Vd. nil. Ocrg. (2000), 16, 2 : 93·101
AKKARAMAN KOYUNUNUN PLEXUS BRACHiALis'i OZERiNDE
MAKROANATOMiK VE SUBGROS CALI~MALAR·
Me
m
d
u
h Gezici 'O
Macroa
n
a
t
o
mi
c
al
a
nd
s
ub
g
r
oss s
tudi
es o
n th
e
b
rac
hi
a
l pl
exus o
f th
e A
kkar
a
man
s
h
ee
p
Summary: In this study. the formation and distribution 01 the brachial plexus were investigated in Akkaraman Sheep, for this purpose, eight Akkaraman sheep In dilferent ages and sex were used. Jt was observed that the brachial ple-xus in the Akkaraman sheep was formed by the ventral branches of the sixth, seventh. eight cervical and first th o-racic spinal nerves. It was seen that there wasn'l a signifICant differftrce in the courses and distributions of the ner -ves arising from the brachial plexus in Akkaraman sheep and other sheep.
Key words: Akkaraman sheep, brachial plexus, nerves.
Qut: Akkaraman koyununun plexus brachialis'i makroanalomik ve subgros oIarak incelenmi~lir_ Bu amayla de§i~lk ya~ ve cinsl)'elle sekiz adet Akkaraman koyunu kuUanllml~tlr.Akkaraman koyununda plexus brachialis 6., 7., 8.servikal ve 1. torakal spinal sinirlerin ventral dallan tarallndan oIUftu{Ju, ve bu plexus'tan ba~langl4( alan sinirlerin seyir ve da{Jlllmlnda di{ler koyunlardan Onemli bir lark aYlrdedilmediQi belirlendi.
Anahtar kelimeler: Akkaraman koyunu, plexus brachialis. sinirler.
Giri~
Anatomi ders! uygulamalannda ve laboratuar
yall~malannda gevi~getlren hayvan omegi olarak hem ekonomik ve hem de daha kullanl~1I olmasl sebebiyle slglr yerine koyun ve k~1 kul -lanllmaktadlr. Bu durum bizi yerli koyun Irklmlz alan Akkaraman koyununda yall~ma yapmaya y6-neltmi~tir.
Plexus brachialis koyunda 6., 7., 8. servikal ve
1. torakal spinal sinirlerin ventral dallannln
bir-le~mesi ile meydana gelir (Raimers, 1925: Ghos-hal. 1975; Magilton ve ark .. 1986).
Materyal ve Metot
Bu yalljmada Konya y6resinden lemin edifen ya~lan ortalama 2 - 2.5, aglrllklan 20 - 25 kg ar
a-stnda alan degi~ik cinsiyelte sekiz adet Ak
-karaman koyunu kullanlldl. Bilinen metotlaria lor
-molde tespit editen kadavralann diseksiyonun.da
Nikon marka SMZ-2T stereo mikroskoplan da ya -rarlanlldl. Diseksiyonla belirgin hale gelirilen ple-xus brachialis ve sinir uzantllan lotograllarla lespi! edildi. Terminoloji olarak Nomina Analomica Ve-ferinaria (1983) esas altndl.
Gch~ Tllrihi : 30.11.1999. @:mgclici@sc~uk.edu.lr
l. S. U. VClcrincr FakOhesi Anlllomi Anabilim Dah, KONYA .
• ; Bu ~Ilh~ma doklora IClinin bir bOllimllndcn Ozellenmi~tir.
Bufgular
Plexus brachialis Akkaraman koyununda 6., 7.,
8. servikaf ve 1. torakal spinal sinirlerin ventral da
l-lartnln birle~mesiyle ~ekillenir (~kil 1, 2ia, b. c, d).
Aillnel servikal spinal sinirin ventral dah m. scalenus ventralis'in laleral'inde caudoventral seyreder ve ple
-xus brachialis'e dahil olur ($ekil 1/a, 2). Yedinci ve
sekizinci servikal spinal sinirin ventral dallan
ori-jinlerinden hemen sonra 9gl. cervicothoracicum'dan
ba~langllf alan ve ramus communicans adl verilen dallarla birle~irler. Yedinci servikal spinal sinirin vent-ral dallndan aynlan oldukya inee bir sinir dah 3
Ak-karaman koyununda n. phrenicus'un olu~umuna
ka-tlllr ($ekil 113). Birinel torakal sipinal sinirin ventral dall onj!nl yakmmda ve birinei costa'nm caudal'lnde
ramus communicans vasllaslyla ggl.
cervicothora-cicum'la ili~ki iyine girer. Adl g~n sink dah daha sonra 1. costa'mn medial'inden cranial'e g~r, boy-Ieee plexus brachialis'e katilir. SOz konusu dOrt
spi--nal sinirin birle~mesiyle olu~an plexus brachialis, 1.
kaburganln hemen 6nunde ve m. scalenus vent-ralis'in lateralinde yer alit. Bu sinir yumaOmdan g6-gOsOn 6n ve yan kesimleri ile on ekstennite'nin
10-mOnOn innervasyonunu saglayan sinirler ba~langly
GEZlel
~ekIl1. I servikal spinal
slnirin ventral dall sekizinci servikal spinal sinirin ventral dah d. birinci
torakal spinal sinirin ventral dall 1. m.scalenus ventralis'de dai)llan dallar 2. m.scalenus ventralis 3. n.phrenicus'un
olu~umuna katllan dallar 4. ggLeervicothoracicum 5. birinci kosta 6. n.lhoracicus longus 7, m.serratus ventralis
N. suprascapularis,
6.
ve 7. servikal sipinalsi-nirlerin ventral daltarlndan olu~ur ($ekil 211).
Ple-xus brachialis'in cranial'inde iken plexus'un
me-di.al'inden ge~erek caudal'e yonelir. M.
suprasplnatus'un caudal kenannda a. ve v.
eir-cumftexa scapulae'nln e~liQinde seyreder. Bu
dO-zeyde biri katln otmak Ozere bir yelpaze gorOnOmO
veren 3-4 dala aynhr. Ince olan dallar, hemen m.
supraspinatus'a girerler. Kahn olan dal ise collum
scapulae'mn cranial kenannda scapula'nln lateral yOzOne ula~lr. Spina scapulae'nm hemen
vent-ral'inde caudal olarak fierier. Daha sonra 2-3 dala
aynlarak m. infraspinatus i~inde sonlamr. Spina
scapulae yaklnlnda art. humeri'nin innervasyonuna
i~tirak eden bir sinir dall verir.
Nn. subscapulares, 4 Akkaraman koyununda
6. ve 7. geriye kalan 4 Akkaraman koyununda ise sadece 7. servikal spinal sinirlerin venlral
dal-lannln bir1e~meslnden olu~ur ($ekil 212). Ca-h~malanmlzda nn. subscapulares'in 4 Akkaraman
koyununda 3 dal halinde, 3 piyeste 2, 1 piyeste 4 d~1 halinde bulunduQunu gOzJedik. Bu dallardan
bi-rinin. n. suprascapularis'in caudoven!ral'inde ve onunla birlikte seyrettigi ve m. subscapularis'in cra-nial bOlOmOnO, geriye kalan 1-2 dalln ise m. subs-capularis'in caudal kesimini innerve ettigi lespi!
edilml~tir.
N. musculocutaneus, 6. ve 7. servikal spinal
sinirlerin ventral dallanmn birle~mesi ile ~ekillenir.
Adl g*n sinir a. axillaris'in lateral'inden dondOklen
sonra soz konusu damann medial'inden g~er ve n.
medianus ite birle~ir. Boylece a. axillaris'i asan
ansa axHiaris'i olu~turur. N. musculocutanaus art.
humeri'nin 1-2 em. distal'ine a. circumflexa humeri
cranialis jle birlikte bulunan ve r. muscularis pro
-ximalis olarak adlandlnlan bir dal verir. Dorsal va
ventral dallar halinda m. coracobrachialis'de da·
. gllan r. muscularis proximalis'in devaml a.
cir-cumflexa humeri cranlalis'in bir dallnm e~liginde
seyreder ve caudomedial kenanndan girdigi m. bi
-ceps brachii'de sonlantr. Ancak bu kasa girmeden
once verdigi ince bir dal ite m. coracobrachlalis'in
on kenanndan proximal'e seyreder ve art.
hu-meri'nin innervasyonuna katlhr. Bu bulgumuzu 4
Akkaraman koyununda saptaml~ bulunmaktaYlz. N.
musculocutaneus, proximal dah verdikten sonra n.
medianus'un OnOnde m. coracobrachialis'in di~tal
ucuna kadar iner ve n. medianus'dan uzakla~lr. M.
biceps brachii ile humerus araslOda medial'den l
a-leral'e dogru bir seyir gOslerir, sonra m. brachialis'i innerve eden r. muscularis distalis'j verir. N.
mus-culoculaneus'un, r. muscularis dislalis'i verdikten
sonraki bOlumO, n. cutaneus antebrachii medialiS
adlOl alarak, m. biceps brachii ile m. brachialis ara -slOda craniodislal yOnde seyreder. M. brachialis lie . m. cleidobrachialis araslnda deri ailina ula~tr.
s-Akkaraman Koyununun Plexus Hrachialis'j Ozerinde ...
~ekil 2. Akkaraman koyununda plexus brachlaUs'den ba!;langlir elen slnlrler. a. 6. servikal spinal sinirin
ventral dall, b. 7.servikel s. s. v. d., c. 8. servikal s. s. v. d., d. 1.torakal s. S. v. d., e. m. subscapularis,
f. pektoral kaslar. h. a.axillaris, I. l.kosta
1. n. suprascapularis, 2. nn. subscapuJares, 3. n. tho·
racodorsalis, 4. n.axillaris, 5. n.radialis, 6. n. ulnaris ve n. medianus, 7. n.thoracicus lateralis. 8. nn.pectorales
caudales, 9. nn.pectorales craniales, 10. n.thoracicus
longus.
lal'e seyreder. Antebrachium'un medial ve klsman
dorsal kesiminin deri ve fascia'Slm innerve eder.
N. axillaris, 6. ve 7. servikal spinal sininerln ventral dallannln birle~mesi ile olu~ur ($ekil 214).
Yalmz 2 piyesJe n. axillaris'in te~kiline 8. servikal
spinal sinirin ventral dallmn da katlldl{ll tespit edil-mi~tir. N. axillaris, ba~langl((ta n. radialis He birlikte
seyreder, a. subscapularis ila m. subscapularis'in
caudal kenan araslnda n. radialis'den ulakla~1( ve lateral'e do{lru klvnllr. Ince bir dal verdi{li art.
hu-meri'nin caudal'inde, yukandan a~a{llya do{lru
bir-birine paralal seyirH proximal, medial ve distal
olmak
uzere
3 data aynllr. Proximal dal, art.hu-meri'nin kapsulaslna yakm olarak m.
subs-capularis'in caudoventral'ini ve m. teres major'u in-nerve eder. Sonra m. teres minor, m. infraspinatus
ve m. deltoideus'un pars scapularis'lnde da{lilan
~kll 3. Akkaraman koyununda nn.pectorales era-nlales, n.thoraclcus lateralls va nn.pectorales ca-udeles'ln degilimi. a. 1. kosta, b. 2. kosta, c. m. pec -toralis ascendens, d. m. tensor fasciae antebrachii
1. nn. pectorales caudales, 2. n. thoracicus lateralis, 3.
nn. pectorales creniales, 4. n. thoracicus lateralis'in dorsal
dall, 5. n. thoracicus lateraJis'in ventral dall, 6. 1. in·
terkoslal sinirin ramus lateralis'i, 7. 2. interkoslal sinirin
ramus lateralis'i, 8. n. intercostobrachialis.
dallar verir. Belirgin olarak kalln alan n. axillaris'in medial dall eklem kapsOIOne biti~ik olarak lateral'e
do{lru seyreder ve iki k~Gk dala aynllr. Dorsal'deki kO((Ok dal m. deltoideus'un pars aeromialis'inde sonlamr. Ventral'deki kO((uk dal m. deltoideus'un pars acromialis'i ite m. teres minor araslnda
sey-reder. Bundan sonra belirgin olarak yasslla~an
sinir, m. deltoideus'un pars acromialis'jnin 6n ke-nanndan ((Ikar ve m. cJeidobrachialis'de sonlanlr. N.
axillaris'in distal dall, m. deltoideus'un pars ae -romialis'i ile pars scapularis'i araslndaki slnlrda den
aillna ula~lr. M. triceps brachii'nin caput
la-leralis'inin cranioventral kenanna gelen sinir burada
6n kenanndan n. cutaneus brachii lateralis
era-niaHs'i verir. Bu da kolun lateral yOzOnOn Ost
ke-simini innerve eder. N. axillaris'in distal daltnln de-varni n. cutaneus antebraehii cranialis'dir.
GEZlcl
$ef:tll 4. Akkaraman koyununda n. medlanus ve n. ul· narls'in metacarpus'un palmar yOzOndekl seyirlerl
1. n. ulnaris (r.palmaris'inin r.superficialis'i), 2.
n.medianus (cranial dahl, 3. n.palmaris medialis, 4.
n.palmaris lateralis, 5. ramus communicans, 6.
n.digltalis palmaris communis IV, 7. n.digitalis palmaris
IV axialis. 8. n.digitalis palmaris III axialis (ramus
in-terdigitalis), 9. n. digitalis palmarls communis II, 10.
n.digitalis palmaris proprius Ii, 11.n.ulnaris'in
r.dorsalls'i.
Nn. peclorales craniales, 7. ve 8. servikal spinal sinirlerin ventral dallanndan ba~langlC; allr. Plexus brachialis'in medial yOzOnde 8. 8xillaris dlizeyine kadar inar. Kranial ve kaudal olmak Ozere ikj dal ha-lindedir, a. axdlaris'in hemen ventral'inde bi~rek kUC;Ok bir ansa ~killendirir (-$ekil 2/h,g). Nn.
pec-torales craniales'in cranial dalt m. deidobrachialis1, m. pectoralis descendens'j ve m. pectoralis trans-versus'u innerve ader. Kaudal dal ise, m. pectoralis aSGendens'in derin yOlande seyreder ve adl gec;en kasta; aynl zamanda 2 piyesle m. pectoralis trans-versus'da sonlanlr ($Elkil 219,313).
N. thoracicus longus, 7. ve 8. servikal spinal sinirterin venlral dallanndan meydana gelmektedir. Plexus brachialis'e dahil olmaYJin lek sinirdir. Mm. scalenei'nin laleral yOzOnde caudal'e seyreder ve m. serralus thoracis'de daQ1hr (~ekil1/6, 2110).
$ekll 5. Akkaraman koyununda n.radlalls ve n.ulnarls'ln metacarpus'un dorsal yOzOndekl sa-ylrlerl 1. n.radialis (r.superficialis), 2. n.ulnaris
(r.dorsalis), 3. n.digitalis dorsalis communis II, 4.
n.digitalis dorsalis communis III, 5. n.dlgitalis dorsalis
communis IV, 6. n.digitalis dorsa/is proprius III (axialis),
7, n.digitalis dorsalis proprius IV (axlalis).
N. thoracoclorsalis, 8. servikal spinal Slnmn venlral dahndan meydana geUr. A. ve v. tho· racodorsalis ile birlikte kaudal'e seyreder. SaYllan 6-8 arasmda deQi~en danar halinde m. latissimus dorsi'de sonlanlr (~ekil 213).
N. lhoracicus lateralis (~kl1 312), 8. servikal ve 1. torakal spinal sinirlerin ventral dal1anndan olu~ur. Plexus brachialis'in en medial'inde yer alarak v. axillaris'in medial'inde caudal'e yOnelir, dorsal ve ventral iki dala aynlarak sonlanlr (~ekil 314, 5). Dor-sal dal, ilk ikl interkostal sinrrle birlelierek m. cu-laneus trunci'yi ve m. cutaneus omobrachialis'i in· . nerve eder (~ekil 3/6, 7). Ventral dal Oc;OncOde!1 sonuncuya kadar olan inlerkoslal slnirlerin r. cu· taneus lateralis'leri ite birlelierek m. cutaneus lrun· ci'yi innerve ader (~ekil 315). N. thoracicus la
-teralis'in ventral dall esas slnmn devarnl niteliQindedir ve plexus brachialis'ln kann bOl· gesinde seyreden lek sinlridir.
Akkarllman Kuyununun Plcxus Bnlchialis'i Ourindc ...
N. pectorales caudales, 7. ve 8. servikal spi-nal sinirlerin ventral dal1anndan ~ekil1enir. Plexus
brachialis'in medial yOzOnden a. axillaris dOzeyine
kadar iner, n. Ihoracicus lateralis ile birlikte v. axil-laris'in medial'inden getrer. 8iri onde ve ince. di{leri arkada ve kalln olmak Ozere iki dal halinde m. pec-toralis ascendens'i innerve eder (~ekil 2/8, 3/1).
N. radialis (~ekil 215), 7. ve 8. servikal, 1. to -rakal spinal sinirin venlral dallnln birle~mesinden oru~ur. V. axillaris'in lateral'lnden 9e<:er, geni~ bir atrl ile distal'e yonelir. M. latissimus dorsi ve m.
leres major'un insertio tendolannln medial'inde a. veN. brachialis'in araslnda derine dalar. M. triceps brachii'nln caput longum'u ile caput lateratis'i ara-slndan sulcus m. brachialis'e 9irer. 8u oluk itrinde a. col1ateratis radialis ile birlikte seyredar ve m.
tri-ceps brachii, m. anconeus ve m. tensor fasciae
antebrachii'yi innerve eder. M. brachialis'in distal
ucu dOzeyinde aynl zamanda m. triceps brachii'nin caput lateralis'inin medial yOzOnde yOzlek (r. su-perficialis) ve derin (r. profundus) iki dala aynllr. 8u
dOzeyde n. cutaneus brachii lateralis caudalis
adlndaki dati verir.
YOzlek dal (r. superficialis) (~ekil 5/1), ba~
langlclnda antebrachium'un lateral yOzOnOn 6n
ya-rimlnl ve art. carpi'ye kadar olan tOm antebrachium 6n balgesinin deri ve fascia'slnl innerve eden n. cutaneus antebrachii lateralis'i verdikten soma
an-tebrachium'un dorsal yOzOne getrer. M. extensor carpi radialis boyunca art. carpi'ye iner. Ar-ticulationes carpometacarpea dOzeyinde n. di -gitalis dorsalis communis II ve n. digitalis dorsalis
communis III'e aynhr. N. digitalis dorsalis com-munis II. m. extensor digitorum communis'in
len-dosunun yanlnda 3. parmagln dorsomedial'inde phalanx distalis'e kadar iner. N. digitalis dorsalis communis III. metacarpus'un distal nihayelinde m.
extensor digitorum communis'in lateral tendosu ile birlikte phalanx proximalis dOzeyine kadar iner. 8urada n. digitalis dorsalis proprius III ve n. di-gitalis dorsalis proprius IV'e aynlarak phalanx dis-lalls'e kadar inerler (~ekil 5/6, 7). N. radialis'in r. superficialis'i, ba!jlanglcmdan bitimine kadar tOm
seyri slfaslnda biti~i{lindeki den ve fascia'ya k0tr0k
daUar verir.
Derin daJ (r. profundus), tOm extensor kaslar ile m. abductor pol1icis longus ve art. cubiti'yi in-nerve eder.
N. medianus (~ekil 216), 8. servikal ve 1. 10-rakal spinal sinirlerin ventral dal1anndan olu!jur. N.
ulnaris ile birlikte plexus brachi~lis'in caudal'inden
aynlan bu sinir a. axillaris'in medial yOzOnO distal
vande traprazlar. A. axil1aris'i getrtikten hemen
soma a. axillaris'in lateral yOzOnden gelen n.
mus-culocutaneus ite birle~ir ve ansa axil1aris'i
!le-kil1endirir. N. medianus. n. uinaris'le birlikte. a.
aXil-laris'in ventral'inde. v. axillaris'in lateral'inde caudal
vande
3-4 cm. ilerler ve a!jagl danerek m. pectoralisascendens ile on ekstremite araslna girer (~ekil 2/
f). Onde n. musculocutaneus, arkada n. ulnaris ve a. brachialis ile kom~utuk yapar. Art. cubiti dO-zeyinde m. pectoralis Iransversus'un insertio len·
dosunun tateralinden geyer ve ince bir Slnir dah ver-diQi m. pronator teres'in onOne geUr. M. pronator leres ile radius araslna girip, kasln kaudal ke· nanndan ylkar. l!jle tam bu hizada kraniat ve kaudal iki Utr dala (ramus cranialis. ramus caudalis) ay-. nlarak sonlamr.
N. medianus'un cranial dati (~ekil 4/2) n. me-dianus'un devaml niteliQindedir ve radius'un caudal
yOzOnOn medial kenan ile m. flexor carpi radialis araslnda art. carpi'ye uzanlr. A. ve v. radialis ile biro
likte m. flexor digitorum superficialis lendosunun dorsomedial'inde oldu{lu halde art. carpi'yi getrer ve
adl geyen eklemi innerve eder. Metacarpus'un
pro-ximal yanslnda n. palmaris medialis ve n. palmaris
lateralis'e aynhr ($Skit 4/3. 4).
N. palmaris medialis, yakla!jlk 1.5 cm.lik bir
se-virden soma n. digitalis palmaris communis II ve n.
digitalis palmaris 111 axialis'e (ramus interdigitafis) ayntlr ($Skil 4/9, 8). N. digitalis palmaris communis
II 6 piyeste art. malacarpophalangea dOzeyinde medial rudimenter parma{la n. digitalis palmaris proprius II adlnda ince bir dal verir. Soma n.
di-gitalis palmaris proprius III abaxialis olarak OyOncO
phalanx'in palmar yOzOnOn abaxial kenarlnda
pha-lanx distalis'e do{lru seyreder. Ramus in-terdigitalis'de aynl ~ekilde distal olarak llerler.
N. palmaris lateralis (~ekil 4/4) medial ve
la-teral iki dala ayntlr. Medial dal (ramus interdigitalis) (~ekil 4n) n.digitalis palmaris IV axial is olarak
dOr-duncO parmaQm palmar yOzunOn axial kenannda distale iner. Lateral dal (ramus communicans) (~ekil 4/5) ise metacarpus'un ortasl yaklnlnda n. ulnaris'in r. palmaris'inin superficial dah ile birle~erek n.
di-gitalis palmaris communis IV'u olu~turur (~ekil 4/6).
N. medianus'un caudal dati balge flexor kas-Ianni. art. cubiti'yi ve skeleton antebrachii'yi innerve eder.
N. ulnaris, 8. servikal va 1. torakal spinal
si-nirlerin ventral dallannln birle~mesi ile olu!jur. N . . medianus'la birlikte yer ahr ve a. axilJaris'in medial yOzOnO distal yande yaprazlar (~ekil 2/6). M.
as-GEZICI
cendens'in medial yOzO dOzeyinde distal ve ham caudal olarak seyreder. Bu durumda onOnde n. medianus ile n. musculocutaneus, arkasmda a. ve v. brachialis'le kom~uluk yapar. Humerus'un ortasl dOzeyinde n. medianus'dan uzakla~lr ve On ke-nanndan n. cutaneus antebrachii caudalis'i verir. Daha sonra art. cubiti'nin caudal'ine doQru yonelir. Eplcondylus medialis humeri'nin caudal kenan dO-zeymden itibaren once m. flexor carpi ulnaris'in iki caput'u arasmda daha sonra m. flexor carpi ul-naris ile m. extensor carpi ulnaris arasmda oldu~u halde antebrachium'un distal 1/3'0 dOzeyine kadar lOer. Burada dorsal ve palmar iki dala ay-nlarak sonlamr. Bu seyirden Once m. flexor di-g.torum prolundus'un caput ulnare'sine, m. flexor carpi ulnaris'e, m. Ilexor dlgitorum superficialis'e, m. flexor digitorum profundus'a ve art. cubiti'ye dallar veriL
N.ulnans'in dorsal dall (ramus dorsalis) me-tacarpus'un distal 1/4'0 dOzeyinde adl geeen ke-ml~in dorsal yOzOne ula~lr (~ekil 5/2, 5) ve n. di-gitalis dorsalis communis IV adlnl allr. Daha sonra n digitalis dorsalis proprius IV ad.yla phalanx dis-lalis dOzeyine kadar iner. Metacarpus'un yakla~lk yanSI seviyesinde, metacarpus'un margo la-teraUs'lOde phalanx'iara kadar uzanan deri oolgesl iein ince blr dal verir.
N. ulnans'in palmar dall (ramus palmaris) an-tebrachium'un distal nihayetinde m. flexor di-gitorum profundus ite m. flexor digitorum su-perficialis'in tendolannin lateralinde os carpi accessorium'un mediali dOzeyine kadar geUr. Art. carpi'yi Innerve eder va adl geeen eklemi gectikten sonra ise ramus profundus ve ramus superficialis diVe iki dala aynltr.
Ramus profundus inca bir daldlr ve sadece m. IOterosseus'u IOnerve edar. Ramus superficialis (~ekit 4/1) palmar dalln devaml durumundaki dal-dlr. Metacarpus'un yakla~lk yanSI dOzeyinde n. medlanus'un ramus lateralis'inin ramus com-municans'l ile birle~e(ek n. digitalis palmaris com-muniS IV'O olu~turur ($ekil 4/6). Lateral rudimenter parmaQa n. digitalis palmaris propnus V'i ve(-dikten sonra n. digitalis palmaris proprius IV
aba-xi~1is adlyla phalanx distalis nihayetine kadar uza-nlf. Adl geeen sinir phalanx eklemlerine sinir dalJan verir. N.ulnaris'in dorsal ve palmar dall se-yirlen esnasmda metacarpus ve phalanx'iann yO-zeysel innervasyonuna katllir.
Tartl~ma ve Sonu1;
Plexus brachialis Akkaraman koyununda li-teratUrde (Raimers 1925: Dobberstein ve Hoffman
1964; Ghoshal 1975: Magillon ve ark. 1986) kOYl.ln iein bildirilenlere uygun olarak; 6., 7., 8. servikal ve 1. lorakal spinal sinirlerin ventral dallanmn bile$mesi ile $ekillendi{Ji lespit edilmi$lir. Raimers (1925), Ghoshal (1975), Qall$lar (1978), Magilton ve ark. (1986)'nln bildirdikleri gibi bu sinir yuma~mm gO-{JOsOn on ve van kesimleri ite On extremilenin 10-mOnOn innervasyonunu ledarik elti{Ji belirlenmi$lir.
Akkaraman koyununda n. suprascapularis'in
Ghoshal (1975), ile Magilton ve ark. (1986)'nln bit-dirdi~i gibi 6. ve 7. servikal spinal sinirlerin vantral dallanndan olu$tu~u. a. ve v. circumllexa scapula lie birlikle seyrelli{Ji, m. supraspinatus ve m. inf-raspinatus'u innerve eniOi saptanml$hr. N. sup-· rascapularis'in spina scapulae hizasmda verdi~i
ventral'e seyirli blr dal ile art. humeri'yi innerve el-ligini tespil ettik. Bu tespil Alman etei koyunlar ioiin
Mohamed (1985)'in bulgulanna uymakladlr.
Nn. subscapulares 6. ve 7. servikal spinal si-nirlerin ventral dallanndan Olu$tu~u bildirilmi~tir (Raimers 1925; Ghoshal 1975; Magillon ve ark.,
1986). Qah~mamlzda ise dort Akkaraman ~o yununda 6.ve 7., dart piyesle ise sadece 7. servikal spinal sinirlerin ventral daUannlO birle$mesinden meydana geldiOi, Ghoshat (1975) ile Magilton ve ark., (1986)'nln bildirdi~inden larkll olarak sOz ko-nusu sinirin 3-4 dal halinde oldugu ve aym ki$ilerin
bildirdi~i gibi m. subscapularis'i innerve elliOt go-rOlmu~lur.
N. musculoculaneus, 6. ve 7. sefVikat spinal St-nirlerin venlral dallanndan Olu$luOU, a. axillaris'in la-· teral'inden dOnerek ve n. medianus ile yanyana ge-lerek ansa axillaris'i ~ekiliendirdiOi, bu sonuelann da literaturde (Raimers 1925; Dobberstein ve Hofl-man 1964; DoOuer 1970; Koch 1970; Grau 1974; Ghoshal1975; Magilton ve ark., 1986) bildirilenlere
uydu~u g6zlenmi~ltf. N. musculocutaneus'tan ilk olarak m. coracobrachialis ile m. biceps brachii'yi innerve eden ramus muscularis proximalis'in ay·
nldl~l, buna Have olarak 4 Akkaraman koyununda Mohamed (1985)'in bildirdi~i gibi art. humeri'yi in-nerve elli~i gorDlmO$lOr. N. musculocutaneus n.
medianus'un Onunde ve ona biti~ik olarak m. co-racobrachialis'in distal ucuna kadar indiOi, burada ikinci sinir dah olan ramus muscularis dislalis'i la-mamen m. brachialis'in innervasyonu i~in verdi~l, bu sonucun da literatOrierden (Ghoshal ve Getty 1967 a; Ghoshal ve Getty 1968; Ghoshal1975; Ma-gillon ve ark. 1986) larkll olmadlQI saptanm'$lIr. N. musculocutaneus'un ramus muscularis dislalis'ten · sonraki kesimi literatOrlere (Raimers 1925;
Dob-berstein ve Hoffman 1964; Doguer 1970; Koch 1970; Grau 1974; Nickel ve ark. 1975; Magilton ve
I\kkuraman KOyuliullun Plexus Rrachilllis'j Ourindl' .•.
al1<., 1986 ) uygun olarak n. cutaneus anlebrachii
medialis adlyta m. brachialis ile m.
co-racobrachialis arasmda der! alUna ula~makta ve carpal ekleme kadar olan antebrachium'un dor-somadial yuzunOn den va fasciasml innerve ettigi
tesplt edllml~tlr. Bu sonw;: Ma}lilton ve ark.
(1986)'nln bulgularma uymaktadlr. Ole yandan Ra-lmers (1925). Dobberstein va Hoffman (1964),
Koch (1970) Ue Ghoshal ve Getty (1968)'nln bil
-dirdiklerinden fal1<h olarak Akkaraman koyununda n. cutaneus antebrachii medialis'in m. pectoralis
Iransversus'u innerve elmedigi lespil edilmi~lir.
Ralmers (1925), Ghoshal ve Getty (1968).
Ghoshal (1975) ile Magilton ve ark. (1986)'nm
koyun ivin bildirdikleri gibl Akkaraman koyununda
da n. axillaris'in 6., 7. sadece 2 piyesle ise Have
olarak 8. servikal spinal sinlrlerin venlral
dal-tanndan olu~lugu, !espil edilmi~tir. N. axil1aris uy
dala aYfilmadan Once cranial kenanndan vlkan bir
Slnir dall lie art. humeri'yi innerve ader. Bu
les-pitimiz Mohamed (1985)'in Alman el/(I koyunlar
Iyin bildlrdiklerine uymaktadlr. literalurde (Grau,
1974) omuz eklemi innervasyonunun sadece n.
axillaris taraflndan geryekle~tirildigi bildirilmesine
rai:lmen yah~mamlzda n. axillaris'e itave olarak n.
suprascapuiaris'ln de ektem innervasyonuna ka-Ilrdlgl leSplt edilmi~tir. N. axillaris'in proximal ve medial dali; m. subscapularis'in caudovenlral'ini,
m. leres major'u, m. leres minor'u, m.
inf-ra9pinalus'u, m. deltoideus'u ve m.
cle-idobrachialis'i Inerve eden dallar verdigi
go-rUlmu~tur. N. axillaris'm distal dallmn m.
deltoideus'un pars acromialis'i ite pars scapularis'i
arasmdan ylkarak den allma ula~tlglnl, m. triceps
brachii'nin caputlaterale'sinin On kenan duzeyinde
n. cutaneus brachii lateralis cranialis dallm
ver-dlginl, devammlnda n. cutaneus antebrachii
cra-malis adlyia On kolun proximal yanSlmn cranial
yOzunde daglldlgl tespit edilmi~tir. Bu soniJl( Ghos-hal ve Getty (1967a), (1968), Ghoshal (1975) ite
Magilton ve ark. (1986)'nln koyun !yin
bil-dirdiklenyle ve Popesko (1984)'nun koyun 6n exl-remite yizimleriyle uyum iyindedir.
Nn.pectorales craniales; Akkaraman
ko-yununda 7. ve 8. servikal spinal sinirlerin venlral
dallanndan olu~tuQu, a. axillaris'in etraftnda bir
ansa ~ekillendjrdigi. daha sonra cranial ve caudal
iki 'dala aynldl~I, bu dallardan cranial olammn m. pectoralis Iransversus, m. pectoralis descendens
ve m. pectoralis cleidoscapularis'de da~lldlgl,
ca-udal dalln ise m. pectoralis ascendens'de
son-landlQI; bOlUn bu sonuylann ise "Magitton ve al1<.
(1986),nln bildirdiklerine uyduQu gOrOlmu~tOr.
Ca-udal dalln aynca 2 piyesle m. pectoralis trans·
versus'da daQlldlgl lesp;t edilmi~lir.
N. thoraclcus longus Magmon ve ark.
(1986)'ntn bitdirdiklerine uygun olarak 7. ve 8. ser·
vikal spinal slnlrlerin ventral dallanndan olu~tuQu.
mm. scalene'nin lateral'inde caudal'e doi:lru
sey-reniQi ve m. serratus ventralis thoracis'de son-landlgl belirienmi~lir,
N. thoracodorsalis Akkaraman koyununda 8. servikal spinal Sinirin ventral dahndan olu~tugu, li-terature uygun olarak m. leres major'u ( May 1964; Ghoshal 1975; Magilton va ark. 1986) ve . bOyuk oranda m. latissimus dorsi'YI (Raimers
1925; Dobberstein ve Hoffman 1964; Doguer 1970; Koch 1970; Grau 1974; Nickel ve aoc 1975; Ma· gilton ve ark. 1986) innerve ettigi belirlenmi~tir.
N. thoracicus lateralis Ghoshal ve Gelly (1967
a), (1968), Ghoshal (1975) ite Magillon ~e ark.
(1986)'OIn biidirdiQine uygun olarak 8. ser:vlka1 v~
1. torakal spinal sinirierin ventral dallanmn blle~mesl
ile ~ekiliendiQi, daha sonra dorsal ve ventral iki ~ala
aynldlgt saptanml~tlr. Bu I(8h~mada m. IhoraclCus
latera/is'in dorsal dali Raimers (1925), Dobberstetn
ve HoHman (1964). Dolluer (1970). Koch (1970) He Grau (1974)'nun bildirdiQI n. thoracolaleralis'e,
ventral dali ise; Raimers (1925), Dobberstein ve
Hoffman (1964), Koch (1970), Grau (1974) ile Te
-cirlioQlu (1983 )'nun biidirdiQi n. thoracoventralis'e
kar~lllk geldiQi kanaatine vanlml~tl(. NAV.
(1983),de yer alan n. inlercoSlobrachlalis adh sinirin evcil memeli hayvanlarda n. thoracicus lateralis'in
. intercostal sinirlerle birle~mesi sonucu ~ekillendigi
ve adl geyen sinifin m. cutaneus omobrachlalis'de daglldlQI (Raimers, 1925; Schatter, 1956; Dob -berstein ve Halfman, 1964; Doguer, 1970; Koch, 1970; Grau, 1974; Otensky, 1975) bildirilmektedir. Bu durumun Akkaraman koyunun da ,. ve 2. in-tercostal sinirlerin n. Ihoracicus lateralis'le
bir-le~mes; ile ~ekillendigi tespil edilmi~tir.
N. thoracicus lateralls'in dorsal dahndan vlkan
ince bir dalln m.latisslmus dorsi'njn caudovenlral
kenan altlnda m. cutaneus truci'de; cranial'e yO-nelen bir diger dalln da Magilton ve al1<. (1986)'mn
bildirdiQine uygun olarak m. cutaneus
omob-rachialis'de daglldlgl gOzlenmi~tir. Vine dorsal
dal-dan ventral olarak aynlan ve literatOrde
bil-dirilmeyen humerus'la sternum araslnda dorsal
olarak ~ekillenen den klvnmlnda sonia nan ince bir
dal g6zlenmi~lir.
M. cutaneus trunci ve m. pectoralis prolundus'u
innerve eden ve n. thoracovenlralis olarak
isim-lendin!en (Raimers, 1925; Dobberstein ve Hoff· man, 1964; Grau 1974), aneak sadece pektoral
GEZICI
kaslan Innerve elmediQi ~in N.A.V. 1983'de pek-loral slMlere dahil edilmeyen sinir dall bu~ h~mada n. Ihorac)Cus lateralis'in ventral dahna kar· $Ihk geldiQi Magilton ve ark. (1986)'mn bildlrdlQlne uygun olarak tesprt edilml~lir.
Nn. pectorales caudales 7. ve 8. servikal spi-nal sinlrlenn ventral dallanndan olu~tuQu, ba~ langl~ta lek bir daldan ibarel olduQu, ancak hemen sonra Iki dala ayoldlOI ve m. pectoralis
as-cendens'i innerve eltiQi tesplt edi1mi~tir.
N. radialis 7. 8. servikal ve 1. torakal spinal slnirlerin ventral dallanndan olu~tuQu literature
(Ralmers, 1925: Ghoshal, 1975: Magilton ve ark. 1966) uygun olarak tespit edUmi~lir. N. radialis'in
sulcus m. brachialls'le a. collateralis radialis'le blrllkte seyrelliQi, literature (Ghoshal ve Gelty 1967 a; GhOshal ve Gelly 1968; DoQuer 1970; Ghoshal 1975: Nickel ve ark. 1975; Magillon ve ark. 1966) uygun olarak m. triceps brachii'nin caput la-lerale'slnin allinda ventral kenanna yakm bir ko·
numda yuzlek (ramus superficialis) ve derin
(ramus profundus) iki dala aynldlQI gozlenmi~lir.
N. radialls'in ramus superticialis'i m. extensor
~rpi radialis ite m. brachialiS arasmda an-tebrachium'un laleral keslmini innerve eden n. cu-laneus antebrachii laterahs'j venr. Ramus su-perflclalls literatUre (Ghoshal ve Getty 1967 a,
1967 b: Ghoshai 1975) uygun olarak m. extensor carpi radlalis'in insenio lendosunun medlal'inde
carpus'un dorsal yuzu boyunca a~aglya IOdiQi, art. carpometacarpea'nln dorsal yuzunde n. digitalis dorsalis communis II ve n. digitalis dorsalis com-muniS III olarak ikl dala aynldlQl, de{ji~ik isimlerle phalanx dislalls'e kadar uzandlQI ve seyri Sl-raSlnda bOlge deri ve lascla'sma dallar verdiOi
gorulmO~tOr.
N. radialis'ln ramus prolundus'unun dis-tocaudal bir seyirle art. cubiti'nin cranial'j duzeyine kadar uzandlQI, Mohamed (1965)'in bitdirdiklerine uygun olarak caudal'e yOnelen 2·3 dal araclhglyla
art. cubiti'yi innerve elligi gOrUlmO~tur. Literaturde bildlfildlQi glbi (Dobberstein ve HoHman 1964' Ghoshai ve Gelly 1967 a, 1968;
D~uer
1970; Koch 1970: Grau 1974: Ghoshal 1975: Nickel vearl<. 1975; Cah~lar 1978: Magmon ve arl<. 1966)
ramus profundus'un anlebrachlum Ozerideki tum
extensor kaslan ve m. abductor polllCis Iongus'u
Innerve etllQ:i tespil editmi~tlf. Aynca n. radialis'in
yUzlek ve derin dallanna aynlma veri duzeyinde kotun laleral yuzunun distocaudal klsmlnln in-nervasyonuna katllan n. cutaneus brachti lateralis caudalis'i verdiQi, n. radialis'in "koldaki seyr! es· naslOda m. triceps brachii, m. tensor fasciae an·
100
lebrachtl ve m. anconeus'a muskuler dallar verdiQi
gOrUlmu~lUr.
N. medianus 8. servikal ve 1. torakal spinal Sl-niriarin ventral dallanndan ~ekillenmektedir. Adl gSften sinirin otu;;,umu, art. cubiti'ye kadar olan seyri, ansa axillaris'i ~ekillendirmesi ve kom§uluk
iIi~kileri ite tespillerimiz literaturde (Raimers 1925; Ghoshal ve Getty 1967 a; Grau 1974; Ghoshal
1975: Nickel ve ark. 1975: Magillon ve arl<. 1986) bildirilenlerle uyum icinde olduQu gOzlenmi~tir. N. medianus art. CUbiti dOzeYlOde m. pronator teres'in
. alllOda cranial ve caudal iki dala aynldlgl, cranial
dalln n. medlanus'un devamt niteliglnde oldugu, daha sonra radius'un caudal yuzOnun medial ke· nan ile m. !lexor carpi radialis arasmda art. carpi'ye uzandlgl gOrOlmO~IU(. N. medianus'un cra· nial dall metacarpus'un yakla§lk ortasl duzeyinde n. palmaris medialis ve n. palmaris laleralis'e aynldlgl
belirlenmi~lir. Akkaraman koyununda n. palmaris
medialis: n. digllalis palmans communis II lie n. di· gitalis palmaris III axialis'e (ramus Interdigitalis) aynldlOl, degi~ik Isimlerle phalanx distalis'e kadar UzandlQI, bulunduklan bOlge deri ve ek-lemlere sinlr dallan gOnderdiOI belil1enmi$tir. N. palmaris lateralis Mohamed (1985)'ln bit· dlfdikJerine uygun olarak n. digitalis palmaris IV axi· alis (ramus Interdigltalis) ve ramus com·
municans'a aynldlQl, ramus communicans Ise n.
ulnaris'in ramus palmaris'lnlO superficLal dall ile
bl(-le~erek n. digitalis palmaris communis IV'u ~e
killendlfdiQi lespil edilmi~tir. Phalanx distalis'in ni· hayetine kadar inen bu sinir dallan bulunduklan bOlgenin denslnl ve articulationes interphalangea
proxima lis manus ite articulationes interphalangea
distalis manus'u innerve eden sinir dallan gon· derdiOI tespit edllmi~tir. Su sonu~ Mohamed
(1985)'in bitdirdikleri ile uyum icindedtr. Ancak Ak· karaman koyunu piyeslerimizde n. digitalis pal· maris III abaxialls'in art. melacarpophalangea'YI in-nerve elligi gorOlmeml;;,tir.
N. medianus'un caudal dall art. cubiti'ye, m. pronator teres'e, m. flexor carpi radialis'e, m. lIexor carpi ulnans'e, m. lIexor digitorum superficialis'e, m. lIexor digilorum profundus'un caput hu· merale'sine ve caput radiale'sine dallar verdiOi
g6z-lenmi~tir.
N. ulnaris 6. servikal ve 1. torakal spinal ~i
nirlann ventral datlanndan ~ekillendiQi lespit edil-mi$tir. Akkaraman koyununda n. ulnans'in ~e·
killenmesi. art. cubiti'ye kadar alan seyri, arl. humen har!(( olmak kaydlYla On ekstremitenin tOm eklemlerinin innervasyonuna katllan sinir dallan verdiQi, kom~uluk ili~kileri ve antebrachium' un
pal-,\kkaraman Kllyununun Plexus Hrachialis'i 07.l'rinde .•.
mal yuzunOn distal 113'Onde dorsal (ramus dor
-salis) ve venlral (ramus ventralis) iki dala
ay-nlmas. lileratOrde (Ghoshal ve Getty 1967a,
1967b: Koch 1970; Grau 1974; Ghoshal 1975:
Nickel ve ark., 1975; Magilton ve ark. 1986) b
il-dlriienlerle uyum it;inde oldu~u belinenmi$tir.
N. ulnaris'in dorsal dall (ramus dorsalis),
art.carpi'nln palmar yOzOnde tendolann araslndan
~lklP den ailina ula$II(;1I, metacarpus'un yakla$lk
ortasl duzeyinde dorsal yOze g~tigi nihayel
n.digitalls dorsalis proprius IV adtyla phalanx dis
-talls'le sonlandlOI lespi! edilmi$lir.
N.ulnaris'in palmar dall (ramus palmaris), me-tacarpus'un proxima Ii duzeyinde m.inlerosseus
Iyln ramus profundus adtndaki dalln. verniOi,
ramus superficialis'in Ise; metacarpus'un distal ni
-hayetinde literature ( Ghoshal ve Getty 1967a,
19f?7b. Ghoshal 1975) uygun olarak
n.medlanus·un ramus laleralis'inin ramus
com-municans'l lie birle$erek n.digitalis palmaris
com-munis IV'u, daha soma n.digltalis palmaris
prop-rius IV abaxialis adlyla phalanx dislalis'e kadar
uzandlOI saptanml$llr.
N. ulnans'in dorsal ve palmar dall distal
se-Ylrten slraslnda metacarpus ve phalanx'iann
yU-zeysel .nnervasyonuna katklda bulunduOu, n.
cu-taneus anlebrachli caudalis'in iS9 art. cubiti'den
carpus dOzeylne kadsr antebrachlum'un caudal ve
caudolaleral bOlgesl ite proximal 1/3 caudomedlal
b61gesini Innerve eUIOI lespil edilmi$tir.
Kaynaklar
C;:all~lar. T. (1978).-Evcll Auminantlann Disek.siyoou",A.
U. Basm"l&vi. Ankara.
Dobberstein, J .. Hollmann. G. (1964)."Lehrbuch der
Ver.glelchenden Analomie der Hausliere",Venag. Le-IpZig
Doguer. S. (1970). "Evcii Hayvanlann Komparatif
Sis-lemallkAnalomlsi(SimrSlstemi)",A.
O.
Basm"l&vi.An-kara
Ghoshal, N.G. (1975). Spinal Ne.ves. In ·Sisson and Grossman's The Anatomy 01 the Domestic Animals·. Ed. Getty, R. W.B. Saunders Company, Philadelphia. Ghoshal, N.G .Gelly, A. (19678). Innervation of the
10-rearm and fool in the ox(bos taurs), sheep(ovis anes) and goat(capra hircus). Iowa State University Va-tennanan .• 29, 19-29.
Ghoshal, N.G. and Gatty, A. (1967a). Comparative study
on the nomenculature 01 th nerves 01 the lorearm and
10-. reloot of the domestic animals. Iowa State Unrve~
Ve-terinarian. 29, 30·44.
Ghoshal. N.G., Getty, A. (1966). A comparative
morp--hoIogical study of the somatic innervaoon 01 the
an-tebrachium and manus 01 the domestic animals (bos la·
urus, ovis aries, capra hlrcus, sus serala domeStlCUS,
equus caballus). Iowa Slate J. Sci .. 42, 283·296.
Grau, H. (1974). Die peripheren nerven. In"Handbuch der
Vergleichenden Ana10mie der Hausliere". Springer Ver -lag.Bertin.
Koch, T. (1970). "Lehrbuch Der Velennar Anatomie. Ole
Grossen Versorgungs Und Stcuerungs Systeme". Veb
Gustav Fischer Verlag. Jena.
Magillon, J.H., Getty, A., Ghoshal, N.G. (1986). A com·
parative morphological study 01 the brachial ptexus 01 do-mestic animals (goal, sheep, ox, pig and horse). Iowa Stale
J..
Sci, 42, 3, 245-279.. May. N.O.S. (1964)."The anatomy 01 the sheep". U.ol
Queensland Press. Bnsbane
Mohamed, SA (1985). Makroskopisch-Anatomische
Un-tersuchungen Sowle Ole DarsteUung Der lnjektion
SmlIg-Itchkeiten An Den Aniculaliones Membn Thoracici Des
Erwachsenen Deutschen Schwarzk6pligen
FIe-ischschafes. Anatomlschen Instltut der TlE!rarzlJichen
HochSChule Hannover.
Nickel, A .• Schummer, A .. Sellena, E. (1975). "Lehrboch
der Analomie der Haustiere". Venag Paul Parey. Benm. Olensky, G. (1975). Der naMlS intercostobrachialis bei
plerd. schwein und hUnd. Wien. Tlerarztl. Mschr. 62, 151.
Popasko, P. (1984). "Atlas der Topographischen Ana·
lomie der Haustiare". Ferdinand Enke Venag. Stutgart.
Published by the International Comiltee on Veterinary
Gross Anatomical Nomenclature under the linancial
re-o;-ponsibiiily 01 the wond Associalion 01 the Wor1d
As-sociation 01 Veterinary AnatomiSlS. (1983). "Nomina
Ana-tomica Velennaria". Ithaca.
ASlmers, H. (1925). Der Plexus Brachiabs dcr
Ha-usaugeliere. ZeI1schrill lur die Gesamte Analomie und
Entwicklungsgesch,chte. 76, 653-753.
Schaller, O. (1956). Die periphere sensible innervation der haUl am rumpfe des nndes. Wien. TlE!rarzU. Mschr.,
6,346-368.
TedrlioOlu. S. (1983). "Komparalll Veteriner Analomi-Snir Sistemi". A.Lt. Baslmevi. Ankara.
