233
Bruselloz ‹çin Endemik Bir Bölgede
Serodiyagnostik Testlerin De¤erlendirilmesi
Evaluation of Serodiagnostic Tests for Brucellosis
in an Endemic Region
Hakan Erayd›n1, Nedim Tunç2, Mehmet Kadir Oduncu2, fieyhmuz Toy2
Siirt Devlet Hastanesi 1Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastal›klar› Klini¤i ve 2T›bbi Mikrobiyoloji Laboratuvar› Türk Mikrobiyol Cem Derg (2010) 40 (4): 233 - 236
© 1993 Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti / Turkish Microbiyological Society ISSN 0258-2171
ÖZET
Amaç: Bu çal›flmada endemik bir bölge olan Siirt’te bruselloz ön tan›l› hastalarda seropozitifli¤inin araflt›r›lmas› ve bölgemize ait bruselloz verilerinin irdelenmesi amaçlanm›flt›r.
Gereç ve Yöntem: Bu çal›flmada, Ocak 2009-Ocak 2010 tarihleri aras›nda Siirt Devlet Hastanesinde bruselloz ön tan›s›yla izlenen 9107 hastan›n yafl, cinsiyet ve serolojik verileri retrospektif olarak de¤erlendirilmifltir. Serolojik testler olarak Rose-Bengal, serum tüp aglütinasyonu ve coombs'lu brusella testleri kullan›lm›flt›r. Tüp aglütinasyon testlerinde ≥1/160 dilüsyon pozitif olarak kabul edilmifltir.
Bulgular: Serolojik çal›flmalar sonucunda bruselloz ön tan›l› hastalar›n 989’unda (%10.9) pozitiflik oldu¤u saptanm›fl ve seropozitif hastalar›n yafl ortalamas›n›n 40.2, yafl aral›¤›n›n 2-110 yafl ve %62.6’s›n›n da kad›n oldu¤u gözlenmifltir. Seropozitiflik aç›s›ndan kad›n-erkek aras›nda ve hastalar›n baflvurdu¤u poliklinikler aras›nda istatistiksel olarak fark saptanmazken, Temmuz-Eylül döneminde seropozitifli¤in anlaml› olarak yükseldi¤i bulunmufltur.
Sonuç: Bruselloz yöremizde halen yayg›n bir hastal›kt›r. Hem insan hem de hayvan brusellozunun önlenmesi amac›yla kapsaml› halk sa¤l›¤› programlar›n›n uygulanmas› gereklidir.
Anahtar Kelimeler: Bruselloz, seropozitiflik SUMMARY
Objective: This study was aimed to investigate brucellosis seropositivity and to evaluate serologic data for brucellosis in Siirt, Turkey.
Materials and Methods: Sociodemographic and serologic data of 9107 brucellosis pre-diagnosed patients admitted to Siirt Public Hospital Microbiology Laboratory between January 2009 and January 2010, were evaluated retrospectively.
Results: Brucella seropositivity was detected in 989 (10.9%) patients whose mean age was 40.2 years (age range 2-110 years) and 62.6% of them were females. No statistically significant difference was detected between female and male patients for seropositivity. The increase in brucella seropositivity was significant between July and September.
Conclusion: Brucellosis is still a widespread disease in our region. It is necessary to apply vast public health programmes for preventation of human and animal brucellosis.
Key Words: Brucellosis, Serolopositivity
H. Erayd›n, N. Tunç, M. K. Oduncu, fi. Toy
234 G‹R‹fi
Bruselloz, Brucella cinsi bakterilerin neden oldu-¤u zoonotik bir enfeksiyon hastal›¤› olup, insan-larda yayg›n olarak yüksek morbidite ve düflük de olsa mortaliteye neden olmaktad›r. Ülkemizin de içinde bulundu¤u Akdeniz ülkeleri, Orta Do-¤u ve Güney Amerika gibi farkl› bölgelerde eko-nomik kay›plara neden olan önemli bir sa¤l›k so-runu olarak güncelli¤ini korumaktad›r (1). Hasta-l›k insanlara, hasta hayvanlarla do¤rudan temas ya da bu hayvanlar›n et ve sütlerinin tüketilmesi ile bulaflmaktad›r. S›kl›kla kas iskelet sistemi ya-n›nda gastrointestinal, kardiovasküler, genitoüri-ner ve hematolojik tutulum yapabilmektedir. S›k görülen sakroileit yan› s›ra, nadir görülen endo-kardit, epididimo-orflit, nörobruselloz gibi klinik formlar› mevcuttur (2-6). Hastal›k atefl, halsizlik, terleme, ifltahs›zl›k ve eklem a¤r›s› gibi spesifik olmayan semptomlarla karakterizedir. Hastal›¤›n özgün tan›s› kan, kemik ili¤i, beyin-omurilik s›-v›s›, eklem s›s›-v›s›, periton ve plevra s›v›s› gibi kli-nik örneklerde Brucella cinsi bakterilerin üretil-mesi veya uygun klinik tablo varl›¤›nda serolojik olarak desteklenmesiyle konulmaktad›r. Özellik-le süt ve süt ürünÖzellik-lerinin yo¤un olarak üretim ve tüketiminin yap›ld›¤› ilkbahar-yaz aylar› baflta olmak üzere y›l›n her ay›nda bruselloz seropozi-tifli¤i görülebilmektedir (2).
Do¤u ve Güneydo¤u Anadolu yörelerinde bü-yük ve küçükbafl hayvanc›l›k yayg›n olarak ya-p›lmaktad›r. Siirt’te de co¤rafi yap›, iklim, kül-türel özellikler nedeni ile hayvan ah›rlar› ve ev-ler yak›n iliflkilidir. Ah›rlardaki kötü hijyenik flartlar brusellozun yay›lmas›na ve endemik sü-recine katk› sa¤lamaktad›r.
Siirt iline ait bruselloz ile ilgili herhangi bir ça-l›flma bulunmamaktad›r ve bu çaça-l›flmada, bru-selloz ön tan›l› hastalarda brubru-selloz s›kl›¤›n›n araflt›r›lmas› ve bölgemize ait bruselloz verileri-nin irdelenmesi amaçlanm›flt›r.
GEREÇ ve YÖNTEM
Bu çal›flmada, Siirt Devlet Hastanesi poliklinik-lerine Ocak 2009 ile Ocak 2010 tarihleri aras›n-da müracaat eden 289266 hastaaras›n-dan bruselloz ön tan›s› alan 9107 hasta irdelenmifltir. Bu hastala-r›n cinsiyet, yafl ve Rose-Bengal (RB), serum antikor titresi için serum tüp aglütinasyonu (S-TA) ve serumdaki inkomplet antikor titresini ölçmek için coombs'lu brusella (‹mmunocaptu-re agglutination test=Brucellacapt) test sonuçla-r› ile ilgili bilgileri hastane dosya kay›tlasonuçla-r›ndan retrospektif olarak edinilmifltir. Tüp aglütinas-yon testlerinde ≥1/160 titreler pozitif olarak de-¤erlendirilmifltir.
Verilerin istatistiksel analizleri, SPSS for Win-dows Version 17 paket program› yard›m› ile uy-gulanan One Way Anova testi ile yap›lm›flt›r. Sürekli de¤eri olan de¤iflkenler için ortalama veya gerekti¤inde ortanca, kategorik de¤iflken-ler için s›kl›klar (n ve %) kullan›lm›flt›r.
BULGULAR
Ocak 2009 ile Ocak 2010 tarihleri aras›nda, top-lam 289266 hasta hastanemiz polikliniklerine müracaat etmifl ve bu hastalar›n 9107’sinden (%3.1) bruselloz ön tan›s›yla serolojik testler is-tenmifltir. Brusella serolojisi istemiyle, laboratu-vara yönlendirilen hastalar›n 5726’si (%62.9) kad›n, 3381’i (%37.1) erkek olup, yafl aral›klar› 2-110 yafl ve yafl ortalamas› 40.2 olarak bulun-mufltur.
Yap›lan serolojik çal›flmalar neticesinde, tüm ön tan›l› hastalar›n 989’unda (%10.9) üç yöntem-den birisiyle seropozitiflik saptanm›flt›r. Kad›n ve erkeklerdeki seropozitiflik say› ve oranlar› tablo 1'de verilmifltir. Buna göre kad›nlar ve er-keklerin istatistiksel olarak benzer oranlarda hastal›¤a maruz kald›klar› saptanm›flt›r (p>0.05).
Bruselloz ‹çin Endemik Bir Bölgede Serodiyagnostik Testlerin De¤erlendirilmesi
235 Bruselloz ön tan›l› hastalar›n polikliniklere göre
da¤›l›m› ve seropozitif vakalar›n oran› tablo 2’de görülmektedir. Bölümler aras›nda seropozi-tiflik aç›s›ndan anlaml› bir fark saptanmam›flt›r (p>0.05).
Bruselloz seropozitifli¤inin mevsimsel da¤›l›m› tablo 3'te gösterilmifltir. Seropozitiflik oranlar›-n›n Temmuz-Eylül döneminde pik yapt›¤› gö-rülmüfl ve Temmuz-Eylül döneminin di¤er dö-nemlerden anlaml› düzeyde farkl› oldu¤u bu-lunmufltur (p=0.01).
TARTIfiMA
Bruselloz, tüm dünyada ve Türkiye’de yayg›n olarak görülen zoonotik bir hastal›kt›r. Do¤u ve Güneydo¤u Anadolu genelinde oldu¤u gibi Si-irt’te de co¤rafi yap›, iklim ve kültürel özellikler nedeniyle hayvan ah›rlar› ve evler yak›n iliflkili-dir. Ah›rlardaki kötü hijyenik koflullar brusellozun
yay›lmas›na ve endemik sürecine katk› sa¤lamak-tad›r. Bölgemizde en önemli geçim kayna¤›n›n hayvanc›l›k olmas›, ev yap›m› süt ve süt ürünleri-nin yayg›n tüketilmesi, besicilik ve kasapl›k gibi et ve et ürünleriyle u¤raflan mesleklerin ço¤alma-s› ve kentsel ve k›rsal yaflam biçimlerinin iç içe geçmifl olmas› nedeniyle flehir merkezinde yafla-yanlar da hastal›k aç›s›ndan risk tafl›maktad›r. Çal›flmam›zda, hastanemize müracaat eden has-talar›n %3.1’inde bruselloz ön tan›s› konmufl ve bu hastalar›n %10.9’unde seropozitiflik saptan-m›flt›r. Ülkemizde yap›lan çok merkezli bir se-roprevalans çal›flmas›nda genel popülasyonda oran %1.8 iken risk grubunda oran %6 olarak bildirilmifltir (7). Yak›n çevremizde yap›lan ça-l›flmalarda elde edilen seropozitiflik oranlar› %2-%27 aras›nda de¤iflmektedir (8-14). Bu ça-l›flmalarda seropozitiflik genellikle flehir mer-kezlerinde yaflayanlarda daha düflük, köylerde ve belirli meslek gruplar›nda daha yüksek ola-rak bulunmufltur. Elde etti¤imiz %10.9 seropo-zitiflik oran› risk gruplar› oranlar›na daha fazla benzmekte olup, yöremizde flehir ve köy hayat› birlikteli¤inin göstergesi olarak alg›lanm›flt›r. Hastal›¤›n bütün yafl gruplar›n› etkileyebildi¤i ve ço¤unlukla eriflkin yafl grubundaki erkeklerde s›k görüldü¤ü bildirilmektedir (10,14). Çal›flma-m›zda önceki bilgilerin aksine, kad›n ve erkek-lerde benzer oranlarda seropozitiflik tespit edil-mifltir. Bu durumun, köyden kente göçle birlikte erkeklerin tar›m ve hayvanc›l›kla u¤rafl›lar›n›n azalmas›ndan kaynakland›¤› düflünülmektedir. Bu çal›flmada, karakteristik olmayan semptomlar dolay›s›yla dahiliye poliklini¤ine müracaat eden hastalar›n say›s› fazla olmakla beraber istatistiksel olarak seropozitiflik daha fazla bulunmam›flt›r ve her türlü bölümde bruselloz flüphesi oldu¤u
za-Tablo 1. Bruselloz seropozitifli¤inin cinsiyetlere göre da¤›l›m› Cinsiyet (n) Seropozitiflik (n) % Kad›n (5726) 619 (%10.8) Erkek (3391) 370 (%10.9) Toplam (9107) 989 (10.9)
Tablo 2. Bruselloz ön tan›l› hastalar›n polikliniklere göre da¤›l›m› ve seropozitiflik oranlar›
Poliklinikler Bruselloz ön tan›l› Seropozitiflik
olgular Oranlar› n (%) Dahiliye 3809 355 (9.3) Fizik Tedavi 1795 181 (10.1) Enfeksiyon Hastal›klar› 1211 148 (12.2) Ortopedi 833 110 (13.2) Genel Cerrahi 453 60 (13.2) Di¤er 1006 135 (13.4) Toplam 9107 989 (10.9)
Tablo 3. Seropozitifli¤in mevsimsel dönemlere göre da¤›l›m›
Ocak-Mart Nisan-Haziran Temmuz-Eylül Ekim-Aral›k
n (%) n (%) n (%) n (%)
H. Erayd›n, N. Tunç, M. K. Oduncu, fi. Toy
236
man serolojik testler baflvurulmas› gereken testler olarak önemlerini sürdürmektedir.
Artan taze peynir ve krema tüketimi, hayvanla-r›n do¤urganl›k dönemi ve düflükler nedeni ile çevre kontaminasyonu ve k›rsal alana seyahat hikayesindeki art›fl gibi nedenlerle fiubat-Hazi-ran aylar› aras›nda hastal›¤›n görülme s›kl›¤›n-daki art›fl bilinmektedir (15). Bizim çal›flmam›z-da çal›flmam›z-da Temmuz-Eylül döneminde saptanan sero-pozitifli¤in di¤er dönemlere oranla anlaml› dü-zeyde istatistiksel farkl›l›k göstermifltir. Dolay›-s› ile ilkbahar yaz aylar›n›n bruselloz aç›Dolay›-s›ndan riskli aylar olarak de¤erlendirilebilece¤i düflü-nülmüfltür.
Sonuç olarak insan brusellozunun önlenmesin-de, hayvan brusellozunun bilinmesi ve kontrol alt›na al›nmas› ve bölge insan›n›n e¤itimine a¤›rl›k verilmesine ihtiyaç vard›r. Bölgemizde brusellozun devam etmesi bu konuda e¤itim ek-sikliklerine, yeterli sistemik araflt›rmalar›n p›lmamas›na, hayvanlar aras›nda hastal›¤›n ya-y›lmas› ve kontrolüne yönelik programlar›n bu-lunmamas›na ba¤lanabilir. Ayr›ca yörenin ge-çim kayna¤› olan hayvanc›l›¤›n flehir hayat›na tafl›nm›fl olmas› da hastal›¤›n flehir merkezinde yüksek oranda görülmesinin önemli bir nedeni-dir. fiehir içerisindeki hayvanc›l›¤›n azami dü-zeye indirilmesi ve daha modern flartlarda hay-vanc›l›¤›n sürdürülmesi brusellozun yay›lma-s›nda önemli bir engel oluflturacakt›r. Bruselloz flüpheli hastalar›n her türlü poliklini¤e baflvura-bilece¤i unutulmamal› ve gerekli tan› yollar›n› kullanarak erken tedavi bafllat›lmas› ve hastal›-¤›n komplike ve kronik hale dönüflmesine engel olunmas› gerekmektedir.
‹letiflim / Correspondence
Hakan Erayd›n
Siirt Devlet Hastanesi, Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastal›klar› Klini¤i, Siirt
Tel: 0506 871 8026
e-mail : heraydin1@hotmail.com
Kaynaklar
1. Young EJ. Brucella species. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Mandell, Douglas, and Bennett’s Principles and Practice of Infectious Diseases. 6th ed. Philadelphia: Churchill Livingstone, 2005:2669-74. 2. Yüce A, Alp-Çavufl S. Turkiye’de bruselloz: Genel
ba-k›fl. Klimik Derg 2006; 19: 87-97.
3. Saçar S, Cenger DH, Toprak S ve ark. Otuz bruselloz olgusunun klinik de¤erlendirmesi. ‹nfek Derg 2008; 22:11-14.
4. Hatipo¤lu ÇA, Yetkin A, Ertem GT ve ark. Al›fl›lm›fl›n d›fl›nda klinik tablo ile seyreden bruselloz olgular›. ‹n-fek Derg 2005; 19:47-52.
5. Saçar S, Cenger DH, Kavas ST ve ark. Brucella meli-tensis’in neden oldu¤u brusella endokarditi. Dicle T›p Derg 2008; 35:58-60.
6. fiendur ÖF, Turan Y. Bruselloz hastalar›nda kas iskelet sistemi tutulumu. Nobel Medicus 2009; 3: 3.
7. Çetin ET, Çoral B, Bilgiç A. Türkiye’de insanda bru-selloz insidans›n›n saptanmas›. Turk J Med Sci 1990;14:324-34.
8. Yetkin G, Iraz M. Malatya ilinde bir y›ll›k sürede labo-ratuvar verilerine göre bruselloz seroprevalans›. An-kem Derg 2006; 20:156-8.
9. Dabanl›o¤lu B, Do¤an HO, K›l›ç H. Erzincan ilinde bruselloz seroprevalans› ve Rose-Bengal, Wright aglü-tinasyon test sonuçlar›n›n karfl›laflt›r›lmas›. Sa¤l›k Bi-limleri Dergisi 2007; 16:152-8.
10. Tok D, Çoflkun Ö. A¤r› ilinde brusella seroprevalans›-na ait bir çal›flma. TAF Prev Med Bull 2009; 8:485-8. 11. Artan MO, Baykan Z. Kayseri ili Kocasinan ilçesi
Ya-z›r köyü’nde 15 yafl ve üzeri nüfusta bruselloz seropre-valans›. ‹nfek Derg 2006; 20:19-21.
12. Ceylan E, Irmak H, Buz¤an T ve ark. Van iline ba¤l› baz› köylerde insan ve hayvan popülasyonunda brusel-loz seroprevalans›. Van T›p Dergisi, 2003;10:1-5. 13. Durmaz B, Pektafl H, Durmaz R. Malatya'daki
kasap-larda inaparan bruselloz s›kl›¤›. Türk Hij Den Biyol Derg 1991; 48:129-33.
14. Sümer H, Sümer Z, Alim A, Nur N, Özdemir L. Serop-revalence of brucella in an elderly population in mid-Anatolia. Turkey J Health Popul Nutr 2003; 21: 158-61.
15. Deqiu S, Donglou X, Jiming Y. Epidemiology and control of brucellosis in China. Vet Microbiol 2002; 90:165–82.
