L Â L E L İ C A M İ İ
Lâleli camii Bayazidle Aksaray arasında ve adını şimdi çok mamur bir semt haline gelen bü yük bir semte vermektedir.
Mâbed gerek dış, iç avlularla asıl binanın ta- mamile altını kaplıyan muazzam yeraltı tesisatı, ve gerek camiin sağından ve solundan taşan dış akşamı itibarile tetkike değer tipik bir binadır.
ikisi tramvay caddesinde, biri arkada olmak üzere dış avluya üç medhalden girilir. Dış avlu toprak seviyesinden yüksektir. Sol tarafında ca minin banisi Üçüncü Mustafa ile oğlu Üçüncü Selimin merkadi bulunan türbe tek kubbe ile ör tülüdür, ve iç avluya buradan Hünkâr mahfilleri ne çıkılan raçalardaki tatlı meyilli bir yokuştan çıkılır. Bu meylin sol tarafında türbeye giren bir kapı, solunda da dış, iç ve cami altındaki dört köşe sütunlar üzerine istinad eden kemerli top rak altı tesisatına girilen bir kapı mevcuttur.
Muazzam bir sığmak halinde bulunan bu te sisatı camiin mimarının belki de hükümdarın arzusile bir çarşı olabilecek şekilde yapmış ve zaten inşaatına başlamp bu cami yapılırken halk, «Sultan Mustafa cami değil, çarşı yaptırıyor» diye kanaatini izhar etmiştir.
Bu medhalin sağındaki duvarın yıkılarak bir yeraltı tesisatının meydana çıkarılması ve isti fade edilir bir hale konması için bir proje de ha zırlanmıştır. tç avlunun müntehasmda hâlen Kı zılay aşhanesi olarak kullanılan ve yıllardır bin lerce acezeyi doyuran imaret binası göze çarp maktadır.
Bu imaretin karşısındaki iç avlu medhaline on üç basamakla çıkılır. Kapının üstündeki ki
tabe yeri boştur. Altında güzel bir yazı ile mer mere «Lâilaheillallah Muhameden Resulüllâh»
hâkedilmiştir.
Iç avluyu on dört mermer sütuna istinad eden 14 kubbe sarmaktadır. Avlu büyük medhalile
camiin büyük medhali üstündeki kubbeler daha yüksek ve derindir.
Son cemaat yerini sağda ve solda ikişer kub be teşkil eder; ancak bu kubbelerin cenahtakiler- den birer büyük kapı ile camiin yan tarafların daki tesisata çıkılır. Soldaki kapıdan çıktığımız zaman dış maksuresi birer ilâve cemaat yeri halindedir. Bunların sağ ve solundaki camiin yan kapılan vardır.
Yan son cemaat yerlerinin altında mâbedin altındaki kemerli ve sütunlu tesisatı aydınlatan 7 pencere vardır. 13 mermer direğe istinad eden ikisi dairevî, biri beyzî üç kubbe ve ilâve cema at yerini örter ve bir mihrabı da vardır. Hünkâr mahfilinin kapısı da soldaki maksurenin solun dadır.
İç avlunun ortasında 8 ince mermer sütuna oturtulmuş bir kubbe altındaki şadırvana çatılık yapmaktadır. Şadırvan sekiz abdest musluğunu ihtiva eder, sekiz köşeli mermerdendir. Cazip tezyinatı yoktur. Iç avlunun üç kapısı mev cuttur.
Camiin büyük medhalinin yukarısındaki ki tabe 3 satırdır, ve Üçüncü Mustafa tarafından yaptırılan binanın 1197 yılında tamir edildiği ya zılıdır. Cami 1173 yılında inşaata başlanmıştır. Binanın mimarı Mustafa Ağa resmini ve plânını yaptığı mâbedin inşasına, hükümdarın bunları tasvibi üzerine, 23 Şaban tarihinde dualar edilip kurbanlar kesilerek başlanmıştır.
inşaat 1177 (1763) de hitama ermiş, cami ibadete hükümdarın da iştirakile Cuma nama zında açılmıştır.
Cami tek büyük bir kubbe ile onu çevreleyen altı yarım kubbeden müteşekkildir. Büyük kub be yarım kubbelerin kemerlerini destekleyen ve asıl büyük duvara bitişik 8 mermer sütuna otur tulmuştur.
Büyük kubbe’yi çevreleyen üst pencerelerin
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
