Yumurta ve et tavuklarının karaciğerlerinde gümüşleme metoduyla boyanan nükleolus organizer (AgNOR) bölgelerin dağılımının belirlenmesi

v-ı.nil .Derg.(20051,21,1 ·2:91-119

YUMURTA VE ET

T

AVU KLARıNIN

KARACIGERLERiNDE

GÜMÜŞLE

ME

METODUYLA BOYANAN NÜKLEOLUS ORGAN

iZER (

A gNOR) BÖLGELERIN

DAGIL

IMININ

BEL

iRLENMESI ·

MehmetFarukAydı n10 llhami Çelik2

Determination

of the Distribution of Silver

-Stained

N

ucl

eola

r

Orga

nizing

Rcgion

s

(

ARNO Rs) in

the Ltver

s

of Broilers a

nd

Laying I-Ie

ns

Özet:Buçalışmada, yumurtacıNick Chick tavuk100ileetçiHubbardhanınınhepsiosdçekirdekleriodekigümuşleboyanan nükleolus organizer bölgelerin(AgNDA'lann)sayılan,lokalizasyonlan,bOyOkIOIderivealanlan, her ikiırkta da embriyonik

dönem boyunca ve elçi tavuklarda kuluçka sonrası 6., yumurtaeılarda ise 32. haftalara kadar belir1enerek; bu

pa

-rametrelerdeoluşan değişjkfikler saptanmışıır. Elde edilenverileredayanılarak, her iki ında dOnemIef arasında, her dö-nemdeyumurıacılardacinsiyetlerarasındavelr1dararasında karşllaştıımalaryapılmıştı r. Yumurtae ılan n(Nid<Chickırkı)

he-patositierinin çekirdekalanı ve çekirdekçapı,kuIuçl<anın 17.gCınOnde broylerterderıOnemli derecedeyüksel<.bulunmuştur. ÇıkıŞ gOnündebroyterierin, 6.haftadaise yumurtaeılann daha fazlasayıda AgNOA'a sahip olduktantespitedilmiştir.

AgNORalanı,kuluçk.anın14.günOilekuluçkadan sonrakle.haftada broylerlerde daha lazlaiken,kuluçkanın 17.gOnünde yumurtaeılarda dahalaz\aclır. Kuluçkanın 17.gOnÜ veçıkışgÜnOndeyumurtaeılardahain AgNOR1ara sahipken,kulUÇk8

sonrası 6.haftada broy\ertenn daha iri AgNOR'larasahipOIdU{JU bululmuşlur. BuçalıŞmada eldeedilen bulgJlara

da-yanılarak, bCıYiiımeve yumurtaverimi ilehepstosd AgNORparametrelenarasındadirektbirba{ııntı nmkurutamayacağı s0-nucunavanimı ştı r.

Anahtar Kelimeler: Broıer.Yumurtacıtavuk. Çekirdek, Çekirdekçik, AgNOAaktivitesi.

Summary:in this sludy,the number,localization,sizeand areaofthe silver stainingnucleolus organiser regjons( Ag-NORs)weredeterminedintheliversofbolhe !ayer(Nid<Chick)and broiler (Hubbard)chickensthroughthehalching

pe-riodandetterwerosupLOeither eltl_{weeklorbroilersor32ttı weekofageLO(!ayers.Comparisons}

_were

_{madelor each} pe-riodbelweengendersofeachgroup,and aisobelweenthelayersandbroilers.Theresultsshowedthatnoceeraresolthe

Iayers was significanllyhigheratthe 1]1hday ol hatctıing period.AgNOR numberwashigherinbroilerson the dayol hatch,whereastheıevershadhigher diameteronthehatctıand atthe 1]1hdayofhatching period.AgNOA number aithe 61h week ofpost-hatctı. AgNOA number was higherinthe broılerson thedayofhaıch,whereasthelayershad moreAtı­ NOAsaıettıweekofposthalchareaoftheIayerswas higher both atlhe 14ltıdayofhalchand theeltıweekolpost-hatch.

Bothetttıe1]1hday of thehatchingperiod and on thedayol hatch,broilershadIarger AgNORs, atlhoughbroilers hadlar

-gerAgNORsatettıweek ofpost-hatch.Basedonthelindirıgs,itisimpossibIe lo correlatethegrowthpefformanceandegg productionna newilhtheAgNOA andnccıeerparemerersol thehecatccvtesinvestigatedinthisstudy.

Key Words: Broilers,Layers,NucIeus,Nucleolus, AgNOA actrvity.

Gırış

Bir hücredeki kromozomlann rcozomaı RNA (rANA) genlerini taşıyan bölgeleri, interfaz aşa­

masında nükleoluslanoluştunnaküzerebir araya ge -lirler ($chwarzacher ve Wachtler 1993) ve ışık m ik-roskobuyla çekirdek içinde iri, yuvar1ak belirgin cisimcikler

halinde

görüıür1e r. Kromozomlann nük· leoluslanoluşturanbölgelerinükleolusorganizer

böl-geler (Nucleolar OrganizerRegions,NORs) olarak b i-linmektedir. Nüldeolusların şeklı ve yapısal detaytan, farklı hücre tiplerinde büyük de{ıişiklikler gösterebilir.

Yüksek hızda ribozom üreten hücrelerdenüldeoluslar irive kompleksyapılıykan, düş ük aktiviteli hücrelerde genellikle küçük ve daha basit yapıhdırıar, Ama yine de nükleoluslann birçok tipinde, etektren mik· roskobundaayırt edilebilen

uç

temel spesifikyapısal

GelişTanhi :22.03.2005 @:mCaydin@hor.maiLcom

• Bumakale.Dr.M.FarukAydm'mDoktoraTezi'denözetlenrmşnr. Araştırma,Harran ÜniversitesiAraştırmaFonutarafından

(Proj e' No:280)dcsıekle'nmiştir.

I.Harran UniversnesiYeteriner FakültesiHistolojive Embriyotoji Anabili mDalı ,ŞANLIURFA

AYDıN.ÇELIK

kompon ent bulunmaktadır (Jordan 1979).Bunlar; fib-riler merkezler (fibriHar centers. FC), diffüz fibriler komponent (diffuse tibrillar component,DFe) ve qra -nöıer komponent(granuıarcomponent.GC)'dir,

Flbr nlermerkezler (FC), elektron mikroskobuyla yapılan

incelemelerde

.

düşük kentrast veren ve 4-8 nmkahnlıQındaki ince fibrillardan kurulu biraQdan ol u-şurtar. Bu bölgeye sahipolan ve yüksek aktivite gös

-teren nükleoluslara"yüzükşekillinükleolus· adı verilir.

FC içermeye n çekirdekçi~ sahip olan hücrelere de nadir olarak rastlanmaktadır (Ploton ve ark 1983).

FC'ler, belirli şartlar altında gümüş tuzlanyta bo-yanı rtar (Hema ndez- Verdun veark 1980,Ellingerve Wachtler 1980). Diffüz fjbnler komponent (diffuse f ib-tiltarcomponent, DFC), elektronmikroskobunda koyu boyananveyoğunbiçimdepakellenmiş olan ince iplik demetleri halinde gözlenir. DFC'ler genell ikle,

nük-Ieolonema denen 0,05-0,1 mm genişliğinde bir ağ oluştururlar. Yüzük şekilli çekirdekçiklerde. DFC tek

olan FC'yiçevrelerken; kompaktçekirdekçıklerdeher bir FC, bunlararasında uzanan DFC ağının içersine gömülmüştür.DFe'ler,uygulanantekniğe bağlıolarak

gümüş tuzlarına değişen derecelerde affinite gö s-terirler. Hem FC'ler ve hem de DFC'lergümüşleme boyamalanndan sonra iyi kontrast verdiklerinden,ik i-siniışıkmikroskobuylabirbirindenayırtetmek oldukça güçtür (Jordan 1979). Granüler komponent (GC), çapları 10-15 nm arasındaki granüler yapılardan olu -şursa da,zaman zaman kısazincirlerde oluşturabilir. GC,çekirdekçiğin peritennde lokalize olmuşturve bu yüzden genellikle DFC'nin dışında yer alır. GC, gü-müşlemametoduylaya hiç boyanmaz ya da çok zayıf birşekildebayanabilir (Pischinger 1926).

Nükleolusta; spesifik nükıectar proteinlerin ara-cllrQıyla rONA'nın transkripsiyonu , Işlenmesi, 0 1-quntaştmıarakalt birimlerinin bir araya getirilmesive prenbozomat partiküllerin sitoplazmaya transportu gerçekleştirilir. Bu proteinlerin önemlileri; RNA P o-tımerez i(RPI),DNA Topoizomerazla r. Topocorreraz i veTopoızcmerazII, Fibrillarin, Nüklealin (C23), U ps-tream binding taeter (UBF), Ki-67, Ribogranü1in,Nu -matrin (B23) veAgNOR protelnler'dtr.

Çekirdekçiklerin belli bölgelerinin. gümüş tuz-re nyıe yapılanboyama işlemleriylehanrtananışıkm ik-roskobik preparaUarda bayandı~ı uzun zamandır bi -linmektedir.Gümüş pozitif reaksiyon veren nükleolar proteinlerin büyük çoğunluğu nüoz sırasında NOR 'lara yapışık olarak bulunurlar ve

mitetik

kro-mozomlardaki AgNDR'lan ngümüşle boyanmasından so rumludurlar, Kimyasal analizler yanında hi s-tokimyasal testlerle de (DNAaz, RNAaz ve proteaz uygulamaları) gümüş pozitif meteryaüerın, asidik p ro-teinlerden oluştuğu gösterilmiştir. Bu proteinlere

AgNOR proteinleri de denmektedir. AgNOR'larda, nükleolar proteinlerden C23, B23, AgNDR-proteini (Hubbell ve ark 1979) ve RPI bulunur(Hoyo ve ark 1993).üümöşlerneyöntemiyle NDR'ların boyanması

sırasındaaktifolarak transkripsiyon yapan NDR'larve bu nedenle de rONA (Wachtler ve ark 1986) bölgeleri de boyanır ki, bu yüzden AgNOR sayılarının kısmen

hücre ploidisini de qösterebuece ğ! ileri sürülmüştür (Trent ve ark 1981).

T

ürler

arasında kromozom sayısı bakımından

farklar olduğu gibi NDR içeren kromazom sayısı ve sonuç olarak hücrelerdekiAgNDR sayılan bakımından

dafarklar vardır. Örneğin,tavuk karyotipi 9

çift

makro

ve 30çift de mikrokromozom olmaküzere toplam 78 kromozomdan oluşmakta;NDRsayısı

da

2 olup,bun

-lar 16numaralı mikrokromozomçifti üzerindeyera l-maktadır (Masabanda ve ark 2004). Birbireyin farklı hücrelerinin AgNDR sayılan arasında daönemli lark

-lar bulunmaktadır. Inaklif hücreler olan sper -matozoonlarda AgNDR bulunmamaktadır. Manuelidis

(1984), olgun merkezi sinir sistemi hücrelerineteki

AgNDR'lann çekirdekte genellikle sabit Iokalizasyon

gösterdiklerini bildirmişlerdir. Iri nOronlarda daima

merkezi yerleşimli ve tek bir AgNDR varken,

be-yinciğin Stratum granulazum'undak i küçüknöronıarda birkaç küçük ve periferal yerleşimli AgNOR bu -lunmaktadır.

AgNDR'lann şekil, büyüklük, sayı veyerleşimleri ile bu parametreleri etkileyen

takt

örler

üzerinde bazı

çalışmalar yaprlmrşnr.Severgniniveark (2002),kronik alkoliklerin tükrük bez! duktal ve asinet epitel h

üc-relerinin AgNOR sayılanve büyüklükleriyle hücre

çe-kirdeği alanının alkol kullanımından etkilendiğini ileri sürmüşlerdir. Garcia-Moreno ve ark (200 1),kronik al

-kolik sıçanlarda beynin hipokampüsündeki AgNDR sayısınıkontrollerdendüşük bulmuşlardır.Carıcadove ark (2001), ortalama AgNOA sayısının. sigara içe

n-lerde önemli oranda daha fazla olduğunu tespit et -mişlerdir. Maleus ve Taboga (2001). farelerde, he

-patositleroeki

nükleus ve nük!eoluslann alanlarının. açlıkta, önemli derecede arttığı halde, nOkleolus sa -yılarının değişmediğinitespitetmişlerdir. Godoy ve ark (2001),

deri

yaralanmalannda epidermisin yara sl -runna komşu bazal hücrelerindeki AgNOR ak -tivitesiyle, hücre çoğaımasının bir ölçütü olan

çe

-kirdeQe bromodeoksiüridin (BrdU) alımını karşılaştırarak yaralanmaclan hemen sonra ve ya-ralanmayı takip eden 36-70. saatler arasında hücre malmahızlannınyüksek olduQunutespitetmişlerdir. Benzer şekilde;

l

ee k

ve ark (199 1), çoğalan hü c-relerde, AgNDR'lann sayılarından Ziyade bü

-yüklükJerininartlı~ınısaptamıştardır.

"u mu rt ave tt Ta vukla rmm Kar.ıı ci ~trltrind t...

alanı içindeki oranının, yani nispi AgNOR alanının, farklı sıcaklıklardan en

fazla

etkilenen AgNO R

pa-rametresioIdu{Junu tespit etmişlerdir. Yukandaki bul -gularadayanarak araştırmacılar(Canet ve ark 2001), nöcre siklusu UZerinde etkili Olan taktörıenn de -ğer1endirilmesi ve hücredeki ribozom yapım me -kanizmas ı üzerindeki çevresel etkenlerin rolünün araştıolmasındanispiAgNORalanınınOnemti bir

gös-tergeoIabi~iniilerisürmüşlerdir.Khanna veDutta

(2002), enrofloksasinindozundakiartışabaQIJolarak, myeloid hücrelerdeki AgNOR (mAgNOA) ve

trom-basitierdeki AgNOA (pAgNOR)sayılannındaamığını

tespitetmişlerdir. AgNOR sayılarınınhücrenin maruz kaldığımekanik stresfakıöı1ertyle deQiştiğiyolundada

bazı bulgular elde editmiştir. Nitekim, Hara ve ark (2000), ağız mukozasına aralıklı ve aralıksız basınç

uygulamasının, AgNOR sayı lannda azalmaya neden

olduğunuvebasıncınazaltilmasındansonraki 20.

haf-tada,AgNOR sayılannı n eski durumuna döndüQünü

tespitetmişlerdir.

rDNA transkripsiyonu ve ribozomal

bi-yogeneziste Onemli roloynayan gümüş-pozitif pro-teinlerinbir hücredekimiktan, hCıcredekiribazom

sen-tezıvıe ilişkili okluğundan, AgNOA aktlvitest hücrenin protein sentez akıivıtesinin

iyi

bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Farklı organizma1ann hOCrelerinin veya bir organizmanın farl<.h hCıcre lerinin

ge-nomlannda bulunan aktifNOR'lann sayılan arasında belirgin farklılı klar bulundu{luna ve NOA sayılannın, hücrenin protein sentez ihtiyacı ve çevre şartlanna

göre deOişiklik gösterdiğine dair ortak bir görüş bu

-lunmakıadır(Goodpasture ve ark 1976,Mikelsaar ve

ark19n,Alberts ve ark 1989).

ElÇive yumurtacı tavuklarda embriyonik dönem boyunca vekuluçkadançıkıştan sonraki dönemlerde, AgNOR'ların sayı, bUyüklük ve alanlan ile çekirdek büyüklüğü ve alanında oluşan deOişiklikler üzerinde yapılmış karşılaştırmalı bir çalışma bulunmamaktadır.

Bu çalışmada, yumurtacı Nick Chick tavuk ile elçi Hubbard tavuklan n hepatosft çekirdeklerindeki AgNOR'larınsayılan,

lokanzasyonan

,

bUyüklüklerive

alanları, her iki ırkla embriyonik dönem boyunca ve etçttavuklarda kuluçka sonrası6.,yumurtacılarda

ise

32. haftalara kadar belirlenerek; bu parametrelerde

oluşan değişikliklersaptanmıştır, Materyal ve Metot

Mateıyalolarak,yumurtacı (NickChick)tavukır!(ı ile broyler (Hubba rd ır!(ı) damızhklardan elde edilen

döUü yumurtalarkullanılmıştır. Buamaçla,broyler

da-mızhjdara ait toplam 200 adet kuluçkahkyumurtaile

yumurtacı darmzüktaraaittoplam200 adetkuluçkahk yumurtakullanıldı.

Kuluçka işlemlerinden onca tüm yumurtalar

hassas teraziyle (Sa rtorius. PT 120) tartıldı. Fü

-migasyonla (1

mJ

için 42 ml40%'lıkfonnaldehite 21

g potasyum permanganat

ü

a vesiroen

sonra oluşan

dumanda 20 dakika tutularak) dezentekteedildi.K u-luçka işlemleri, S.Ü Veteriner Fakühesi Histoloji ve Embrtyoloji Anabilim Dalı'ndaki 1000 yumurta

ka-pasiteli kuluçka makinesinde (Gostyn,POıand),

0p-timal koşullarda (37.8°C sıcaklık ve %

60-84

nispi nem ortamında), 2 saatle bir kez çevrilerek

gerçekleştirildi. Gün aşm ışıkla muayene edilen yu

-murtalardaki embrtyonik gelişim izlendi ve ölü emb

-riyo içeren yumurtalarayrıldı.

Embriyonik dOnemdekl AgNOA'lann i

n-celenmesi amacıyla; kuluçkanın 11,14 ve 17.g

ün-lerinde her gruptan tö'ar yumurta açıldı. Ha m-burger-Hamillon Skalası'na(HH-Skalası)(Hamburger

ve Hamihon 1951) gOre embrtyolann gelişme ev·

releribeliı1endive takiben embrtyolarteraziyletartıldı.

AgNOA'1ann incelenmesi amacıyla, açılan emb-riyolann karaciğerlerinden doku örneklerialındı . Ku

-luçkadan çıkıştan sonra

ise,

broyler1erden ku -luçkadarı çıkışın ilk günü ile takip eden 1, 4, ve 6. haftalar sonunda 10'ar hayvandan karaciğerdoku örnekleri alındı. Yumurtaeılardan karaciğer doku O r-neden.kuluçkanın l l,14,17.günleriyle kuluçkadan çıkış günOve kuluçkadan çıkışı takip eden 6, 18ve 32.haftalar sonundaalındı.

Yumurtadan çıkanbrovıerve yumurtacı civcivler ayn bölmelerealınarakçalışmasüresince optimal ko

-şullarda beslendi. Broylerie r standart yemle bes

-lenirken, yumurtacılara

0-8

.

haftalar arasında civciv yemi, 8-18.haftalararasındapiliç büyütme yemi ve -rildi. Bu dönemden sonra yumurta verimi baş­ ladı~ından, yumurtacıyemi verilmeyebaşlandıve 32. haftaya kadar devam edildi.

Bu amaçla;alınan doku örnekleri önce

%

1ü'luk lamponlu (0.1M pH 7.4)formol salinde tespitedildi. Takiben, doku örnekleri alkol serilerinden qeçinlerek dehidre edilip, ksilan serilerinden geiçirilerak pa r-Iatıldı ktan sonra para' inde blaklandı. Bloklardan alı­ nan 4 J.1m kalınlı ğındaki kesitler; normal histolojik ya

-pının belirlenmesi amacıyla Crossman'nın üçlü

boyama yöntemi (Culling ve ark 1985) ve

Pap-penheim'ı n panoptik boyama yöntemiyle (Konuk,

t981), AgNOA'lann belirlenmesi amacıyla

da

gü-müşleme boyama yOnterrVyle(Ploton ve ark., 1986, Korekve ar!( 1991)boyandı.

Jelatin-formık asit solüsyonu, 2 gr jelatın (Me rek),1QOml

%

l'liklormikasit (Merek)içinde

çöz-dürelerek halIMnch. Bu işlem;jalalinin

I

örmik

asitte lamamen çözünmesini sağlamak amacıyla,

QO-zellininbir inkübatörde 58-6Q2C'de Isıtılmasıyla ge

r-AYDIN, ÇELl K

çekleşlirikh. Bu soıösycn oda slcakllQ;ına kadar so-{Jutuldu.Gümüşnitrat ÇÖzeltisiise,50 g kristalgümüş nitrat(BotafannaLaboratua n, Anka ra,Türkiye) 100 ml distile suda çözdürülerekhazırlandı.

Boyama solüsyonu, taze halırtanan Jelatin

-lormik asit solüsyonu ile gümüş

nitrat

çözeltisi

kul-lan ımdan hemen

önce

kanştınlmasıyla hazırlandı. Bu amaçla;

1

hacim jelatin-lormik asil solüsyonuyla

2

hacim %50' lik gümüş nitrat solüsyonu kanştınlarak hazırlananboyama solüsyonu kullanıldı.Kesitler taze hazırlanan boyama

sclüsyonunda.

oda slcakllQ;lnda (200C) ve karanlıkta

30

dakika

bekletildl.

Süre

so

-nunda kesitler distile suda

3

kezyıkandı. Daha sonra kesitler alkol ve ksilerı serilerinden

qeçinle

rek

E

n-tellarıla(Merek)kapatıldı.

Hazırlanan preparatlar ışık mikroskobu (Nikon Eclıpse, E-400) ile ince lenerek, gerekli görülen böl-gelerin dijital görüntüleri aynı

mikrosk

oba

takılı dijital

loto{Jral makinesi (Nikon DS Camera Control Unit DS-L1wilh DS Camera Head DS-5M)ile kaydedildi.

Elde edilen görüntülerin analizi, bir görüntü analiz programı (B8200 PRO) kullanılarak gerçekleştirildi.

Her hücrenin çekirdek çapı, çekirdek alanı, AgNORsayısı ,AgNORçapıve AgNORalanıölçüldü.

Elde edilen verilerden. AgNOA alanı/çekirdek alanı oranları (nisbi AgNO A alanı) hesaplandı. Sonuçlarls

-tattstiksel yöntemlerle analiz edilerek. larl<lı iki tavuk

ırkının incelenen parametreleri arasındaki larklann

önem

dereeelert

belirlendi.

Elde edilen veriler, bilgisayarda, Standart

is

-tatistik programı (SPSS 10.0) yardımıyta istatistiksel

yöntemlerle (tek yönlü varyans analizi -ANOVA- ve Tukey testi)analiz edildi. Bir ırkındokulanndanlarklı

dönemlerde elde edilen veriler Tukey testi ııe analiz

edildi. Irklar arasındaki ve bir ırkın larl<lı cinsiyetieri arasındaki larklann analizi ise

t

-tes f

ile

de-Qerlendirildi. P<O.05 deQeri istatistiksel olarak Onemli kabuledildi.

Bulgular

Breyerlerden elde edilen bulgular

Incelenen dönemler

boyunca

genelde tek olan hepatasit çekirdekleri. her iki ırkta da santral l

o-kalizasyonlu

olup ovaı-yuvartak şekilliydi.

Çe-kirdekteki AgNOR'lar 1-4 adetarasında de{Jişen

sa

-yılarda, genellikle eklantrik yer1eşimli ve en az biri

nükleer

za

rfa

komşu durumda lokalize

d

ururnda

olan.

oval-yuvartak

şekilli. kahverengi-siyahlekeler halinde

görüldü (Şekil 1). AgNOA'lann şekil ve lo -kaliZasyanlannda,dönemler arasındabelirgin farklar

gözlenmedi.

Etçi tavııkıann

hepat

ositlen

üzerinde yapı lan öıçörnsonuçlan Tablo 1'deverilmiştir. En yüksek çe -kirdek alanı (4.03

J..Im2)

embriyonik dönemin 11. gü·

nünde tespit edilmiş olup, Tablo

1

'de de görüldü{Jü

gibi

çekirdek

alanı ve çekirdekçapı çalışmaboyunca dalgalı bir seyirle tedricen azalmıştır. Gruplann

or-talama

AgNO A sayılan arasındaki larklar önemsizdir (P<o.05).OrtalamaAgN ORalanıveAgNOA çapı de-{ıerleri çalışma

boyunca

birbirinebenzerşekilde, da

l-galıbirseyir izlemiştir.AgNOAalanınınçekirdekalanı

içirdeki oranı,kuluçkanm 11 ve 14. günlerinde yü k-sek iken, sonraki döne mlerde dalgalı bir seyir Iz

-leyerek kuluçka sonrası dönemin 1. haftasında en yüksek seviyeye (%19.30) ulaşmış(Tablo 1) 4 ve 6.

hafta lardaise tedricendüşmüştür.

Yumurtacılardan eldeedilen bulgular

Yumu rta tavuklarının hepatasitlerindek i Tablo 1. Farklı dönemlerde, broylerlerin hepalositlerinde belirlenenhücre çekirde{ıi alanı, çekirdekçapı, AgNOA sayısı, A9NOAalanı,AgNOAçapıveAgNOA alanı nınçekirdekalanıiçindekioranı ilebudeğerlerinisıatislikselanalizsonuçlan

OlÇ(ılenparametre DONEMLEA

N=100 KULUÇKA DÖNEMI KULUÇKASONRASıDÖNEM

11.GÜN

X

± SE 14.GÜN

X

± SE 1.HAFTA

X

± SE 4.HAFTA

X

± SE 6.HAFTA

X

± SE 15.25 2.95±O.1e:: 2.121O.tn=d 1.76±O.l1

a

0.45±O.Q2b O.94±O.Q4b 17.89 3.S2i<l.0lJb 2.S4±<l.058 1.6010.109 O.63±O.03B 1.08±O.03Bb 3.47±O.07b 2.421O.04ab 1.S6±O.l SS O.67±O.0Ja 1.21±O.078 3.24±<l.OBbe 2.29±0.Q4bC 1.6410.088 0.4210.020 O.93i<l.Q3b 2.431O.07d 2.00±0.Q5d 1.85±O.12!1 O.22±O.Q1c 0.67±O.03C 3.96±O.168 2.47±O.Q68b 1.481O.Q9ll 0.66:tO.Q68 1.18±<l.Osa 4.03:tO.128 2.5210.048 1.52±O.ooa O.66:tO.048 1.09±O.Q38b Çekirdekalanıw,m2) Çekirdekçapıw,m)

AgNOAsayısı(adet) AgNOAalanı(ı.ım2)

AgNOAçapı(~m) AgNOAalanının çekirde+<alanındaki

oran ı(%) 16.37 16.66 9.05 12.96 19.30

Yumurta ve etTavuklarınınKaraclt:erlerinde•..

AgNOA'ların şekil ve loka lizasyonlan broy1erinkileı1e büyük benzerlikgöstermekteolup, AgNORsayılan 1·

6

arasındaydı (Şekil

2)

.

Çekirdekalanı , çekirdekçapı

ve AgNOR sayısı, kuluçka sonrası dönemin 32.hal -tasında en yüksek de{ıerlere sahipti. AgNOR alanı, kuluçkarun 11. gününde en yüksek (0.70 1lm2) se -viyedeiken,çıkış günündenitibaren önemliderecede

(P<O.OS) düşmüştür. AgNOA çaplan kuluçka

dö-neminde kuluç ka sonrası dönemlerdekinden önemli derecede (P<O.OS) daha düşük bulunmuştur. AgNOA alanının çekirdek alanı içindeki oranı, ku -luçkanın 11. gününde en yüksek de{ıer olan "/o 19.33'ten,

32

.

haltada en düşük değerolan "/o6. 10'a gerilemiştir(Tablo

2)

.

Bel iı1enenparametreler cinsiyetlerarası nda

kar-şllaşlınldlOında;dişilerinçekirdekalanı32.

haftada

er-keklerinden önemli derecede (P<O.OS) yüksek b u-lunmuştur. Çekirdek çapı bakımından kuluçkadan sonraki dönemin 6. haftasında erkek ve dişiler

ara

-sındaki fark önemsiz (P>O.OS) iken; 18. haftada er -kekler, 32.haftada ise dışrenn Onemli (P<O.OS) de

-recede

iri çekirdeklere sahip olduklan bulunmuştur. AgNOR sayısı,

k

uluçkar un

18. haftasındaheriki

cm-siyette birbirine yakın iken; çıkışgününde horozlar,

6

ve

32. haftalarda da tavuklar daha yüksek AgNOR sayısına sahipti.AgNOR alanı, çıkışgünü

ve

18.haf -tada heriki cinsiyene birbirine yakın iken,

6

.

haftada

horozlar.

32.

haftada ise tavuklar daha yüksek (P<o.OS)AgNOA alanı nasahiptir. Her ikicinsiyetteki

hayvanların ortalama AgNOR çapları arasında. çıkış

günü ve 18. haflada lark yok iken,

6

.

haftada ho-rozlar,

32

.

haftada

da

tavuklardaha yüksek AgNOR

çapı nasahipti (Tablo

3)

.

11. GÜN 14.GÜN 17.GÜN ÇiKIŞ GÜNÜ 6.HAFTA 18.HAFTA 32.HAFTA

i( _{± SE} i( _{± SE}

_X

_±

_SE i( _±SE

_X

_{± SE X ± SE} i( _{± SE}

Çekirdekalanı (j.ı.m2) 3.62±Q.1()bCd 3.9O±O.13bc 4.3S±O.lsab 3.46±O.13OOd 2.71±O.0Sd 3.13±O.0f3Cd 4.9 1±O.398 Çekirdekçapı~m ) 2.471O.Q3bC 2.56±0.Q5bc 2.69±0.()6llb 2.4S1O.07bC 2.211O.04c 2.4O±Q.Q3bc 2.98±O.lsa AgNDAsayısı(adet) 1.3StO.05C 1.34±O.OSC 1.75±O.09C 1.29±O.07C 2.811O.13b 1.61±O.oac 3.4510.158

AgNDR alanı O.7O±Q.osa O.63±O.Q48b o.S5±O.03b o.S6±o.03b O.23±O.01C _{0.31±O.02C 0.3O±O.02C} AgNDRçapl(j.ım) 1.l6±O.ooa 1.131O.Q4lI 1.05±O.06B 1.06±O.038 o.681O.OOb O.87±O.03b O.75±O.OJb AgNDA alanının

çekirdekalanı nda ki

oranı(%) 19.33 16.15 12.64 16.18 8.48 9.90 6.10

a-d;Aynıserrrdafar1<Jıhalftaşıyande{}erlerarasındakifarklaristatistikselonemesahiptir(P<O.OS).

Tablo 3.Yumurtadançıkıştansonrakiyetiştinnedöneminde, erkekvedişi yumurtaeılann hepatos~lerinden elde edilenhücre çekirdeğialanı,çekirdekçapı ,AgNOAsayısı,AgNDAalanıveAgNOAçapıde{}er1erininistatistikselanaliz sonuçtan

Parametre OONEMLEA

N=l00 Cinsiyet ÇıKıŞGÜNÜ 6.HAFTA 18.HAFTA 32. HAFTA

Çekirdekalanı~m2) ~ 3.66±Q.288 2.72±O.078 3.1110.118 8.84i{).47a

XiSE il 3.15±O.228 2.73±O.Q9Cl 3.311O.1oa 3.251O.3 1b

Çekirdekçapı (j.ı.m) il 3.6610.288 2.17±Q.Q6B 2.3S±O.o5b 3.76fO.128 XiSE i..l 2.39±O.1$ 2.24±O.Osa 2.57±Q.078 2.86±O.22b

AgNDASayısı(adet) i..l 1.0Q±{).Oltl 3.13±O.198 l.S6±O.l68 3.37±O.178

X.tSE ~ 1.72tO.148 2.6O±O.1Bb 1.46±D.1Jl1 2.43±O.32b

AgNOAalanı(flm2) ~ O.62±Q.Q4lI O.171O.01tl O.37±O.Osa O.59±O.Q4lI

XiSE ~ 0.47±O.098 O.29±Q.Q38 O.27i{).oıa O.33±D.04b

AgNDAçapı (j.ım) J.l O.15±O.Osa O.56±O.oJb O.86±Q.Q88 1.06iO.ooa

X.tSE J.l O.93±O.Q9B O.8O±Q.Q4lI O.73±O.asa O.86iO.05b

a·b:

Fal1dl

cinsıyetlerin ayrıı parametrelenilde

ial1dl

harli6r taşıyan değel1er arasınaaki faiklaristatistıkSEll açıdan önemlidir

. 1 AIiha rbroyfeMhepa ç:okil'dekJerirldek ORboyası.Büyü ÇIZ 10J.lI".

OR rülme

•

Ş i 2.Allıhal lık bır yumurtacıhorozun hepa osi çekirde erind .A OR1arg6rüllmcktedlr.Ag OR

YumurlaVtttTavuklarının Kararl~trltrinde...

Tablo4.Farldı dönemlerde, broylerveyumurtacı tavuklann hepaıositlerindebelirlenenhücreçekirdeği alanı,çekirdekçapı,

AgNDRsayısı .AgNDRalanıveAgNDRçapı değerlerininistatistikselanalizsonuçian

Parametre OONEMLER

N=l00 IRK tl.GÜN 14.GÜN 17.GÜN ÇiKIŞGÜNÜ

Çekirdekalanı(J.ım2) Broyler 4,03±O,l 28 3.96±O,168 2.43±O,07b 3,24±O,oaa

X ± SE Yumurtacı 3,62±O,1oa 3,9O±O,133 4.35±O.158 3,46±O.13l1

ÇekirdekÇapı (ı.ım) Broyler 2,52tO,04a 2,47iO,ooa 2,OO±O,OSb 2.29±O,04b

X

± SE Yumurtacı 2,47.tO,Q3!l

aseso.os-

2.69±0,Q6B 2,48.tO,07S AgNORSayıs ı(adel) Broylar 1.52....+D.Q68 l,4BiO,oga. l,85±O.128 1,64±O,oaa

X

±

SE Yumurtacı 1,36±O,osa l,34±O,oaa 1,75±O,oga. 1.29±O,07b

AgNORalanı u.ım2) Broyler O,66±O,04& o.eeıc.oe- O,22±O,Olb O,42:±O,028

X ± SE Yumurtacı 0.70t0,ma O,63iO,Q4b O,5S±O,roa O,56±O,roa

AgNDAçapı(pm) BroyIer l,09±O.roa 1.1a±O,asa O,67±O,0Jb O,93tO,Q3b

X

± SE Yumurtacı l,161O,ooa 1,1310.048 t,Q5±O,ooa l,06±O.0J8

a-b.Farkhırkıan n aynıparamelrelerindefar1d1 harflerlaşıyan

deOer1ef

lsIalistikselaçıdanOnemlidir (P<O.OS).

6.HAFTA 2,95±O.1611 2,71±O,05B 2,12:tO,roa 2,21tO,048 1,76±O,l1b 2,81±O,13l1 Q,4S±O,028 Q,231O,01b 0,9410,048

O

.68±O

.00b

Yumurtacıla rı n

h

epatosillerinin

çek

irdek

alanı ve

çe

kirdek

çapı kuluçkanın 17.

gününde

bray-l

e

r

l

e

r

d

en ö

nemli d

erecede yü

ksektir. Çek

irdek

çapı

da

kuluçkanın 17.

g

On ü

ve çık ış

gü

nünde br

ay

-l

erlerden

d

aha

y

üksek

bulunmuştur.

AgNCA

sayı s ı

ise

,

breyle nerdeçıkış

gün

ünde

daha fazla

I

ken,

ku-luçka sonrası 6.

haftada

yumurtacılar

daha faz

la

A

gNOR

sayı sına

s

ahiptir

,

AgNOA

alanı, kuluçkanın t4.

gü

nünde

ve

kuluekadan

s

on

ra

ki

6.

hahada

broyteneroe

d

aha

faz

la i

ken,

kuluç kanm 17,

g

ü

-n

ünde

yumurtacıla r

daha fazla AgNOA

alanına

sa-tup

nr

.

K

uluçkarun

17,

günü v

e

çıkış

gün

ünde y

u

-murtacı lar

d

aha

i

r

i

AgNOA

'lara

sah

ipken,

kuluçka sonras ı

6

.

haftada broy

lerler

daha

i

ri Ag

NOA'lara

s

ah

i

p

tir (T

ab

l

o

4).

Tartışma

v

e Sonuç

Kanatlılarda

m

etalaz

kromazomları

ü

zerinde

yapılan

i

lk

çalışmalarda,

makr

o v

e m

ikro

kr

c-m

ozomla

r

o

lmak üzere

i

ki l

ip

kromaz

am

ta

-nımlanmı şt ı r. Iık yıllarda

gerçek kr

omozom

olarak

ni

telenen m

akro

kromoz

omlardan

ayınnak

içi

n

mik

ro k

ormozomlar

"kromczoid

" ol

arak da

i

sim-lendirilmiş;

daha

sonrala rı

i

s

e

'

mikro k

r

omozcm"

o

larak

adrandmımrşnr.

T

avuk karyot

ipi,

9 çift mak

-ro

krom

o

zom ve 30 çift mikr

o

krom

ozom ol

mak

üze

re t

oplam

78

kr

omozomdan

oluşmaktadır.

Ka-natlı

ge

nlerinin

yaklaşık

%

5O'sl

mik

ro

k

rc-m

o

zomlarda bu

lunur.

Yapılan çalışmalar

(Ha-be

rmann

v

e ark

200 1),

fib

r

oblast

ve n

O

ron

la

rda

mik

ro

kromazomların

çek

irdeQin

ortası nda,

mak

-rokromozomların

I

se peritennde f

okalize

o

lduQunu

g

östermektedir

.

Tavukta rONA genleri

1

6

numaralı

k

r

o

mozom üzeri

nde

bulunduğundan.

bu kromozom

çiNi NO

A

kr

omozomu

olarak bilinmektedir

.

Bu n

e-den

le

.

diploid

bir tavuk hüc

resinde

2 adet

N

C

A

ve

2

adet nükleolus

bulunabtleceğl düşünülebilir

(

MiI

-l

er

ve ark

1996,

Masabanda ve ark

2004).

Schm

id

ve ark

(1982),NDA'ların gümüşle

bo-yanma

ö

zelliklerinin

r

i

boz

o

mal ANA g

enlerinin

transkripsiyonal akt

ivitesinin

b

ir

g

östergesi o

l

-duğunu

ileri sürmekted

irler

,

Bu nedenle

,

farklı

d

o-kularıoluşturan

hüc

relerin

AgNOA

sayıları

da fark

-lılık

g

östermektedir

,

N

i

tekim

,

zaczek ve ark

(1992),

sağlıklı sıçantanrı

si

ndirim

kanal ı

epitel h

ücrelerinin

AgNOA

parametrelerin

i

Inceled

ikleri

ça

-lışmalannda, larklı

sindirim

kanalının farklı

böl

-ge

lerindeki

Ag

NOA

sayılan

i

le

bunların alanları

ve

ç

ekirdek

alanı

A

gNCA

alanı oranları arasında

ö

nemli larklar

tesp

it

etmişlerdir. Araştırmac ılar

(

Zaczek ve ark

1992),

AgNOA parametr

elerinin

epi

telin

prollte

rasy

cn

aktivite

siyle

ilişkili

olduQu

nu,

h

ücren

i

n l

okalizasyon

una

bağlı

ola

rak

t

ipik ö

zel-l

ikle

r

gOsterdi{ıini

ileri

sürmüşlerdir.

B

ir

nük

leustaki

Ag

NOA

sayısı

ve

h

er

bır

A

gNOA'un

alan ın ın ,

ç

e-k

irdek

alanıyla ba{ııntılı olduğu

da

saptanmıştır.

B

ir

organlzmanın larklı

benzer hücreleri

nin

veya

larklı organlzmaları n

h

ücr

elerinin

genomlarında

buluna

n

akt

i

f

NOA'ların sayıları arasında

bel

i

rg

in

farklılıklar bulunduğuna

ve aktif NO

A

sayılarının

hü

c

ren

in

pr

o-tei

n

se

ntez

ihtiyacı

ve çev

re

şartlarına

g

öre

d

e-Qişiklik

g

OsterdiQine

dair ortak

bır görüş

b

u-lunmaktadır

(

GOOdpasture ve ark

1976,

M

ikelsaar

ve a

rk 1

977

.

Alberts ve a

rk

1989)

.

T

avuklarda

.

AgNOA'ların

n

ormal

d

okulardaki

sayıları, Iokalizasyonları

büyük

lük

leri

ve çek

irdek

büyü

klüQü

ile

A

gNOA paramet

releri

arasındaki iliş­

kile

r

hakkı ndaki

bilg

i

ler

sınırlıdır,

S

u

ve

D

elany

AYDIN.ÇELIK

(1998),büyüme performanslarının geliştirilmesi yO·

nünoe seleksiyona tabi tutulan etçl tavuk ırkıarı

üzerinde çalışmışlardı r. Araştırmacılar (Su ve De

-lany 1998), hem saf hat lar içinde ve hem de bu

hallar arasında NOA sayıları ile tiplerinde Onemli

farklılıklarolduğunu ve bu NOA tiplerindefarklı

sa-yılardaki farkl ı nükleolus oluşturabilme ka

-pasitesine sahip olan rANA genlerinin bu

-lunduqunu tespit etmişle rdi r.

Ticari broyıer saf hatları; ana ve baba taralı

olmak üzere iki ayrı hat halindeki popülasyonlara

uygulanan seleksiyon kriterleri çerçevesinde, önce

grantparenlfer elde edilmesi, bunların da farklı

kombinasyonlar halinde çaprazlanması suretiyle

elde edilirler.Üreticile resatılan ticari hatlar ise dört

genolipik kökenli grandparentin kombinasyonuyla

elde edilir. Böylece özelbakım besleme ve üretim

teknikleri uygulanmak suretiyle hızlı büyüyen ve

daha iri elçi tavuklar elde edilir. Su ve Delany

(1998), lnceledlkle ri 13 yüksek verimli broyler ha

l-unoa. hücrelerin nükleolus büyüklüQünde yüksek

oranda pourncrnzrn bulunduğunu saptamışlardır.

Araştırmacılar (Su ve Delany 1998), broylerlerde

aynı hat içindeki hayvanlarda ve hatlar arasında

rANA genikopyasayısındakivaryasyanabaQl ı cıa­

rak yüksek oranda nükleolus büyüklü!)ü po

-limorfizmi bulunan bireylerin bulunması nedeniyle.

ticari brayler hatlarında çok sayıda NOA tipinin

bu-lundu!)unu ve bunlarda da fa rklı sayıda rRNAçen

-leri ve nOkleol us oluşturma kapasitest bu

-tunduğunu ilerisürmüşlerdi r.

Buçauşmada. karaciğerdeortalama hücre çe·

kirde!)ialanı kuluçkanın 17.gününde.yumurtacıta.

vuktarda 4,35 uma iken,broylerlerde2,43 umaola -rak bulunmuştur. Aradaki fark istatistiksel öneme

sahiptir (P<O.OS).Di!)erdönemlerde.çekirdek ala -nında ırklar arasındaki larklar önemsizdi (P>O.OS). Yumurtacı tavuklarm çekirdek çapı, kuluçkanın 17.

günü ve çıkış gününde broylerlerinkinden önemli

derecede (P<O.OS)daha yüksektir. AgNOA sayısı, çıkı ş günündebraylerdedaha fazlayke n,6.haftada yumu rtacılarda daha yüksek deOere sahiptir

(P<O.OS) . Kuluçkanın 14. günü ve kuluçkadan çı­

kıştan sonraki 6. haftada broylerler daha yüksek AgNORalanınasahipkan. kuluçkamn17.gününde

yumurtacılardaha yüksek AgNOA alanınasahiptir

(P<O.OS). _{Kuluçkan ı n} 17. günü ve _çıkış gününde yumurtacı lar broylerden daha iri AgNOR'lara sa·

hipken, kuluçkadan çıkıştan sonraki 6. haftada

braylerler daha iri (P<O.OS) AgNOA'lara sahiptir

[Tablo 4).

In vitro ve in vivo çalışma sonuçları. broy

-lerlerde protein sentez ve yıkım hızındaki d

en-genin, proteinyapımı yönünce değişmiş oldu{ıunu

göstermektedir(Klasıngve ark 1987).Hücrese l

d

ü

-zeydebüyüme ve protein sentezhızını nartması, si·

toplazm ik nbozomtann sayıla rının artmas ın ı ge·

rektirir. rDNA genlerinin transkripsiyonunun ve

ribazom yarılanma ömrünün artışının, hücredeki n

-bozom düzeylerinin artışında önemli katkıları vardır

(Larson ve ark 1991). Bununla birlikte, tek yönlü seleksiyon yapılan sürülerdeözelbirorgan sistemi

(broylerlerde kas doku su hücrelerind e ve y

u-murtacıların ovidukt) hücrelerindeki rDNA kopya

sayısında artış olup olmad ı~ı hakkında yeterli de·

neysel veri bulunmamaktadır. Sunulan bu

ça

-lışmada, et veya yumurta verimleri bakı m ındanqe

-liştirilmiş olan 2 farklı tavuk ırkının verim özelll~i bakımından önemli olan hücrelerinin (gö{ıüs ve

bacak kası kas ıelleri) hücre çekirde!)i ve AgNOA

parametreleri bakımından, düzenli ve ayırd edici

farklılıklar tespit edilmemiştir. Bununla birlikte,

gerek embriyonik gerekse de

kutuçxa

sonrası dö

-nemlerde, farklı dokuların incelenen parametreleri

arasındaönemlilarklar dabulunmaktadır.

Elde edilen bulgulara dayanılarak aşa~ıdaki

sonuçlaravarılmıştır,

Yumurtacıların nepatosltterfnln çekirdek alanı

ve çekirdek çapı kuluçkerun 17. gününde br

oy-lerlerden Onemli derecede yüksektir. Çekirdek çapı

da kuluçkamn 17. günü ve çıkış gününde br

ov-lerlerden daha yüksek bulunmuştur. AgNORsayısı ise,broylerlerdeçıkış gününde daha fazla iken, ku

-luçka sonrası 6. haftada yumurtacılar daha fazla

AgNOA sayısına sahiptir.AgNOA alanı, kuluçkanın

14. gününde ve kuluçkadan sonrak i 6. haftada

broylerterde daha Iazla iken, kuluçkanın 17. gü·

nünde yumurtacılardaha fazla AgNOR alanına sa

-hiptir. Kuluçkanın 17. günü ve çıkış gününde yu -murtacılar daha irl AgNOA'lara sahipken. kuluçka

sonrası 6. haftada broylerter daha iri AgNOA'I ara

sahiptir.

Yukarıdaki sonuçlar, dikkate alınmak suretiyle

yumurtacı ve brayler ırkı tavuklarınverimözellikleri

ve incelenen parametreler arasında direkt olarak

bağmn kurulması imkanı bulunmamakla birlikte, özelliklekuluçkadançıkıştansonrakidönemde

nev-vanları n verim kayıtları yanında AgNOA

pa

.

rametrelerini içeren çalışmaların birlikte yu· rütülmesinin yararlı otacağı kanaatine varılmıştır.

Çalışma sonucunda ayrıca, incelenen iki tavuk tr

-kının farklı dönemlerdeki çekirdek ve AgNOA pa

-rametreleri hakkındadahasonrayapılacakolan

ça

'ı'umurtavetlTa vukla rının Kıııraciierlerin de..•

Kaynaklar

AlbertsB,Bray D.Lewis J. RaftM.RobertsKand Wal·

son JD (1969) Molecular biology ol the ceu. Gariand

Publıshıng. Newyork.london.

Caneada AP,YurgellS.Sanı'An naM(2001)Eveıueuon

ol the nueleolarorganiser region associated proteins in

extcnanve cyıology of normal eoccaı mueosa. Etlect ol smokıng. OralOneol.37,5:446·4 54.

canerV. Montmasson MP.Usson Y, Giroud F. Brugal G

(200 1) Ccrreıencn between

s

sver-etelneo

nueleolar or

-ganiser region area and eel! cycle time. Cytomeıry,

43:11().116.

Culhng CFA. Allisan RT and Bart WT (1985)

ceuurar

palhologytectınlques. Butterworths andCoLtd,London.

EllingerA andWaehl1erF(1980)Übereınemethod'e zur darstellung des nucıeclus im ucnt- und eıect­

ronmikroskop.Mikroskopie,36:33()'335.

Gareia·Moreno LM, Conejo NM, Pardo HG.Gomez M, Martin FA. Alonso MJ. Arias Jl (2001). Hippocampal

AgNOA activity alterehronic eıccnct consumplion and

alccnoı deprivalion inrats. Physioland Benav, 72,'·2: 115-121.

Godoy APA, Godoy MA, Meissner C. Oehmiehen M

(2001).Probte ratıveaetivity of epidermalbasal

ceas

aller wounding • AgNOR counts comparad wilh br

e-modeoxyuridinereactıvityin reıs. EıcpToxieolPath.53,1:

65-69.

Goodpasture C. Broom SE. Hsu TC and Atrighi FE

(1976) Human nucleolus organizers:the satellitesor tne

states. AmJHumGeneı,28:559-566.

Hebermann FA, Cremer M.

wen

er

J, Kreth G, Von

Hasse J,Bauer K,WeinbergJ,CremerC, Cremer T, S

o-ıovel i(2001).Arrangemenls ol macro- and micrc ch

rc-mosomes ın etaeke n cens. Chromosome Res, 9:569· 584

Hamburger V and Hamılten HL (1951) A series ol

nor-mal sreçee intne oeveıccment cı tne chick embryo.J

Morphol,aa, 1:49-92.

Hara T.Sato T,Mori S,Shirai H,Maruo Y ve Minagi S

(2000) Argyrophilic nueleolar orç ar nser regions (

Ag-NOAs) in mucosal epilhelium ur tder experimental de

n-lure bases inral s.J OrarPathol.29:33·38.

Hernandez·Verdun O,Hubert J,Baurgeois CA,Bauleille

M (1980) Ultrastruclura llocatizalionol Ag-NOA slained

prOleıns in the nucleolus during the cell cycle and in

olher nueleotarslructures.Chromosoma.79.3:349-62.

Hoyo E, Kanilakis J. Euvrard S and Thivolel J (1993)

Prolileralioncharacterisıics ol cutaneous squamousce/I

careinomas developing in organ graft r9Cipienls. Com·

parisonwılh squamous cell careinomas of nonimmune compromised hosl sby counl ing argyroPhiJicrv~oin~<IŞ­ sociated wilh nucleolIn Of'9C1rrlZ er regions. Areh Der· malOı-ı~.=ıZ4:J27.

--Hubbell HA, Aol hblum L i and Hsu TC (1979) Iden.

üneeton ol asilver binding protein assccıetıcn with the cyıological sitver staining of aetively lranscribing nu c-ıecrerregions.Ce/I BiollnlRep,3:615--622.

Jordan EG (1979) The nucleolus al Weimar. Naıure , 2a1, 529-53O.

Khanna A and Dutta J (2002) Etlect of en roucxecı n on AgNOR counts In chick bone marrow nuclei. Indian J ExpBioI,40.3:345-348.

Klasing KC. Catvert CC, and Jarrell VL ( 1987) Growth characterislics, protein synthesis. and protein clegradalion in musclesfrom test andslow-growingc he-kens.Pcult SCi,66:1189-1196.

Konuk T (198 1) Praliklizyoloji. Ankara Oniversitesi V

e--terinerFakunesiYayınlan378,Ankara

ÜniversitesiBasımevi,Ankara.

Korek BG,MartinH andWenzelides K(1991) A modified method lor the detectcn ol nucıear organizer regions (AgNO As).AclaHisloctıem .90:155-157.

larson DE, lahradka P and Sells BH(199 1) Control paints in eukerycuc ribosome biogenesis. Biochem. Cell Biol. 69:5-22-.

Leek AD,Alison MR. Sarra!CE (1991) Variationsin Ihe

occurrerceol silver·sıai ningnceleetarorganizer regions (AgNO As)in non-prolifer atingand proliferatinglissues.J Palhot,165.1:43-51.

Manuelidis L (1984) ACIlVenucleclu s organisers are

precisetypasitionedin adultcentret nervous systemcens

but net in neuroectodermallumour cells.J Neurcpathcl ExpNeurcı.43,3: 225·241.

Masabanda JS,Burt DW,O'Brien PCM,Vignal A.suıcn

V,WalshPS,CoxH,TempesiHG,SmithJ,Habermann

F, Schmid M, Malsuda Y, Ferguson-Smith MA. O ro-oijmans APMA, Goonen MAM, Griflin OK (2004). M

o-lecutareytogenetic definilionol the chicken genom:The

firsl complete aviarı karyolype. Genel ies, 166:1367·

1373.

Maleus AP,Taboga SA (2001)long-ıerm starvalion

et

-lects on Mus musculushepaıocyte

ncetea-

phenoıype s.

Caryologia,54,1:73-a1.

Mikelsaar AV,Schmid M, Krone W, Schwarzacher HG and SChnedlW (1977) Frequency ol Ag-sla inad nuc -leolus organizerregions inthe acrocenlncchromosomes ol man.Hum Genel,37:7J..77.

MiUerM M,Golo R M,Taylor R l, ZoorobR, Auftray C.

BrilesA W.Briles W E, Boom SE (1996)Assignmenıol Alp-Y lO the chicken major hisıocompatibility complexl NOA micro chromosome and evidence Lar high h e--quency recombinalion associated wilh Ihe nucleolar or

-ganizer region.ProccNail AcadSCi USA,93:3958·3962.

Pisehlnger A(1926)Die lage des isoelekl rischen punk-tes hisl ologischer elemenle als ursache ihrer vers· chiadenenflirbbarkeit. ZZet~orschMikroskAnaı.3,167· 197.

AYDIN,ÇELIK

Proton D, Bendayan M and Adnet JJ (1983) tnt

-raslrucluralloca l izat iorı ol Ag-NOR

prctems

and

ncetae

acidsinrencuıetednueleoli.Bioleeıı, 49:29-34.

Pıoton D,Menager M, Jeanesson P,HimberG,Pigeon

F and AdnelJJ (1986) Improvemenıin the slainingand ın the visualisation ol the argyrophilic prctees ol the

nucıecıcs organiser region al the optical ıeveı. His -lochem J,16:5-014.

Schmid M,Leser C,SChmidtke J,EngelW, (1982) Evo

-lutiorıaryconservation ol a common pattemol activity ol nucleolus organizers during spermatogenesis in ve

r-teıxetes .Chromosoma,86,2:149-79.

SChwarzacher HG and wectıuer F (1993) The Nce-ıeoıus.Anal Embryol,188:515·536.

SevergniniM,Ferraris ME,Carranza M(2002)Nuctecıar

organizer regions (NORs) evalualion ol lingual salivary

glands ol etiron e alcoholies. J Oral Pathor Med, 31,10:

585-589.

Su MH and Delany ME (1996) Ribesomal RNA gene copy number and nueleolar size polymorphisms within and amongchicken linesselected lorenbarcecgrowth. Poult Sel,n ,12:174&1754.

TrenlJM,Cartin DA and Davis JR (1961) Expression of

silver stained nucleolar organizingregions (Ag-NORs)in human cancer.CytogeneıGell Genel,32:31·38 .

Wachtler F,Hopman AHN,Wiegant J and Schwarzacher

HG (1986) On the posüon ol nucteolus organizer re

-gions (NORs) in interphase nuelei.Studies with a new nonautoradiograph ie in srtu hybridization method. Exp

Cell Res,167:227·240.

zeczek M, MaeiejowskiJ,Gil K. Szol W,Chlap Z.(1992)

Silver·binding ncctecrer organizer regions (AgNOAs) in

the normal epilhelium ol dillerent parts ol the digestive