Bu bölümde; yapılan literatür taraması sırasında bulunan, konu ile dolaylı olarak ilişkili bazı çalışmalara yer verilmiştir. Yüksek lisans tezi olarak ele almış olduğum konu ile ilgili daha önce yapılmış nitel bir çalışma bulunmadığı için araştırmama kaynak niteliği taşıyabilecek her türlü çalışma dikkatle incelenmiştir.
Kaptı (2005) tarafından yapılan “Atık Nesnelerin Sanatta Yansımaları” konulu yüksek lisans tezinde; işlevini tamamlamış, çürümeye terk edilen bu nesnelerin çeşitli nedenlerle biçim, renk, doku ve benzeri değişikliklere maruz kalması sonucu edindikleri yeni görünüş, uygulama çalışmalarında farklı bir işlevselliğe dönüştürülmeye çalışılmıştır. Çürümekte olan nesneler, düşünsel olarak yorumlanıp sanatsal bir bakış ile plastiğe dönüştürülmektedir. Atalay (2006) tarafından yapılan “Camın Heykel Sanatına Plastik Ve Estetik Katılımları” konulu doktora tezinde ; camın heykel sanatında kullanımı ile yapıtlarda daha üst bir değer üretmede aracı olduğu, teknik, kuramsal ve uygulamalarla gösterilmiştir.
Karslıoğlu (2007) tarafından yapılan “1950’den Günümüze Cam Heykel Sanatı” konulu araştırmada, camın tarihsel süreç içerisindeki gelişiminden, camı şekillendirme tekniklerine, camın heykel malzemesi olarak nasıl kullanılmaya başlandığı ve bunu kullanan Türk ve ya- bancı cam sanatçıları incelenmektedir.
Özel (2007) tarafından yapılan “Plastik Sanatlarda Disiplinler arası Etkileşimler Ve Seramik Sanatına Yansıması” konulu yüksek lisans tezinde; sanatçılar tarafından yapılan çalışmalara örnek verilmiş ayrıca kişisel düşüncelerle bu çalışmalara farklı bakış açısı ile yaklaşılmıştır. Bu tutum ve yaklaşım seramik sanatına düşünsel ve biçimsel açıdan önemli katkılar sağlamaktadır.
Türkkan (2007) tarafından yapılan “Kübist ve Konstrüktivist Yorumdan Günümüze Nesnenin Soyutlama Sürecinde Form ve Algı “konulu sanatta yeterlilik tezinde ; Minimalizmin günümüze kadar gelen sürecinde etkili olan Modernizm ve Post-
22
Modernizmin kültür ve sanatla olan ilişkisi açıklanmaya çalışılmış, Minimalist anlatım dilini oluşturan sanatın ve sanatçıların işleri diğer dönemler üzerindeki ürünlerle karşılaştırmalı olarak açıklanmıştır. Ayrıca, Amerikan Post-Modernizminin dönem sanatı ve kültürü üzerindeki etkileri tartışılmıştır.
Yardımcı (2007) tarafından yapılan “Metal Malzemenin Modern Heykelde Yeri Ve Anlatım Olanakları” konulu yüksek lisans tezinde ; 19 yy. sonları ile birlikte sanatsal akımlar ve sanatçıların metal malzemeler kullanılarak üretilmiş yapıtlardan yola çıkarak metallerin anlatım, kullanım olanaklarını incelemeye çalışılmıştır.
Başkaya (2008) tarafından www.serfed.com’da yayınlanan “Tasarımcıya Esin Veren Malzeme ve Nesneler” konulu araştırmada , geleneksel tekniklerden yararlanarak çağdaş bir ifade dilini yakalama sürecinde sezgisel bilgiyle başlayan deneysel tarzdaki yaklaşımlarım, seramik ve karışık malzeme arasındaki zıtlık ve tamamlayıcılığı keşfetmemeye yardımcı olduğu, farklı malzemelerin zaman zaman rastlantısal ilişkileri ve sıra dışı birliktelikleri anlattığı vurgulanmıştır.
Acartürk (2009) tarafından yapılan “Popüler Kültürde Kitsch Olgusu ve Seramik Sanatına Yansımaları” konulu sanatta yeterlilik tezinde; kötü, vasat, çirkin, rüküş, zevksiz gibi sözcülerle tarif edilen kitsch’ i, bir olgu olarak anlamayı ve anlamlandırmayı amaçlamıştır. Kitsch’i anlama çabası onu sosyal, ekonomik ve kültürel koşulları ile birlikte ele almayı şart koşmaktadır. Bu amaçla, kitsch’ in nesnel zeminini oluşturan popüler kültür kavramını ve bu kavramın modernizm ve postmodernizm’ de ki ele alış biçimine yer verilmiştir.
Koçak (2009) tarafından yapılan “Seramik Sanatında Karışık Malzeme Kullanımı “ konulu yüksek lisans tezinde seramik sanatıyla beraber farklı sanat disiplinlerinde yapılan konuyla ilgili çalışmalara yer verilmiştir. Karışık malzeme başlığı altında farklı disiplinlerdeki uygulamalar örneklerle beraber açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca resim, heykel ve seramik disiplinlerinde yer alan yerli ve yabancı pek çok sanatçı tarafından ortaya konulmuş karışık malzeme eserlerin yanı sıra, bu tez konusu için uygulanmış seramik ve metal birlikteliğinden oluşan çalışmalara da yer verilmiştir.
Ötgün (2009) tarafından Gazi Üniversitesi Sanat Tasarım Dergisin de yayınlanan “Sanat Yapıtına Yaklaşım Biçimleri” konulu araştırmada , alımlayıcı (izleyici, okur) / yapıt ilişkisi açısından sanat yapıtına dört tür yaklaşım biçiminden söz edilmektedir. Sanat yapıtının birden çok anlama gelmesinin temel özelliği, çok anlamlılık içeren bir yapıya sahip olması ve bir sanat yapıtıyla kurulan deneyim anlatılmıştır.
23
Zırhlı (2009) tarafından yapılan “Atık Ve Hazır Nesnelerin Sanat Objesine Dönüşümü” konulu yüksek lisans tezinde; atık ve hazır nesnelerin sanat ojesine dönüşümünü ele alınırken, Dada, Gerçeküstücülük, Pop-Art ve Fluxus gibi avangart sanat hareketlerinin sıradan nesnelerin işlevini ve statüsünü değiştirdiğine ve bunun sanatın tanımını genişlettiğine değinilmiştir.
Ersen (2010) tarafından Gazi Üniversitesi Sanat Tasarım Dergisin de yayınlanan “Türkiye’de 1990 Sonrası Güncel Sanat ve Kültürel Kimlik Kavramı” konulu araştırmada küreselleşmeyle bağlantılı gelişen yerel-evrensel sentez ve çelişkisinin kimlik ve kültürel kimlik kavramına yansıyışlarının Türkiye’de ağırlıklı olarak 1990’lardan itibaren güncel sanat düzleminde incelenmesi amaçlanmaktadır. Küreselleşmenin kimlik siyasetlerine ve bu kavramların özellikle 1990 sonrası Türkiye çağdaş sanatına yansıyışları ele alınmaktadır. Şen (2010) tarafından yapılan “Seramik ve Cam Materyallerin Sanat Objelerinde Birlikte Kullanım Olanaklarının Araştırılması” konulu yüksek lisans tezinde seramik ve cam malzemenin birlikteliğinden doğan sanatsal anlatım gücünü vurgulamaktadır. Araştırmada Sanatçılar tarafından yapılan yapıtlara örnek verilmiş ayrıca bir uygulama projesi yapılmıştır. Böylece cam ve seramik malzemenin birlikte kullanılması ile farklı plastik ve estetik değerler yaratıldığı gösterilmiştir.
Yücel (2010) tarafından yapılan “Açık Kamusal Mekanlarda Seramik Heykel Uygulama- rında Farklı Malzeme Kullanımı “konulu yüksek lisans tezinde ; açık kamusal mekânlarda uygulanan seramik heykeller ve farklı malzeme kullanımı ele alınmıştır. Üç bölümde hazır- lanan raporda açık kamusal mekan kavramı irdelenmiş, bu mekânlarda yapılan sanat çalış- maları seramik heykeller incelenmiştir. Çalışmada ayrıca seramik ve heykel disiplinlerinde, yerli ve yabancı pek çok sanatçı tarafından açık kamusal mekânlar uygulanan seramik hey- kellerin yanı sıra, bu tez konusu için uygulanmış seramik heykellerin farklı malzeme ile bir- likteliğinden oluşan uygulamalara yer verilmiştir.
Bağatır (2011) tarafından Doğuş Üniversitesi Sanat Tasarım Dergisin de yayınlanan “Nesnenin Ötesi : Kavramsal Sanatın Dayanak Noktaları” konulu araştırmada , kavramsal sanatta, düşüncenin ifadeye dönüştürülme sürecinden ve sonuçtan çok düşüncenin ve kavramın kendisinin önem taşıdığının altı çizilmiştir.
24
Fırıncı (2012) tarafından Gazi Üniversitesi Sanat Tasarım Dergisin de yayınlanan “Postmodern Süreçte Sanatın Değişen Anlamı “ konulu araştırmada postmodernizmin genel olarak yapılan tanımlamalarına değinilmiş, sanatta öne çıkan kavramlarından özellikle eklektisizm üzerinde durulmuştur. Ayrıca, bu kavramdan hareketle örnek sanatçı ve yapıtları incelenerek sanatın değişen anlamına vurgu yapılmıştır.
Köksal (2012) tarafından Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisin de yayınlanan “Sanat Nesnesinin Estetik Değeri Ve Başkalaşımı” konulu araştırmada Sanat nesnesinin estetik değeri ve başkalaşımı , çağdaş yaşamın gerçekleri ve güncel sanatın yeni ve özgün arayışları vurgulanmıştır. Sanat Tarihi boyunca sanat eserinin değeri ve başkalaşımında gördüğümüz değişim, günümüz sanat oluşumlarının da gelecekte önemli değişimlere uğrayacağını bizlere göstermektedir.
Sevim (2013) tarafından yapılan ve Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisin de yayınlanan “Hazır Nesnelerin ve Teknolojinin Sanatta Kullanımı ve Seramik Sanatına Yansıması” konulu araştırmada güncel anlamda, günlük ihtiyaca yönelik olarak kullanılan hazır nesnelerin, seramik sanatına katkısını kavramak adına bu alana nasıl dahil olduğu ile ilgili sürecin anlaşılması amaçlanmıştır.
Yılmaz (2014) tarafından yapılan “Seramik Sanatında Plastik Değerlerin Araştırılması” konulu yüksek lisans tezinde plastik bir sanat olan seramik sanatının, plastik değer olarak içerdiği unsurları belirlemeyi amaçlanmıştır.
25
BÖLÜM IV
YÖNTEM
Bu bölümde araştırmaya ilişkin olarak; yöntem, evren-örneklem, verilerin toplanması ve toplanan verilerin değerlendirilmesinde kullanılan yöntem ve teknikler yer almaktadır.
Araştırmanın Modeli
Bu araştırma, cam ve metal malzemelerin seramik sanatına olan katkılarını, seramik sanatçılarının farklı malzeme kullanma amaçlarını tespit etmeye yönelik görüşme yönteminin uygulandığı nitel bir alan araştırmasıdır. Nitel araştırmanın herkes tarafından kabul edilen bir tanımını yapmak güçtür. Bunun nedeni ise “nitel araştırma” kavramının değişik disiplinlerle yakından ilişkili olmasıdır. ”Nitel Araştırma” , gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırma olarak tanımlanabilir (Yıldırım ve Şimşek, 2011, s.39).
Çalışma Evreni ve Örneklem
Bu araştırmanın çalışma evrenini, cam ve metal malzeme kullanan/kullanmayan seramik sanatçıları oluşturmaktadır. Örneklem ise amaçlı örnekleme yöntemlerinden kartopu/zincir örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenen on kişidir. Örneklemi oluşturan 6 kişi öğretim elemanı, 4 kişi ise seramik sanatçısı olarak çalışmaktadır. Yine örneklem grubunda cam malzeme kullanan iki, metal malzeme kullanan üç ve farklı malzeme kullanmayan beş seramik sanatçısı ya da öğretim elemanı yer almaktadır. Formlar ön görüşmeler için 6 yabancı,6 yerli seramik sanatçısı ve akademisyene uygulanmıştır. Bu ön görüşme sonucunda yabancı sanatçı ve akademisyenlerden yeterli verilerin toplanılamayacağı anlaşıldığından
26
yalnızca yerli sanatçılar ile görüşme yapılmasına karar verilmiştir. Görüşme yapılacak yerli sanatçı-akademisyenlerin sayısı 6 kişiden 10 kişiye çıkartılmıştır.
Verilerin Toplanması
Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden görüşme yöntemi kullanılmıştır. Görüşme yöntemi için görüşme formları hazırlanmıştır. Görüşme formları, cam malzeme kullananlar, metal malzeme kullananlar ve farklı malzeme kullanmayanlar için üç değişik yapıda araştırmacı tarafından geliştirilmiştir.
Formların geliştirilmesinde öncelikle literatür taraması yapılmıştır. Daha sonra seramik alanı ve eğitim bilimleri uzmanları ile ön görüşmeler yapılmıştır. Böylece araştırma amaçları doğrultusunda taslak görüşme formları oluşturulmuştur. Taslak görüşme formları altısı yabancı olmak üzere (üçünün değerlendirmesi dikkate alınmıştır) 12 uzman tarafından değerlendirilmiş ve onların görüşleri doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Geliştirilen görüşme formları 6 seramik sanatçısına uygulanmış, bu görüşmeler değerlendirilerek görüşme formlarına son şekli verilmiştir. Böylelikle geçerlik ve güvenirlik sağlanmaya çalışılmıştır.
Görüşmeler Hacettepe Üniversitesi , Gazi Üniversitesi (Mesleki Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Fakültesi) , Nevşehir Üniversitesinde ve Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinden seçilen öğretim elemanlarına ve seramik yapıtlarında cam ve metal malzeme kullanan/kullanmayan seramik sanatçılarına araştırmacı tarafından bizzat Mart-Mayıs 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir.
Görüşmeler yapılmadan önce, görüşülenlere araştırmacı tarafından, görüşmelerin nasıl yapılacağı ile ilgili bilgi verilmiş, görüşülenlerin görüşme ile ilgili sorularına açıklamalar yapılmıştır. Görüşmeler kişilerin izni ile ses kayıt cihazı ile kayıt altına alınmıştır. Görüşmeler 30-45 dakika arasında gerçekleştirilmiştir.
27 Verilerin Analizi
Araştırma verilerinin çözümlenmesi ve yorumlanmasında betimsel ve içerik analizi kullanılmıştır. Betimsel Analizde temel amaç; elde edilen veriler daha önceden belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanır. Veriler araştırma sorularının ortaya koyduğu temalara göre düzenlenebileceği gibi, görüşme ve gözlem süreçlerinde kullanılan sorular ya da boyutlar dikkate alınarak da sunulabilir. Bu tür analizde amaç, elde edilen bulguları düzenlenmiş ve yorumlanmış bir biçimde okuyucuya sunmaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2011, s.224).
İçerik analizinde ise; toplanan verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşmaktır. Betimsel analizde özetlenen ve yorumlanan veriler, içerik analizinde daha derin bir işleme tabi tutulur ve betimsel bir yaklaşımla fark edilemeyen kavram ve temalar bu analiz sonucu keşfedilebilir (Yıldırım ve Şimşek, 2011, s.227).
Görüşme kayıtları öncelikle kayıt cihazından olduğu gibi bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Daha sonra görüşme metinleri önceden hazırlanmış tema ve kod listesi de dikkate alınarak kodlanmış ve tekrar tema ve kod listesi hazırlanmıştır. Hazırlanan tema kod listesi doğrultusunda görüşme verileri araştırmacı ve uzman tarafından tekrar gözden geçirilmiştir. Kodlanmış veriler araştırma amaçlarına göre ilgili tema ve kod başlıkları altında birleştirilmiştir. Bu şekilde birleştirilen görüşme verileri bulgular olarak düzenlenmiştir.
29