Tiyatro üzerine soruşturma:Haldun Taner'e sorular

$ Haziran - 1970

TT-3

Cum huriyet SANAT EDEBİYAT

Haldun

sorular

TANER’e

K onur ERTOP

— HİKÂYE Y A Z A R LIĞ IN D A N OYUN Y A ZA R LIĞ IN A NA ­ SIL G EÇ T İĞ İN İZİ A N LA TIR M ISIN IZ?

— İlk h ik ây e k ita b ım la Hk o y u n u m y a ş ıttırla r. T esad ü fen bn y ıl da, Sanchonnn S a b a h Y ü rü y ü şü İle Sersem K ocanın K u r ­ n az K arısı b irb irle rin i b ir -ik l ay f a r k la ta k ip e ttile r. K ısm et o lu rsa gelecek yıl, y in e y en i b ir o y u n ve ro m an v a r. K endim i p ek , b ir y erd en b ir y e re geçm iş say m ıy o ru m . G ö rü y o rsu n u z ik i­ sin i de iyi - k ö tü b irlik te g ö tü rm ey e çalışıy o ru m . N e v a r ki, za­ m an /a m a n hikâye, zam a n zam an da oyun y a z a rlığ ı a ğ ır b a sa r gibi oldu. M eselâ G ü n ü n A d am ı a d ın d ak i ilk o y u n u m d ev rin b ü ­ y ü k le rin i k ü ç ü ltü y o r gerekçesiyle y a sa k la n ın c a bu ortam d a p i­ y es oynatılam ıyacağm ı a n la y ıp altı - yedi y ıl h ik â y e yazdım . B u n a k a rş ılık , V iyana d ö n ü şü uzun b ir sü re de oyun yazdım , h em e n h e r y ıl b ir oyun çık a rd ım . A m a oyun y a z a rk e n h ik â y e ­ ciliği. h ik ây e y azark en oy u n yazarlığını b ıra k m a d ım . B ir k e n a ­ r a gizli gizli b ir şe y le r k a ra la d ım . Şim di a r tık ik i sevgilim e de eşit zam an a y ıra c a k b ir dönem de b u lu n u y o ru m .

— OYU NLARIN IZD A N H A N G İLER İN D E NE GİBİ Ö ZEL­ L İK LE R İN D İK K A T İ ÇEK M ESİN İ İSTİY ORD UN UZ? — İn sa n galiba b u o y u n d a şu n la r şu n la r d ik k a ti çeksin d ü ­ şüncesiyle yazm ıyor. O o y u n biraz da k en d i özelliğini kendi b e ­ ra b e rin d e g etiriy o r. K en d iliğ in d e n , o o ld u ğ u şey oluyor.

G ünün A dam ı, D ışa rd a k ile r, eski ş a rtla n m a la rın etkisiyle re a list ve k lâsik y a p ıd a o y u n la rd ı. D eğirm en ve H u zu r Çıkm azı da öyle. Ne v a r ki, o n la rd a realizm in y erin e so y u t b ir fantazi a ğ ır b asıyordu. L ü tfe n D o k u n m ay ın , B a lta c ı M ehm ed P aşa efsa­ n esin in üç a y rı m izaç ta r a fın d a n üç a y rı y o ru m u n u işliy o rd u . K onu beni geleneksel tiyatrom uzdaki (oyun içinde oyun) gibi, (k işilerin sahnede gözü m ü zü n önünde k işilik lerin d en çıkıp c ü p ­ pe k av u k giyip ta r ih î k iş ilik le re girişi) gibi bazı a n ti illü zy o n ist öğelere iteled i. İyi de oldu. K eşan lı Ali D e sta n ın d a ise, bildiğiniz gibi, bizim h alk gö steri biçim lerim izle m o d ern ep ik tiy a tro n u n a k ra b a lığ ın d a n fay d alan ıp e p ik b ir T ü rk h a lk tiy a tro s u ü slû b u ­ n a yöneldim . K endi k işiliğ i ile çev ren in o n d a k u rd u ğ u kişilik ara sın d a b ocalayan A li’n in iç çatışm ası re n k li b ir gecekondu o r­ ta m ın a o tu rtu lm u ş tu . B u y a b a n c ıla ştırm a efek ti ile b ü y ü k k e n ­ tin gülünç düzeninin p a ro d is i y ap ılıy o rd u . O yu n u n y ap ısın d a m ed d ah , o rta -o y u n u , tu l û a t gibi h a lk gösterilerim izin a n ti illü z­ y onist öğelerini, dil ve d iy alo g özelliklerini, söz k alıp ların ı, t e ­ k e rle m e le rin i bol bol k u lla n d ım . Çok m o d ern b ir özle hiç yeni olm ayan bizim , içten, sıcak biçim lerim izin k ay n aşm ası, o rta y a y epyeni b ir oyun, belki de b ir üslûp ç ık a rd ı. G özlerim i K a p a ­ rım Vazifem i Y ap arım ’ı, Z illi Z a rife ’yi, E şeğin G ölgesi’ni hep bn tek n ik le yazdım . B irincide o y u n u b ir m eddah ta k d im ediyor ta b lo la rı, o b ağ lıy o rd u . Y ine o oyunda U lvi U raz'la b irlik te ilk d e fa bazı sa h n e le ri p erd e a rk a s ın d a ışık ö n ünde K arag ö z gibi gölge o yunu o la ra k su n d u k . Zilli Z arife'd e ise o y u n u n p işe k â rı D oktor, o y u n u tam klâsik b ir o rta-o y u n u gibi açıy o r, y ü rü tü y o r ve k a p a tıy o rd u . O y u n cu lar o y u n u n k o n u su n u gözüm üzün ö n ü n ­ de sahnede ta s a rlıy o rla rd ı. K işile r o rta -o y u n u n d a k i gibi k e n d ile­ rin e özgü b ir şarkı sö y ley erek sahneve çık ıy o rlard ı.

— EN ÇOK HAN Gİ OYUNUNUZUN S A H N EL E N İŞÎ DÜ­ ŞÜ N C ELER İN İZE UYGUN OLDU? NEDEN?

— Ulvi U raz’m Ş e h ir T iy a tro la rın d a sah n ey e koyduğu F azi­ le t Eczahanesi, Ç etin tp e k k a y a ’n ın Bizim T iy a tro ’da sahneye koyduğu S ersem K ocanın K u rn a z K a rısı. Ve ta b iî, G enco E r- k a l’ın G iilriz S u ru ri - E ngin C ezzar T iy a tro su n d a sahneye koy­ duğu K eşanlı A li D estanı.

F azilet E czahanesi «h ay at dilim i» d en ilen te k n ik le yazılm ış, b ir Boğaziçi eczahanesinin y irm i d ö rt saatin i y an sıta n 27 kişilik b ir o y u n d u r. Bu k a d a r a y rı â le m le ri eşit b ir y o ğ u n lu k la verm ek v e b u m o zaik ten b a y a tın k en d isi gibi b i r atm o sfer y a ra tm a k b e r b a b a y iğ it re jisö rü n k â r ı değildi. U lv i U ra z u n u tu lm a z b ir o rkes- trasy o n la b u n u b a şa rd ı. S ersem K oca ise Ç etin İp e k k a y a için çetin b ir cevizdi. O y u n u n , sah n e k u lis fa rk ın ı je s tte , m im ik te, seste a v ırt e ttirm e k , k işilere k en d i k işilik le rin i v e rd ik te n sonra b u k işilik leri h e r p erd e boyu ü ç a y rı ü slû b a sokm ak g e re k iy o r­ du. Ç etin b u n u n ü stesin d en geldi. Bu güç işde M iinir ö z k u l g i­ bi b üyük b ir o yuncunun v a rlığ ı b aşııca şansım ız oldu, ö z k u l sa ­ de erişilm ez b ir F asu ly eciy an olm adı, a rk a d a ş la rın ı o y u n u n h a ­ vasına getiren, o n lara yeni im k â n la r esin leten â d e ta ikinci b ir re jisö r oldu.

— YA K EŞA N LI A LÎ D ESTA NI?

— K eşan lı’y a gelince, E rk a l b u tü r ü n yeniliğine ve öncesizliği­ ne rağm en hem en eserin içine g ird i, o yunu an cak b ü y ü k u s ta la ­ r a has b ir ra h a tlık , ta b iilik ve a k ıcılık la k o ta rd ı. Rol d a ğ ıtım ı­ nın cuk o tu rm a sı d a cab a. A lm an y a’ya çağrıld ığ ım ızd a p rö m iy er oranın en b ü y ü k k o n se r salonu o lan B eeth o v en h alle’de v e rili­ yo rd u . B ü tü n A lm an dev let ric a lin in ve k o rdiplom atiğin, eleş­ tirm e n le rin h u z u ru n d a oynanan ilk gece G enco E rk a l b ü y ü k b ir

yenilik yapm ış, İstan b u l'd a yapam adığı b ir şeyi (o rta d a oyunu) B e eth o v en h alle’in salon im k â n la rın d a n fa y d a la n a ra k gerçek­ le ştirm işti. B u, orası için çok çarp ıcı b ir d eğ işik lik oldu. H elâcı Ş e rif ab la k ü çü k iskem lesini a lıp şık N azır k a rıla rın ın ta yanı- b aşm a o tu ru y o r, Z ilha, A li’nin y ü z ü n e tü k ü r ü p p ü rh ışım ç ık a r­ k en e te k le ri sey ircilere s ü rtü n ü y o r, e fk â rlı efk ârlı sig a ra içip du m an ın ı sa v u ra n A li’nin iç çekisi salo n u n en g erisinden d u y u ­ lu y o rd u . G a rip tir, K eşanlı Ali D e sta n ı’nı L o n d ra ’da o ynayan İ n ­ giliz C o rb e tt T iy a tro su da G enco’n u n re jisin i bilm ediği halde oyunu ona y ak ın b ir a n la y ışta sah n ey e k o y m u ştu . Ne v a r ki, T ü rk gecekondu b a lk ın ı orda L o n d ra ’nın E a st-E n d ’inin haşarı h alk ı ile v erm ek su re tiy le u y g u lam ışlard ı. D uygu S ağıroğlu’ n n n y ırtık ç u v allard an k u rd u ğ u ön p erd ey i ise In g iliz le r ipe asılı y ırtık fa n ilâ la r ve uzun k o n çlu d o n la rla v erm iş, çok da iy i e tm işlerd i.

— TİYATROYU BİZDE H A L K IN MALI BİR SANAT KO ­ LU SA YM A K MÜMKÜN MÜ?

— G ülünç olm adan, ben h a lk tiy a tro su y u m diyecek b ir t i ­ y a tro m u z v a r m ı? H angi halk? ö n c e bu n u sorm alı. H alka git­ m ek, lıalk a ucuz bilet, halkı eğ itecek oyun sağlam ak, d erk en k i­ m i kasted iy o ru z? H alk m atinesi adı bile bu galatın siv ri belge­ si değil mi?. İtira f edelim ki, halk derken biz, olsa olsa büyük şehrin tiyatroyla haşır neşir olm am ış insanlarını, k en ar sem tle­ r in in sak in lerin i, hadi bilem ediniz A nadolu’n u n ille rin i ve b ir­ kaç büyücek kasabasını kastediyoruz. B u n lara v aran b ir tiy a tr o ­ yu k u rsak halk tiy a tro su k u rd u k diye şişineceğiz. A m a yine de fe n a b ir iş yapm am ış olacağız. Oysa halk bu m u? A nadolu’nun m ily o n ları d ah a tiy a tro n u n b ’sini bilm iyor. (T iy a tro kelim esin­ de b harfi v a r mı diye yad ırg ad ın ız değil m i? O g a rip le r tiy a t­ ronun içinde ne olup ne olm adığını bile b ilm iy o rla r diye m ahsus öyle dedim .)

— YENİ TİYATROM UZUN H A LK Ç I VE DEVRİM CÎ TE­ M ALARINA K A R ŞIL IK H A L K K İT LE L E R İN D EN UZAK K A L IŞI N A SIL A ÇIK LA N A B İLİR ?

— D evrim ci ve halkçı te m a la rı işlem ek b ir oyunun h a lk k itle ­ leri ta ra fın d a n kapışılm ası için y e te rli d eğ ild ir. B unu h alk ın dili, h alk ın m antığı, h alk ın gustosu ile y ap m ad ık ça k en d i kendinizi a ld atırsın ız. O y u n u n u zu beş-on şeh irli aydın, o tu z-k ırk ü n iv e r­ site öğrencisi, b ir-ik i de ah b ab ın ızd an baskası alkışlam az.

H alkı tiy a tro y a , ed eb iy ata çek m ek san ıld ığ ın d an zor, çok zor b ir iş. Hele bizim koşullarım ız içinde.

H alkçı ve devrim ci tem aları isleyen ro m a n la r san k i halkı cekivor mu sanırsınız. K öyün K a m b u ru , O rta D irek, Y ılanların ö c ü ’nıi a y d ın la r okuyor hep. Ş e h rin snop a y d ın la rı övüyor, se­ viyor hep. B üyük k itle le r b a n a m ısın dem iyor. B üyük k itle öyle

TUrkçcsı A. E rhat A. Radii

C’OH sayfa 25 Lira

SANDER YAYINLARI - İSTANBUL

k ö tü k o şu lla ra sü rü lm ü ş kİ, k a fa sın d a k ü ltü re açık p en c e re k a l­ m am ış. G ü n lü k oyalantısı içinde, o k u y a n ın o k u d u ğ u gazete h a ­ b eri b ira z u y a n ığ ın ın din led iğ i a ja n s h a b e ri, ö n c e o k itle le ri b ir eğ itm e o rta m ın a g e tirm e k , so n ra bu ekilm iş to p r a k ta n tohum sü rm esin i bek lem ek g erek . B iz to p laşm ış şeh irlere, k e n d i k e n d i­ m ize gelin güvey olu y o ru z. Y ok öyle şey. No e k tik kİ ne biçece­ ğiz. B u g ü n k ü h a liy le im am ın v aazı o n la ra S h ak e sp e a re ’den çok d a h a etk ili olnyor.

— BİZİM TİY ATROM U ZA D ÜNYA TİY A TROSU NU N H A N ­ Gİ Y A N LA RI K A T K ID A BU LU N A BİLİR?

— A v ru p a tiy a tro s u ile tan ışm am ız geç oldu. G alib a bun d an ö tü rü , b a ttı b a lık y a n g id e r diye tiy a tro p ro b lem in i çoğum uz p e k düzeyde alıy o ru z. O ysa tiy a tr o b ü tü n in san lığ ın ve o rta k b ir b irik im in ü rü n ü . E d eb iy atım ızd a, tiy a tro m u z d a cahil c e su rla r a t o y n atıy o r. B u n la rd a n b iri b ir d o stu n u n zo rn ile klâsik leri o k u m ay a k o y u lm u ştu . B ir g ün b a n a dedi kİ : «Vay nam ussuz S ten d h al ! T am b enim söylem eye hazırlan d ığ ım şeyi h erifçioğlu 150 yıl önce söylem iş !.»

S ten d h al sa n k i cebinden p a ra s ın ı çalm ış gibi de bozulm uştu. B izden önce n e le r y ap ıld ığ ım b ilm ek, b ilin en i te k r a rd a n a lı­ k o y d u ğ u gibi o n la rın b ıra k tığ ı g ed ik leri a ra y ıp b u lm a y a d a y a ­ ra r . B u n u n için tiy a tr o ta rih in i, on u n belli başlı e se rle rin i b il­ m ek ş a r t. Ç abasız, incelem esiz, k ü ltü rsü z , k e stirm e y o ld an ucuz

b aşarı sade bizde var. B recht, yıktığı A ristolyen tiy atro y u en iy i b ile n b ir inceleyici idi. ö ğ re tis in in b irço k öğ elerin i d ü n y a t i ­ y a tr o ta rih in d e n , Ç in tiy a tro su n d a n , Y unan tiy a tro s u n u n P ra b a - selerin d e n , E lisa b e th tiy a tro s u n n n oyun ü slû b u n d an , J e s u it ti­ y a tro su n u n eğitim sel o y u n la rın d a n to p lam ıştı. S am u ell B eck ett o rta ç a ğ m y s te re ’le rin i y ılla r yılı inceledi. A na çizgileri, a n a e se r­ le r i, a n a a k ım la n ile d ü n y a tiy a tro s u n u bilm ek bizim tiy a tro m u ­ za şekil v e re c e k le r için kaçın ılm az b ir z o ru n lu k tu r. B izim koşui- la n m ız a , bizim özelliklerim ize u y a c a k b ir tiy a tro y u k u ra rk e n d ü n y an ın tiy a tr o tecrü b esin e s ırt çevirm ek o lu r m u?

— G EL E N E K SEL TİYATROM UZDAN N A SIL FA Y D A LA ­ N A B İLİR İZ?

— G eleneksel tiy a tro m u z u n gösterm ecl a n la tıc ı a n ti İllüzyo­ n is t öğeleri b o ld u r. E p ik ü slû p için u y g u n d u r. B u n la rd a n şahsen n a sıl fay d alan d ığ ım ı an la ttım . Bu yanım ız y a b a n c ıla rı d a çok il­ gilen d irm eğ e b aşlad ı. İlk in W illiam S o ray an , K eşan lı’yı b u ra d a g ö rd ü ğ ü zam an sö y lem işti : «D ünya p iy asasın a ancak böyle, si­ ze özgü o y u n lar ve b içim lerle çıkabilirsiniz» dem işti.

A m a geneleksel tiy atro m u z yalnız epik öğeler bakım ın d an değil, soyut yazacaklara da y a ra rh kaynak olabilir.

— N A SIL?

— E sk i gösterilerim izin İçinde soyut kolpolar kaynar. Metin A nd'la ö z d e m ir N utku bu konuda ne güzel yazılar yazdılar. Ben sadece b ir ö rn ek vereyim . B ir pişek âr - kavuklu m uhave­ resin d ek i şu so y u t espriye b a k ın : K av u k lu K ap a lıç a rşıd a u y u y a ­ kalm ış.. Ç arşı kap an m ış, k a p ıla r sürm elenm iş. N â ç a r geceyi orda geçiren K a v u k lu y u ay azd an u y k u tu tm a m ış. S a b a h a d o ğ ru b ir­ den k u la ğ ın a b ir se s le r gelir gibi olm uş. — S eksen. — Seksen beş — D oksan. — Y üz beş.. P iş e k â r so ru y o r: — E cinni ta ife si mi H am diciğim ?. — Ben de öyle san d ım d iyor H am di. Am a değil. M eğer neym iş b iliy o r m u su n , benim ny u d u ğ u m y e r B itpazarı im iş. G ündüzden a r tır m a ile satış y a p ılırk e n sö ylenen sö z le r k u b ­ b ede donm uş k alm ış. S a b a h a doğru güneş çıkınca b u z la rla b e ­ r a b e r o n la r da b ir e r b ir e r çözülüp dökülm eye b aşlam ışlar.. Ü ni­ v e rs ite d e lo n e sc u ü z e rin e b ir sö m e str boyu sem in er y ap tım öğ­ rencilerim le, bu k ır a tta soyut b ir espriye onda bile rastlam adığım ı söylemeliyim.

— K A B A R E TİY A TRO SU İÇ İN NE D Ü ŞÜ N Ü YO RSUN UZ? SİZ İN BU TÜRDBN.1 ÇALIŞM ALARINIZ. OzKRıIML B İ­

Zİ A Y D IN LA TIR M ISIN IZ?

— K a b a re tiy a tro s u a k tü e l ve p o litik hiciv y a p a n , hiciv silâ ­ hı ile a k s a k lık la ra ışık tu ta n k ü çü k , fa k a t a k tif h ir tü r d ü r . A ris- to fa n e s’in e se rle ri b u n u n ilk ö rn ek lerin d en say ılır. T ü rk iy e gibi p o litik gidişlerin çok fa rk ın d a b ir ü lk e d e böyle b ir t ü r e k sik ti, ilk in 1962’de b ir k a b a re tiy a tro s u denem esi y a p tık , ty i sonuç alın c a 1967’de d ö rt genç a rk a d a ş ım la b irlik te ilk k ab a re tiy a tro su

R E M Z İ K İTA BEY İ

B Ü Y Ü K F Î K Î R K İ T A P L A R I S E R İ S İ

. TARİH BOYUNCA ILIM YE DİN :

A. Adnan A d ı-

var'ın

şimdiye kadar daha mükemmeli yazılmamış tam!

bir inceleme ve araştırma ürünü olan eseri... "Bu eseri

Batı dillerinde yazılsaydı birçok dünya diline çevril-î

iniş olurdu". İki cilt bir arada,

ikinci baskı-, 40.

— TL,j

ciltlisi

50.—

TL.

!. TANRILAR, MEZARLAR ve BİLGİNLER : (Arke­

olojinin Romanı).

20

dile çevrilmiş, yalnız Almanya’da

38

defa basılmış olan bu eser, arkeoloji ile hiç ilgisi

olmayanlara bile kendini sevdiriyor. Başından sonuna

kadar elinizden bırakmadan okuyacağınız bir eser.

Yazan:

C. W . Ceram,

çeviren:

Hayrullah Örs-, 25.—

TL, ciltlisi

35.—

TL.

I. FELSEFE SÖZLÜĞÜ : • Değerli yazar Orhan Hançer-

lioğlu’tma. günümüz kültüründe temel olan ve

çoğun­

lukla yanlış anlamda kullanılan kavramları

açıklayan

eseri. 620 ana terimin Osmanlıca ve Fransızca

karşı

lıkları ile birlikte tam açıklaması... Her aydının mut

laka bilmesi gereken bilgileri kapsayan kitap... 20 TL.

i.

_{SOSYOLOJİ T A R İH İ}

:

Prof. Nurettin Şazi K ösem i

hal’in; toplumsal doktrinleri, sosyolojinin

doğuşundan

sonraki yani 19. yüzyılın ortalarından

günümüze dek

geçirdiği evreleri gözden geçiren önemli bir

eseri...

Sosyolojiye ilk yaklaşanların ve bu konuya

ilgi du­

yanların tek kitapta aradıklarım bulabilecekleri bir

eser; 12.5 TL.

5. TÜRKİYE MEKTUPLARI: Türk dostu Feldmare­

şal H. von M oltke’nin 1836-1839 yılları arasında Tür­

kiye’den yazdığı mektuplar... Bugünümüzü yaratan o

günkü nedenler... Türkiye’nin durumu hakkında fikir

yürütmeden önce okunması gereken ilginç bir eser.

Çeviren Hayrullah Örs-, 12,5 TL.

S. D İN PSİKOLOJİSİ: Osman Pazarlı, bu eserinde, Is-

lâmda ve Batıda din psikolojisi alanında ileri sürülen

belli başlı fikirleri akıcı bir anlatımla açıklamakta;

her aydının aklına gelen temel sorunlara ilmi cevap-

• 1ar vermektedir. D in î konularla ilgili mistisizm, sema-

v î dinler ve metapsişik olaylar da kitapta işlenmekte­

dir. Dilimizde kendi alanında tek kitap... 10 TL.

7. OSMANLI TÜRKLERİNDE İLİM: A. Adnan Adı-

var'ıa, "Tarih Boyunca İlim ve Din" in tamamlayıcısı

olarak yazdığı orijinal eseri.,. H iç bir kitapta bula-

mayacağmız bilgiler... İkinci baskısı yakında çıkıyor...

15 TL.

BU KİTAPLARLA KİTAPLIĞINIZ DAHA DEĞERLE-!

EKSİKLERİ TAMAMLANMIŞ OLACAKTIR...

R EM Zİ KİTABEYİ - İSTA N B U L

F otoğraf ; Ara GÜLER

D ev ek u su ’nn k u rd u k . G ördüğü İlgi b ir gediği kapadığım ızı bel­ geler. Bizde yeni olduğundan, b aşta, acele hüküm lere yol açtı. Ço­ ğu kim se, ya k ab are sözünün çağrışım ı ile, ya da oyunların bir eece kulübünün ü s t katın d a oynanm asından olacak, kab are tiy at­ ro su seyircisi ile gece kulübü m ü şterisin i birb irin e k a rıştırd ıla r. Bu tü rü zengin ve şım arık tak ab a m n b ir eğlence aracı san d ılar. Üç yıl boyu D EV EK U ŞU ’nu izleyenler içinde biz gere kulübü m üşterisi tipi seyirciye pek rastlam ad ık , G elenler yine tiyatro- sevenler ve gençlik oluyor. Gece kulübü m ü şterileri a y rı tip in sa n la rd ır, n o rm al tiy a tr o y a bile pek sevm ezler. Y ılla r yılı gece k u lü p le rin d e n ü k te li fık r a la r a n la ta n tak d im ci O rb an B oran, d ü n y a d a en güç şeyin y arı sarhoş, m ayışm ış in sa n la ra fık ra a n la tm a k o ld u ğ u n a sö y lü y o rd u . O rh a n ’ın u s ta an la tış ı ile bile k a v ray am ad ığ ı bu in s a n la r, b aşd ö n d ü rü cü b ir h ız la o y n an an k a b a re oyu n u n u n a rk a a rk a y a p a tla y a n esp rilerin i nasıl izler? B e re k e t ki zam anla b u t ü r o tu rd u , ne olduğu ne olm adığı a rtık iyice anlaşılm aya başlandı. Bazı kim sede uyarıcı olduğunu iddia eden bu tü rü n fazla güldürm esine tu tu lu y o r. Sanki uyarı, ille çatık kaşla yapılırm ış gibi. Bunu da hoş k arşılam alı. Biz gülm eyi hor görm üş b ir birikim den geliyoruz. Oysa güldürü en güçlü u y a n silâhıdır. İş te A ristophanes, işte M olière, işte Shaw ortada. — TİY ATROD A ŞİV E T A K L İD İ H AK KIN D A NE DÜŞÜ­

NÜYORSUNUZ?

— Ciçuîa

kullanıldık» lakdnde, esere r t.ıit v e rir, ..re’!' bir y e rlilik k a ta r . A m a ucuz b ir o rijin a lite u n su ru gibi on a y a p ış­ m ak hoş değil. Son y ılla rd a d iy elek en flâsy o n u göze ç a rp ıy o r. R e n te r k a rd e ş le r H am lct’e bile A nadolu şive ta k lid in i so k tu lar, ik i m ezarcın ın A nadolu diyeleği ile k o n u ştu ğ u n u gören Vasfi

R ıza Bey y a n ın d a k i eşine eğilip :

— Bak h an ım , biz d a h a o zam a n d an D an im ark a'y a işçi gön­ derirm işiz.. dem is.

— GÜNÜM ÜZ TİY ATROSU NU N BAŞKA SA N A T K O LLA ­ R I İL E İL G İL E R İ NELERD İR?

— D ans, şan, şiir, bale, resim , ışık , m üzik, sin em a v.s. B una ilk sezen W agner o lm u ştu . T iy a tro n u n « G esam tk u n stw erk - T üm s a n a tla rın bileşim i» h alin e gelişi ise san ırım M ax R e in h a rd t’ın e se rid ir. O ndan b u yana bu k lâ s ik s a n a tla rın y a n ıs ıra anlam sız h a y k ırış la r, çırp m ışlar, seks g ö sterileri, sahne o rta s ın d a o rg azm ­ la r gibi u n s u r la r da tiy a tro y a girdi. A ntonin A rta u d ’u n istediği b ir C ru a u té tiy a tro su idi. Şim di onu da aşıp b ir b oşalış tiy a tr o ­ s u n a v a rd ık .

O

Cem Yayınevi Sunar

NÂZIM HİKM ET

BURSA CEZAEVİNDEN

Vâ-Nûlara mektuplar

Nâzım Hikmet’in cezaevi

hayatım

anlatan bu

ki­

tapta, hiç yayınlanmamış şiirlerini ve fotoğraflarını

da bulacaksınız. 12,5 lira.

---

oOo---YAŞAR KEMAL

Uç Anadolu Efsanesi

Tekrar gözden geçirilmiş

üçüncü

baskısı

nefis bir

kapak içinde

çıkıyor.

Resimleyen Ferruh

Doğan.

(10 lira)

YAŞAR KEMAL

Ağrıdağı Efsanesi

Yaşar Kemal’in ilk aşk romanı.

Resimleyen

Abidin Dino (7,5 lira)

ORHAN KEMAL

Eskici Dükkânı

Orhan Kemal'in üç büyük romanından biri.

Gelecek hafta çıkıyor. 430 sayfa, 15 lira.

ORHAN KEMAL

72. Koğuş

Yüzbinlerin

okuduğu büyük

hikâyenin

beşinci baskısı çıktı. 5 lira.

40 karanlığı

A ttilâ İLHAN

— ... kırk kuşağının

adsız militanlarına —

ne haydut bir akşamdı ağır nargilelerle

belki bâkî’den kopup gelmiş osmanlı redifler

nasıl sislendirirdi gönlümüzü

yorgun bir kederle

ne haydut bir akşamdı

nâzım hapiste dinamo sürgün

bir o şiir kalmıştı hani / gazâlî’den nihâilerle

yalnızlıklar kesince önümüzü

kara zindan ağızlan gibi

büsbütün

ne haydut bir akşamdı

haydutlardan da beter

yıldızlar bozmuştu gökyüzünü

yemyeşil gürültülerle

uzakta bir köpek dağılıyordu

toprakta sürgünlerin ürkekliği

bardakta sosyalist karanfiller

ne haydut bir akşamdı

ne kadar da karanlık

kilitlenmişti ellerimiz görünmez kelepçelerle

meyhaneler göz altında

rakılar zehirli

kadehler kınlmıştı artık

— S E K S TİY ATROSU Ç A Ğ IM IZIN BİR G ER Ç EĞ İN İ M t E LE A LIYO R, YOK SA B İR SÖMÜRÜ ARA CI M IDIR? — S eks tiy a tr o s u çağım ızın b ir gerçeğini değil, b ü tü n çağ la­ rın b ir gerçeğini ele a lıy o r. S eksin e d e b iy a tta ve tiy a tro d a ta b a k o n u la rd a n b aşlıcası o lu ş u n a d ay an ıld ı d ay an ıld ı da sig o rta b ir ­

denbire şu son yıllarda attı. Edebiyatta Joyce’un, H enry M iller’ in y ık tığ ı b a ra jı tiy a tr o d a d a bazı to p lu lu k la r y ık tı. Seks ti y a t­ ro su bence b ir m oda değil b ir o lu şu m u n so n u cu d u r. B ir g e riy a itilm en in b o şaiışıd ır. İk i y ü zlü , sav u n d u ğ u b aşk a, u y g u lad ığ ı b aşk a iki a h lâ k k u lla n a n b u rju v a düzen in e karşı b ir te p k id ir. A çıklık, gerçek çilik , y ü re k lilik bilim çağının ç o cu k la rın a e lb e t­ te d ah a y a ra ş ıy o r.

Bazı açık g ö z ler b u n u d a sö m ü rü ara c ı y a p a rla rm ış. B u n u n ö nüne geçilem ez. B ugüne b u g ü n sosyalizm i bile sö m ü re n le r v a r. Elden ne g eliyor.