Girifl
Bruselloz, ülkemizde özellikle baz› bölgelerde oldukça yayg›n olan bir zoonozdur. Ülkemizdeki insan infeksiyonlar›n›n ço¤undan en virülan tür olan Brucella melitensis sorumludur (1). ‹nsanlarda brusellozun önlenmesi, öncelikle hayvanlardaki hastal›¤›n kontrolü ve eradikasyonuna ba¤l›d›r. Eradikasyon programlar›n›n oluflturulmas›nda ise epidemiyolojik verilere gereksinim vard›r. Ülkemizde insan kaynakl› Brucella sufllar›-n›n tür ve biyotiplendirilmesine iliflkin yeterli çal›flma bulun-mamaktad›r. Bu çal›flmada klini¤imizde bruselloz tan›s› ile izlenen hastalardan izole etti¤imiz Brucella sufllar›n›n tür ve biyotip düzeyinde idantifikasyonlar›, biyotiplerle klinik seyir aras›ndaki iliflkinin araflt›r›lmas› ve bölgemizle ilgili epidemi-yolojik verilere ulafl›lmas› amaçland›.
Yöntemler
Eylül 1999 ile A¤ustos 2002 tarihleri aras›nda Ankara E¤itim
Klimik Dergisi • Cilt 17, Say›:2 • 2004, s:103-106 103
‹nsan Kaynakl› Brucella ‹zolatlar›n›n Tip-Biyotip Tayini ve
Epidemiyolojik Olarak ‹rdelenmesi
Hüsniye fiimflek
1, Sevil Erdenli¤
2, Behiç Oral
1, Necla Tülek
1(1) Ankara E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Klini¤i, Cebeci-Ankara
(2) Pendik Veteriner Kontrol ve Araflt›rma Enstitüsü, Pendik-‹stanbul
XI. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Kongresi (30 Mart-3 Nisan 2003, ‹stanbul) ve 13th European Congress of Clinical Microbiology and Infectious Diseases (10-13 May›s 2003, Glasgow, United Kingdom)’nde bildirilmifltir.
ve Araflt›rma Hastanesi ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mik-robiyoloji Klini¤i’nde yat›r›larak izlenen, kültürlerinde Brucel-la spp. üreyen 70 brusellozlu hasta ve bu hastaBrucel-lardan izole edi-len 70 Brucella suflu çal›flmaya al›nd›. Tür ve biyotipedi-lendirme çal›flmalar› Pendik Veteriner Kontrol ve Araflt›rma Enstitüsü Brucella Laboratuvar›’nda yap›ld›.
Etken ‹zolasyonu
Brucella sufllar›, hastalar›n kan, kemik ili¤i ve/veya beyin-omurilik s›v›s› (BOS) kültürlerinden BACTEC 9050 (Becton Dickinson, Sparks, MD, USA) sistemi kullan›larak izole edildi.
Tür ve Biyotip Tan›s›nda Kullan›lan Yöntemler ‹zole edilen sufllar›n tür ve biyotip tan›s›nda bakterinin kolo-ni morfolojisi son derece önemlidir. R (“rough”, pürüzlü) tipi ko-lonileri monospesifik A ve M antiserumlar› ve Brucella fajlar› ile tiplendirmek mümkün olmad›¤›ndan tiplendirme için S (“smo-oth”, düzgün) tipi kolonilerin seçilmesi gerekmektedir (2-4).
‹zolatlar›n koloni morfolojileri, steoroskopik mikroskopta oblik ›fl›kta incelenerek ve akriflavin solüsyonu (Sigma-A 8126, 1/1000’lik solüsyon) ile aglütinasyon özelliklerine bak›larak ay›rt edildi ve hepsinin S tipi koloni oldu¤u gözlendi. ‹ncele-necek her izolat›n pepton-salin solüsyonu ile süspansiyonlar› haz›rlanarak, ikifler adet Serum Dekstroz Agar (SDA) besiyer-lerine ekimleri yap›ld›.
Sufllar›n CO2gereksinimi aerop ve %5-10 CO2’li ortamlarda
üreme durumlar›na göre, H2S üretimi ise besiyerlerine yerlefl-Özet: Bu çal›flmada, hastanemize ‹ç Anadolu Bölgesi’nden gelen ve bruselloz tan›s› ile yat›r›larak izlenen hastalardan izo-le etti¤imiz Brucella sufllar›n›n tür ve biyotip düzeyinde idantifikasyonlar› yap›ld›. Farkl› hastalardan izoizo-le ediizo-len toplam 70 Brucella suflu çal›flmaya al›nd›. Sufllar›n CO2gereksinimi, H2S üretimi, tiyonin ve bazik fuksin boyalar›na duyarl›l›k, Tbilisi
faj tiplendirmesi ve A-M monospesifik antiserumlar› ile aglütinasyon testleri uygulanarak tür tayini ve biyotiplendirme yap›l-d›. Tüm Brucella izolatlar›n›n B.melitensis oldu¤u ve 65’inin (%92.8) B.melitensis biyotip-3, 5’inin (%7.2) B.melitensis biyo-tip-1 oldu¤u saptand›. Sonuçta bölgemizde insan brusellozunda en s›k etkenin B.melitensis ve en yayg›n B.melitensis biyoti-pinin biyotip-3 olabilece¤i görüflüne var›ld›.
Anahtar Sözcükler: Bruselloz, Brucella spp., biyotiplendirme.
Summary: Typing-biotyping of Brucella isolates of human origin and their epidemiologic evaluation. In this study, we identified and biotyped of Brucella spp. isolated from the patients admitted to our department from different regions of Central Anatolia. A total number of 70 Brucella spp. isolated from different patients were included in the study. Isolates were evaluated on the basis of requirement of CO2for growth, production of H2S, sensitivity to thionin and basic fuchsin dies. Tbilisi phage typing
was also used to determine the species. Biotyping was performed by agglutination method by using A-M monospecific antiserums. All Brucella isolates were identified as B.melitensis. It was found that 65 of the isolates (92.8%) were B. melitensis biovar 3, and 5 isolates (7.2%) were B.melitentis biovar 1. According to our results B.melitensis may be the most frequently agent responsible for human brucellosis and B.melitensis biovar 3 may be the most frequently type in our region.
tirilen kurflun asetatl› ka¤›t fleritlerde oluflan renk de¤ifliklikle-rine göre de¤erlendirildi.
Tiyonin ve bazik fuksin boyalar› ile inhibisyona duyarl›-l›k: Bazik fuksin ve tiyonin varl›¤›nda Brucella sufllar›n›n üre-me kabiliyetinin belirlenüre-mesi, biyotiplendirüre-mede kullan›lan testlerden birisidir. Temel besiyerlerine belirli konsantrasyon-larda boyalar›n kat›lmas› ile bak›labildi¤i gibi boya emdirilmifl disk yöntemi ile de de¤erlendirilebilir (5-9). Tiyonin ve bazik fuksin varl›¤›nda; B.abortus yaln›z tiyonin taraf›ndan inhibe olurken, B.melitensis inhibisyona u¤ramadan üremektedir. B.suis ise bazik fuksin taraf›ndan inhibe olurken tiyoninden et-kilenmeden üremesini sürdürmektedir (5,6).
Çal›flmam›zda, tiyonin ve bazik fuksin duyarl›l›¤›n› saptar-ken boyal› disk yöntemi kullan›ld›. Tiyonin (Sigma-T 3387) ve bazik fuksin (Sigma-B 0904) içeren diskler ekim yap›lan SDA besiyerleri üzerine eflit aral›klarla yerlefltirilerek aerop ve %5-10 CO2’li ortamlarda 37°C’de 4 gün süreyle inkübe edil-di. ‹nkübasyon süresinin sonunda boyal› disklerin etraf›nda ≥ 3 mm’lik bir inhibisyon zonunun görülmesi duyarl›l›k olarak kabul edildi.
Tbilisi faj tiplendirmesi: Ayn› flekilde ekim yap›lan Petri kutusundaki SDA besiyerleri, steril pipet uçlar› ile Tbilisi faj›-n›n (Centre National d’Etudes Veterinaires et Alimentaires, CNEVA, Fransa) rutin test dilüsyonu (RTD)’ndan 20’fler m l damlat›larak 37°C’de 4 gün süre ile inkübe edildi. Sonuçlar in-kübasyon süresinin sonunda üreme ve lizis durumlar›na göre de¤erlendirildi.
Tbilisi bakteriyofaj› rutin test dilüsyonunda (RTD) B.abortus’un S kültürlerini lizise u¤rat›r. Fakat B.suis ve B.melitensis kültürleri etkilenmez. B.suis RTD’nun 104 kat› konsantrasyonda k›smen lizise u¤ramas›na ra¤men B.meliten-sis Tbilisi faj› ile hiçbir flekilde lizise u¤ramaz (3,4,6).
A ve M monospesifik antiserumlar› ile aglütinasyon: A ve M antijenleri türlere ve biyotiplere göre farkl› orandad›rlar. B.abortus’un biyotip-1, 2, 3 ve 6; B.suis’in biyotip 1, 2, 3;
Klimik Dergisi • Cilt 17, Say›:2 104
fiekil 1. Brusellozlu hastalar›n geldikleri iller.
Tablo 1. Hastalar›n Epidemiyolojik Özellikleri
Hasta Say›s› (%)
Bulaflma yollar› Taze peynir yeme +
hayvanc›l›kla u¤raflma 34 (48.6)
Sadece taze peynir yeme 30 (42.8) Sadece hayvanc›l›kla u¤raflma 3 (4.3) Bulaflma yolu saptanamayan 3 (4.3) Hastalar›n yaflad›klar› yer
Kent 32 (45.7) K›rsal kesim 38 (54.3) Beslenen hayvan Koyun + keçi 26 (37.1) Koyun + s›¤›r 10 (14.3) Sadece s›¤›r 1 (1.4) Hayvan beslemeyen 33 (47.2)
B.melitensis’in biyotip-2’sinde A antijeni dominant iken B.abortus’un biyotip 4, 5 ve 9; B.suis biyotip 5 ve B.melitensis biyotip-1’inde M antijeni dominantt›r. B.melitensis biyotip-3 ve B.suis biyotip-4 ise A ve M an-tijenlerini eflit miktarlarda tafl›rlar (10).
Her bir izolat steril serum fizyolojik içinde süspanse edilerek bir lam üzerinde A ve M monospesifik antiserumlar› (Pendik Veteriner Kontrol ve Araflt›rma Enstitüsü) ile kar›flt›r›ld›. Sonuçlar 1 dakika içerisinde oluflan aglütinasyon durumlar›na göre de-¤erlendirildi.
Çal›flma süresince kontrol amac› ile B.abortus biyotip-1 544 (NCTC 10093), B.melitensis biyotip-1 16 M (NCTC 10094), B.melitensis biyotip-2 63/9 (NCTC 20508), B.melitensis biyotip-3 Ether (NCTC 10505), B.suis biyotip-1 1330 (NCTC 10316), B.ovis 63/290 (NCTC 10512) (CNEVA, Fransa) standard sufllar› kullan›ld›.
‹statistiksel de¤erlendirmede ise c 2testi ve Fisher’in kesin
testi kullan›ld›. Sonuçlar
Çal›flmaya 42’si (%60) erkek, 28’i (%40) kad›n olmak üzere toplam 70 hasta al›nd›. Bu 70 hastadan 65’inin (%92.8) ‹ç Anadolu Bölgesinden geldi¤i gözlendi. Hastalar›n geldikle-ri illere göre da¤›l›m› fiekil 1’de göstegeldikle-rilmifltir.
Hastalar›n yafl ortalamalar› 42.7 y›l ve yafl da¤›l›m› 15-75 yafl aras›ndayd›. Hastalar›n epidemiyolojik özellikleri Tablo 1’de gösterilmifltir.
Brucella izolatlar›n›n üreme yerleri Tablo 2’de görülmektedir. Tür ve biyotiplendirme sonuçlar›: Gerek aerop gerekse %5-10 CO2’li ortamda SDA besiyerlerinin tümünde üreme
gö-rüldü ve kurflun asetatl› ka¤›t fleritlerde siyahlaflma gözlenme-di. Böylece izolatlar›n üreme için CO2’ye gereksinim göster-medi¤i ve H2S üretmedi¤i saptand›. ‹zolatlar›n tümü bazik fuk-sin ve tiyonin emdirilmifl disklerin etraf›nda 3 mm’nin alt›nda zonlar oluflturarak veya hiç zon oluflturmayarak bazik fuksin ve tiyonine dirençlilik gösterdi; ayr›ca Tbilisi faj›n›n RTD’nda lizis göstermediler. Bu sonuçlara göre tüm izolatlar B. meliten-sis olarak de¤erlendirildi. ‹zolatlardan 65’i hem A hem de M monospesifik anti-serumu ile aglütinasyon verirken, 5 tanesi sadece M anti-serumu ile aglütinasyon gösterdi.
Elde edilen sonuçlar de¤erlendirildi¤inde toplam 70 adet Brucella izolat›ndan 65’inin (%92.8) B. melitensis biyotip-3 ve 5’inin (%7.2) ise B. melitensis biyotip-1 karakteri tafl›d›¤› sap-tand›.
Hastalar›n geldikleri illere göre biyotiplerin da¤›l›m› Tablo 3’te görülmektedir
Saptanan Brucella biyotipleri ile hastalar›n kent veya k›r-sal kesimde yaflamalar› ve bulafl öyküleri aras›ndaki da¤›l›ma bak›ld›¤›nda her ikisinde de istatistiksel olarak anlaml› bir iliflki bulunamad› (p>0.05). ‹zolatlar›n tümünün B. melitensis olma-s› ve biyotip-3 d›fl›ndaki di¤er biyotiplerin çok az say›da sap-tanmas› nedeniyle klinik özelliklerle iliflki de¤erlendirilemedi.
‹rdeleme
Bruselloz, dünyan›n pek çok yerinde görülebilen ve baz› ülkelerde endemik olan bir zoonozdur. Özellikle Akdeniz ül-keleri, Arabistan yar›madas›, Hindistan, Orta ve Güney Ame-rika ülkeleri gibi bölgelerde yayg›nd›r (11,12). Ülkemiz de bu endemik bölgelerin içerisindedir. Özellikle Ankara ovas›nda, Konya yöresinde, Güneydo¤u Anadolu’da, Diyarbak›r ve Urfa yörelerinde yayg›nd›r (1). Ülkemizde hayvanlar aras›nda yap›-lan genifl kapsaml› bir proje çal›flmas›nda bruselloz seropozi-tifli¤i s›¤›rlarda %1.43; koyunlarda %1.97 saptan›rken bu oran sürülerde %11.4 ve %15 olarak rapor edilmifltir. Ayn› çal›flma-da Ankara ilindeki s›¤›rlarçal›flma-da bruselloz oran› %1.1, koyunlarçal›flma-da ise %6 olarak tespit edilmifltir (13). Bu veriler bölgemizde B.melitensis infeksiyonu olas›l›¤›n›n daha yüksek oldu¤unu göstermektedir.
Çi¤ süt ve süt ürünleriyle beslenme ve hayvanc›l›kla u¤rafl-ma, Brucella infeksiyonunun bafll›ca risk faktörlerini olufltur-maktad›r. Çal›flmam›zda hastalar›n 64 (%91.3)’ünde taze pey-nir yeme, 37 (%52.7)’sinde hayvanc›l›kla u¤raflma öyküsü saptand› ve bulaflta en önemli yolun taze peynir yeme, ikinci olarak da hayvanc›l›kla u¤raflma oldu¤u görüldü. B.meliten-sis’in primer rezervuar› koyun ve keçilerdir. B.abortus ise esas olarak s›¤›rlarda infeksiyona yol açar, ancak deve ve
buf-Klimik Dergisi • Cilt 17, Say›:2 105
Tablo 2 . Brucella ‹zolatlar›n›n ‹zole Edildi¤i Örnekler
Kültür Sonuçlar› Hasta Say›s› (%)
Kan 48 (68.6)
Kan + kemik ili¤i 17 (24.3)
Kemik ili¤i 1 (1.4)
Kan + BOS 1 (1.4)
BOS 3 (4.3)
falo gibi hayvanlarda da görülebilir (11). Çal›flmam›zda hay-vanc›l›kla u¤raflan hastalarda, koyun ve keçi besleme oran›n›n s›¤›r besleme oran›na göre daha fazla oldu¤u gözlendi. Bu ve-ri de hastalar›m›zda B.melitensis infeksiyonunun daha s›k ol-mas›n› aç›klamaktad›r.
Dünyan›n çeflitli bölgelerindeki araflt›r›c›lar ülkelerindeki mevcut Brucella tür ve biyotiplerini saptamak amac›yla çal›fl-malar yapm›flt›r. Ürdün’den Aldomy ve arkadafllar› (14) yapt›klar› çal›flmada, 31 B.melitensis izolat›ndan 27’sinin bi-yotip-3 ve 4’ünün biyotip-1 oldu¤unu bildirmifllerdir. Tolari ve arkadafllar› (15) ‹talya’n›n 14 bölgesinden gelen Brucella izolatlar›n›n biyotiplendirilmesi sonucunda ülkede en yayg›n olarak B. melitensis biyotip-2’nin görüldü¤ünü belirtmifllerdir. Mustafa ve arkadafllar› (16) Suriye’de her üç biyotipin de var oldu¤unu bildirmifllerdir. Cr›chton ve arkadafllar› (17)’n›n yap-t›klar› bir çal›flmada Avustralya’da 1981-1985 y›llar› aras›nda izole edilen Brucella sufllar› identifiye edildi¤inde B. abortus biyotip-1’in en yayg›n oldu¤u, ayr›ca B. abortus biyotip-2 ve 4, B. melitensis biyotip-3, B. suis biyotip-1 ve B. ovis’inde tes-pit edildi¤i belirtilmifltir.
Brucella’n›n izole edilmesi ve idantifikasyonunun yan› s›-ra biyotiplendirilmesi, epidemiyolojik çal›flmalar ve es›-radikas- eradikas-yon programlar› aç›s›ndan büyük önem tafl›maktad›r. Brucel-la tür ve biyotiplerinin da¤›l›m›na iliflkin bilgiler, bir ülkedeki yeni biyotiplerin, afl› sufllar›n›n takibi ve serolojik tan›da kulla-n›lan optimal sufllar›n seçimi aç›s›ndan da önemlidir.
Ülkemizde ise Brucella izolatlar›n›n tür ve biyotip düze-yindeki idantifikasyonuna iliflkin çok az say›da çal›flma bulun-maktad›r. Erdo¤an ve arkadafllar› (18), Trakya bölgesinde hay-vanlardan izole edilen 29 Brucella suflundan 25’inin B. meliten-sis biyotip-1, 3’ünün B. melitensis biyotip-2 ve 1’inin B. me-litensis biyotip-3 oldu¤unu bildirmifllerdir. Erdenli¤ ve arka-dafllar› (9) ise koyunlardan izole edilen toplam 78 Brucella su-flundan 69’unun (%88.5) B. melitensis biyotip-3 ve 9’unun (%11.5) B. melitensis biyotip-1 oldu¤unu bildirmifllerdir.
Bol-Tablo 3 . Hastalar›n Geldikleri ‹llere Göre Biyotiplerin Da¤›l›m›
Hastan›n B.melitensis B.melitensis
Geldi¤i Yer biyotip-3 biyotip-1
Ankara merkez 20 3
Ankara ilçe ve köyleri 14 –
K›r›kkale 5 1 Çorum 7 – Yozgat 5 – Çank›r› 3 – Samsun 3 – Konya 2 – Afyon 1 1 K›rflehir 2 – Aksaray 1 – Erzurum 1 – Mufl 1 – Toplam 65 5
ca ve arkadafllar› (19)’n›n yapt›¤› bir çal›flmada 29 insan kay-nakl› Brucella izolat›ndan 22’sinin (%75.8) B.melitensis biyo-tip-3, 4’ünün (%13.7) B.melitensis biyotip-1 oldu¤u saptanm›fl ve 3’ü R tipi koloni morfolojisi gösterdi¤i için biyotiplendirme yap›lamam›flt›r. Özkurt ve arkadafllar› (20)’ n›n Erzurum böl-gesinde yapt›klar› bir çal›flmada 50 brusellozlu hastada kemik ili¤i kültürü pozitifli¤i %70, kan kültürü pozitifli¤i %48 olarak belirtilmifl ve elde edilen tüm izolatlar›n B.melitensis olarak tiplendirildi¤i, bunlar›n da ço¤unlukla biyotip-3, az say›da bi-yotip-1 olarak saptand›¤› bildirilmifltir. Bunlar›n d›fl›nda baflka yetersiz çal›flmalar da olmas›na ra¤men, kulland›klar› yöntem-lerin standart yöntemyöntem-lerin tümünü içermemesi nedeniyle bura-ya al›nmad›.
Brucella sufllar›n›n tür ve biyotip tayininde Dünya Sa¤l›k Örgütü (WHO)’nün önerdi¤i standard yöntemler, biyokimya-sal özellikler (CO2’e gereksinim, H2S üretimi), boyalara (tiyo-nin ve bazik fuksin) duyarl›l›k, Tbilisi faj› ile lizisin de¤erlen-dirilmesi ve A ve M monospesifik antiserumlar› ile aglütinas-yondur (3-6). Bizim çal›flmam›zda da, bu standard yöntemlere göre tür ve biyotiplendirmeleri yap›lan insan kaynakl› 70 fark-l› sufltan 65’i (%92.8) B. melitensis biyotip-3 ve 5’i (%7.2) B. melitensis biyotip-1 olarak saptand›. Sonuç olarak bölgemizde insan brusellozunda en s›k etkenin B. melitensis oldu¤u ve en yayg›n suflun B. melitensis biyotipinden biyotip-3 oldu¤u gö-rüldü. Bruselloz eradikasyonunda baflar›ya ulaflmak için önce-likle yeterli epidemiyolojik verilere gereksinim vard›r. Elde et-ti¤imiz sonuçlar›n epidemiyolojik olarak önemli bir veri kay-na¤› olabilmesi ve Brucella testlerinde ülkemizde antijen ve antikor seçiminde kullan›labilmesi için ülke genelinde yap›lan benzer çal›flmalara gereksinim oldu¤u düflünmekteyiz. Kaynaklar
1. Sözen TH. Bruselloz. In: Topçu AW, Söyletir G, Do¤anay M, eds. ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Mikrobiyolojisi. ‹stanbul: Nobel T›p Ki-tabevleri, 2002: 636-41
2. Isenberg HD. Brucella spp. In: Isenberg HD, Pezzlo M, eds. Clini-cal Microbiology Procedures Handbook. Washington, DC: ASM Press, 1992: 1.18. 23-27
3. Alton GG, Jones LM, Pietz DE. Laboratory Techniques in Brucel-losis. 2nd ed. WHO Monograph Series No. 55. Geneva: WHO, 1975: 11-59
4. Alton GG, Jones LM, Angus RD, Verger JM. Techniques for the
Brucellosis Laboratory. Paris: Institut National de la Recherche Agronomique, 1988: 11-61
5. Koneman EW, Allen DS, Janda WM, Schreckenberger PC, Winn CW. Color Atlas and Textbook of Diagnostic Microbiology. 5th ed, Philadelphia: Lippincott, 1997: 431-6
6. Moyer NP, Holcomb LA, Hausler WJ. Brucella. In: Balows A, Ha-usler WJ, Herrmann KL, Isenberg HD, Shadomy HJ, eds. Manual of Clinical Microbiology. 4th ed. Washington, DC: ASM Press, 1991: 457-62
7. Bilgehan H. Klinik Mikrobiyolojik Tan›. ‹kinci bask›. ‹zmir: Bar›fl
Yay›nlar›, 1995: 224-9
8. Ribeiro LM, Herr S. The use of filter paper impragnated with thi-onin acetate, basic fuchsin and thithi-onine blue in the identification of Brucella species. J Vet Res 1990; 57: 197-9
9. Erdenli¤ S, fien A. Koyun at›klar›ndan brusella cinsi mikroorganiz-malar›n izolasyonu ve biyotiplendirilmesi. Pendik Vet Mikrobiyol Derg 2000, 31(2): 31-42
10. Corbel MJ. Microbiology of the genus Brucella. In: Young EJ, Cor-bel MJ, eds. Brucellosis: Clinical and Laboratory Aspects. Boca Raton, FL: CRC Press, 1989: 54-67
11. Slack MPE. Gram-negative coccobacilli, In: Armstrong D, Cohen J, eds. Infectious Diseases. London: Mosby, 1999: (8)20.1-20.8 12. Young EJ. Brucella species. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R,
eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 5th ed. New York: Churchill Livingstone, 2000: 2386-93
13. ‹yisan AS, Akmaz Ö, Düzgün-Gökçen S, et al.Türkiye’de s›¤›r ve koyunlarda brusellozisin seroepidemiyolojisi. Pendik Vet Mikrobi-yol Derg 2000; 31(1): 21-34
14. Aldomy FMM, Jahans KL, Altarazi YH. Isolation of Brucella me-litensis from aborting ruminants in Jordan. J Comp Pathol 1992; 107: 239-42
15. Tolari F, Farina R. Methods for the identification of Brucella isola-tes in use at the Animal Pathology Department. Universida di Pisa, Results of eight years activity. Ann Fac Med Pisa 1988; 41: 227-32 16. Mustafa AA, Roberts RM, Corbel MJ. Isolation of Brucella
meli-tensis from sheep in Syria. Vet Rec 1985; 117: 277
17. Crichton R, Medueczky NE. The identity, distribution and epizooti-ological significance of brucella isolates in Australia, 1981 to 1985. Aust Vet J 1987; 64: 48-52
18. Erdo¤an ‹, Gürel A, Tekin C, Uyan›k F, Bitgel A. Trakya bölgesin-de koyun, keçi ve s›¤›rlarda bakteriyel abortlar›n tespiti ve da¤›l›m›. Pendik Vet Mikrobiyol Derg 1993; 24(1): 23-35
19. Bolca Z, Gündefl S, Erdenli¤ S, Öztürk R, Sümerkan B, et al. ‹nsan kaynakl› brusella türü mikroorganizmalar›n tiplendirilmesi amac› ile uygulanan metodlar›n karfl›laflt›r›lmas› ve biyotipleri ile faj tip-leri aras›ndaki iliflkinin irdelenmesi. Flora 2002; 7(3): 157-70 20. Özkurt Z, Kaya A, Taflyaran MA, Y›lmaz fi. Bruselloz tan›s›nda
standart tüp aglütinasyon testi, kan ve kemik ili¤i kültürlerinin tan› de¤erlerinin karfl›laflt›r›lmas›. ‹nfeks Derg 2000; 14(4): 463-8
Klimik Dergisi • Cilt 17, Say›:2 106
