlay+c+ Özellikleri
De8i9ken Gruplar Say: %
Dahiliye klinikleri 36 54.5 Çal+ t+2+ klinikler Cerrahi klinikleri 30 45.5 Lise 12 18.2 Önlisans 35 53.0 Mezun oldu2u okul Üniversite 19 28.8 1-5 y+l 16 24.2 6-10 y+l 26 39.4 11-15 y+l 14 21.2 Çal+ ma y+l+ 16 y+l ve daha fazla 10 15.2 Toplam 66 100.0
Hem irelerin man onun ve steteskopun do2ru bir ekilde kola yerle tirilmesini içeren basamaklar+ do2ru bir ekilde yerine getirme durumlar+ incelendi2inde; %36.4’ünün man onu yerle tirmeden önce hastan+n üst kol giysilerini yukar+ya do2ru s+vama ve s+kan giysileri ç+karma i lemini yapmad+2+, %84.8’inin brakial arteri palpe etmeden steteskopu yerle tirdi2i, %83.3’ünün havas+ bo alt+lm+ tansiyon aleti man etinin alt kenar+n+, brakial arteri palpe etti2i yerin 2-2.5 cm üzerine yerle tirilmesinde, %54.5’inin man onun orta noktas+n+ brakial arter üzerine yerle tirilmesi i leminde hata yapt+2+, %78.8’inin steteskopun al+c+s+n+ brakial arter üzerine yerle tirirken man ete ve giysilere de2memesine dikkat etmedi2i belirlenmi tir (Tablo 2).
Man onun i irilmesi ve bo alt+lmas+ basamaklar+ ile ilgili elde edilen bulgulara bak+ld+2+nda; hem irelerin ölçüm s+ras+nda tamam+n+n (%100) man onun hastan+n daha önceden belirlenen sistolik kan bas+nc+ de2erinin 30 mmHg üzerine kadar i irilmesine dikkat etmedi2i veya man onun i me seviyesini palpasyonla belirlemedi2i, %90.9’unun man onun havas+n+ h+zl+ bir
ekilde bo altt+2+ saptanm+ t+r (Tablo 2).
Ara t+rmada hem irelerin çal+ t+2+ klinik, e2itim durumu ve çal+ ma y+llar+n+n kan bas+nc+ ölçüm basamaklar+n+ do2ru biçimde uygulama durumlar+na etkisini belirlemek için yap+lan ki-kare analizi sonucunda; ara t+rma kapsam+na al+nan hem irelerin çal+ t+klar+ klini2in kan bas+nc+ ölçümü yöntemini etkilemedi2i, hem irelerin çal+ t+klar+ kliniklere göre kan bas+nc+ ölçüm
basamaklar+n+ do2ru ekilde yerine getirme durumlar+ aras+nda istatistiksel olarak fark olmad+2+ saptanm+ t+r (p>0.05).
Hem irelerin e2itim durumlar+na göre kan bas+nc+n+ do2ru ölçme durumlar+ incelendi2inde; Yüksekokul mezunu hem irelerin; kan bas+nc+ ölçüm basamaklar+ndan; kolu kalp seviyesinde getirerek destekleme (x²= 51.776, p<0.05), brakial arteri palpe etme (x²=14.655, p<0.05) ve man onun havas+n+ uygun h+zda bo altma (x²=16.326, p<0.05) basamaklar+n+ do2ru uygulama oranlar+n+n di2er hem irelere göre daha yüksek oldu2u saptanm+ t+r. Hem irelerin bireyin rahat bir pozisyona getirilmesi ve gerekliyse dinlenmesinin sa2lanmas+, üst kol giysilerinin yukar+ do2ru s+vanmas+, man onun ve steteskopun al+c+s+n+n do2ru ekilde yerle tirilmesi ve man onun daha önceden belirlenen sistolik kan bas+nc+ de2erinin 30 mmHg üzerine kadar i irilmesi basamaklar+n+ do2ru uygulama durumlar+ üzerinde e2itimin etkili olmad+2+ saptanm+ t+r (p>0.05).
Tablo 2. Hem irelerin Kndirekt Arteriel Kan Bas+nc+ Ölçüm
Basamaklar+na Uygulama Durumlar+
9lem basamaklar: Do8ru uygulayan Say: % Yanl:9 uygulayan Say: % Bireyin rahat bir pozisyona getirilmesi (rahat
bir sandalyeye oturtulmas+ veya yatakta uzanmas+n+ sa2lama), e2er gerekli ise 5 dk dinlenmesini sa2lama
62 93.9 4 6.1
Bireyin kolunun desteklenerek kalp
seviyesinde yerle tirmesi 35 53 31 47
Üst kol giysilerinin yukar+ do2ru s+vanmas+,
s+kan giysiler varsa ç+kar+lmas+ 42 63.6 24 36.4
Brakial arterin palpe edilmesi 10 15.2 56 84.8
Havas+ bo alt+lm+ tansiyon aleti man etinin alt kenar+n+n, brakial arterin palpe edildi2i
yerin 2-2.5 cm üzerine yerle tirilmesi 11 16.7 55 83.3
Man onun orta noktas+n+n brakial arter
üzerine yerle tirilmesi 30 45.5 36 54.5
Steteskopun al+c+s+n+n man ete ve giysilere de2dirilmeden brakial arter üzerine koyulmas+
ve kulakl+2+n kula2+na yerle tirmesi 14 21.2 52 78.8
Man onun daha önceden belirlenen sistolik kan bas+nc+ de2erinin 30 mmHg üzerine kadar
i irilmesi
- - 66 100
Man onun havas+n+n h+z+ 2-3 mmHg/sn olacak ekilde bo alt+lmas+
6 9.1 60 90.9
Çal+ ma y+llar+n+n kan bas+nc+n+ ölçümünde i lem basamaklar+n+ do2ru bir ekilde uygulama durumlar+na incelendi2inde; çal+ ma y+l+ 6-10 y+l aras+ olan hem irelerin, di2er hem irelere göre kolu kalp seviyesinde getirerek desteklemeyi daha yüksek oranda
yerine getirdikleri belirlenirken, (x²= 12.374, p<0.05) di2er i lem basamaklar+n+ do2ru uygulama durumlar+ aras+nda fark olmad+2+ saptanm+ t+r (p>0.05).
TARTI MA
Kan bas+nc+n+n do2ru bir ekilde ölçülmesinde etkili olan faktörlerden birisi do2ru araç seçimidir ve hastan+n vücut yap+s+na göre man on seçimi yap+lmal+d+r. Man on seçiminde yap+lan hatalar do2ru olmayan kan bas+nc+ ölçümüne neden olur (Clark ve ark. 2002; Petrie ve ark. 2004). Man on geni li2inin, kol geni li2inin % 40’+ ve uzunlu2unun kolun en az %80’ini çevreleyecek ekilde olmas+ gerekmektedir (Junqueira ve ark. 2002; http://www.guideline.gov...,; NHBPEP 2002, WHO 1983). Gere2inden daha geni man on kullan+lmas+ sonucun dü ük ç+kmas+na, dar man on kullan+lmas+ da sonucun yüksek bulunmas+na neden olmaktad+r (Potter ve Perry 2005). Gillespie ve Curzio (1998) yapt+klar+ çal+ mada uygun man on kullan+m oran+n+n %48 oldu2unu saptam+ t+r. Bu oran Armstrong’un (2002) çal+ mas+nda %57 olarak bulunmu tur. Çal+ mam+zda ise hem irelerin bütün hastalar+n kan bas+nc+n+n ölçümünde klinikteki 12-14x22-23 cm man on boyutuna sahip tansiyon aletlerini kulland+klar+ ve dolay+s+yla man on boyutuna dikkat etmedikleri gözlenmi tir.
Literatüre göre hasta ölçümden önce en az 5 dk istirahat ettirilmelidir. Hasta istirahat ettirilmedi2i durumlarda hastan+n kan bas+nc+ ölçümünde elde edilen de2er hatal+ bir ekilde yüksek olur. Veiga ve ark. (2003) taraf+ndan yap+lan çal+ mada sa2l+k çal+ anlar+n+n %66.7’sinin kan bas+nc+n+ ölçmeden önce hastalar+ 3-5 dk. dinlendirdikleri, Ba ak ve ark. (1997) çal+ malar+nda doktorlar+n %31’inin hastalar+n dinlenmesine olanak tan+d+2+n+ bulmu lard+r. Çal+ mam+zda, hem irelerin kan bas+nc+ ölçme i leminde ilk basamak olan, bireyi rahat bir pozisyona getirme ve 5 dk dinlenmesini sa2lama i lemini %93.9 oran+nda yerine getirdi2i saptanm+ t+r. Bu sonuç di2er çal+ ma sonuçlar+yla kar +la t+r+ld+2+nda istenen bir sonuç olarak sevindiricidir.
Kan bas+nc+ ölçümü s+ras+nda hastan+n kolu kalp seviyesinde olacak biçimde, avuç içi yukar+ bakacak ekilde düz ve yumu ak bir yere dayayarak desteklenir (Knanç ve ark. 1999). Bu öneri dikkate al+nmad+2+nda kolun kalp seviyesinin alt+nda oldu2u dirsek içi çukurunun kalp seviyesinden 10 cm’lik a a2+da veya yukar+da olmas+ kan bas+nc+nda 8–10 mmHg’l+k de2i ikli2e neden olmaktad+r (Ulusoy ve Görgülü 1996).
Ayr+ca ölçüm yap+lacak kol desteklenmedi2inde izometrik kas hareketleri olu abilir ve bu da kan bas+nc+nda art+ a sebep olur (Potter ve Perry 2005). Çal+ mam+zda hastan+n kolunu kalp seviyesinde ve avuç içi yukar+ gelecek ekilde düz yumu ak bir yere dayayarak destekleme i lemini yerine getiren hem irelerin oran+n+n %53 oldu2u belirlenmi tir. Karaöz (1995)’ün çal+ mas+nda da ö2renci hem irelerin ölçüm s+ras+nda kolu destekleme oran+n+ bu çal+ ma sonucuna benzer (%51.4) bulunmu tur.
Ölçüm yap+lacak olan koldaki giysilerin i lem yap+lacak olan bölgeyi aç+kta b+rakacak ekilde yukar+ya do2ru s+vanmas+, s+kan giysiler varsa ç+kar+lmas+ gerekir (Potter ve Perry 2005). Ölçüm yap+lacak alan+n aç+kta b+rak+lmad+2+nda steteskopla seslerin duyulmas+nda sorun ya an+rken, s+kan giysilerin ç+kar+lmamas+ venöz birikime neden olarak yanl+ de2er elde edilmesine neden olabilir. Ayr+ca kan bas+nc+ ölçümünde tansiyon aletinin kola yerle tirildi2i yer önemlidir. Man et brakial arterin palpe edildi2i yerin 2.5 cm üzerinden veya dirse2in 3 cm üzerinde olacak ekilde yerle tirilmelidir (Berman ve ark. 2008; Türk Kardiyoloji Derne2i 2000). Çal+ mam+zda hem irelerin %63.6’sinin man onun man etin sar+laca2+ bölgenin aç+kta b+rak+lmas+ i lemini do2ru bir ekilde yerine getirirken, %83.3’ünün man etin yerle tirilme bölgesinde hata yapt+2+ belirlenmi tir.
Kan bas+nc+ ölçümü s+ras+nda steteskopun do2ru yere yerle tirilmesi ve man ete veya hastan+n giysilerine
temas+n+n önlenmesi gerekmektedir. Bu
sa2lanamad+2+nda seslerin net duyulamamas+na ba2l+ olarak sistolik de2erin gerçek de2erinden daha dü ük, diastolik de2erin ise yüksek okunmas+na neden olabilir (Potter ve Perry 2005; Taylor ve ark. 2008). Çal+ mam+zda man onun orta noktas+n+ brakial arter üzerine yerle tirilmesi i lemini %54.5’inin hatal+ uygulad+2+, %84.8’inin brakial arteri palpe etmeden steteskopu yerle tirdi2i ve %78.8’inin steteskopun al+c+s+n+ brakial arter üzerine yerle tirirken man ete ve giysilere de2memesine dikkat etmedi2i belirlenmi tir. Karaöz (1995) çal+ mas+nda brakial arteri palpe etmeden yerle tiren hem ire ö2rencilerin oran+ %61.2 olarak bulunmu tur. Çal+ ma sonuçlar+na bak+l+2+nda steteskopun yerle tirilmesi ile ilgili hata oranlar+n+n oldukça yüksek oldu2u söylenebilir.
Man onun i me seviyesi palpasyonla belirlenir. Palpasyon yöntemi, oskültasyonda bir bo luk (oskültatuar gap) olan hastalarda yetersiz i irmeyi,
dü ük kan bas+nc+ olan hastalarda da a +r+ i irmeyi önlemek için gereklidir (Potter ve Perry 2005). Hem irelerin ölçüm s+ras+nda tamam+n+n (%100) man onun hastan+n daha önceden belirlenen sistolik kan bas+nc+ de2erinin 30 mmHg üzerine kadar i irilmesine dikkat etmedi2i belirlenmi tir. Armstrong (2002) yapt+2+ çal+ mas+nda hem irelerin kan bas+nc+ ölçümü s+ras+nda palpasyonla i me seviyesinin tespiti konusunda bilgi düzeylerin dü ük oldu2unu saptam+ t+r. Drevenhorn ve ark. (2001)’n+n çal+ mas+nda 21 hem ireden sadece 2’sinin kan bas+nc+ ölçümü öncesinde man onun i me seviyesini tespit etti2i görülmü tür. Çal+ ma sonuçlar+m+z di2er çal+ ma sonuçlar+yla paralellik göstermektedir.
Kan bas+nc+ ölçümü s+ras+nda yap+lan hatalardan birisi de man onun havas+n+n gere2inden h+zl+ veya yava bo alt+lmas+d+r (Knanç ve ark. 1999). Çal+ mam+zda hem irelerin %90.9’unun man onun havas+n+ h+zl+ bir ekilde bo altt+2+ belirlenmi tir. Ba ak ve ark. (1997) pratisyen hekimlerle yapt+klar+ çal+ malar+nda hekimlerin %14’ünün man onun havas+n+ uygun h+zda bo altt+2+n+ bulmu lard+r. Çal+ ma sonuçlar+m+z Ba ak ve ark.’n+n sonuçlar+ ile benzer bulunmu tur.
Ara t+rma kapsam+na al+nan hem irelerin çal+ t+klar+ kliniklere göre i lem basamaklar+n+ do2ru uygulama durumlar+ incelendi2inde; hem irelerin çal+ t+klar+ kliniklere göre kan bas+nc+ ölçüm basamaklar+n+ do2ru uygulamalar+ aras+nda anlaml+ bir fark saptanmam+ t+r ( p>0.05). )ahin ve ark. (2006)’ n+n çal+ mas+nda da hem irelerin çal+ t+klar+ klinik ile kan bas+nc+ ölçüm tekni2ini do2ru bilme aras+nda bir ili ki saptanmam+ t+r. Çal+ ma sonuçlar+m+z )ahin ve arkada lar+n+n sonuçlar+ ile benzer bulunmu tur.
Hem irelerin e2itimlerine göre kan bas+nc+ ölçüm basamaklar+n+ do2ru uygulamalar+na bak+ld+2+nda; Yüksekokul mezunu hem irelerin, kolu kalp seviyesinde getirerek destekleme, brakial arteri palpe etme ve man onun havas+n+ uygun h+zda bo altma (p<0.05) basamaklar+n+ do2ru uygulama oranlar+n+n di2er hem irelere göre anlaml+ derecede yüksek oldu2u saptanm+ t+r. Uysal ve Enç (2005)’in çal+ malar+nda üniversite mezunu hem irelerin uygun man on seçimi konusunda bilgi düzeylerinin lise mezunu hem irelere göre daha iyi oldu2unu bildirilmi tir. Bu sonuçlardan yola ç+karak üniversite e2itiminin kan bas+nc+n+ do2ru bir ekilde ölçümünün önemi ile ilgili fark+ndal+k yaratmada daha ba ar+l+ oldu2u dü ünülebilir.
Literatürde hem irelerin belirli bilgi düzeyine ula abilmeleri ve uygulama becerisi kazanabilmeleri için en az 2 y+l deneyimli olmalar+ gerekti2i belirtilmektedir (NHBPEP 2002). Uysal ve Enç (2005) çal+ malar+nda ise deneyim süresi fazla olan hem irelerin hata oranlar+n+n daha yüksek oldu2u bildirilmi tir. Çal+ mam+zda hem irelerin çal+ ma y+llar+na göre i lem basamaklar+n+ do2ru uygulama durumlar+na bak+ld+2+nda, çal+ ma y+l+ 6-10 y+l aras+ olan hem irelerin, di2er hem irelere göre; kolu kalp seviyesinde getirerek desteklemeyi daha yüksek oranda yerine getirdikleri saptan+rken (p<0.05) di2er i lem basamaklar+n+ do2ru uygulamada çal+ ma y+l+n+n etkili olmad+2+ saptanm+ t+r.
Karaöz (1995) hem bilgi hem de uygulamalardaki hatalar+ belirlemek amac+yla yapt+2+ çal+ mas+nda, ö2rencilerin baz+ i lem basamaklar+ ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmalar+na ra2men uygulamada hata yapt+klar+n+ bulmu tur. Genel olarak bu çal+ ma ve di2er çal+ ma sonuçlar+ kar +la t+r+ld+2+nda da indirekt arteriel kan bas+nc+ ölçümü konusunda bilgi düzeyini belirlemeye yönelik yap+lan çal+ malarda, i lem basamaklar+ ile ilgili bilgi düzeyleri, ölçüm tekni2inin de2erlendirildi2i çal+ malardaki i lemi do2ru uygulama oranlar+na göre daha yüksek bulundu2u görülmektedir. Bu durum, kan bas+nc+ ölçümü ile ilgili teorik bilgiye sahip olunmas+na ra2men, tekni2e uygun ölçüm yapman+n öneminin kavranmam+ olabilece2ini veya sahip olunan teorik bilginin prati2e aktarmada problemlerin oldu2unun bir göstergesi olabilir.
Sonuç ve Öneriler
Hem irelerin indirekt arteriyel kan bas+nc+ ölçme tekni2inin i lem basamaklar+na uygunlu2unu incelemek amac+ ile yap+lan çal+ ma sonucunda; Hem irelerin arterial kan bas+nc+ ölçme basamaklar+n+n birço2unda yüksek oranlarda hata yapt+klar+ ve bu durumun ölçüm hatalar+na neden olaca2+ söylenebilir.
Kan bas+nc+n+n ölçümünde hatal+ uygulamalar+n nedeni mevcut teorik bilginin çe itli nedenlerle uygulamaya aktar+lamamas+d+r. Bu nedenle;
-Hem irelerin ö2rencilik y+llar+ süresince uygulamalar s+ras+nda gözlemlenerek yanl+ uygulamalar+n+n düzeltilmesi, böylelikle yanl+ davran+ geli tirmelerinin önlenmesi,
-Mezun hem irelerin kan bas+nc+ ölçüm uygulamalar+n+n gözden geçirilerek hatal+ uygulamalar+n belirlenmesi ve bu do2rultuda hizmet içi e2itim uygulamalar+n+n yap+lmas+ önerilebilir.
KAYNAKLAR
Armstrong RS (2002) Nurses’ knowledge of error in blood
pressure measurement technique, International Journal Nursing Practice, 8:118-126.
Ba9ak O, Sönmez HM, Acar S (1997) Kan bas+nc+n+ ne kadar
do2ru ölçüyoruz? Aile Hekimli2i Dergisi, 1(1), 25-8.
Berman A, Snyder S, Kozier B ve ark. (2008) Kozier &
Erb’s Fundamentals of Nursing. Concepts, Process and Practice, 8th ed., St. Louis, s551-58.
Clark AJ, Lieh-Lai MW, Sarnaile A ve ark. (2002).
Discrepancies between direct and indirect blood pressure measurement using various recommendation for arm cuff selection. Pediatrics, 110:5, 920-23.
Drevenhorn E, Hakansson A, Petersson K (2001) Blood
pressure measurement – an observational study of 21 public health nurse, Journal of Clinical Nursing, 10 (2), 189-194.
Gillespie A, Curzio J (1998) Blood Pressure measurement:
assessing staff knowledge. Nursing Standard. 12(23):35-7 http://guidelines.gov/summary/summary.aspx?doc_id=6527&n br=004093&string=me (eri im tarihi 19.10.2007)
nanç N, Hatipo8lu S, Yurt V ve ark.(1999) Hem irelik
Esaslar+. 4. Bask+. Ankara: Damla Matbaac+l+k Ltd. )ti., s187-191.
Junqueria SM, Oliveira V, Arcuri AMA ve ark (2002) Cuff
width Knfluence on blood pressure measurement during the pregnant-puerperal cycle. Journal of Advenced Nursing, 38(2):180-189.
Karaöz S (1995) Sa2l+k hizmetleri meslek yüksek okulu
hem irelik bölümü ö2rencilerinin kan bas+nc+ ölçümü s+ras+nda yapt+klar+ tekni2e uygun olmayan uygulamalar. 4. Ulusal hem irelik Kongresi Bildiri Özet Kitapç+2+, Ankara:88-90
National High Blood Pressure Education Program (NHBPEP) / Natioal heart, Lung and Blood Institute (NHLBI) and American Heart Association (AHA) (2002)
Working Meeting on Blood Pressure Measurement, Bethesda, s9-19.
Petrie JC, Netea RT, Thien T (2004) Blood pressure
measurement: We should all do it better!http://www.njmonline.nl/njm/cntpdf.php?t=a&id=315& PHPSESSID=523f05e210363ecf3d1e1753af1b0aa1
Potter PA, Perry AG (2005) Fundamentals of Nursing
Concepts, Process and Practice. 6th edition, St. Louis The C. V. Mosby Company, s650-665.
ahin KT, Demir LS, Koruk (2006) Bir t+p fakültesinde
görevli hem irelerin kan bas+nc+ ölçüm bilgilerinin de2erlendirilmesi, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 5(1):8-18
Taylor C, Lillis C, Lemore P ve ark. (2008) Fundamentals of
Nursing – The Art and Science of Nursing Care. 6th ed. Philadelphia: J.B. Lippincott Company, s572-578.
Türk Kardiyoloji Derne8i Ulusal Hipertansiyon Tedavi ve Takibi, (2000) http://www.tkd.org.tr/kilavuz/k03.htm
(eri im tarihi;12.01.2007).
Ulusoy MF, Görgülü RS (1996) Hem irelik Esaslar+-Temel
Kuram, Kavram, Klke ve Yöntemler. 2. Bask+, Cilt 1. Ankara: 72-TDFO Limited )irketi, s168-180.
Uysal H, Enç N (2005) Hem irelerin indirekt arteriyel kan
bas+nc+ ölçümüne ili kin teorik ve uygulamaya yönelik bilgilerinin de2erlendirilmesi, Ege Üni. Hem irelik Yüksekokulu Dergisi 21(1): 47-61.
Veiga ve ark. (2003) Assessment of the techniques of blood
presure measurement by health professionals. Arq. Bras Cardiol. 80(1):89-93.
World Health Organization / the International Society of Hypertension ( 1983) Guidelines for the treatment of mild
hypertension, Memorandum from a the meeting. Lancet 26, 457- 458.
