to
- ı - i f j ı u lM jv
4
Taşnaklar - Hobyon !
A.H.Ti
T T E - è S a . '
irkiye ve Rusya*ya
karşı müttahit cepiııe !
Ermeniler İngilizlere de müracaat
ederek yardım istediler..
Beyrut toplanışında Taşmak larla Bedirhanîlerin ve bir kaç zabit bozuntusunun foyaları meydana çıkınca Şeyh Ali Rı za ve taraftarları tamamenHoy bondan ayrılarak muhalif bir cemiyet teşkil ettiler. Ve bir be yanname ile maksatlarını ve oy ııanan oyunların mahiyetini an lattılar. Bu cemiyetin azası şun lardır:.
Abdülkerim, Mehti, AH Rı za, Fehmi, Fakih Abdülhak, es bak şeyhülislâm Haydan zade İbrahim oğlu Davut.
H O YBO N E R M E N İ YURDU
, C E M İY E T İN İN P L Â N I
Taşnaklar büyük Ermenis- tar.m teşkili için yalnız Türki- yeyi değil, Rusyayı da mağlûp etmek lâzım geldiğini program larma koymuşlardı. Müşterek Ermeni - Kürt cemiyetinin oy nayacağı rol İmgilizler kadar Fransızların da işine yaradığı için her iki taraf ta bunlara yar dım etmekte ve akıl öğretmek te idiler.
Hoybonun muvaffakiyeti i- çin şöyle bir plân düşünüldü:
I — Büyük Ermeni stanın Rusyada kalan parçalarını kur tarma'k ancak Rus ve Türk ida relerinin değişmesine bağlı dır.
Rus idaresinin değişmesi monarşistlerin, yani Beyaz Rus ordusunun hariçten Rusyaya yirebilmesile mümkün olabile cektir. Çünkü Rusya dahilinde ki kuvvetler Sovyet ik “ida mı düşürecek vaziyette değildir. Rusyaya girilecekken yakın ka pı dia Kafkasya cephesidir. O halde iş 'beyaz Ruslarla arılaş mağa kalmıştır.
BE Y A Z R U SL A R L A -
TEM A S
Paristeki taşnak rüesasr, o zamanlat ikiye ayrılmış olan monarşistlerin Kiril tarafını da ha kuvvetli 'bulduklarından on larla anlaşmak üzere “Kiril,, in mabeyincisi olup “Nis„ te otur makta olan “Hergıraf,, ile te masa geldiler. Müzakerenin e- sasrnı şu maddele ' teşkil edi yordu :
Bolşevik idaresinin yıkılma sı monarşistlerin beklediği bir gayedir. Bu gayede Ermeniler de müşterektir. Ohalde bu iki kuvvetin birleşmesi muvaffaki yeti daha çabuk temin edecek tir. Hatta kendilerine muhalif Türkleri ve Kürtlük davası yü zünden bazı firarileri de almak mümkün olacaktır. Bir defa hu
duda yaklaşıidımı bütün Kaf kasyalIların da bu kuvvete ilti hak edecekleri tabiidir.
Bu plan beyaz Rusların da işine geliyordu. Fakat yalnız bir nokta kalıyordu. İngiliz'le rin muvafakat ve yardımını te min etmek, ve Türklere de ya
güzellikle veya cebren bu işi kabul ettirmek,
İngilizler O tarihe kadar maddi bir iştirak göstermemiş lerdi. îlk müracaata şu kısa ce vabı verdiler: Evvelâ kuvvet ve teşkilâtınızı görelim, yardımı mızı ona göre yaparız.
Türklere gelince:
Şimdiki idarenin Ruslarla dost olduğu ve memleket da- j hilinde hiç bir şey mukabilin de hiç bir fedakârlığa yanaşa- ; mıyacağı muhakkak idi. îş ceb re kalıyordu. Bunun için Rus- ! ya hakkındaki plân evvelâ Tür- kiyeden başlamak icap ediypr du.
Türk idaresi deyişince ye ni gelicek idarenin büyük Er menistan teşkiline ve onu ve ta mlmasını da şimdiden temin et mek lazımdı.
H Ü R R İY E T VE İT İL Â F Ç I- LA R LA TEM A S
îlk müracaatlarını mahut Mehmet Ali ve Gümülcüneli İs mail Hakkı’ya yaptılar. Taş- nakların Türk cümhuriyeti aley hine yapacakları harekâta mu kabil Hürriyet ve İtilâf fırkası iktidar mevkiine geçtiği tak tirde Türkiye de Ermeni gaye sini kabul edeceğine dair bir teahhüt imza ettirmelerini tek lif ettiler. Bu iki hain bu tekli fi kabul ve hariçten mühim ba zı azayı davet etmek üzere taş- naklardan “25000,, frank aldı-. lar. Fakat parayi alır almaz Nişe giderek sefahatle yiyip bi tirdiler. Parise döndükleri za man bu teahhüdü yalnız itilâf erkânının imza etmesi kâfi ol madığını ve diğer türk muhalif lerinin de iştirak ettirilmesi lâ zım geldiğini söyliyerek yeni bir teahhütte bulundular.Ve tek rar “50000,, frank aldılar. 'Er meni protokolünü kapı kapı do- laşdırdılar, fakat hiç kimse bu kadar şeni bir hiyanet vesikası m imzaya yanaşamadı. Suriyye deki muhaliflere imzalatmak ü zere Gümülcüneli Beruta git meyi teklif etti. Ermeniler kâfi miktarda dolandırılmış oldu
ğundan yeni bir oyuna gelme mek için Vahan Papasyan da beraber giti.Oradakiler de bun ları nefretle reddettiler.
Taşnaklar bir aralık ta meş rutiyetin ilk senelerinde Kaf- kasyada İttihat ve terakki ce miyeti murahhaslarile yaptık ları müzakerat esnasını mevzu bahs ettiler .O zaman Ermenis tana muhtariyat veya ademi merkeziyet verilmesini teklif et mişlerdi. Buna da muvaffak ola mayınca Türklerle hiç bir şey yapamayacaklarına kanı oldu lar ve münasebetlerini kat’î su rette kestiler. Şimdi beş altı ha in kalmıştır ki bunlar da Erme- nilerin bir nevi uşak ve ya pos tacısı gibi sefil hizmetler ifa ediyorlar.
—Bitti —
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
