CAM VE METAL MALZEMELERİN SERAMİK SANATINDA KULLANILMASI
Didar Ezgi ÖZDAĞ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
UYGULAMALI SANATLAR ANABİLİM DALI SERAMİK EĞİTİMİ BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
i
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren
24 ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN
Adı : DİDAR EZGİ Soyadı : ÖZDAĞ
Bölümü : SERAMİK EĞİTİMİ İmza :
Teslim tarihi :
TEZİN
Türkçe Adı : CAM VE METAL MALZEMELERİN SERAMİK SANATINDA
KULLANILMASI
ii
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: DİDAR EZGİ ÖZDAĞ İmza: ………
iii Jüri onay sayfası
Didar Ezgi ÖZDAĞ tarafından hazırlanan “Cam ve Metal Malzemelerin Seramik Sanatında Kullanılması” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Uygulamalı Sanatlar Anabilim Dalı Seramik Eğitimi Bilim Dalında Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Danışman: Yrd. Doç. Olcay BORATAV……… Seramik Tasarımı Bölümü, Gazi Üniversitesi
İkinci Danışman: Yrd. Doç. Dr Nevriye YAZÇAYIR………... Eğitim Programları ve Öğretim, Gazi Üniversitesi
Başkan: Doç. Birsen ÇEKEN……….. Grafik Tasarımı Bölümü, Gazi Üniversitesi
Üye: Doç. Dr. Gültekin AKENGİN……….. Görsel Sanatlar Ve Tasarımı, Gazi Üniversitesi
Üye: Yrd. Doç. Hüseyin ÖZÇELİK………. Seramik Bölümü, Hacettepe Üniversitesi
Tez Savunma Tarihi: 31/08/2015
Bu tezin Uygulamalı Sanatlar Anabilim Dalı, Seramik Eğitimi Bilim Dalında Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü
iv
v
TEŞEKKÜR
“Cam ve Metal Malzemelerin Seramik Sanatında Kullanılması” isimli bu çalışma, değişen dünya ve sanat anlayışı ile birlikte farklı malzemelerin seramik sanatında kullanılmasına ilişkin olarak hazırlanmıştır.
İlk çağlardan beri insan hayatında olan seramik modern çağ ile birlikte klasik çanak çömlek anlayışından sıyrılmaya başlamış, 20.yüzyılın başlarında yeni bir kimlik arayışına girmiştir. Sanatta yaşanan değişimler ile seramik sanatçıları yeni anlatım biçimleri oluşturmaya başlamışlardır. Bu yeni anlatım biçimleri beraberinde farklı malzeme kullanımını da doğurmuş, ortaya çıkan yapıtlar ile seramiğe yeni bir bakış açısı kazandırmıştır.
Tezin amacı doğrultusunda; geçmişten günümüze Türkiye’ de ve dünyada seramiğin tarihsel gelişimi incelenmiş, farklı malzeme olarak cam ve metal kullanımının seramik yapıtlara olan katkıları araştırılmıştır.
Ayrıca, günümüz sanatında farklı anlatım biçimleri, malzemeler ve sunum biçimleri ile ortaya konulan klasik anlayışın dışındaki seramik yapıtlar üreten ve bu anlayışın aksine sanat dallarının sınırlarını koruması gerektiğine inanan farklı sanatçılarla yapılan görüşmelere ve yapıtlarına yer verilmiştir.
Araştırmanın yürütülmesinde değerli fikirlerini, zamanlarını ve desteklerini esirgemeyen danışmanlarım Yrd.Doç.Olcay Boratav ve Yrd.Doç.Dr Nevriye Yazçayır’a, her anımda yanımda olan aileme, tezimde yer alan ve görüşme sorularını içtenlikle yanıtlayan akademisyen ve seramik sanatçılarına teşekkür ederim.
Ankara, 2015 Didar Ezgi Özdağ
vi
CAM VE METAL MALZEMELERİN SERAMİK SANATINDA
KULLANILMASI
(Yüksek Lisans Tezi)
Didar Ezgi ÖZDAĞ
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Ağustos, 2015
ÖZ
Araştırmanın genel amacı seramik sanatında cam ve metal malzemelerin kullanılmasını incelemektir. Günümüzde değişen sanat anlayışı ile birlikte farklı malzemelerin sanat yapıtlarına dahil olması, seramik sanatını da etkilemiştir. Klasik çanak çömlek anlayışının dışında çağdaş seramik sanatı içerisinde ortaya çıkan yapıtlar bugün yeni bir anlatım dili oluşturmaktadır. Disiplinler arası çalışmaların yaygınlaşması ile birlikte daha özgür bir üretim alanı bulan seramik sanatçıları başta cam ve metal olmak üzere birçok malzemeyi yapıtlarında kullanmaya başlamışlardır. Bu çalışma cam ve metal malzemelerin seramik sanatına olan katkılarını ve seramik sanatçılarının farklı malzeme kullanma-kullanmama amaçlarını tespit etmeye yönelik görüşme yönteminin uygulandığı nitel bir alan araştırmasıdır. Araştırma amacına yönelik olarak üç adet görüşme formu ve tema listesi geliştirilmiştir. Bu görüşme formları yapıtlarında cam, metal malzeme kullanan ve farklı malzeme kullanmayan on akademisyen-seramik sanatçısına birebir görüşme yöntemi ile uygulanmıştır. Uygulama sonrası elde edilen veriler tema listesine dönüştürülmüş ve buna göre kodlanmıştır. Kodlama listesi sonrasında elde edilen veriler bulgular olarak sunulmuştur. Buna bağlı olarak; Seramiğin heykel ile karıştırılma olasılığı ve sınırlarını korumak istemesi sonucunda klasik anlayışta yapıtlar ortaya koymaya devam eden sanatçıların yanı sıra kullandıkları farklı malzemeler ile seramik sanatına yeni bir bakış açısı getiren sanatçılar arasında farklı görüşler bulunmaktadır. Çok geniş bir kullanım alanı olan seramik birçok disiplini bir arada bulundurmaktadır. Plastikliği en yüksek malzemelerden biri olan kil ile çalışma fırsatı veren seramik sanatında kullanılan farklı malzemeler kullanım şekline, oranına ve sanatçının isteğine göre forma olumlu veya olumsuz
vii
bir katkı sağlamaktadır. Araştırmanın sonucu olarak, görüşmelerden elde edilen veriler farklı malzeme kullanan sanatçıların seramiğe yeni bir bakış açısı kazandırmak, disiplinler arası yaklaşımda yapıtlar ortaya koymak, klasik anlayışın dışında eserler üretmek olduğunu göstermektedir.
Ayrıca bu bulgular doğrultusunda seramik sanatında farklı malzeme kullanımına ve ileride yapılabilecek çalışmalara ilişkin öneriler sunulmuştur.
Bilim Kodu:
Anahtar Kelimeler: Seramik Sanatı, Cam Malzeme, Metal Malzeme, Farklı Malzemeler Sayfa Adedi:93
Danışman: Yrd. Doç. Olcay BORATAV
viii
USE OF GLASS AND METAL METARIALS IN CERAMICS ART
(MA Thesis)
Didar Ezgi ÖZDAĞ
GAZI UNIVERSITY
INSTITUTE OF EDUCATIONAL SCIENCES
Ağustos, 2015
ABSTRACT
General aim of the present study is to examine use of glass and metal materials in ceramics art. Inclusion of different materials in arts with the changing arts understanding of today’s world has also affected ceramics art itself. Works of modern ceramics art which fall out of the scope of classical pottery understanding have created a new language of expression today. Wide-spreading of inter-disciplinary studies has provided a more independent production area for ceramics artists who, in turn, have started to use many materials, primarily glass and metal, while creating their works. This study is a qualitative field study using interview method in order to examine the contributions of glass and metal materials to ceramics art and the reasons behind use or non-use of such materials. In line with the aim of the study, three interview forms and a theme list were developed. These interview forms were administered to ten academicians-ceramics artists, composed of individuals using glass and metal materials and not using any different material in their works, during face-to-face interviews. Data obtained at the end of the interviews were turned into the theme list and coded accordingly. Data obtained after the coding list were presented as study findings. Accordingly; there are differences of opinion between the ceramics artists who continue to create classical works due to the possibility of confusing ceramics art with sculpture and their desire to preserve the limits of ceramics art have views different and the ceramics artists who bring a new perspective to ceramics art with different material they use in their works. Ceramics art which has a wide usage area embody many disciplines. Different materials used in ceramics art which enables use of clay –one of the highest-flexibility materials- may contribute positively or negatively to the form depending on the use method, use rate and artist’s desire. In conclusion, data obtained from interviews show
ix
that the artists who use different materials while creating their works aim to bring a new perspective to ceramics art and to create inter-disciplinary works which fall out of the scope of classical understanding. In addition, in line with these findings, the present study offers suggestions for use of different materials in ceramics art and future studies on this issue.
Science Code:
Key Words: Ceramic Art, Glass Material, Metal Material, Different Materials Number of Pages:93
Consultant: Assistant Professor Olcay BORATAV
x
İÇİNDEKİLER
ÖZ...vi
ABSTRACT………..viii
ŞEKİLLER LİSTESİ………...xiii
BÖLÜM I………..……1
GİRİŞ………1
Problem………..1
Amaç………...…3
Alt Amaçlar………..4
Önem………...4
Varsayımlar………5
Sınırlılıklar……….5
Tanımlar……….5
BÖLÜM II………7
TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE SERAMİK SANATI…...7
Dünyada Seramik Sanatı………...7
Türkiyede Seramik Sanatı………...9
Seramik Sanatında Farklı Malzemelerin Kullanılması...12
Seramik Sanatında Cam Malzemenin Kullanılması………....15
xi
BÖLÜM III………....21
İLGİLİ ARAŞTIRMALAR………..21
BÖLÜM IV………..…...25
YÖNTEM………...25
Araştırmanın Modeli………...25
Evren ve Örneklem………..25
Verilerin Toplanması………...26
Verilerin Analizi………...27
BÖLÜM V………..29
BULGULAR VE YORUM………...29
Cam
Malzeme
Kullanan
Sanatçı
Ve
Akademisyenlerin
Görüşleri………...29
Farklı Malzeme Kullanma Deneyimleri...29
Farklı Malzeme Kullanımına İlişkin Görüşleri……….….30
Metal
Malzeme
Kullanan
Sanatçı
Ve
Akademisyenlerin
Görüşleri………...32
Farklı Malzeme Kullanma Deneyimleri………..…32
Farklı Malzeme Kullanımına İlişkin Görüşleri………..…33
Farklı Malzeme Kullanmayan Sanatçı Ve Akademisyenlerin
Görüşleri………...35
Farklı Malzeme Kullanma Deneyimleri………..35
Farklı Malzeme Kullanımına İlişkin Görüşleri………..36
BÖLÜM VI……….39
xii
Sonuç………....39
Öneriler……….…...40
KAYNAKÇA………...……..42
xiii
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1. Pişirme Kabı (Lopas), İ.Ö.4. yüzyıl başı……….7
Şekil 2. Mezapotamya’da bulunan seramikler………..…………8
Şekil 3. Katherine Dube, porcelain cups ,2012……… 9
Şekil 4. Marcel Duchamp, Fountain, 1917………. 12
Şekil 5. Robert Arneson,Whiteware with glazes,1971………13
Şekil 6. Wendy Walgate,Before You Judge Me,2012……… 14
Şekil 7. Paul Astbury, ceramic, wooden chair,1984……….. 14
Şekil 8. Yeşim Bayrak, Dada Dinnerware, 2009……… 15
Şekil 9. J. Harris,Glass Ice Cream,2013………. 17
Şekil 10. Betül Aytepe,İnişler ve Çıkışlar,2010………. .17
Şekil 11. Einat Kirschner, CeraMetal,2013……… 19
1
BÖLÜM I
GİRİŞ
Bu bölümde, problem, araştırmanın amacı, araştırmanın önemi, varsayımlar, sınırlılıklar ve tanımlara yer verilmiştir.
Problem
Geçmişten günümüze çağın koşullarına bağlı olarak farklı tanımlar alan sanat terimi için hala kesin bir yargıya varılamamıştır. Buna rağmen sanat, değişen dünya ve insanoğlunun birikimleriyle kendisini yenilemekte ve değiştirmektedir. Sanat; din ve felsefe gibi, insanı günlük hayatın dar kalıplarından kurtaran bir teneffüs anı gibidir. Sanatta güzeli, bilimde doğruyu arayan insan aslında kendini aramaktadır.
Sanat; gözümüz, kulağımız ya da zihnimiz aracılığı ile bize haz duygusu yaratandır. Bu haz duygusu biraz gelenekseldir, biraz ezberdir, adeta biraz şartlı reflekstir (Erinç, 2009, s.12). Sanatın çok çeşitli tanımları vardır. Genellikle görsel sanatlar anlamında kullanılan sanat sözcüğü , en genel tanımıyla yaratıcılığın ve hayal gücünün ifadesi olarak adlandırılmıştır.
Modernizm ile birlikte sanat; geleneğin yıkılması, sürekli yenilik ve değişim, teknolojiyle beraber de büyüme, türeme ve dolayısı ile çoğalma yoluna girmiştir. Bir başka ifade ise; İnsanlar ‘Modern Sanat’tan söz ederken genellikle, geçmişin gelenekleriyle bağlarını tama-men koparmış ve o ana kadar hiçbir sanatçının yapmayı bile düşlemediği şeyler yapmaya çalışan bir sanatı düşünürler. Bazıları gelişmeden yanadır ve sanatında kendisini yenilemesi gerektiğini ileri sürer. Bazıları da ‘eski güzel günler’ sloganını tercih eder ve modern sanatın tamamen yanlış olduğunu düşünür. Ama durum gerçekte çok daha karmaşıktır ve modern sanat da tıpkı eski sanatlar gibi belirli sorunlara bir tepki olarak doğmuştur
2
Bir başka ifade ile modern sanat ; geleneksel gerçeklik anlayışını, alışkanlıkları yıkarak bambaşka bir yolun açılmasına sebep olmuştur. Batı sanatı teknolojik gelişmenin ivme kazanmasıyla yüzyıllardan beri süregelen klasik gelenek ile bir hesaplaşma sürecine girmiş, teknoloji ve kentlileşme olgusu içindeki sanat sürekli üreyen bir duyarlılık geliştirmiştir. Klasik sanat anlayışının yavaş yavaş yok olması ile birlikte sanatta hazır nesne kullanımı Kübizm’ de Picasso’nun 1912’de kağıt üzerine gazete parçaları yapıştırarak yapmış olduğu ilk kolaj çalışmasıyla başlamıştır diyebiliriz.
Köklerini Cezanne’nın doğadaki her şeyi geometrik formlarla ele alınabileceği düşüncesinden alan Kübizm, doğanın yansıtılması yerine özgün ve özgür formlarla anlatılmasına olanak sağlarken kendinden sonra gelen akımların ilk düşünce durağı olmuştur (Özel, 2007, s.55). Konstrüktivizm, Gerçeküstücülük ve Dada gibi akımlar ile birlikte metal, tahta, plastik, makina parçaları gibi farklı malzeme ve nesneler de yapıtlar da kullanılmaya başlanmış ve bunların kullanımı sanat yapıtlarına yeni bir bakış açısı kazandırmıştır.
Yirminci yüzyılın başlarında ilk defa sanat dışı olan nesneler sanat alanının içine girmiş, daha sonra ise Duchamp, hazır-yapıtları ile sanatı felsefi bir boyutta değerlendirmiştir. Bu devrim ile günlük hayatın bir parçası olarak gördüğümüz nesneler sanat yapıtlarına yeni bir anlayış kazandırmıştır. Modernizm evresindeki gelişmelerden sonra postmodern dönemde sanat ve teknoloji ilişkisi oldukça sıkı bir biçimde devam etmiş, 1960 sonrası hemen hemen tüm sanat hareketlerinin gerçekleştirilmesinde önemli bir unsur halini almıştır. 1980 sonrasında bilgisayarın, 1990’lı yıllarda ise internetin gelişmesi ile sanatçı, sanat eseri, sanat ortamı gibi ilişkiler yeni tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Artık sanatçı anlatmak istediklerini çok çeşitli malzeme veya nesneler ile daha özgür bir şekilde ortaya koyabilmektedir.
Sanat alanındaki bu bilinç, tüm sanat alanlarında olduğu gibi seramik sanatında da yansımasını bulmuştur. Farklı malzemelerin yanı sıra özellikle Kavramsal sanatta sıklıkla gördüğümüz düzenlemelerde modern seramik sanatı içerisinde yer almış, birçok sanatçı bu dili kullanarak özgün eserler ortaya koymuşlardır (Özel, 2007, s.151).
Başka bir ifade ile Çağdaş sanatın en temel sorunu olan klasik sanat anlayışına son verme eğilimi seramik sanatını da etkilemiştir. Seramiğin yalnızca çanak çömlek olarak anılmak istenmemesi, teknolojinin gelişmesi ile birlikte seramik sanatını büyük ölçüde klasik sanat anlayışından çıkartmaya başlamıştır. İnsanın sanatla olan ilişkisinde önemli bir rol oynayan seramik, modern çağla birlikte, işlevselliğinin yanı sıra farklı malzeme kullanımlarıyla da
3
dikkat çekmektedir. Günümüz seramik sanatçıları sanat ürünlerini oluştururken kendilerini daha özgür bir şekilde ifade edebilmektedirler. Bu özgürlük ile birlikte sanatçı, seramik çalışmalarını farklı malzemeler ile zenginleştirerek kullanmaya başlamıştır.
Günümüz seramik sanatçıları yapıtlarında cam ve metal gibi yardımcı malzemelere de yer vermeye başlamıştır. Cam, geçirmiş olduğu evrim süresince, sanat nesnelerinin vazgeçilmez bir malzemesi olmuştur. Seramik ve camın bütünleştirilmesine yönelik çabalara göz atıldığında, genel olarak seramik malzemenin taşıyıcı olarak kullanılıp, camı eritmek yoluyla seramik malzeme üzerinde dekoratif bir yüzey elde etmek amacıyla kullanıldığı görülmektedir (Şen, 2010, s.54).
Metal ise bilindiği gibi kendine özgü parlaklığı olan, şekillendirmeye yatkın bir malzemedir. Seramik sanatında metal kullanımını, genellikle tasarımı tamamlayan yardımcı malzeme olarak karşımıza çıkmaktadır. Metal uzun yıllar dayanabilen kalıcılığı yüksek olan malzemelerden biridir. Bu özelliği ile seramikte en fazla kullanılan malzemelerin başında gelmektedir.
Günümüz sanat anlayışı ile birlikte disiplinler arası çalışmaların yaygınlaşması sonucunda seramik sanatı bugün klasik anlayışın dışında yapıtlar üretmeye başlamıştır. Farklı malzemelerin seramik sanatına dahil olması bunu kanıtlar niteliktedir. Özellikle genç kuşak seramik sanatçılarının çalışmalarında sıklıkla gördüğümüz bu yeni yaklaşım seramik sanatının daha özgür bir ifade dili oluşturmaya başladığını göstermektedir.
Bu nedenlerle; araştırmada seramik sanatında farklı malzeme olarak cam ve metal kullanılmasının yapıtlara olan katkılarını ,kullanım amaçlarını ve farklı malzeme kullanımına ilişkin bakış açılarının ortaya koyulabilmesi için öğretim elemanları ve sanatçıların görüşlerine sunulması gereği duyulmuştur.
Amaç
Bu araştırmanın temel amacı; seramik sanatında farklı malzeme olarak cam ve metal kullanılmasını, bu malzemelerin ortaya koyduğu katkıları öğretim elemanı/sanatçı görüşlerine sunmaktır. Bu temel amaca ulaşabilmek için aşağıdaki alt amaçlara yanıt aranmaya çalışılmıştır.
4 Alt Amaçlar
1. Cam malzeme kullanan sanatçı ve akademisyenlerin: 1.1. Farklı malzeme kullanma deneyimleri nelerdir? 1.2. Farklı malzeme kullanımına ilişkin görüşleri nelerdir? 2. Metal malzeme kullanan sanatçı ve akademisyenlerin:
2.1. Farklı malzeme kullanma deneyimleri nelerdir? 2.2. Farklı malzeme kullanımına ilişkin görüşleri nelerdir? 3.Farklı malzeme kullanmayan sanatçı ve akademisyenlerin:
3.1. Farklı malzeme kullanma deneyimleri nelerdir? 3.2. Farklı malzeme kullanımına ilişkin görüşleri nelerdir?
Önem
Binlerce yıldan beri üretilen seramik, kilin insan eli ile şekillendirilip, pişirilmesi ile yaşamın doğal parçası olmuştur.
Teknolojik gelişmeler ve yeniliklerin seramiğe katkıları ile çağdaş seramik form anlayışı farklı malzeme kullanımları ile değişmiştir. Bu değişim ile birlikte cam ve metal malzemelerin seramik sanatına olan katkıları, seramik yapıtlardaki yardımcı malzeme kullanımının çalışmalara kattığı nitelik, biçimsellik ve değerin araştırılması ile mümkün olacaktır.
Araştırma sonunda farklı malzeme kullanımları ile geleneksel anlayışın dışında üretilen yapıtların, seramiğe olan bakış açısını olumlu yönde etkileyeceği , yapıtlarında farklı malzeme kullanmak isteyen seramik sanatçılarını teşvik edebileceği düşünülmektedir. Ayrıca seramik sanatında kullanılan farklı malzemelere ilişkin yeterli sayıda literatür bulunmadığı için araştırma bu ihtiyaç doğrultusunda kaynak niteliği oluşturması açısından hazırlanmıştır.
5 Varsayımlar
1) Araştırmada görüşlerine başvurulan seramik sanatçıları ve öğretim elemanlarının görüşlerini içtenlikle ortaya koydukları varsayılmaktadır..
2) Görüşme soruları öğretim elemanı ve sanatçıların görüşlerini ölçmeye uygundur.
Sınırlılıklar
1) Bu araştırma; cam ve metal malzemelerin seramik sanatına olan katkılarının incelenmesi ile,
2) Seramik çalışmalarında farklı malzeme olarak cam, metal kullanan ve farklı malzeme kullanmayı tercih etmeyen sanatçılar ve öğretim elemanlarından seçilen kişilerin görüşleri ile sınırlıdır.
Tanımlar
Seramik: Seramik; organik olmayan maddelerin oluşturduğu bileşimleri, çeşitli yöntemlerle şekil verildikten sonra sırlanarak yada sırlanmayarak sertleşip dayanıklılık kazanmasına varana kadar pişirilmesi bilim ve teknolojisidir (Arcasoy, 1983, s. 1).
Sanat: Sanat, nesnel dünyanın, insanların bilinçaltına yansıttıkları estetik çözümlemeler ile yakın ilişkilidir ve öznel, göreceli değerlere dayanır. İnsanların bilinçaltında oluşturdukları ve bilinci ile kavradıklarının çok değişiklik içermesi, farklı şekillenmesi ve kabul görenlerin çeşitliliği kadar sonsuzluk içinde olması, bu tanımları bir noktada bitirememektedir. En basit anlamda tanımlamak gerekirse sanat, estetik endişeler taşıyan biçim oluşturmaktır (Şişman, 2006, s.9).
Tolstoy, “İnsanın bir zamanlar yaşamış olduğu duyguyu, kendinde canlandırdıktan sonra, aynı duyguyu başkalarının da hissedebilmesi için hareket, ses, çizgi, renk veya sözcüklerle belirlenen biçimlerle ifade etme ihtiyacından sanat ortaya çıkmıştır” der (Ersoy, 2002, s.5).
6
Seramik Sanatı: Seramik diğer sanat dalları gibi insanoğlunun ihtiyaçları doğrultusunda kap sanatı niteliğiyle ortaya çıkmıştır. 1 Ana maddesi kil olan ve kolay şekil alabilme özelliği sayesinde önce ihtiyaçtan daha sonra ise insanların duygularını yansıtması nedeniyle sanatsal bir anlatım dili olmuştur ( Seramik Tanıtım Komitesi Türkiye’de Seramik : Toprakla Ateşin Öyküsü, 2003, s. 9).
Sanatçı: İnsan zihninin en derin tabakalarında yer alan, kendine özgü içgüdüsel yaşamı eşsiz yeteneğin ona verdiği güçle maddeye dökebilen kişiye sanatçı denir.(Ersoy,2002,s.9). Sanatçının üstlendiği bu görev çok büyük bir görevdir. Sanatçı toplum içinde düşünen bir kişidir. Sanatçı, yaşadığı her dönemde bir yaratıcılık eylemi içindedir. "Sanatçı hem bir gözlemci, hem de gözlemlerini ifade edebilen kişidir. ...etkilenen ve etki verendir; hayatı ifade etmesini öğrenen ve bunu başarandır. Bir baş kaldırma eylemini ortaya koyabilendir" (Akay, 1996, s.392)
Cam: Cam, “Isıtıldığı zaman yüksek derecede akıcılık kazanan, akıtıldıkça ve soğutuldukça katılaşan, en sonunda da durgunlaşan inorganik bir sistem” dir. (Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, 1997, s.312).
“Cam silis, potas veya soda, kireç ve bazen de başka katkı maddelerinin beraberce karıştırılıp yüksek sıcaklıkta eritilmesiyle elde edilen, saydam, yarı saydam veya opak, şekilsiz ve kristalleşmeden katılaşan bir maddedir”(Harden, 1987, s. 136).
Metal: Yüksek elektrik ve ısı iletkenliği, kendine özgü parlaklığı olan, şekillendirmeye
yatkın, katyon oluşturma eğilimi yüksek, oksijenle birleşerek çoğunlukla bazik oksitler veren elementlerdir. (Metal. (b.t) 11 Kasım 2014 tarihinde http://en.wikipedia.org sayfasından erişilmiştir).
7
BÖLÜM II
TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE SERAMİK SANATI
Dünyada Seramik Sanatı
Seramik; organik olmayan malzemelerin oluşturduğu bileşimlerin çeşitli yöntemlerle şekil verildikten sonra sırlanarak veya sırlanmayarak, sertleşip dayanıklılık kazanmasına varacak kadar pişirilmesi bilim ve teknolojisidir. (Arcasoy, 1983, s.1).
İlk çağlardan itibaren, günümüze kadar olan süreçte seramik hayatımızın bir parçası olmuştur. Taşıma kapları, günlük kullanım eşyaları, idoller, süs eşyaları , mühürler vb. gibi birçok nesne topraktan üretilmiştir. Seramik tarihi insanoğlunun tarihi kadar eskidir.
Neolitik çağda insanların yerleşik hayata geçmesi ile birlikte seramik yavaş yavaş keşfedilmeye başlanmıştır. Kilin kolay şekil alabilirliği ve dayanıklılığı günlük hayatta birçok alanda kullanılmasına neden olmuştur.
Şekil 1. Pişirme Kabı (Lopas), İ.Ö.4. yüzyıl başı
Neolitik çağ’ın başlarında bazı yerleşimlerde insanların sepetlere kil sıvayarak ilk denemelerini yaptıkları görülmektedir. İnsanların yerleşik yaşama geçmelerinden sonra tarım ve hayvancılıkla geçim sağlaması sonucu olarak elde edilen ürünlerin depolanması
8
amacıyla sağlam ve kolay yapılabilen kaplara gereksinim duymaları pişmiş topraktan çanak çömlek üretiminin başlamasında etken olmuştur (Ökse, 2002, s.vıı).
Ayrıca çeşitli kültürlere ev sahipliği yapan Anadolu’da tarihe ışık tutan birçok seramik esere rastlanmıştır. Özellikle İran, Mezopotamya ve Mısır’da yapılan kazılarda M.Ö. 4000 – 3000 yıllarına ait çeşitli seramik eserler bulunmuştur. Seramik sanatı Anadolu ve Mısır’dan Girit adasına geçmiş ve oradan M.Ö. 2000 yıllarında büyük bir gelişme göstermiştir (Sözüdoğru, 1993, s.2).
Şekil 2. Mezapotamya’da bulunan seramikler
Neolitik çağ ile başlayan pişmiş toprak eşya üretimi, sadece günlük kap ve kullanım eşyası ile sınırlı kalmamıştır. Çamurun plastik özelliği karşısında büyülenen Anadolu insanı, kille şekillendirdiği ana tanrıça heykelciklerinde inancına dair simgeleri elle tutulur hale getirerek, sanatsal yaratım gücünü ele veren uğraşlara da girişmiştir.(Erman, 2012, s.21) Çömlekçi çarkının bulunması ile birlikte seramik sanatı gelişmeye başlamıştır. Bazı bulgular, İ.Ö. 3000-2000 arasında Anadolu’da Alişar, Boğazköy ve Troya gibi yerleşmelerde çömlekçi çarkının kullanıldığını göstermektedir. Sanayileşme sürecinin başlamasına neden olan bu süreç sonrasında İ.Ö. 2000 dolaylarında yazılı tarihin başlamasıyla birlikte kil tabletler kullanılmaya başlanmıştır.
Seramiğin ateş ile buluşması fırınların keşfi ile olmuştur. M.Ö. 5000 yıllarında ilk seramik fırınlar yapılmıştır. Üretiminin hızlanması ile birlikte 1849 yılında sürekli yanan seramik fırını geliştirilmiştir. Sanayi devrimi ile birlikte fabrikalar kurulmuş, seri üretime geçiş başlamıştır. Seramiğin kullanıma yönelik özelliği , insan yaşamındaki yerinin göstergesidir.
9
Zaman içinde insanoğlu seramiğe farklı anlamlar yüklemiştir. Bu anlamlar ile birlikte 1950’li yıllardan sonra seramik sanat seramiği olarak karşımıza çıkmaya başlamıştır. Günümüzde seramik sanatı bir yandan geleneksel anlayışını devam ettirirken, diğer taraftan modern çağa uyum sağlamaya çalışmaktadır. Özellikle 1960 sonrası görülen sanat anlayışı seramik sanatını da etkilemiştir.1970’lerin ortasından itibaren kavramsal sanatın ,1980’lerde de postmodern sürecin başlaması ile birlikte seramik sanatçıları klasik anlayışın dışına çıkmaya başlamışlardır.
Şekil 3. Katherine Dube, porcelain cups ,2012
Bugün seramik; mutfak eşyasından vitrifiye (lavabo, tuvalet taşı, klozet, küvet, duş teknesi gibi) ürünlere, mimari mekanlara, elektronik cihazlardan uzay araçlarına vb dünyanın kullandığı, gelişmiş teknolojik malzemelerden biri haline gelmiştir. İnsanoğlunun hayal gücü ve estetik anlayışı ile gelişen seramik dün ve bugün olduğu gibi gelecek zamanlarda da hayatımızın birçok alanında olmaya devam edecektir.
Türkiye’de Seramik Sanatı
Geçmişi binlerce yıl öncesine dayanan seramik sanatının doğduğu yer Anadolu’dur. Seramik geçmişten günümüze birçok kullanım alanında kendisine yer bulmuş etkili ve başarılı bir sanat dalı olarak gelişim göstermiştir. Türkiye’de seramik sanatının geleneksel kap kacak anlayışından çıkarak sanat değeri kazanması kolay olmamıştır.
10
“Türkiye’de seramiğin sanatsal boyutta ele alınıp değerlendirilmesi dünya modern seramik sanatının gelişimiyle aynı doğrultuda olmuştur denilebilir. Ayrıca seramik endüstrisinin kurulması, gelişmesi, seramik eğitiminin sistemli bir yapılanma içine girmesi ile bu oluşum desteklenmiştir.”(Özturanlı, 1998, s. 31).
Tarihsel sürece bakıldığında seramik üretimi oldukça ağır fırınlara bağlı oluşu nedeniyle göçebe toplumlarda daha az gelişmiştir. Bu nedenle yerleşik hayata geçmemiş toplumlarda seramik sanatının gelişimine dair bilgilere erişmek zordur. Türkler ’de seramik sanatının gelişmesi de ancak yerleşik düzene geçmeleriyle birlikte olmuştur. Abbasiler, Fatimiler, Samanoğulları, Karahanlılar gibi Arap ve Türk devletlerinde seramik sanatının güzel örnekleri olmakla birlikte, bu sanat asıl büyük teknik çeşitliliğine günümüz İran’ında, Selçuklular döneminde ulaşmıştır.
İslam kültüründe figür yasağının olması seramik ve çini sanatının stilizasyona dayalı bir kompozisyon içermesine neden olmuştur. Bu kompozisyonların uygulandığı formlar Avanos, Kemalpaşa, Gölbaşı, Kınık, Sorgun, Karacasu, Menemen, Konya gibi birçok çömlekçilik merkezinde oluşturulmuştur. Çininin iki önemli merkezi ise İznik ve Kütahya olmuştur.
Türkler Anadolu’yu ele geçirdiklerinde, İran’da kullanılan birçok teknikten yararlanmışlardır.Anadolu'da iki yüzyıla yakın bir süreci kapsayan ve Türk göçebe sanatının izlerini taşıyan Anadolu Türk sanatı çini ve seramiğin yanı sıra mimarlıktan el sanatlarına kadar birçok alana damgasını vurmuştur.
Özellikle “çini” İslam mimarisini ve ona paralel gelişen seramik sanatını çağrıştırmaktadır. Türk, İran, Moğol, Arap ve Berber asıllı toplumların Orta Asya’dan İspanya’ya kadar uzanan geniş coğrafyada VII. yüzyıldan çağımıza kadar geliştirdikleri çini ve seramik sanatı, devir ve ülkelere göre farklılıklar ortaya koyar. Bu gelişme çizgisinde Selçuklu’ dan Osmanlı devri sonuna kadar çini ve seramik sanatı oldukça özgün ve ilklere damgasını vuran özellikler sunar. İslam sanatında farklı bölge ve devirlerde görülen yeniliklere rağmen, müşterek detaylar, süsleme ve mimari özellikler dikkati çeker.(Erman, 2012, s.24).
Seramik geçmişten günümüze tarihi gelişim içinde pek çok değişikler ve uygarlıklara tanık olmuştur. Cumhuriyetin ilanından sonra, her alanda gerçekleştirilen devrimler batıyı örnek alan bir tutum sergilemiştir.
11
Cumhuriyetin kurulması ile oluşan değişim hareketi içerisinde diğer sanat dallarında görülen yurtdışına eğitime gönderilme eğilimini seramik sanatı da yaşamıştır. Bu yönelim içerisinde ilk olarak İsmail Hakkı Oygar ve Vedat Ar’ı Fransa’da; Hakkı İzzet’i ise Almanya’da eğitim alırken görmekteyiz. Bu sanatçıların yurda dönmeleri ile seramik eğitiminin ülkemizde başladığı bilinmektedir.(Çetin, 2009, s.17).
Türkiye’de çağdaşlaşma süreci ile birlikte birçok sanatçı yurtdışına sanat eğitimi almaları için gönderilmiştir. Türkiye’de seramik sanatının öncüsü olan İsmail Hakkı Oygar yurtdışında aldığı iç mimari ve dekorasyon eğitiminin yanı sıra, seramik, mine işi ve cam hamuru ile ilgili konularda da öğrenim görmüştür. Bu eğitim sonrası yurt dışında ilk seramik sergisini açmıştır. Seramik sanatının tanıtılmasında iki önemli isimden biri ilk kadın seramikçimiz olan Füreyya Koral , diğeri ise Sadi Diren’dir. Koral atölyesinde verdiği eğitim ile birçok seramik sanatçısını yetiştirmeyi amaçlamıştır. Diren ise açtığı seramik sergileri ile seramik sanatının tanınmasında büyük bir pay sahibi olmuştur.
Avrupa’da sanat eğitimi alan sanatçılarımız, bilgilerini çocukların seviyelerine uyarlayıp sanatı sevdirmeye çalışmışlardır. Avrupa’dan dönüşlerinde sebep ne olursa olsun sanatçılarımızın büyük bir çoğunluğu, akademik seviye’ den ilkokul seviyesine, profesyonel sanatçıların eğitiminden ev hanımlarının sanat eğitimine kadar geniş bir yelpazede, yeni kurulan Cumhuriyetin çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşabilme amacına uygun olarak büyük bir istekle sanat eğitimi vermişlerdir.(Dilmaç, 2010, s.15).
Günümüzde ise seramik sanatı çok farklı biçimlerde kendini göstermeye devam etmektedir. Teknolojik gelişmeler sonucu ortadan kalkmaya yüz tutan halk çömlekçiliği de halen varlığını zor koşullar altında da olsa sürdürmektedir.
Seramiğin hammaddesi olan kilin Türkiye topraklarındaki yaygınlığı ve Anadolu insanının bu malzemeyle olan binlerce yıllık tanışıklığı seramik sanatının gelişmesini ve bugünkü şeklini almasını sağlamıştır. Bugün gelişen teknoloji ve sanat anlayışı ile yapılan seramikler yaşamın her alanında karşımıza çıkmaya devam etmektedir.
12
Seramik Sanatında Farklı Malzemelerin Kullanılması
“Sanatın özü, geleneğe karşı duran, kurumlaşmayan ve sürekli sıçrayarak ilerleyen yenilik-tir. Sanatçı ancak geçmişi bir kenara bırakıp ilerlerse sanat yapmış olur. " (Dubuffet, 2005, s.12). Başka bir ifade ile sanat; dünyaya ışık tutmuş, dönemlere göre şekillenmiş ve yön bulmuştur.
Özellikle sanat dışı malzemelerin kullanılmaya başlanması ile birlikte değişen klasik sanat anlayışının yerini disiplinler arası bir yaklaşım almıştır.
İlk kez Bireşimsel Kübizm akımı ile sanat dışı malzemelerin sanat yapıtlarına dahil olması kolaj tekniğinde kendisini göstermiştir. Bu teknik ile günlük hayatta kullanılan sıradan malzemeler sanat yapıtı haline gelmiştir. Farklı malzemelerin bir araya getirilmesi ile oluşturulan kolaj tekniği önce resim sanatını, ardından diğer sanat dallarını etkilemiştir. Bireşimsel Kübizmde tuvalin yüzeyinde kullanılan gazete parçaları, afişler, kumaşlar, metal gibi malzemeler o dönem büyük bir farklılık yaratmıştır.
Picasso ve Braque malzemelerin resmini yapmak yerine orijinallerini kullanmayı tercih etmişlerdir. Kübist sanatçıların bu denemelerinin kendi içinde modern olmalarının Berger’e göre iki nedeni vardır. Bu nedenlerden biri sanatı paha biçilmez gören burjuva sanat kavramına bütünüyle meydan okumaları, diğeri herhangi bir hırdavatçı dükkanın da bulunabilecek her türlü nesneden yapılmış olmalarıdır. (Berger, 1999, s.66).
Sanatta farklı malzeme kullanımları ile yaşanan yenilikler tüm sanat dallarının etkilenmesine ve disiplinler arası yaklaşımla ele alınmasına neden olmuştur. Sanattaki bu yenilik anlayışı tüm sanat dallarını olduğu gibi seramik sanatını da etkilemiştir. Hazır malzeme kullanımı ilk kez Picasso ile resim sanatında görülse bile Dumhamp’ın ‘M. Rutt, 1917’ imzalı Pisuarı’ nın ortaya çıkması ile beraber seramikte de ürüne bakış tamamen değişmiştir. Burada kullanılan Pisuar hazır nesne değil sanat eserinin kendisi olarak kullanılmıştır.
13
Şekil 4. Marcel Duchamp, Fountain, 1917
Hazır nesne ve seramiğin bir arada kullanılmaya başlaması ile klasik seramik anlayışının dışında bir tarz görülmeye başlanmıştır. Seramik sanatında bu ifade biçimi çeşitli şekillerde karşımıza çıkmaktadır; bunlardan ilki seramik eser yaparken farklı malzemeden yapılmış hazır ürünü esere dahil etmek, ikincisi hazır ürünlerin üzerine seramik parçalar ilave etmektir. Seramik Sanatı içerisinde hazır ve bilinen nesnelere yeni bir anlayış getiren ilk isimlerden biri Robert Arneson olmuştur’’(Baskıcı, Şölenay, 2013, s.42).
14
Arneson gündelik yaşamın sıradan malzemelerini çalışmalarına dahil etmiştir. Hazır nesne kullanımı ile seramik eserler ortaya koyan diğer sanatçılar arasında Fred Bauer, Holly Hanessian, Paul Astbury, John Brickels,Wendy Walgate ve Kathleen Holmes gibi isimler bulunmaktadır. Walgate hazır nesne kullandığı seramik çalışmalarında figür ağırlıklı komposizyonlar kurgularken, Astbury hazır nesnelerin üzerine seramik düzenlemeler yapmaktadır.
Şekil 6. Wendy Walgate,Before You Judge Me, 2012
15
Yıllarca heykel sanatı ile karıştırılma olasılığından dolayı klasik anlayışta yapıtlar üreten sanatçılar geçmişte farklı malzeme kullanımına yönelik çeşitli denemeler yapmış olmalarına rağmen bugün disiplinler arası çalışmaların yaygınlaşması ile birlikte daha özgür bir anlatım dili yakalamaya çalışmaktadırlar. Farklı malzemelerin esere kattığı değerlerin yanı sıra izleyiciyi düşünmeye ve sıradanlıktan kurtarmaya başlayan bu çalışmalar günümüzde klasik seramik algısını da yıkmaya başlamıştır. Salt seramiğin sınırlayıcı olduğu anlarda alternatif bir unsur olarak yapıta dahil olan bu malzemeler kimi zaman tasarımın bir parçası olmakta, kimi zaman da taşıyıcı görevi görmektedir.
Dünya’da olduğu gibi ülkemizde de seramik yapıtlarında farklı malzeme kullanmayı tercih eden sanatçılar vardır. Bunların başında Güngör Güner, Füsun Kavalcı, Mutlu Başkaya, Yeşim Bayrak gibi sanatçılarımız gelmektedir. Özellikle son dönemde genç kuşak seramik sanatçılarından biri olan Yeşim Bayrağı’n dada hareketinden yola çıkarak, mizahi bir anlatım dili ile oluşturduğu yapıtlar seramik sanatının değişim sürecinin bir göstergesi olabilecek niteliktedir.
Şekil 8. Yeşim Bayrak, Dada Dinnerware, 2009
Seramik sanatçıları tarafından kullanılan farklı malzemeler başta cam, metal ve ahşap olmak üzere kum, talaş, kuş tüyü, taş, plastik ve atık malzemeler şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Özellikle genç kuşak seramik sanatçıları tarafından tercih edilen bu malzemeler giderek çeşitliliğini arttırmakta ve seramik sanatına olan bakış açısını değiştirmektedir.
Seramik Sanatında Cam Malzemenin Kullanılması
Yüksek derecede ısıtıldığında yumuşayıp akışkan duruma gelen, soğuyunca ise katı bir hal alan cam, kesici alet, ok ya da mızrak ucu, kullandığımız gündelik eşya, takı veya süs eşyası, endüstriyel ürün olarak insanlığın yaklaşık 4500 yıllık geçmişinden günümüze dek geçen sürede yaşamın hemen her alanında yer almıştır. ‚Mezopotamya’ dan Mısır’ a, Akdeniz’ den
16
Anadolu’ ya kadar pek çok yerde ilk camcılık örnekleri ile karşılaşmak mümkündür (Küçükerman, 1985, s.33).
Cam doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kullandığımız camlar, yapay camlardır. Doğada bulunan doğal cam, obsidyen olarak bilinmektedir. Volkanik patlamalar sonucunda oluşan obsidyen, kırıldığında yüzeyinde siyah ve parıldayan bir görünüm sergilemektedir.
Günümüzde kullanılan cam yapay camdır ve ana maddesi silistir. Genelde silisyum asidi; alkali veya toprak alkalili oksitler ve az bir oranda da renk verici oksitlerin karışımından meydana gelir. Cam kumu, soda veya potas, kireç ve renk verici veya ağartıcı maddelerden oluşan karışımın uygun koşullarda eritilmesiyle elde edilir.
Bununla birlikte; cam, yalnız başına silisden oluşmaz. Silisyumoksit (SİO2) çok yüksek ısıda eridiği için (2000 ºC ve üstü), buna sodyum karbonat (Na2CO3) yani soda ilave edilir. Böylece erime sıcaklığı 1400 - 1500 ºC’ye inmiş olacaktır. Ancak bu karışım, içine soda ilave edildiğinden, katı hale geldiği zaman, suda eriyecektir. Bunu önlemek içinde yapılan karışıma kalsiyum karbonat (CaCO3) yani kireç ilave edilir. “Yalnız SİO2 tek başına eritil-meye kalkıldığı zaman 2000 ºC’nin üstünde bir sıcaklık istiyor ve erirken de kurşun gibi birdenbire erimektedir” (Ormancı, 1990, s.95).
Camın geçmişi, M.Ö. 3000-2500‟lere kadar uzanır. Mezopotamya da ortaya çıkan cam tarih boyunca çeşitli alanlarda kullanılmıştır. İnsanoğlunun camdan üreterek kullandığı ilk eşyalar obsidyenden yapılmış aynalardır.
Çağlar boyunca cam malzemenin fiziksel ,kimyasal ve estetik özellikleri yaratıcılarının ellerinde özgün fikir ve beceriyle birleşerek birer tasarım ve sanat nesnesine dönüşmüştür. Cam yapısı itibariyle belirli teknik sınırlılıkları olan bir malzemedir. Ancak bazen de tüm gerekliliklerin ve sınırlandırmaların ötesinde sunduğu plastik ifade olanaklarıyla şaşırtıcı ve büyüleyicidir.(Cummings, 2011, s.6).
Camın sanatsal bir materyal olarak kullanılması için yapılan ilk girişim; Harvey K. Littleton tarafından 1962’de Toledo Sanat Müzesin’de gerçekleştirilmiştir. Ardından birçok sanatçı camı bir sanat eseri haline getiren çalışmalar yapmıştır. Özellikle heykel sanatının malzemelerinden biri olarak görülen cam ışık ile olan ilişkisinden dolayı diğer malzemelerden ayrılmıştır. Cam ayrıca mimarlıkta ve seramikte önemli bir rol oynamaktadır.
17
Seramikte kullanılan ve yapıtın dayanıklılığını sağlayan sırların da bir nevi cam olması bu iki malzemenin uyumunun en büyük kanıtlarından biridir. Bugün cam seramik sanatında başlı başına alternatif bir malzeme olarak kullanılmaktadır. Sıcak veya soğuk cam olarak seramik yapıtlarda farklı malzeme olarak kullanılmakta ve birçok seramik sanatçısı ve tasarımcısı tarafından tercih edilmektedir. J.Harris, Ivan Hernandez Arellano, Wendy Walgate,Lancia Trendvisions, Yoowan Yang ve ülkemizde Mustafa Ağatekin, Betül Aytepe, Yüksel Boz Öcal gibi isimler seramik çalışmalarında farklı malzeme olarak camı tercih eden isimler arasındadır.
Şekil 9. J. Harris, Glass Ice Cream, 2013
18
Seramik Sanatında Metal Malzemenin Kullanılması
Metal genel tanımıyla ; yüksek elektrik ve ısı iletkenliği, kendine özgü parlaklığı olan, şekillendirmeye yatkın, katyon oluşturma eğilimi yüksek, oksijenle birleşerek çoğunlukla bazik oksitler veren bir maddedir. ( Metal. (b.t) 11 Kasım 2014 tarihinde http://www.maden.org.tr sayfasından erişilmiştir).
Sanayinin gelişmesi ile birlikte metal malzeme yaşamın her alanında kullanılmaya başlanmıştır. İnsan hayatının başlıca malzemelerinden biri haline gelen metallerden bakırın çok çeşitli alaşımları bulunmaktadır. Bunlar; çinko, alüminyum, kalay, nikel gibi maddelerdir.
Birçok sanat akımında ve sanatçı yapıtlarında metal malzeme kullanımının yeni anlatım olanakları oluşturduğunu görebiliyoruz. Bunun nedeni gelenekselden kopuş ,yeni arayışlar, endüstrileşen sanat ve üretim çeşitliliğine olan bakış açısıdır. Bu bakış açısı dadaizm, kübizm, sürrealizm gibi akımlarda ve Marcel Duchamp gibi sanatçıların yapıtlarında oldukça çarpıcı bir şekilde karşılık bulmuştur. Ve artık yeni süreç tam anlamıyla başlamıştır.(Yardımcı, 2007, s.17).
Bir sanat yapıtı malzemesi olarak metal çok uzun bir süredir heykel sanatının ana malzemelerinden biri olmuştur. Önceleri heykelde kullanılan malzemeler ahşap ,taş ve kildir. Picasso’nun 1913 yılında farklı malzemelere yönelik yeni arayışlar ile ürettiği yapıtlar heykel sanatına da ilham vermiştir. Bugün heykel sanatında metalden üretilen yapıtların sayısı oldukça fazladır.
Metal dayanıklılığı ve kendine ait doğal parlaklığı ile seramik sanatında da en çok tercih edilen farklı malzemelerden biridir. Metal; hem hazır nesne olarak ,hem de montaj aşamasında sıklıkla kullanılmaktadır. Günümüzde metali çok çeşitli tekniklerde ve formlarda seramik yapıtlarda görmek mümkündür. Bugün seramik sanatçılarından Einat Kirschner, Andrew Barton, Noortje Meijerink ve ülkemizde Kaan Canduran, Yeşim Bayrak, Deniz Onur Erman gibi sanatçılar yapıtlarında metal malzemeyi kullanmaktadırlar.
19
Şekil 11. Einat Kirschner, CeraMetal, 2013
21
BÖLÜM III
İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Bu bölümde; yapılan literatür taraması sırasında bulunan, konu ile dolaylı olarak ilişkili bazı çalışmalara yer verilmiştir. Yüksek lisans tezi olarak ele almış olduğum konu ile ilgili daha önce yapılmış nitel bir çalışma bulunmadığı için araştırmama kaynak niteliği taşıyabilecek her türlü çalışma dikkatle incelenmiştir.
Kaptı (2005) tarafından yapılan “Atık Nesnelerin Sanatta Yansımaları” konulu yüksek lisans tezinde; işlevini tamamlamış, çürümeye terk edilen bu nesnelerin çeşitli nedenlerle biçim, renk, doku ve benzeri değişikliklere maruz kalması sonucu edindikleri yeni görünüş, uygulama çalışmalarında farklı bir işlevselliğe dönüştürülmeye çalışılmıştır. Çürümekte olan nesneler, düşünsel olarak yorumlanıp sanatsal bir bakış ile plastiğe dönüştürülmektedir. Atalay (2006) tarafından yapılan “Camın Heykel Sanatına Plastik Ve Estetik Katılımları” konulu doktora tezinde ; camın heykel sanatında kullanımı ile yapıtlarda daha üst bir değer üretmede aracı olduğu, teknik, kuramsal ve uygulamalarla gösterilmiştir.
Karslıoğlu (2007) tarafından yapılan “1950’den Günümüze Cam Heykel Sanatı” konulu araştırmada, camın tarihsel süreç içerisindeki gelişiminden, camı şekillendirme tekniklerine, camın heykel malzemesi olarak nasıl kullanılmaya başlandığı ve bunu kullanan Türk ve ya-bancı cam sanatçıları incelenmektedir.
Özel (2007) tarafından yapılan “Plastik Sanatlarda Disiplinler arası Etkileşimler Ve Seramik Sanatına Yansıması” konulu yüksek lisans tezinde; sanatçılar tarafından yapılan çalışmalara örnek verilmiş ayrıca kişisel düşüncelerle bu çalışmalara farklı bakış açısı ile yaklaşılmıştır. Bu tutum ve yaklaşım seramik sanatına düşünsel ve biçimsel açıdan önemli katkılar sağlamaktadır.
Türkkan (2007) tarafından yapılan “Kübist ve Konstrüktivist Yorumdan Günümüze Nesnenin Soyutlama Sürecinde Form ve Algı “konulu sanatta yeterlilik tezinde ; Minimalizmin günümüze kadar gelen sürecinde etkili olan Modernizm ve
Post-22
Modernizmin kültür ve sanatla olan ilişkisi açıklanmaya çalışılmış, Minimalist anlatım dilini oluşturan sanatın ve sanatçıların işleri diğer dönemler üzerindeki ürünlerle karşılaştırmalı olarak açıklanmıştır. Ayrıca, Amerikan Post-Modernizminin dönem sanatı ve kültürü üzerindeki etkileri tartışılmıştır.
Yardımcı (2007) tarafından yapılan “Metal Malzemenin Modern Heykelde Yeri Ve Anlatım Olanakları” konulu yüksek lisans tezinde ; 19 yy. sonları ile birlikte sanatsal akımlar ve sanatçıların metal malzemeler kullanılarak üretilmiş yapıtlardan yola çıkarak metallerin anlatım, kullanım olanaklarını incelemeye çalışılmıştır.
Başkaya (2008) tarafından www.serfed.com’da yayınlanan “Tasarımcıya Esin Veren Malzeme ve Nesneler” konulu araştırmada , geleneksel tekniklerden yararlanarak çağdaş bir ifade dilini yakalama sürecinde sezgisel bilgiyle başlayan deneysel tarzdaki yaklaşımlarım, seramik ve karışık malzeme arasındaki zıtlık ve tamamlayıcılığı keşfetmemeye yardımcı olduğu, farklı malzemelerin zaman zaman rastlantısal ilişkileri ve sıra dışı birliktelikleri anlattığı vurgulanmıştır.
Acartürk (2009) tarafından yapılan “Popüler Kültürde Kitsch Olgusu ve Seramik Sanatına Yansımaları” konulu sanatta yeterlilik tezinde; kötü, vasat, çirkin, rüküş, zevksiz gibi sözcülerle tarif edilen kitsch’ i, bir olgu olarak anlamayı ve anlamlandırmayı amaçlamıştır. Kitsch’i anlama çabası onu sosyal, ekonomik ve kültürel koşulları ile birlikte ele almayı şart koşmaktadır. Bu amaçla, kitsch’ in nesnel zeminini oluşturan popüler kültür kavramını ve bu kavramın modernizm ve postmodernizm’ de ki ele alış biçimine yer verilmiştir.
Koçak (2009) tarafından yapılan “Seramik Sanatında Karışık Malzeme Kullanımı “ konulu yüksek lisans tezinde seramik sanatıyla beraber farklı sanat disiplinlerinde yapılan konuyla ilgili çalışmalara yer verilmiştir. Karışık malzeme başlığı altında farklı disiplinlerdeki uygulamalar örneklerle beraber açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca resim, heykel ve seramik disiplinlerinde yer alan yerli ve yabancı pek çok sanatçı tarafından ortaya konulmuş karışık malzeme eserlerin yanı sıra, bu tez konusu için uygulanmış seramik ve metal birlikteliğinden oluşan çalışmalara da yer verilmiştir.
Ötgün (2009) tarafından Gazi Üniversitesi Sanat Tasarım Dergisin de yayınlanan “Sanat Yapıtına Yaklaşım Biçimleri” konulu araştırmada , alımlayıcı (izleyici, okur) / yapıt ilişkisi açısından sanat yapıtına dört tür yaklaşım biçiminden söz edilmektedir. Sanat yapıtının birden çok anlama gelmesinin temel özelliği, çok anlamlılık içeren bir yapıya sahip olması ve bir sanat yapıtıyla kurulan deneyim anlatılmıştır.
23
Zırhlı (2009) tarafından yapılan “Atık Ve Hazır Nesnelerin Sanat Objesine Dönüşümü” konulu yüksek lisans tezinde; atık ve hazır nesnelerin sanat ojesine dönüşümünü ele alınırken, Dada, Gerçeküstücülük, Pop-Art ve Fluxus gibi avangart sanat hareketlerinin sıradan nesnelerin işlevini ve statüsünü değiştirdiğine ve bunun sanatın tanımını genişlettiğine değinilmiştir.
Ersen (2010) tarafından Gazi Üniversitesi Sanat Tasarım Dergisin de yayınlanan “Türkiye’de 1990 Sonrası Güncel Sanat ve Kültürel Kimlik Kavramı” konulu araştırmada küreselleşmeyle bağlantılı gelişen yerel-evrensel sentez ve çelişkisinin kimlik ve kültürel kimlik kavramına yansıyışlarının Türkiye’de ağırlıklı olarak 1990’lardan itibaren güncel sanat düzleminde incelenmesi amaçlanmaktadır. Küreselleşmenin kimlik siyasetlerine ve bu kavramların özellikle 1990 sonrası Türkiye çağdaş sanatına yansıyışları ele alınmaktadır. Şen (2010) tarafından yapılan “Seramik ve Cam Materyallerin Sanat Objelerinde Birlikte Kullanım Olanaklarının Araştırılması” konulu yüksek lisans tezinde seramik ve cam malzemenin birlikteliğinden doğan sanatsal anlatım gücünü vurgulamaktadır. Araştırmada Sanatçılar tarafından yapılan yapıtlara örnek verilmiş ayrıca bir uygulama projesi yapılmıştır. Böylece cam ve seramik malzemenin birlikte kullanılması ile farklı plastik ve estetik değerler yaratıldığı gösterilmiştir.
Yücel (2010) tarafından yapılan “Açık Kamusal Mekanlarda Seramik Heykel Uygulama-rında Farklı Malzeme Kullanımı “konulu yüksek lisans tezinde ; açık kamusal mekânlarda uygulanan seramik heykeller ve farklı malzeme kullanımı ele alınmıştır. Üç bölümde hazır-lanan raporda açık kamusal mekan kavramı irdelenmiş, bu mekânlarda yapılan sanat çalış-maları seramik heykeller incelenmiştir. Çalışmada ayrıca seramik ve heykel disiplinlerinde, yerli ve yabancı pek çok sanatçı tarafından açık kamusal mekânlar uygulanan seramik hey-kellerin yanı sıra, bu tez konusu için uygulanmış seramik heyhey-kellerin farklı malzeme ile bir-likteliğinden oluşan uygulamalara yer verilmiştir.
Bağatır (2011) tarafından Doğuş Üniversitesi Sanat Tasarım Dergisin de yayınlanan “Nesnenin Ötesi : Kavramsal Sanatın Dayanak Noktaları” konulu araştırmada , kavramsal sanatta, düşüncenin ifadeye dönüştürülme sürecinden ve sonuçtan çok düşüncenin ve kavramın kendisinin önem taşıdığının altı çizilmiştir.
24
Fırıncı (2012) tarafından Gazi Üniversitesi Sanat Tasarım Dergisin de yayınlanan “Postmodern Süreçte Sanatın Değişen Anlamı “ konulu araştırmada postmodernizmin genel olarak yapılan tanımlamalarına değinilmiş, sanatta öne çıkan kavramlarından özellikle eklektisizm üzerinde durulmuştur. Ayrıca, bu kavramdan hareketle örnek sanatçı ve yapıtları incelenerek sanatın değişen anlamına vurgu yapılmıştır.
Köksal (2012) tarafından Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisin de yayınlanan “Sanat Nesnesinin Estetik Değeri Ve Başkalaşımı” konulu araştırmada Sanat nesnesinin estetik değeri ve başkalaşımı , çağdaş yaşamın gerçekleri ve güncel sanatın yeni ve özgün arayışları vurgulanmıştır. Sanat Tarihi boyunca sanat eserinin değeri ve başkalaşımında gördüğümüz değişim, günümüz sanat oluşumlarının da gelecekte önemli değişimlere uğrayacağını bizlere göstermektedir.
Sevim (2013) tarafından yapılan ve Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisin de yayınlanan “Hazır Nesnelerin ve Teknolojinin Sanatta Kullanımı ve Seramik Sanatına Yansıması” konulu araştırmada güncel anlamda, günlük ihtiyaca yönelik olarak kullanılan hazır nesnelerin, seramik sanatına katkısını kavramak adına bu alana nasıl dahil olduğu ile ilgili sürecin anlaşılması amaçlanmıştır.
Yılmaz (2014) tarafından yapılan “Seramik Sanatında Plastik Değerlerin Araştırılması” konulu yüksek lisans tezinde plastik bir sanat olan seramik sanatının, plastik değer olarak içerdiği unsurları belirlemeyi amaçlanmıştır.
25
BÖLÜM IV
YÖNTEM
Bu bölümde araştırmaya ilişkin olarak; yöntem, evren-örneklem, verilerin toplanması ve toplanan verilerin değerlendirilmesinde kullanılan yöntem ve teknikler yer almaktadır.
Araştırmanın Modeli
Bu araştırma, cam ve metal malzemelerin seramik sanatına olan katkılarını, seramik sanatçılarının farklı malzeme kullanma amaçlarını tespit etmeye yönelik görüşme yönteminin uygulandığı nitel bir alan araştırmasıdır. Nitel araştırmanın herkes tarafından kabul edilen bir tanımını yapmak güçtür. Bunun nedeni ise “nitel araştırma” kavramının değişik disiplinlerle yakından ilişkili olmasıdır. ”Nitel Araştırma” , gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırma olarak tanımlanabilir (Yıldırım ve Şimşek, 2011, s.39).
Çalışma Evreni ve Örneklem
Bu araştırmanın çalışma evrenini, cam ve metal malzeme kullanan/kullanmayan seramik sanatçıları oluşturmaktadır. Örneklem ise amaçlı örnekleme yöntemlerinden kartopu/zincir örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenen on kişidir. Örneklemi oluşturan 6 kişi öğretim elemanı, 4 kişi ise seramik sanatçısı olarak çalışmaktadır. Yine örneklem grubunda cam malzeme kullanan iki, metal malzeme kullanan üç ve farklı malzeme kullanmayan beş seramik sanatçısı ya da öğretim elemanı yer almaktadır. Formlar ön görüşmeler için 6 yabancı,6 yerli seramik sanatçısı ve akademisyene uygulanmıştır. Bu ön görüşme sonucunda yabancı sanatçı ve akademisyenlerden yeterli verilerin toplanılamayacağı anlaşıldığından
26
yalnızca yerli sanatçılar ile görüşme yapılmasına karar verilmiştir. Görüşme yapılacak yerli sanatçı-akademisyenlerin sayısı 6 kişiden 10 kişiye çıkartılmıştır.
Verilerin Toplanması
Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden görüşme yöntemi kullanılmıştır. Görüşme yöntemi için görüşme formları hazırlanmıştır. Görüşme formları, cam malzeme kullananlar, metal malzeme kullananlar ve farklı malzeme kullanmayanlar için üç değişik yapıda araştırmacı tarafından geliştirilmiştir.
Formların geliştirilmesinde öncelikle literatür taraması yapılmıştır. Daha sonra seramik alanı ve eğitim bilimleri uzmanları ile ön görüşmeler yapılmıştır. Böylece araştırma amaçları doğrultusunda taslak görüşme formları oluşturulmuştur. Taslak görüşme formları altısı yabancı olmak üzere (üçünün değerlendirmesi dikkate alınmıştır) 12 uzman tarafından değerlendirilmiş ve onların görüşleri doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Geliştirilen görüşme formları 6 seramik sanatçısına uygulanmış, bu görüşmeler değerlendirilerek görüşme formlarına son şekli verilmiştir. Böylelikle geçerlik ve güvenirlik sağlanmaya çalışılmıştır.
Görüşmeler Hacettepe Üniversitesi , Gazi Üniversitesi (Mesleki Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Fakültesi) , Nevşehir Üniversitesinde ve Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinden seçilen öğretim elemanlarına ve seramik yapıtlarında cam ve metal malzeme kullanan/kullanmayan seramik sanatçılarına araştırmacı tarafından bizzat Mart-Mayıs 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir.
Görüşmeler yapılmadan önce, görüşülenlere araştırmacı tarafından, görüşmelerin nasıl yapılacağı ile ilgili bilgi verilmiş, görüşülenlerin görüşme ile ilgili sorularına açıklamalar yapılmıştır. Görüşmeler kişilerin izni ile ses kayıt cihazı ile kayıt altına alınmıştır. Görüşmeler 30-45 dakika arasında gerçekleştirilmiştir.
27 Verilerin Analizi
Araştırma verilerinin çözümlenmesi ve yorumlanmasında betimsel ve içerik analizi kullanılmıştır. Betimsel Analizde temel amaç; elde edilen veriler daha önceden belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanır. Veriler araştırma sorularının ortaya koyduğu temalara göre düzenlenebileceği gibi, görüşme ve gözlem süreçlerinde kullanılan sorular ya da boyutlar dikkate alınarak da sunulabilir. Bu tür analizde amaç, elde edilen bulguları düzenlenmiş ve yorumlanmış bir biçimde okuyucuya sunmaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2011, s.224).
İçerik analizinde ise; toplanan verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşmaktır. Betimsel analizde özetlenen ve yorumlanan veriler, içerik analizinde daha derin bir işleme tabi tutulur ve betimsel bir yaklaşımla fark edilemeyen kavram ve temalar bu analiz sonucu keşfedilebilir (Yıldırım ve Şimşek, 2011, s.227).
Görüşme kayıtları öncelikle kayıt cihazından olduğu gibi bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Daha sonra görüşme metinleri önceden hazırlanmış tema ve kod listesi de dikkate alınarak kodlanmış ve tekrar tema ve kod listesi hazırlanmıştır. Hazırlanan tema kod listesi doğrultusunda görüşme verileri araştırmacı ve uzman tarafından tekrar gözden geçirilmiştir. Kodlanmış veriler araştırma amaçlarına göre ilgili tema ve kod başlıkları altında birleştirilmiştir. Bu şekilde birleştirilen görüşme verileri bulgular olarak düzenlenmiştir.
29
BÖLÜM V
BULGULAR VE YORUM
Cam Malzeme Kullanan Sanatçı ve Akademisyenlerin Görüşleri
Farklı Malzeme Kullanma Deneyimleri
Boratav, ilk kez 1998 yılında gerilimli sırlar ve çamurlar üzerinde araştırmalar yaptığı sanatta yeterlilik sürecinde, B.Aytepe ise 1999 yılında fakülte eğitiminin 3. yılından sonra farklı malzeme kullanmaya başlamışlardır. Aytepe, yüksek lisans ve doktora eğitim sürecindeki çalışmalarında da farklı malzemeler kullanmıştır. Boratav ve B.Aytepe seramik çalışmalarında farklı malzeme kullanma deneyimlerini sürdürmektedir. Boratav çalışmalarında farklı malzeme olarak metal, ahşap, kükürt, talaş, demir tozu ve camı, B.Aytepe ise metal, ahşap ve camı denemiştir. B.Aytepe, seramik çalışmalarında metal ve ahşap kullanma deneyimini şu şekilde açıklamaktadır:
“…Metal ve ahşap genellikle benim için bir araç gibiydi. Örneğin; İki parçalı bir seramik form yaptığımda metal ile bu formu ayakta durmasını sağlıyordum. Tabi bunlar genelde öğrencilik sürecinde yaptığım denemelerdi. Sonrasın da yardımcı malzeme olarak kullandığım metalin seramik ile kullanıldığında sanatsal bir nitelik taşıyabileceğini de görmeye başladım. Ahşabı da önceleri seramik formda kaide görevi görmesi için kullanıyordum. Sonrasın da doktora aşamasında lazer aşındırma makinesinde ahşap üzerinde yaptığım çeşitli denemelerin seramik ile bir bütünlük oluşturabilecek şekilde kullanılabileceğini gördüm…”
Sonuç olarak Boratav ve B.Aytepe özellikle sanatta yeterlik, yüksek lisans ve doktora eğitimlerinde farklı malzeme kullanmayı denemişlerdir. Farklı malzeme kullanma deneyimlerinin bu eğitim süreçlerinde başlaması, yaptıkları araştırmaların ve bu araştırmalardan etkilenmelerinin bir sonucu olarak değerlendirilebilir. Aynı zamanda B.Aytepe, başlangıçta seramik formlarda bir araç olarak kullandığı metal ve ahşabın daha sonra sanatsal bir nitelik taşıyabileceğini gördüğünü belirtmiştir. Bu da farklı malzeme
30
kullanma deneyimlerinin, sanatçıların farklı anlayış ve bakış açıları geliştirme özelliklerinden kaynaklandığını ortaya koyabilir. Seramik yapıtlarında farklı malzeme olarak metal, ahşap, kükürt, talaş, demir tozu ve cam kullanılabilmektedir.
Farklı Malzeme Kullanımına İlişkin Görüşleri
“Boratav ve B.Aytepe, değişim sağlama ve yenilik oluşturma amacı ile seramik yapıtlarında farklı malzemeleri kullanmaktadırlar. Her ikisinin de seramikte genellikle tercih ettiği malzeme camdır. Boratav, farklı malzemeleri kullanmaya başlarken yurt dışındaki örnekleri incelediğini ifade ederek özgür bir üretim sürecinde bulunduğu sanatta yeterlilik sürecinde değişen ve yenilenen sanat anlayışına uyum sağlamayı amaçladığını belirtmiştir. B.Aytepe’ de sadece seramik malzeme kullanıldığında belli bir sınır içerisinde kalındığını, bu nedenle farklı malzemeleri değişim sağlama amacı ile denediğini ve bu denemelerin aynı zamanda yenilik oluşturduğunu ifade etmektedir. B.Aytepe, değişim ve yenilik arayış amacını şu şekilde belirtmektedir:
“…farklı bir malzemenin seramik ile nasıl bir bütünlük oluşturabileceğini görmek istedim, mesela seramikte cam kullanmaya başladığımda önceleri sıkıntı yaşadım. Seramik piştikten sonra sert bir malzemeye dönüşüyor fakat cam böyle değil, cam fırınlama öncesi sert bir malzeme iken, fırınlama esnasında oldukça yumuşak bir hal alıyor. Yani tümüyle birbirinden zıt 2 ayrı malzemeye aynı anda hakim olup bunu tek bir formda birleştirmeye çalışıyorsunuz…”
Aynı zamanda Boratav ve B.Aytepe, çalışmalarında farklı malzeme kullanarak disiplinler arası çalışmayı da amaçlamışlardır. Boratava’ a göre disiplinler arası çalışma farkındalığı geliştirmekte, farkındalık da bakış açısını geliştirmektedir. B.Aytepe de, disiplinler arası çalışma amacını şu şekilde ifade etmektedir:
“…artık zaten tüm dünyada heykel, resim, seramik gibi ayrımların kalkmaya başladığını görüyoruz, tüm disiplinler iç içe geçmiş durumda, .. siz çoğunlukla heykelin ana malzemelerinden biri olan metali alıp seramik ile kullanıyorsunuz.., farklı malzemelerin seramik ile birlikte kullanılması da disiplinler arası çalışma fırsatı veriyor…şu anda seramik , cam ve lazer aşındırma tekniği ile çalışmalar yapıyorum, yani disiplinler arası çalışmayı seviyorum, deniyorum.”
31
Boratav ve B.Aytepe’nin seramik yapıtlarında farklı malzeme kullanma amaçlarından bir diğeri de sanatsal özgürlüktür. B.Aytepe, önceden her şeyin daha sınırlı olduğunu ve disiplinlerin birbirine karışmaması gerektiğinin düşünüldüğünü, ancak günümüzde bu anlamda sınırların kalkmaya başladığını ve böylece seramik sanatçılarının hem sanatsal anlamda hem de teknik anlamda günümüzün sağladığı olanaklardan yararlandıklarını belirtmektedir.
Her iki sanatçı da yapıtlarında farklı malzemeler kullanarak sanatsal özgürlüğü yaşadıklarını açıklamışlardır. Bununla birlikte B.Aytepe, seramik çalışmalarında farklı malzeme kullanmasının klasik anlayışa karşı bir duruş olmadığını da ifade etmektedir:
“…sanatsal özgürlüğü aynı zaman da klasik anlayışa karşı duruş olarak nitelendiremem çünkü çağın gerektirdiği yeniliklere zaten ister istemez ayak uyduruyorsunuz. Bu yeniliğe ayak uydururken klasik olana karşı olmak zorunda değilsiniz bence, adı üstünde o bir klasiktir zaten, klasik olarak da kalacaktır. Amaçlarım arasında da klasik anlayışa karşı duruş yok.”
Boratav’ a göre tasarımcılar ve seramik sanatçıları estetik kaygı, yenilik arayışları, disiplinler arası etkileşimler, özgün çalışmalar ortaya koyabilme gibi görsel sorunların çözümünde; ahşap, cam, metal, atıklar vb. bir takım malzemeleri araç olarak kullanmaktadır. Sonuç olarak, değişim sağlama, yenilik oluşturma, disiplinler arası çalışma, sanatsal özgürlük ve uyum sağlama Boratav ve B.Aytepe’nin farklı malzeme kullanma amaçları arasında yer almaktadır. Sanatçıların değişim sağlama, yenilik oluşturma, disiplinler arası çalışma, sanatsal özgürlük ve uyum sağlama amaçları, değişen sanat anlayışının yansımaları olarak değerlendirilebilir.
Binlerce yıldan beri hayatımızda olan seramik değişen sanat anlayışı ve teknoloji ile birlikte farklı malzeme kullanımlarına yönelmiştir. Seramik sanatçıları çağı yakalamak, yenilik oluşturmak, klasik anlayışın dışına çıkabilmek için zaman zaman kil dışındaki malzemeleri de seramik formlarda kullanmışlardır.
Geleneksel seramik sanatı karşısında seramik sanatının modernleşme sürecinde en belirleyici ve ayırıcı nitelik, işlevin dışlanması ya da dışlanma çabası içinde olmasıdır. Ortaya çıkışına, başka bir ifadeyle ilk örneklerine bakıldığında bu yönelimi resim ve heykel sanatçılarının başlatması dikkat çekici ve düşündürücüdür.(Şen,2010:12) Seramik ; heykel sanatı ile karıştırılma olasılığından dolayı ,sınırlarını korumak istemektedir. Günümüzde disiplinler arası sanat anlayışından etkilenmeye başlayan birçok seramik sanatçısı sanatta
