7. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabının Öğretim Programındaki Kazanımlara Ulaşmada Yeterlik Düzeyinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi

(1)

(2)

7. SINIF FEN BĠLĠMLERĠ DERS KĠTABININ ÖĞRETĠM

PROGRAMINDAKĠ KAZANIMLARA ULAġMADA YETERLĠK

DÜZEYĠNĠN ÖĞRETMEN GÖRÜġLERĠNE GÖRE

DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Zeynep Irmak

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

MATEMATĠK VE FEN BĠLĠMLERĠ EĞĠTĠMĠ ANA BĠLĠM DALI

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

(3)

i

TELĠF HAKKI VE TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU

YAZARIN

Adı : Zeynep Soyadı : Irmak

Bölümü : Fen Bilgisi Eğitimi Ġmza :

Teslim tarihi :

TEZĠN

Türkçe Adı : 7. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabının Öğretim Programındaki Kazanımlara UlaĢmada Yeterlik Düzeyinin Öğretmen GörüĢlerine Göre Değerlendirilmesi

Ġngilizce Adı : Evaluation Of 7th _{Grade Science Textbook‟s Level Of Competence In}

(4)

ii

ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dıĢındaki tüm ifadelerin Ģahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı Soyadı: Zeynep Irmak Ġmza:

(5)

iii

JÜRĠ ONAY SAYFASI

Zeynep Irmak tarafından hazırlanan “7. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabının Öğretim Programındaki Kazanımlara UlaĢmada Yeterlik Düzeyinin Öğretmen GörüĢlerine Göre Değerlendirilmesi” adlı tez çalıĢması aĢağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Gazi Üniversitesi Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Anabilim Dalı‟nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiĢtir.

DanıĢman: Doç. Dr. Demet Çetin

(Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi A.B.D., Gazi Üniversitesi) ……… BaĢkan: Prof. Dr. Ergin Hamzaoğlu

(Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi A.B.D., Gazi Üniversitesi) ……… Üye: Yard. Doç. Dr. BarıĢ Eroğlu

(Sınıf Öğretmenliği A.B.D., Aksaray Üniversitesi) ..………….

Tez Savunma Tarihi: 07/09/2017

Bu tezin Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Anabilim Dalı‟nda Yüksek Lisans tezi olması için Ģartları yerine getirdiğini onaylıyorum.

Prof. Dr. Selma Yel

(6)

iv

(7)

v

TEġEKKÜR

Yüksek lisans eğitimim boyunca benden yardımlarını esirgemeyen ve her türlü desteği sunan değerli hocam ve danıĢmanım Sayın Doç. Dr. Demet ÇETĠN‟e teĢekkürlerimi sunarım.

Anketlerde belirttikleri görüĢleriyle tezimin temelini oluĢturan fen bilimleri öğretmenlerine, araĢtırma verilerimin toplanmasında bana yardım eden babam Ġsmail IRMAK‟a, ablam Nilgün IRMAK‟a, dayım Halis COġKUN‟a ve arkadaĢlarım Elif Nur ĠNAN ve Berat YURTALAN‟a teĢekkür ederim.

Hayatımın her döneminde benden desteklerini esirgemeyen anneme, babama ve ablama teĢekkür ederim.

(8)

vi

7. SINIF FEN BĠLĠMLERĠ DERS KĠTABININ ÖĞRETĠM

PROGRAMINDAKĠ KAZANIMLARA ULAġMADA YETERLĠK

DÜZEYĠNĠN ÖĞRETMEN GÖRÜġLERĠNE GÖRE

DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

(Yüksek Lisans Tezi)

Zeynep Irmak

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

Eylül 2017

ÖZ

Bu çalıĢmada, 7. sınıf fen bilimleri ders kitabının kazanımlara ulaĢmada yeterliliği tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır. Bu amaçla fen bilimleri öğretim programlarındaki ünite kazanımları ile ilgili olan fen, teknoloji, toplum ve çevre ile tutum ve değerler kazanımlarından yola çıkarak hazırlanan anket soruları ile çalıĢma yürütülmüĢtür. Anket, internet ortamına aktarılarak ve birebir görüĢme yoluyla fen bilimleri öğretmenlerine ulaĢtırılmıĢtır. 219 fen bilimleri öğretmeninin, fen bilimleri ders kitabının kazanımları temsil etme düzeyiyle ilgili görüĢleri belirlenmiĢtir. Veri toplama süreci tamamlandıktan sonra veriler, SPSS 22‟ye aktarılmıĢ, frekans, yüzde ve ortalama değerleri hesaplanmıĢtır. AraĢtırma sonucunda, fen bilimleri öğretmenlerinin görüĢlerine göre model kullanımı, bilim ve teknoloji etkileĢimi, doğal olaylarla ilgili ortaya atılan fikirler ve bu fikirlerin zaman içindeki değiĢimi, bilimsel

(9)

vii

süreç becerilerinin kullanımı, bireyin ve toplumun çevreye etkisi, geçmiĢten günümüze geliĢtirilen teknolojilerin insan hayatına etkisi, teknolojinin hem iyi hem de kötü yönleri ile ilgili kazanımlarda ders kitabının yeterli olduğu tespit edilmiĢtir. Ayrıca ders kitabının öğrencilerin bilime ve teknolojiye güven duyma ve çevrelerindeki olayları takip etmelerini sağlama gibi duyuĢsal kazanımlarda yeterli olduğu saptanmıĢtır. Fen bilimleri öğretmenlerinin görüĢlerine göre 7. sınıf fen bilimleri ders kitabının, meslekler, teknolojik ürünlerin kullanımı, fen ve teknolojinin çevreye olumlu ve olumsuz etkisi, çevre problemlerinin çözümü, geri dönüĢüm, bilim insanlarının özellikleri ve teknolojik tasarım ile ilgili kazanımlarda eksikliklerinin bulunduğu tespit edilmiĢ ve bu konularda önerilerde bulunulmuĢtur.

Anahtar Kelimeler : 7. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı, Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre (FTTÇ) Kazanımları, Tutum ve Değerler (TD) Kazanımları.

Sayfa Adedi : 80

(10)

viii

EVALUATION OF 7

TH

GRADE SCIENCE TEXTBOOK’S LEVEL OF

COMPETENCE IN SCIENCE CURRICULUM ATTAINMENTS

ACCORDING TO SCIENCE TEACHERS’ VIEWS

(M.S. Thesis)

Zeynep Irmak

GAZI UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES

September 2017

ABSTRACT

In this study it is aimed to determine 7th grade science textbook‟s level of competence in science curriculum attainments. For this purpose the research is carried out using a questionnaire based on science, technology, society and environment attainments, and attitude and values attainments related with science curriculum achievements. Questionnaire was conducted on science teachers with interviewing face to face or online via internet questionnaire. By means of questionnaire views of 219 science teachers on representation of attainments on science textbook were determined. Collected data were transferred to statistical program SPSS 22 and processed, and then frequency, percentage and mean values were calculated. At the end of research, according to science teachers‟ views textbook is satisfactory on attainments about usage of modals, interaction of science and technology, suggested ideas about natural events, and changing of these ideas in time, usage of science process skills, effect of individual and society on environment, both good and bad sides of technology. In addition textbook is sufficient about affective domain

(11)

ix

outcomes i.e. enable students trust science and technology and follow events in the surrounding. According to science teachers‟ views few attainments were found to be less adequate in the textbook like professions, usage of technological products, positive and negative effects of technology on environment, recycling, properties of scientists and technological design. Lastly, some proposals on the subjects were suggested.

Key Words : 7th Grade Science Textbook, Science-Technology-Society-Environment (STSE) Attainments, Attitude and Values (AV) Attainments.

Page Number : 80

(12)

x

ĠÇĠNDEKĠLER

TELĠF HAKKI VE TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU ... Ġ

ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI ... ĠĠ

JÜRĠ ONAY SAYFASI ...ĠĠĠ

ÖZ ... VĠ

ABSTRACT ... VĠĠĠ

ĠÇĠNDEKĠLER ... X

SĠMGELER VE KISALTMALAR LĠSTESĠ ... XĠV

BÖLÜM I ... 1

GĠRĠġ ... 1

Etkili Eğitim Programı ... 1

Eğitimde Kitapların Yeri ... 3

Fen Eğitimi ve Fen Bilimleri Öğretim Programı ... 4

Fen Bilimleri Öğretim Programının Tarihi GeliĢimi ... 6

Fen Bilimleri Öğretim Programının BSB-FTTÇ ve TD Boyutu ... 7

Fen Bilimleri Ders Kitapları ... 10

Fen Bilimleri Öğretim Programı ve Kitapları ile Ġlgili AraĢtırmalar ... 11

Problem Durumu ... 15

Alt Problemler ... 15

AraĢtırmanın Amacı ve Önemi ... 15

(13)

xi

YÖNTEM ... 17

AraĢtırmanın Modeli ... 17 Evren ve Örneklem ... 27 AraĢtırmanın Kapsamı ... 29 Sayıltılar ... 29

Veri Toplama Aracı ... 29

Veri Toplama Süreci ... 30

Verilerin Analizi ... 30

BÖLÜM III ... 31

BULGULAR VE YORUM ... 31

BÖLÜM IV ... 53

SONUÇLAR VE ÖNERĠLER ... 53

Sonuçlar ... 53

Vücudumuzdaki Sistemler Ünitesindeki Kazanımların Yeterliliğiyle Ġlgili Sonuçlar ... 53

Kuvvet ve Enerji Ünitesindeki Kazanımların Yeterliliğiyle Ġlgili Sonuçlar ... 55

Maddenin Yapısı ve Özellikleri Ünitesindeki Kazanımların Yeterliliğiyle Ġlgili Sonuçlar ... 55

Aynalarda Yansıma ve IĢığın Soğurulması Ünitesindeki Kazanımların Yeterliliğiyle Ġlgili Sonuçlar ... 57

Ġnsan ve Çevre ĠliĢkileri Ünitesindeki Kazanımların Yeterliliğiyle Ġlgili Sonuçlar . 58 Elektrik Enerjisi Ünitesindeki Kazanımların Yeterliliğiyle Ġlgili Sonuçlar ... 58

GüneĢ Sistemi ve Ötesi Ünitesindeki Kazanımların Yeterliliğiyle Ġlgili Sonuçlar ... 59

Öneriler ... 64

KAYNAKLAR ... 68

EKLER ... 73

EK 1: Anket ... 74

(14)

xii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 1. Vücudumuzdaki Sistemler Ünitesinde Yer Alan Kazanımların 2004 Yılı Öğretim

Programındaki Kazanımlarla Karşılaştırılması ve Kazanımların İlişkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımlar... 18

Tablo 2. Kuvvet ve Enerji/Fiziksel Olaylar Ünitesindeki Kazanımların 2004 Yılı Öğretim

Programındaki Kazanımlarla Karşılaştırılması ve Kazanımların İlişkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları ... 20

Tablo 3. Maddenin Yapısı ve Özellikleri Ünitesindeki Kazanımların 2004 Yılı Öğretim

Programındaki Kazanımlarla Karşılaştırılması ve İlişkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları... 21

Tablo 4. Aynalarda Yansıma ve Işığın Soğurulması Ünitesindeki Kazanımların 2004 Yılı

Öğretim Programındaki Kazanımlarla Karşılaştırılması ve Kazanımların İlişkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları ... 22

Tablo 5. İnsan ve Çevre İlişkileri Ünitesindeki Kazanımların 2004 Yılı Öğretim

Tablo 6. Elektrik Enerjisi Ünitesindeki Kazanımların 2004 Yılı Öğretim Programındaki

Kazanımlarla Karşılaştırılması ve Kazanımların İlişkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları

... 24 Tablo 7. Güneş Sistemi ve Ötesi Ünitesindeki Kazanımların 2004 Yılı Öğretim

Tablo 8. α =0,05 İçin Örneklem Büyüklükleri ... 28 Tablo 9. Ünite (Konu Alanları) ve Kazanım Sayıları ... 31

(15)

xiii

Tablo 10. Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Hizmet Süresine Göre Dağılımı ve Yüzde

Değerleri ... 32

Tablo 11. Vücudumuzdaki Sistemler Ünitesinde Yer Alan Kazanımların Yeterliliğiyle İlgili

Görüşlere Ait Frekans ve Yüzde Değerleri ... 33

Tablo 12. Vücudumuzdaki Sistemler Ünitesinde Yer Alan Kazanımların Yeterliliğiyle İlgili

Görüşlere Ait Ortalama Değerleri... 34

Tablo 13. Kuvvet ve Enerji Ünitesindeki Kazanımların Yeterliliğiyle İlgili Görüşlere Ait

Frekans ve Yüzde Değerleri ... 36

Tablo 14. Kuvvet ve Enerji Ünitesinde Yer Alan Kazanımların Yeterliliğiyle İlgili

Tablo 15. Maddenin Yapısı ve Özellikleri Ünitesindeki Kazanımların Yeterliliğiyle İlgili

Tablo 16. Maddenin Yapısı ve Özellikleri Ünitesinde Yer Alan Kazanımların Yeterliliğiyle

İlgili Görüşlere Ait Ortalama Değerleri ... 39

Tablo 17. Aynalarda Yansıma ve Işığın Soğurulması Ünitesindeki Kazanımların

Yeterliliğiyle İlgili Görüşlere Ait Frekans ve Yüzde Değerleri ... 41

Tablo 18. Aynalarda Yansıma ve Işığın Soğurulması Ünitesinde Yer Alan Kazanımların

Yeterliliğiyle İlgili Görüşlere Ait Ortalama Değerleri ... 41

Tablo 19. İnsan ve Çevre İlişkileri Ünitesindeki Kazanımların Yeterliliğiyle İlgili

Tablo 20. İnsan ve Çevre İlişkileri Ünitesinde Yer Alan Kazanımların Yeterliliğiyle İlgili

Tablo 21. Elektrik Enerjisi Ünitesindeki Kazanımlarla İlgili Görüşlere Ait Frekans ve

Yüzde Değerleri ... 44

Tablo 22. Elektrik Enerjisi Ünitesinde Yer Alan Kazanımların Yeterliliğiyle İlgili

Tablo 23. Güneş Sistemi ve Ötesi Ünitesindeki Kazanımlarla İlgili Görüşlere Ait Frekans

ve Yüzde Değerleri ... 46

Tablo 24. Güneş Sistemi Ünitesinde Yer Alan Kazanımların Yeterliliğiyle İlgili Görüşlere

(16)

xiv

SĠMGELER VE KISALTMALAR LĠSTESĠ

BSB Bilimsel Süreç Becerileri FTTÇ Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre TD Tutum ve Değerler

(17)

1

BÖLÜM I

GĠRĠġ

Eğitimin temel amacı, ülkelerin kendi felsefelerine göre bireylerde bilgi, beceri, tutum ve alıĢkanlıklar kazandırmaktır (Ceyhan & Yiğit, 2005, s. 4). Bir baĢka deyiĢle eğitim; bireyin kendi yaĢadıkları aracılığıyla bilinçli bir Ģekilde davranıĢ değiĢikliği meydana getirme sürecidir. Bu tanımdan eğitimin önceden tasarlanarak değiĢim yarattığı vurgulanarak tesadüfi olarak ortaya çıkan değiĢimler dıĢarıda tutulmuĢtur. Öyleyse, bireylerin çevreleriyle olan iliĢkilerini büyük oranda kontrol altına alabilirsek istediğimiz davranıĢı kazandırma Ģansımız da artacaktır. Bu demektir ki eğitimde plan düĢüncesine ağırlık vererek eğitimin daha etkili ve verimli hale getirilmesini sağlayabiliriz (Ertürk, 1972, s. 12-13).

Etkili Eğitim Programı

Eğitim programı; öğrenene okulda ve okul dıĢında yani ev ve okul çevresinde, planlanmıĢ etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaĢantıları düzeneğidir (Demirel, 2011, s. 5). Eğitim programı ifadesiyle ders içindeki formal eğitimin ve derslerde yapılan etkinliklerin yanında ders dıĢındaki sosyal, sanatsal ve sportif faaliyetleri, gezileri, ödevleri ve benzeri etkinlikleri de içine alan örtük program etkinlikleri de kastedilir (Demirel, 2011, s. 5; Köse, 2013).

Eğitim sisteminde yer alan düzenlemelerin anlamlı olabilmesi için, bunların öğretme öğrenme süreçlerini içeren eğitim programına yansıtılması gerekir (Demirel, 2011, s.6 Gözütok, 2003). “Programlar, ulaĢılacak amaçları, bu amaçlara ulaĢabilmek için seçilecek ve belli ilkelere göre düzenlenecek içeriği, uygulanacak yöntemleri, destekleyici araç

(18)

2

gereçleri, amaçlara ne kadar ulaĢılabildiğini gösteren değerlendirme ölçütlerini kapsar” (Gözütok, 2003).

Allen (2006, s. 30), öğrenci katılımını ve derin bir kavrayıĢı sağlayan baĢarılı bir eğitim programının özelliklerinden Ģu Ģekilde bahsetmiĢtir:

 Öğrenim yılları boyunca kullanılacak temel bilgilerle ilgilenir ve öğrencinin öğrendiklerini kullanmasını sağlar.

 Öğrenciler için ĢaĢırtıcı ve yenidir.

 Öğrenciye, gerçek ve anlamlı görünür.

 Öğrencinin yaĢamıyla iliĢki kurar ve öğrenci için önemli olan sorunlara odaklanır.

 Seçimlere izin verir ve aktif öğrenme gerektirir.

 Öğrencinin hoĢuna gider ve öğrenci için tatmin edicidir.

 Bireysel ilgiyi kullanır ve öğrencinin kendi ötesindeki Ģeylere katkıda bulunmasına izin verir.

 Öğrencinin düzen, bütünlük ve akla uygunluk ahengini görmesine izin verir.

 Öğrencinin kavram yanılgılarının üzerine eğilir.

 Öğrencinin etkili yollarla öğrenmesini sağlamak için olanak sunar.

 BiliĢ ve üstbiliĢ gerektirir.

 Öğrencilerin, önemli problemlerle uğraĢmasını ve anlamlı sorular oluĢturmasını sağlar.

 Öğrencilerin, bilgiyi kopyalamak yerine üretmelerini sağlar.

Ertürk (1972, s. 22)‟ e göre programın faydalı olabilmesi için Ģu önemli noktalara dikkat edilmelidir. Bunlar;

 Her faaliyet ya da konu alanı için bir kılavuz-kaynak kitap hazırlanmalıdır. Bu kılavuz kaynak kitap, eğitim programını yansıtmalı ve çeĢitli eğitim durumlarını içermelidir. Yani, kitapta hedefler, her hedefi yansıtan davranıĢlar, her davranıĢı geliĢtirmesi muhtemel öğrenci faaliyetleri, her faaliyet ile ilgili tedbirler ve ayrıca her davranıĢı ölçen test maddeleri bulunmalıdır.

 Her okuldaki zümre öğretmenleri, bu kitaplardan yararlanarak, öğrencilerine hangi amaçla ne tür faaliyetler yaptıracakları sorusuna cevap aramaya çalıĢırlar.

(19)

3 Eğitimde Kitapların Yeri

Eğitim araçları, eğitimin amaçlarını yerine getirmek amacıyla sınıfta kullandığımız kitap, görsel ve iĢitsel araç-gereçler ve öğretim yöntem ve teknikleridir (Demirel & Kıroğlu, 2006, s. 2). Özellikle kitaplar, eğitim sürecini yapılandırmada önemli bir fonksiyondur. Öğretmenlere, konu seçiminin yanı sıra konuyu aktarmak için eğitimsel anlayıĢ sunarlar. Öğrenciler için bilgi kaynağı ve gerekli becerileri geliĢtirme aracıdır. Hollanda‟da yapılan bir araĢtırma, öğretmenlerin derslerinde ve ev ödevlerinde, ders kitaplarını sıkı sıkıya takip ettiklerini göstermiĢtir. Buradan, öğrencilerin okuldaki zamanlarının %80‟ini okul kitaplarıyla geçirdiği anlaĢılmaktadır. Kitaplara bağlılık pek çok ülkede bulunan bir gerçekliktir. Bu gerçeklikten yola çıkarak kitapların, müfredat reformlarının en iyi taĢıyıcısı olduğu sonucunu çıkarabiliriz. Eğitimin kalitesi kitapların kalitesiyle yakından iliĢkilidir, bu bağlamda müfredat reformları, ancak, bu süreç kitap içeriklerinde yansıtıldığında baĢarılı olacaktır (Tholey, 1994, s. 43).

Toplumların geliĢmesinde formal eğitim önemli bir yere sahiptir. Ġlk çağlarda insanlar çevreye informal eğitim aracılığıyla uyum sağlarken, okulların ortaya çıkmasıyla edinilen bilgiler biriktirilip, yazıya aktarılmıĢ ve kitaplar ortaya çıkmıĢtır. Böylece kültürler, nesilden nesile aktarılmıĢtır (Demirel & Kıroğlu, 2006, s. 39). Günümüzde de tüm modern araç gereçlere rağmen ders kitapları geçmiĢteki önemini korumaktadır ve sınıfta yapılan birçok etkinliğe yön verdiği bilinmektedir (Ceyhan & Yiğit, 2005, s. 18). Ders kitapları, öğrencilerin, öğretmenlerin ve yetiĢkinlerin öğrenme yaĢantılarının kaynağıdır ve öğrencilerin, öğretim programındaki bilgileri ve istendik davranıĢları edinmelerini sağlayan, öğrencileri araĢtırmaya ve incelemeye yönlendiren bir araçtır (Demirel & Kıroğlu, 2006, s. 39). Bu yüzden etkili bir ders kitabının birçok özelliğe sahip olması gerekir. Kılıç, Atasoy, Tertemiz, ġeren ve Ercan'a (2001) göre ders kitabı öncelikli olarak öğrencinin ilgisini çekmeli, onun derse karĢı ilgili olmasını sağlamalı ve okuma hevesini arttırmalıdır. Ayrıca ders kitabının bilimsel bir içeriğe sahip olması gerekir (Ceyhan & Yiğit, 2005, s. 25). Ancak bilimsel içeriğin de, bilimsel ve teknolojik geliĢmeler ıĢığında güncellenmesi gerekmektedir (Demirel & Kıroğlu, 2006, s. 6). Tholey‟e (1994) göre ders kitapları sadece gerçek bilgiyi aktarmamalı, becerileri ve eleĢtirel düĢünmeyi geliĢtirmeye de imkan tanımalıdır. Ayrıca, bir ülkedeki ders kitaplarının içeriğinin, öğrencilerin kazanması önemli görülen bilgi, beceri ve değerler için o ülkenin ortak görüĢünü yansıttığı da söylenebilir.

(20)

4 Fen Eğitimi ve Fen Bilimleri Öğretim Programı

Fen ve teknolojideki geliĢmelerin, yaĢamımızın her alanında etkisini gösterdiği günümüzde, fen ve teknoloji eğitiminin giderek önem kazandığı görülmektedir. Bu yüzden geliĢmiĢ ülkeler, fen ve teknoloji eğitiminin kalitesini arttırmaya çalıĢmaktadır (Aydoğdu & Kesercioğlu, 2005, s. 2). Bu bağlamda ülkeler, eğitim hedeflerine ulaĢmak için farklı stratejiler geliĢtirmiĢlerdir. Fen eğitimini geliĢtirmek için strateji geliĢtirilmesinin temel nedenlerini Ģu Ģekilde sıralayabiliriz:

1. Fen bilimleri ve ilgili mesleklere karĢı azalan ilgi; 2. Uzman araĢtırmacı ve teknisyenlere olan ihtiyaç;

3. Yenilikte oluĢan azalmanın ekonomiyi olumsuz yönde etkilemesi (Eurydice Türkiye Birimi, 2011).

Yukarıda sayılan sebeplerden dolayı, Almanya, Norveç, Ġspanya ve BirleĢik Krallık gibi birçok geliĢmiĢ ülke farklı stratejiler geliĢtirmiĢlerdir.

Almanya Eğitim ve AraĢtırma Federal Bakanlığı, 2006 yılında Yüksek teknoloji Stratejisini baĢlatmıĢ, bu sayede yeni ürünlerin üretilmesi ve yenilikçi hizmetlerin ortaya çıkarılması amaçlanmıĢtır. Bu stratejiyle, genç insanların matematik, doğal bilimler ve bilgi teknolojileri gibi konulara eğilmesi teĢvik edilmeye çalıĢılmıĢtır (Eurydice Türkiye Birimi, 2011).

Ġspanya, fen eğitimine olan desteğini ayrı bir Fen ve Yenilik Bakanlığı kurarak göstermiĢtir. Fen eğitimi ile ilgili stratejiler Fen ve Yenilik Bakanlığı‟na bağlı bir kuruluĢ olan Ġspanyol Fen ve Teknoloji Kurumu tarafından sürdürülmüĢtür. Ġzlenen stratejiyle, bilimsel ve teknolojik bilginin toplumla bütünleĢmesini sağlamak, araĢtırmacıların çalıĢmaları ile ilgili olarak toplumu bilgilendirmelerini sağlamak ve toplumun fen, teknoloji ve yenilik ile ilgili çalıĢmalara katılımını sağlamak amaçlanmıĢtır (Eurydice Türkiye Birimi, 2011).

BirleĢik Krallık 2004 yılında, Fen-Teknoloji-Mühendislik programını uygulamaya baĢlamıĢtır. Programın hedefleri, iĢ gücü için gerekli becerileri iĢverenlere sağlamak, BirleĢik Krallık‟ın küresel rekabet gücünü pekiĢtirmek ve BirleĢik Krallık‟ı bilimsel araĢtırma ve geliĢmelerde bir dünya lideri yapmaktır. Programın farklı çalıĢma alanları bulunmaktadır. Bunlar; öğretmen istihdamı, sürekli mesleki geliĢim, geliĢtirme ve pekiĢtirme etkinlikleri, müfredat geliĢtirme ve altyapıdır (Eurydice Türkiye Birimi, 2011).

(21)

5

Norveç, 2010-2014 yıllarını kapsayan Matematik-Fen ve Teknolojiyi (MFT) geliĢtirme stratejisi geliĢtirmiĢtir. Stratejinin uygulanmasıyla, özellikle bayanların olmak üzere, MFT‟ye olan ilginin ve her seviyede istihdamın arttırılması ve Norveçli öğrencilerin fen alanındaki becerilerinin güçlendirilmesi amaçlanmıĢtır. Ayrıca, müfredat reformuna odaklanmak, öğretim materyallerini temin etmek, rehberlik ve bilim merkezlerinin çalıĢmalarının ve öğretmen istihdamının gerçekleĢtirilmesini sağlamak da stratejinin hedefleri arasında yer almaktadır (Eurydice Türkiye Birimi, 2011).

Fen eğitimi, öğrencilerin kendi amaçları doğrultusunda düĢünmelerini ve gelecek yaĢamlarındaki sorunlarla baĢ edebilmelerini sağlayacak zihinsel alıĢkanlıkları ve anlayıĢı sağlamalıdır. Ayrıca fen eğitimi öğrencilerin dünya ülkeleri arasında önemli bir yeri olan toplumu, inĢa edebilecek bireyler olarak yetiĢmelerine katkıda bulunmalıdır. Çağımızda insanlar, çevre kirliliği, sosyal kavgalar, dünya zenginliğinin dağılımındaki dengesizlikler, kıt kaynaklar gibi küresel sorunlarla karĢı karĢıyadır. Bu nedenle insanoğlunun geleceği bilim ve teknolojiye bağlıdır (Köseoğlu vd., 2003, s.1).

Toplumun ve çevrenin geliĢmesinin ilk adımı ilköğretim kurumlarındaki fen bilimleri dersleri ile atılır. Bu derste öğrencilerin fen ve tabiat dünyasını, bilimsel açıdan irdeleyerek ve ondan yararlanma yollarını öğrenerek hayata daha kolay bir Ģekilde adapte olmaları sağlanır (Akgün, 2001, s.11).

Fen eğitimcileri, yıllardır fen müfredatının sadece bilimi değil aynı zamanda bilimin doğası hakkında bilgi edinmeyi de kapsaması gerektiğini savunmaktadır. Yani sadece bilimin özel teorilerini bilmek yeterli değildir. Ġddia edilen bilgilerin nasıl doğrulandığını, nelerin kanıt olarak kullanıldığı ya da teori ve kanıt etkileĢiminin nasıl olduğunu da bilmek gerekmektedir. Bu da ancak bilimin doğasını anlamakla mümkündür (Brickhouse, Dagher, Shipman & Letts, 2000, s. 11).

GeliĢmiĢ ülkeler, yeni fen müfredatlarını oluĢtururken Ģu noktalara dikkat ederler: fen alanı ile ilgili konuların öğretimine erken yaĢlarda baĢlamak, öğrencilerin daha iyi öğrenmesini sağlayacak yeni öğretim stratejileri kullanmak ve fen kavramlarını sınırsız ayrıntılar yerine etkili bir Ģekilde ana temalar etrafında düzenlemek (Köseoğlu vd., 2003, s. 2).

Akgün (2001, s.66)‟e göre iyi bir fen bilgisi programı; deney, gözlem, inceleme ve araĢtırmalara yeterince yer veren, iyi bir öğretmen de çalıĢmalarıyla bunları uygulayandır.

(22)

6

Fen Bilimleri Öğretim Programının Tarihi GeliĢimi

Ülkemizde fen eğitimini geliĢtirme çabaları Cumhuriyetten beri devam etmektedir. 1948 yılında fen dersleri Tabiat bilgisi, Aile Bilgisi ve Tarım gibi üç ayrı ders olarak okutulmuĢtur. Bu derslerde ele alınan konular kendi içinde bir bütün oluĢturmaktadır. Ancak bu bütünlük konu veya olayın tek bir yönünü kapsamıĢtır. Öğrencilerin çevreyi tanımalarını ve çevrelerinden en iyi Ģekilde yararlanmalarını amaçlayan bu üç derste konuların ayrı ayrı iĢlenmesi, yer yer kopuklukların oluĢmasına yol açmıĢtır. Bu da hem zaman kaybına sebep olmuĢ hem de öğrenmeyi zorlaĢtırmıĢtır (Akgün, 2001, s.83).

Öğrencilerin ilkokuldan getirdikleri toplu algılama özellikleri ortaokulda da devam ettiğinden 1968 programında Tabiat Bilgisi, Aile Bilgisi ve Tarım dersleri birbiriyle kaynaĢtırılarak “Fen ve Tabiat Bilgisi” adı altında birleĢtirilmiĢtir (Akgün, 2001, s.83). 1968 yılı fen ve tabiat bilgisi öğretim programının amacı, öğrencilerin kendisine yetebilen ve çevreye yardım eden bireyler olarak yetiĢmesini sağlamaktır. Bu nedenle program, fennin bilgi kısmına odaklanmıĢ olup araĢtırma ve sorgulamayı göz ardı etmiĢtir. Ayrıca program öğretmen merkezli olup öğrencilerin derse aktif katılımı konusunda yetersiz kalmıĢtır. Amaç ve uygulamadaki yetersizliklere ek olarak teknolojiyi tanıtmak ve teknolojinin yaĢamımızdaki önemiyle ilgili bir amaç belirtmemesinden dolayı yetersiz kalmıĢtır (Dindar & Taneri, 2011).

1992 fen bilimleri öğretim programında, 1968 programından farklı olarak fen eğitiminde laboratuvar yöntemi kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Bu sayede öğrenciler, bilginin deneysel boyutunu görme fırsatını elde etmiĢlerdir. Ayrıca 1992 öğretim programında, insan-çevre etkileĢimine daha geniĢ yer verilmiĢ olup, insan ve çevrenin karĢılıklı olarak birbirine yarar ya da zarar sağlayabileceği düĢüncesine yer verilmiĢtir. Tüm bu kapsam geniĢletme çabalarına rağmen program, fennin içerik öğretimine ağırlık vermiĢtir. Fennin teknoloji, toplum ve çevre boyutu yetersiz kalmıĢtır (Dindar & Taneri, 2011).

2000 yılı fen bilgisi öğretim programı, öğrencinin daha aktif olduğu, öğretmenin öğrenciye rehber konumunda olduğu ve öğrencinin dersi kendi çaba ve katılımıyla anlamaya çalıĢtığı bir programdır.

Bu programa göre öğrenciler, etkinlikleri yaparken konuyla ilgili kavramları oluĢturur, bu kavramları günlük hayatla iliĢkilendirir, araĢtırma ve incelemeler yapar, gözlem yapar,

(23)

7

ölçümler yapar, verileri kaydeder ve analiz eder, gerektiğinde diğer öğrencilerle iĢbirliği yapar (Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], 2000).

2000 yılında hazırlanan program 2004 yılında hazırlanan programa temel oluĢturmuĢtur. 2004 yılı öğretim programı, Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre (FTTÇ) adının konulduğu ilk programdır. Fen ve teknoloji öğretim programının FTTÇ boyutu, öğrencilerin fen ve teknolojinin toplum ve çevreyle olan iliĢkisini kavramalarını ve buradan elde ettikleri anlayıĢları problemlerin çözümünde kullanmalarını sağlamayı içermektedir (MEB, 2005a). 2013 yılı fen bilimleri öğretim programının amacı; araĢtıran, sorgulayan, etkili kararlar verebilen, problem çözebilen, kendine güvenen, iĢbirliğine açık, etkili iletiĢim kurabilen, yaĢam boyu öğrenen, fen bilimlerine iliĢkin bilgiye, beceriye, olumlu tutuma ve fen bilimlerinin teknoloji, toplum ve çevre ile iliĢkisine yönelik anlayıĢa sahip bireyler yetiĢtirmektir. Fen bilimleri alanında kariyer bilincine sahip olan bu bireyler, bu alanlarda görev almak istemeseler de fen bilimleri ile ilgili mesleklerin öneminin bilincine varır (MEB, 2013).

2013 yılı öğretim programında öğretmen, kolaylaĢtırıcı ve yönlendirici rolünü üstlenirken, öğrenci bilginin kaynağını araĢtıran, sorgulayan, açıklayan ve tartıĢan rolünü üstlenir. Böyle bir ortam, öğrencilerin kendilerini rahatça ifade edebildikleri demokratik bir sınıf ortamı oluĢturulmasını sağlar (MEB, 2013).

Fen Bilimleri Öğretim Programının BSB-FTTÇ ve TD Boyutu

Fen öğrenerek bireyler çevresinde olan biten olayları doğru algılar, olaylar ve olgular arasındaki neden sonuç iliĢkisini doğru kurarlar. Böylece yaĢamı daha kolay ve yaĢanabilir hale getirirler (Temizyürek, 2003, s. 20). Bu bakımdan “Fen ve teknoloji öğretim programının vizyonu; bireysel farklılıkları ne olursa olsun bütün öğrencilerin, fen ve teknoloji okuryazarı olarak yetiĢmesidir” (MEB, 2006, s. 5). Öğrencilerin fen ve teknoloji okuryazarı olabilmeleri için öncelikle fen bilimlerine karĢı olumlu tutuma sahip olmaları ve bilimin doğasını anlamaları gerekmektedir (Türkmen & Yalçın, 2001, s.189-195). Kılıç vd. göre (2001, s. 18) "Ġlgili olan bilgileri öğrenme" fen ve teknoloji okuryazarlığının temel prensibidir. Fen okuryazarlığı düzeyinde verilen fen eğitimi, fertlerin topluma bilinçli bir Ģekilde katkı sağlamalarını ve bireylerin biliĢsel, kiĢisel ve sosyal olarak geliĢmelerini sağlamaktadır.

(24)

8

Fen ve teknoloji okur-yazarlığının ise 7 boyutu vardır: 1. Fen bilimleri ve teknolojinin doğası

2. Anahtar fen kavramları

3. Bilimsel Süreç Becerileri (BSB)

4. Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre (FTTÇ) iliĢkileri 5. Bilimsel ve teknik psikomotor beceriler

6. Bilimin özünü oluĢturan değerler

7. Fen‟e iliĢkin tutum ve değerler (TD) (MEB, 2005b, s.5; MEB, 2006, s. 5).

Bu bilgiler ıĢığında, fen ve teknoloji öğretim programında 7 ayrı öğrenme alanı bulunmaktadır. Bunlar;  Canlılar ve Hayat  Madde ve DeğiĢim  Fiziksel Olaylar  Dünya ve Evren  Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre iliĢkileri (FTTÇ)

 Bilimsel Süreç Becerileri (BSB)

 Tutum ve Değerler (TD) (MEB, 2005b, s.10; MEB, 2006, s. 5).

Fen ve teknoloji dersinin üniteleri, ilk dört öğrenme alanı üzerine yapılandırılmıĢ olup, diğer üç öğrenme alanındaki kazanımlar bütün üniteler içerisindeki temel beceri, tutum ve değerleri içerdiği için ayrı bir ünite olarak ele alınmamıĢtır (MEB, 2006, s. 10). Öğrencilerin doğal dünyayı anlamaları ve bunlarla ilgili açıklama yapabilmeleri için öğrencilere temel fen kavramları ve düĢünceleriyle ilgili bilgi ve anlayıĢ kazandırılması gerekir. Bu anlayıĢ ise Canlılar ve Hayat, Madde ve DeğiĢim, Fiziksel Olaylar ile Dünya ve Evren öğrenme alanlarındaki bilgilerle kazandırılabilir (Topsakal, 2005, s. 22).

Fen ve Teknoloji öğretim programında, Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre (FTTÇ) kazanımları üç boyuta odaklanmıĢtır. Bunlar fen ve teknolojinin doğası, fen ve teknoloji arasındaki iliĢki ve fen ve teknolojinin çevreyle olan iliĢkisidir (Topsakal, 2005, s. 22-24).

Fen, bilimsel süreçte birçok insanın kendi yaratıcılıklarını ve hayal gücünü kullanarak, deney ve gözlemler yaparak katkıda bulunduğu, doğada olup bitenleri anlama çabasıdır. Fen, içinde bulunduğu sosyal çevreden etkilendiği gibi toplumu da etkilemektedir. Günümüzde doğruluğunu kabul ettiğimiz bilimsel bilgiler yeni kanıtların elde edilmesiyle doğruluğunu kaybedebilir. Bu nedenle bilimsel bilgi sürekli bir değiĢim ve geliĢim

(25)

9

içindedir. Bu bağlamda fen ve teknoloji öğretim programının fen-teknoloji-toplum-çevre kazanımlarının, fen ve teknolojinin doğası boyutu bilimin doğasını kapsamaktadır. Bilimin doğası ise, bilimin tanımını, bilimsel bilginin deneyler yoluyla elde edilmesini, bilimsel yöntemi, bilimsel bilginin kesin olmamasını, teori ve kanun arasındaki iliĢkiyi, gözlem ve çıkarım arasındaki farkı, bilimsel bilginin öznelliğini, toplum ve kültürün bilimi etkilemesini, yaratıcılık ve hayal gücünü kapsar (Çepni & Çil, 2009, s. 35-37).

Fen ve teknoloji kavramları birbirinden farklı olsa da birbirleriyle etkileĢim içerisindedir. Fenden elde edilen bilgiler teknolojinin geliĢimini etkilerken, teknolojik geliĢmelerde fen ile ilgili bilgilerimizin artmasını sağlar. Fen, doğada olup bitenleri anlamaya çalıĢırken, teknoloji insan yaĢamını kolaylaĢtırmaya çalıĢır. Bu da fen-teknoloji toplum-çevre öğrenme alanının, fen ve teknoloji arasındaki iliĢki boyutunu oluĢturur (Çepni & Çil, 2009, s. 38). Fen ve teknoloji, toplum ve çevre üzerinde önemli bir etki alanı oluĢturma potansiyeline sahiptir (Topsakal, 2005, s. 22-24). Fen bilimleri ile ilgili geliĢmeler içinde bulunduğu toplumdan etkilenir. Bu nedenler bilimsel geliĢmeler her toplumda kabul edilmeyebilir. Teknoloji ise insanların yaĢamını kolaylaĢtırdığından doğrudan toplumla ilgilidir. Fen ve teknolojideki geliĢmeler, insanların yaĢamını ve çevreyi olumlu yönde etkileyebileceği gibi olumsuz yönde de etkileyerek sorunların oluĢmasına sebep olabilmektedir. Çevresel kaynaklı sorunlara nükleer santralleri, sanayi atıklarını vb. örnek verirken, toplumsal kaynaklı sorunlara ise internetin sosyal iliĢkileri zayıflatmasını örnek olarak verebiliriz. Bunların tamamı fen-teknoloji-toplum-çevre kazanımlarının, fen ve teknolojinin sosyal ve çevresel bağlamı boyutunu oluĢturur (Çepni & Çil, 2009, s. 38). Fen aynı zamanda bireyleri ve toplumu bilinçlendirerek karar alma süreçlerinde bireylere ve topluma destek verir. Bu da kiĢilerin fen ve teknoloji okuryazarlığına ulaĢmaları için önemli bir etkendir (Topsakal, 2005, s. 22-24).

Fen eğitiminde öğrencilerin sadece bilgi ve becerileri değil aynı zamanda duyuĢsal davranıĢları da geliĢtirilmek istenir. Bu yüzden öğretim programında duyuĢsal davranıĢları içeren kazanımlar da vardır (Kaptan, 1998, s. 290). Programda yer alan tutum ve değerler (TD) kazanımları, öğrencinin kendi isteğiyle algılamaya çalıĢması, tepkide bulunması, değerler geliĢtirmesi ve örgütlemesi ile bu tutum ve değerleri yaĢam tarzı haline getirmesi gibi aĢamaları içermektedir (Topsakal, 2005, s. 26).

(26)

10 Fen Bilimleri Ders Kitapları

Kılıç vd. (2001, s. 95) fen bilgisi ders kitaplarının hazırlanıĢ amacını "Fen bilgisi ders kitapları, diğer ders kitaplarında olduğu gibi, fen bilgisi ile ilgili amaç ve davranıĢları öğrenciye kazandırmak amacıyla hazırlanmıĢtır." Ģeklinde ifade etmiĢlerdir. Bu nedenle fen ve teknoloji ders kitaplarının, fen ve teknoloji öğretim programına uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Programın uygulanması açısından ders kitabının en önemli özelliği, konuların içeriğinin düzenlenmesidir. Ġçerik, belirlenen hedeflere ve öğrenci davranıĢlarına ulaĢmak için birer araçtır. Fen bilimlerinin içeriğini oluĢturan bilgilere, kavramlara, ilkelere, kanunlara, teorilere ve bunların kazanılması için gerekli etkinliklere ders kitaplarında yer verilerek fen ve teknolojinin amaçlarına ulaĢılabilir (Kılıç, Atasoy, Tertemiz, ġeren & Ercan, 2001, s. 106).

Programın öğelerinden öğrenme-öğretme süreci, hedef davranıĢ ve kazanımlara ulaĢmak için seçilen içeriğin nasıl düzenleneceği ve nasıl kazandırılacağını göstermektedir. Bu nedenle öğrenme öğretme sürecinin taĢıması gereken bazı özelliklerin ders kitaplarında yer alması gerekir. Bunları kısaca Ģöyle özetleyebiliriz:

Köseoğlu vd. (2003)‟e göre seçilecek ders kitabının içeriği; güncel ve bilimsel açıdan doğru olmalı, bilim-teknoloji ve toplum arasındaki iliĢkileri vurgulamalıdır. Ayrıca fen bilimlerindeki temel düĢüncelerin tarihsel geliĢimini göstermeli, çeĢitli etkinliklerle bilim adamlarının imajlarının yapılandırılmasına yardımcı olmalı, öğrencilerin bilim ve fen alanlarına karĢı pozitif tutumlar geliĢtirmesine yardımcı olmalıdır.

Ders kitabı, farklı öğrenme stili olan öğrencilere hitap etmelidir. Öğrenme ve öğretme etkinlikleri çocuğun yaĢantısı ile ilgili olmalı ve öğrenci seviyesine uygun olmalı, kitapta farklı etkinlikler yer almalı, etkinlikler yapılırken gerekli önlemlerin alınması sağlanmalı, etkinlikler öğrenciyi isteyerek yapmaya yönlendirmelidir. Ġçerikte belirlenen araç-gereçler öğrenci seviyesine uygun ve güvenilir olmalı, ünitenin öğretimi sırasında anahtar kavramlar açıklanmalı, kavramların zihinde yerleĢmesini sağlamak için uygun örnekler verilmeli, ünitelerde yeri geldikçe, öğrenciye, problemleri çözmek için uygun yöntemleri kullanma becerisini arttıracak problem durumları verilmeli, birbiriyle iliĢkili olan üniteler arasında bağlantı kurulmalıdır (Kılıç vd., 2001, s. 106-108).

2004 yılı öğretim programına göre hazırlanan fen bilimleri ders kitaplarında yer alan fen-teknoloji-toplum-çevre kazanımları ile tutum ve değerler kazanımları MEB ilköğretim fen ve teknoloji dersi (6,7 ve 8. sınıflar) öğretim programı ve kılavuzu (2005b) gösterilmiĢtir.

(27)

11

Ders kitabının içeriğinin ve öğrenme-öğretme etkinliklerinin fen ve teknoloji öğretim programındaki kazanımları kazandıracak nitelikte olması gerekir. Öğrencilere bu davranıĢları kazandırmayan kitaplar Ģüphesiz öğrenciler için faydalı olmayacaktır. Bu nedenle ders kitaplarının niteliğini arttırmak için birçok çalıĢma yapılmıĢtır. Yapılan çalıĢmalarda fen bilimleri ders kitabı, biçim-içerik, görsel unsurlar, dil ve anlatım, ölçme ve değerlendirme ile etkinlikler açısından incelenmiĢtir.

Fen Bilimleri Öğretim Programı ve Kitapları ile Ġlgili AraĢtırmalar

AraĢtırmaların büyük bir bölümü, ortaokul fen sınıflarında merak uyandırıcı öğrenme deneyimleri sağlamanın önemine dikkat çekmektedir. Zamanın gerçekliği, kısıtlı kaynaklar ve uzman olmayan fen bilimleri öğretmenlerinin yüksek oranda olması, kitap gibi eğitimsel aktarıcı araçlara bağımlı olunmasına yol açmıĢtır. Avustralya‟da yapılan bir çalıĢmada, burada okutulan fen kitaplarının kullanımı değerlendirilmiĢtir. Veriler, tüm Avustralya eyaletlerini ve bölgelerini temsil eden ortaokullardan anketler aracılığıyla toplanmıĢtır. Sonuçlar, Avustralya ortaokullarının çoğunda, fen bilimleri ders kitaplarının kullanıldığını ve kitapların fen derslerinin temelini oluĢturduğunu göstermiĢtir. Katılımcıların çoğunluğu kitaplarla ilgili memnuniyetlerini ifade etmiĢlerdir. Birçoğu sınıftaki kitapların tamamlayıcı rolünü vurgulamakta ve öğretim repertuarının tek bileĢeninin kitap olduğunu ifade etmiĢlerdir. Katılımcılar kitapların, yeni baĢlayan ve uzman olmayan öğretmenlerin yerine geçtiğini ifade etmektedirler (McDonald, 2016).

Karamustafaoğlu ve Üstün (2004) çalıĢmalarında, 7. sınıf fen bilgisi ders kitabının öğretmen adayları tarafından değerlendirilmesini amaçlamıĢtır. ÇalıĢmanın örneklemini Amasya Eğitim Fakültesi Ġlköğretim Fen Bilgisi Öğretmenliği öğretim programında birinci ve ikinci öğretim programında okuyan 80 gönüllü öğretmen adayı oluĢturmuĢtur. Örneklem grubuna fen bilgisi ders kitabı incelettirilmiĢ ve literatürdeki likert tipi ölçek uygulanmıĢtır. Elde edilen verilere göre fen bilgisi ders kitabının nitelik değerlendirmesinin normal düzeyde olduğu kabul edilmiĢtir. Kullanılan ölçekteki “Ders Kitabının Fiziksel Görünümü ve Organizasyon” baĢlığı altındaki maddelerden toplanan puanların aritmetik ortalamalarının diğer baĢlıklara oranla daha düĢük bulunduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Balım, Ġnel ve Evrekli (2007) çalıĢmalarında 2006-2007 eğitim öğretim yılında 6. sınıflarda okutulan Fen ve Teknoloji ders kitabının biçim-içerik bakımından incelenmesini,

(28)

12

kitabın kavram yanılgılarına yol açabilecek yönlerinin belirtilmesini ve öğrencilerin kitapla ilgili görüĢlerinin belirlenmesini amaçlamıĢlardır. AraĢtırmanın örneklemini, Ġzmir'deki fen ve teknoloji öğretim programının uygulandığı pilot okullardan seçilen 34 ilköğretim altıncı sınıf öğrencisi oluĢturmuĢtur. Kitaba yönelik görüĢleri belirlemek için öğrencilere açık uçlu sorular yöneltilmiĢ ve sonuçlar betimsel analiz yoluyla değerlendirilmiĢtir. Sonuç olarak, öğrencilerin kitaptaki bilgileri yeterli bulmadıkları, ders kitabındaki etkinlikleri beğendikleri, kitaptaki resimlerin konuyu anlamalarına yardımcı olduğu, kitabın cilt yapısının dayanıklı olmadığı saptanmıĢtır.

Bağcı Kılıç, Haymana ve Bozyılmaz (2008) yaptıkları çalıĢmada ilköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programını, bilim okuryazarlığının değiĢik boyutları ve bilimsel süreç becerileri açısından incelemiĢlerdir. Programın, bilimsel bilgi ve bilimin doğasının araĢtırma boyutu açısından yeterli olduğu, bilim-teknoloji-toplum etkileĢimi ile bilim boyutu açısından yeterli olmadığı sonucuna varılmıĢtır. Ayrıca programda, bilimsel süreç becerilerinin alt boyutlarından biri olan temel süreç becerilerine daha çok yer verildiği diğer alt boyutu olan birleĢtirilmiĢ süreç becerilerine ise daha az yer verildiği saptanmıĢtır. DemirbaĢ (2008) yaptığı çalıĢmada, 6. sınıf fen ve teknoloji ders kitaplarının öğretmen, öğretmen adayları ve ilköğretim öğrencileri bakımından değerlendirilmesini amaçlamıĢtır. AraĢtırmada kullanılan ölçme aracı, araĢtırmacı tarafından 2006 yılında geliĢtirilmiĢtir. Ders kitabı hakkındaki görüĢler “Ġçerik Seçimi ve Düzenlenmesi”, “Öğrenme ve Öğretme Süreçleri”, “Değerlendirme”, “Bilimsel Ġçerik” alt baĢlıkları altında incelenmiĢtir. AraĢtırma sonucunda ilköğretim 6. sınıf fen ve teknoloji ders kitabının belirlenen kriterleri sağladığı görülmüĢtür.

Bakar, KeleĢ ve Koçakoğlu (2009) çalıĢmalarında, 6. sınıfta okutulan fen ve teknoloji kitap setleri (ders kitabı, öğrenci çalıĢma kitabı, öğretmen kılavuz kitabı) hakkında öğretmen görüĢlerini almayı amaçlamıĢtır. Farklı illerde görev yapan 38 öğretmene, kitap setlerini dil ve anlatım, içerik, görsel tasarım ve unsurlar ile ölçme-değerlendirme yönlerinden irdeleyen bir anket uygulanmıĢtır. Uygulama sonucunda öğretmenlerin kitap setleri ile ilgili olumlu görüĢe sahip oldukları sonucuna varılmıĢtır. Ancak kitapların, fotoğraf, etkinliklere ayrılan süre ve ölçme değerlendirme araçlarının kullanımı açısından eksikliklerinin olduğu saptanmıĢtır.

Yıldız Feyzioğlu ve Tatar (2012) çalıĢmalarında 6,7 ve 8. sınıf fen ve teknoloji ders kitaplarında yer alan etkinlikleri, bilimsel süreç becerileri yönüyle incelemiĢlerdir.

(29)

13

Ġnceleme sonucunda bilimsel süreç becerilerini içermesi gereken öğrenme alanlarının bazı kitaplarda bu becerileri içermediği görülmüĢtür. Ayrıca etkinliklerde yer alan problem durumu ve deney kurma bölümlerindeki becerilerin kapalı uçlu olduğu, deneyin yapılıĢı, sonuç–yorum ile sunum bölümlerindeki becerilerin açık uçlu olduğu sonucuna varılmıĢtır. Bu nedenle ders kitaplarında yer alan etkinliklerin kılavuzlu araĢtırma yaklaĢımına uygun olduğu ifade edilmiĢtir.

Önal (2013) çalıĢmasında, ilköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programındaki (FTDÖP) Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre (FTTÇ) kazanımlarının öğrenme alanlarında yer alma durumlarını, fen ve teknoloji öğretmenlerinin programda yer alan FTTÇ kazanımlarına yönelik farkındalıklarını ve fen ve teknoloji öğretmenlerinin FTTÇ kazanımlarına derslerde yer verme durumlarını belirlemeyi amaçlamıĢtır. AraĢtırmanın örneklemini 2011-2012 eğitim-öğretim yılında Isparta il merkezinde bulunan ilköğretim okullarında görev yapan 61 fen ve teknoloji öğretmeni oluĢturmuĢtur. AraĢtırmada belirlenen üç alt problem için veriler doküman analizi ve genel tarama modeli kullanılarak toplanmıĢtır. Söz konusu çalıĢmanın verileri incelendiğinde Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre kazanımlarının programda yer verilme sıklığının konuların içeriğiyle bağlantılı olduğu, öğretmenlerin öğretim programındaki öğrenme alanları hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığı ancak FTTÇ kazanımlarına yeterince yer verildiğini düĢündükleri ayrıca bu kazanımların kısmen gerçekleĢtirilebileceğini düĢündükleri sonucu ortaya çıkmıĢtır. AĢçı (2014) çalıĢmasında ilköğretim 5. sınıf fen ve teknoloji ders kitabına iliĢkin içerik analizi kategorilerini ve özel alt alanlarını belirleyerek, kitabın içerik analizini yapmıĢtır. Ġçerik analizi sonucunda ünitelerin sırası ile cümle yoğunlukları sıralaması karĢılaĢtırılmıĢ ve sonuçta birbirleriyle uyumlu olmadığı saptanmıĢtır. Ayrıca grafik tasarım anketi ile 22 alan uzmanının görüĢleri alınmıĢ ve kitabın grafik tasarımı açısından yetersiz olduğu görülmüĢtür.

Aslan (2015), ortaokul fen bilimleri kitabının içerik analizini temel alan nitel bir çalıĢma yapmıĢtır. ÇalıĢmada, 5. sınıftan 8. sınıfa kadar fen bilimleri öğretiminde kullanılan 10 fen bilimleri kitabındaki 653 fen etkinliği analiz edilmiĢtir. AraĢtırma sonucunda, ders kitabındaki bilimsel süreç becerileri etkinliklerinin baĢlangıç ve planlama seviyesinde olduğu görülmüĢtür. Ayrıca, fen bilimleri öğretim programında önerilen bilimsel süreç becerilerinin fen bilimleri ders kitaplarına yansıtılmadığı saptanmıĢtır. DeğiĢken belirleme,

(30)

14

değiĢkenleri kontrol etme ve değiĢtirme gibi becerilerin ders kitaplarında ya en düĢük oranda ya da hiç yer almadığı belirlenmiĢtir.

Cheng, Chou, Wang ve Lin (2015) yaptıkları çalıĢmada biliĢsel süreç becerilerine göre değiĢtirilmiĢ fen kitaplarındaki açıklamaları incelemiĢlerdir. AraĢtırma katılımcıları olarak 5. sınıflarda benzer özelliklere sahip iki deneysel grup oluĢturmuĢlardır. GeliĢtirilecek grupta değiĢtirilmiĢ kitaplar, karĢı grupta da Taiwan‟daki standart kitaplar kullanılmıĢtır. Sonuçlar biliĢsel prensipleri değiĢtirilmiĢ kitapların, kavramsal bilgiye ek olarak bilgiyi unutmama ve aktarma açısından da öğrenme performansını arttırdığını göstermiĢtir.

Karamustafaoğlu, Salar ve Celep (2015), yaptıkları çalıĢmada, 2013 yılı öğretim programına göre hazırlanmıĢ olan 5. sınıf fen bilimleri ders kitabına iliĢkin öğretmen görüĢlerini almayı amaçlamıĢlardır. Amasya ili ortaokullarında görev yapan ve söz konusu kitabı kullanan 8 öğretmen ile mülakat yapılmıĢtır. Öğretmenlerin görüĢüne göre ders kitabında bazı yetersizlikler olduğu ifade edilerek, düzeltmeler yapılması gerektiği belirtilmiĢtir. Kitabın içeriği ve ölçme değerlendirme bölümleri için bazı olumsuz eleĢtiriler yapılmıĢ, öğretmen kılavuz kitabı ve öğrenci çalıĢma kitabının bulunmamasının önemli bir eksiklik olduğu da ifade edilmiĢtir.

Morris, Masnick, Baker ve Junglen (2015)‟ e göre fen bilimleri kitapları, bilimsel bilginin öğrenilmesi, -veri kaydetme gibi- bilimsel süreç becerilerinin kazanılması için fırsatlar sunan, verilerle bilginin kavranmasını destekleyen öğrenme araçlarıdır. Bunlara ek olarak, kitapların dizaynı ve yapısı fen öğretimi için sınıflarda kullanılan eğitim stratejilerini etkiler. Fen kitaplarının analizi, öğrencilere veriler ile ilgili ne öğretiliyor ve nasıl öğretiliyor sorularını incelemek için bir pencere açar. Morris vd. (2015) yaptıkları çalıĢmada verileri anlama fırsatlarını incelemek ve yapılan etkinliklerin, kanıt temelli öğretim stratejilerine bağlı bulgulardan elde edilen eğitimsel destekle ne derece aynı eksende olduğunu incelemeyi amaçlamıĢlardır. Ortaokul seviyesinde yirmi farklı fen kitabında toplam 731 etkinlik üzerinde betimsel bir çalıĢma yürütmüĢlerdir. Ġnceledikleri kitaplardaki etkinliklerin yarısında verilerin bulunduğu, ancak etkinliklerin pek azında verilerin nasıl kaydedileceğini, analiz edileceğini ve yorumlanacağını öğrenme fırsatının da sunulduğu görülmüĢtür. Etkinlikler nadiren kanıt temelli öğrenme stratejileri için öğretim desteği sağlamaktadır. Analizler, fen kitaplarının verilerle kavramda/anlamada, sınırlı bir destek sağladığını göstermiĢtir.

(31)

15 Problem Durumu

7. sınıf fen bilimleri ders kitabının, fen bilimleri öğretim programındaki fen-teknoloji-toplum-çevre ile tutum ve değerler kazanımlarına ulaĢmada yeterliliğiyle ilgili öğretmen görüĢleri nelerdir?

Alt Problemler

1. 7. sınıf fen bilimleri ders kitabının, vücudumuzdaki sistemler ünitesindeki fen-teknoloji-toplum-çevre ile tutum ve değerler kazanımlarına ulaĢmada yeterliliğiyle ilgili öğretmen görüĢleri nedir?

2. 7. sınıf fen bilimleri ders kitabının, kuvvet ve hareket ünitesindeki fen-teknoloji-toplum-çevre ile tutum ve değerler kazanımlarına ulaĢmada yeterliliğiyle ilgili öğretmen görüĢleri nedir?

3. 7. sınıf fen bilimleri ders kitabının, yaĢamımızdaki elektrik ünitesindeki fen-teknoloji-toplum-çevre ile tutum ve değerler kazanımlarına ulaĢmada yeterliliğiyle ilgili öğretmen görüĢleri nedir?

4. 7. sınıf fen bilimleri ders kitabının, maddenin yapısı ve özellikleri ünitesindeki fen-teknoloji-toplum-çevre ile tutum ve değerler kazanımlarına ulaĢmada yeterliliğiyle ilgili öğretmen görüĢleri nedir?

5. 7. sınıf fen bilimleri ders kitabının, ıĢık ünitesindeki fen-teknoloji-toplum-çevre ile tutum ve değerler kazanımlarına ulaĢmada yeterliliğiyle ilgili öğretmen görüĢleri nedir? 6. 7. sınıf fen bilimleri ders kitabının, insan ve çevre ünitesindeki fen-teknoloji-toplum-çevre ile tutum ve değerler kazanımlarına ulaĢmada yeterliliğiyle ilgili öğretmen görüĢleri nedir?

7. 7. sınıf fen bilimleri ders kitabının, güneĢ sistemi ve ötesi ünitesindeki fen-teknoloji-toplum-çevre ile tutum ve değerler kazanımlarına ulaĢmada yeterliliğiyle ilgili öğretmen görüĢleri nedir?

AraĢtırmanın Amacı ve Önemi

Ders kitapları öğretim programlarındaki kazanımlara ulaĢmak amacıyla geliĢtirilen araç gereçlerin baĢında gelmektedir. Ders kitapları sayesinde öğrenciler çevrelerinde meydana gelen olayları anlamlandırır. Bu nedenle ders kitaplarının niteliklerinin özenle hazırlanması

(32)

16

gerekir. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), Ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliğine göre ders

kitabı, içerik, dil-anlatım ve üslup, öğrenme-öğretme ve ölçme-değerlendirme ile teknik tasarım ve düzenleme niteliklerine uygun olarak hazırlanmaktadır. Ġçeriğin, öğretim programındaki kazanımları içermesi gerekir. Dil, anlatım ve üslubun ise öğrenci seviyesine uygun, yalın ve anlaĢılır bir Ģekilde olması gerekir. Öğrenme-öğretme ile ölçme değerlendirme yönlerinden ise öğrenme yöntem ve stratejileri göz önünde bulundurularak üst düzey düĢünme becerilerini geliĢtirici bir Ģekilde hazırlanması gerekmektedir. Teknik, tasarım ve düzenleme açısından görsel ve içerik tasarımı, öğrenmeyi destekleyecek nitelikte ve öğrencinin geliĢim özelliklerine uygun olmalıdır (MEB, 2009).

Fen bilimleri öğretim programında yer alan kazanımların öğrencilere kazandırılabilmesi amacıyla ders kitapları kullanılmaktadır. Diğer bir deyiĢle ders kitaplarının öğretim programındaki kazanımları içermesi gerekmektedir. Bu amaçla 7. sınıf fen bilimleri ders kitabında yer alan kazanımlar ünite ünite tespit edilmiĢtir. Kitabın kazanımlara ulaĢmada ne kadar yeterli olduğunu saptamak amacıyla öğretmenlerin görüĢleri alınmıĢtır. Öğretmen görüĢlerine göre kitabın kazanımlar açısından varsa eksik yönleri tespit edilerek, ders kitabı geliĢtirme çalıĢmalarına katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

(33)

17

BÖLÜM II

YÖNTEM

Bu bölümde araĢtırmanın yapıldığı örneklem, araĢtırma modeli, veri toplama aracı, veri toplama süreci ve verilerin analizi ile ilgili açıklamalara yer verilmiĢtir.

AraĢtırmanın Modeli

"Tarama araĢtırmaları geniĢ kitlelerin görüĢlerini, özelliklerini betimlemeyi hedefleyen araĢtırmalardır.” (Büyüköztürk, Kılıç Çakmak, Akgün, Karadeniz & Demirel,

2008, s. 226). Bu araĢtırmada ders kitabının kazanımlara ulaĢmadaki yeterliliğiyle ilgili öğretmenlerin görüĢleri alındığından tarama modeli kullanılmıĢtır. AraĢtırmada, fen bilimleri öğretim programındaki fen-teknoloji-toplum-çevre ile tutum ve değerler kazanımlarının 7. sınıf fen bilimleri ders kitabındaki öğrenme alanlarına dağılımlarını belirlemek amacıyla doküman analizinden yararlanılmıĢtır. 7. sınıf öğretim programı ve ders kitabı incelenmiĢtir. Ġnceleme sonucunda 7. sınıf ders kitabından bazı kazanımların çıkarıldığı ve bazı kazanımların eklendiği görülmüĢtür. Eklenen kazanımların 6. sınıf ve 8. sınıf öğretim programından çıkarılan kazanımlar olduğu görülmüĢtür. Sonuç olarak, 7. sınıf öğretim programının önceki programda yer alan 6,7 ve 8. sınıf kazanımlarının harmanlanmasıyla oluĢturulduğu sonucuna varılmıĢtır. Buradan yola çıkarak, yeni öğretim programının 7. sınıf kazanımları, önceki programda yer alan 6,7 ve 8. sınıfların kazanımlarından bulunarak bunların iliĢkili olduğu FTTÇ ve TD kazanımları belirlenmiĢtir. Buna göre; 2013 yılı 7. sınıf öğretim programında yer alan kazanımlar ile bu programı oluĢturan 2004 yılı 6,7,8. sınıf öğretim programlarındaki kazanımların karĢılaĢtırması ve bu kazanımların iliĢkili olduğu FTTÇ ve TD kazanımları Tablo 1 - Tablo 2 - Tablo 3 - Tablo 4 - Tablo 5 - Tablo 6 ve Tablo 7‟de gösterilmiĢtir.

(34)

18 Tablo 1

Vücudumuzdaki Sistemler Ünitesinde Yer Alan Kazanımların 2004 Yılı Öğretim Programındaki Kazanımlarla Karşılaştırılması ve Kazanımların İlişkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları

1.ÜNĠTE: VÜCUDUMUZDAKĠ SĠSTEMLER

2004 Yılı Öğretim Programındaki Kazanımlar Kazanımların ĠliĢkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları 2013 Yılı Öğretim Programındaki Kazanımlar

1. Sindirim sistemini oluĢturan yapı ve organları; model, levha ve/ veya Ģema üzerinde gösterir. (7. sınıf)

2. BoĢaltım sistemini oluĢturan yapı ve organları; model, levha ve/veya Ģema üzerinde gösterir. BoĢaltım sisteminde böbreklerin görevini ve önemini açıklar.(7. sınıf)

3. Sinir sisteminin bölümlerini; model, levha ve/veya Ģema üzerinde gösterir. Sinir sisteminin bölümlerinin görevlerini açıklar. (7. sınıf)

4. Ġç salgı bezlerini; model, levha ve/veya Ģema üzerinde göstererek görevlerini açıklar. (7. sınıf)

5. Duyu organlarının yapılarını Ģekil ve/veya model üzerinde açıklar. (7. sınıf)

FTTÇ-4

1. Sindirim sistemini oluĢturan yapı ve organları model üzerinde göstererek açıklar.

2. BoĢaltım sistemini oluĢturan yapı ve organları model üzerinde göstererek görevlerini açıklar.

3. Sinir sistemini, merkezî ve çevresel sinir sistemi olarak sınıflandırarak model üzerinde gösterir ve görevlerini açıklar.

4. Ġç salgı bezlerinin vücuttaki yerlerini model üzerinde gösterir ve görevlerini açıklar.

5. Duyu organlarına ait yapıları model üzerinde gösterir ve açıklar.

6. BoĢaltım sistemi sağlığının korunması için alınabilecek önlemlerin farkına varır. (7. sınıf)

Bazı böbrek rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan teknolojik geliĢmelere

FTTÇ 5-17-29-30-32

6. BoĢaltım sistemi sağlığının korunması için alınması gerekenleri, araĢtırma verilerine dayalı olarak tartıĢır.( Böbrek nakli, böbrek yetmezliği, diyaliz, böbrek taĢı vb. boĢaltım sistemi sağlığını ilgilendiren

(35)

19

örnekler verir. (7. sınıf) konulara değinilir.)

7. Duyu organlarındaki aksaklıklara ve teknolojinin bu aksaklıkların giderilmesinde kullanımına örnekler verir. (7. sınıf)

FTTÇ 31-32

7. Duyu organlarındaki kusurlara ve bu kusurların giderilmesinde kullanılan teknolojilere örnekler verir.

FTTÇ 12

8. Duyu organları ve sağlığı ile ilgili meslek gruplarını araĢtırır ve bu meslek gruplarının toplum açısından önemini tartıĢır.

Milli Eğitim Bakanlığı (2005b). İlköğretim fen ve teknoloji dersi (6,7 ve 8. sınıflar) öğretim programı ve kılavuzu. Talim ve Terbiye Kurulu BaĢkanlığı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü; Milli Eğitim Bakanlığı Ġlköğretim Kurumları (Ġlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri Dersi (3,4,5,6,7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. (2013). Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.

Tablo 1‟ e göre, Vücudumuzdaki Sistemler ünitesindeki “Sindirim sistemini oluĢturan yapı ve organları; model, levha ve/ veya Ģema üzerinde gösterir.” kazanımı “Sindirim sistemini oluĢturan yapı ve organları model üzerinde göstererek açıklar.” olarak değiĢtirilmiĢtir. “BoĢaltım sistemini oluĢturan yapı ve organları; model, levha ve/veya Ģema üzerinde gösterir. BoĢaltım sisteminde böbreklerin görevini ve önemini açıklar.” kazanımları “BoĢaltım sistemini oluĢturan yapı ve organları model üzerinde göstererek görevlerini açıklar.” olarak, “Sinir sisteminin bölümlerini; model, levha ve/veya Ģema üzerinde gösterir. Sinir sisteminin bölümlerinin görevlerini açıklar.” kazanımları “Sinir sistemini, merkezî ve çevresel sinir sistemi olarak sınıflandırarak model üzerinde gösterir ve görevlerini açıklar.” olarak değiĢtirilmiĢtir. “Ġç salgı bezlerini; model, levha ve/veya Ģema üzerinde göstererek görevlerini açıklar.” kazanımı “Ġç salgı bezlerinin vücuttaki yerlerini model üzerinde gösterir ve görevlerini açıklar.” olarak “Duyu organlarının yapılarını Ģekil ve/veya model üzerinde açıklar.” kazanımı “Duyu organlarına ait yapıları model üzerinde gösterir ve açıklar.” olarak değiĢtirilmiĢtir. Bu kazanımların iliĢkili olduğu kazanım, MEB (2005b)‟deki 4.FTTÇ kazanımıdır.

“BoĢaltım sistemi sağlığının korunması için alınabilecek önlemlerin farkına varır. Bazı böbrek rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan teknolojik geliĢmelere örnekler verir.” kazanımları “BoĢaltım sistemi sağlığının korunması için alınması gerekenleri, araĢtırma verilerine dayalı olarak tartıĢır.” olarak değiĢtirilmiĢtir. Bu kazanımın iliĢkili olduğu kazanımlar, MEB (2005b)‟deki 5, 17, 29, 30 ve 32. FTTÇ kazanımlarıdır.

(36)

20

“Duyu organlarındaki aksaklıklara ve teknolojinin bu aksaklıkların giderilmesinde kullanımına örnekler verir.” kazanımı “Duyu organlarındaki kusurlara ve bu kusurların giderilmesinde kullanılan teknolojilere örnekler verir.” olarak değiĢtirilmiĢtir. Bu kazanımın iliĢkili olduğu kazanımlar, MEB (2005b)‟deki 31 ve 32. FTTÇ kazanımıdır. Tablo 2

Kuvvet ve Enerji/Fiziksel Olaylar Ünitesindeki Kazanımların 2004 Yılı Öğretim Programındaki Kazanımlarla Karşılaştırılması ve Kazanımların İlişkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları

2. ÜNĠTE: KUVVET VE ENERJĠ/FĠZĠKSEL OLAYLAR 2004 Öğretim Programındaki Ünite Kazanımları Kazanımların ĠliĢkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları 2013 Öğretim Programındaki Ünite Kazanımları 1.Basıncın, günlük hayattaki önemini açıklar ve teknolojideki uygulamalarına örnekler verir. (8. sınıf) 2.Enerji dönüĢümlerinden hareketle, enerjinin korunduğu sonucunu çıkarır. (7. sınıf) ÇeĢitli enerji türlerini araĢtırır ve bunlar arasındaki dönüĢümlere örnekler verir. (7. sınıf) TD 3 1. Katı, sıvı ve gazların basınç özelliklerinin günlük yaĢam ve teknolojideki uygulamalarına örnekler verir. 2. Kinetik ve potansiyel enerji türlerinin birbirine dönüĢtüğünü örneklerle açıklar veenerjinin korunduğu sonucunu çıkarır. Milli Eğitim Bakanlığı (2005b). İlköğretim fen ve teknoloji dersi (6,7 ve 8. sınıflar) öğretim programı ve kılavuzu. Talim ve Terbiye Kurulu BaĢkanlığı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü; Milli Eğitim Bakanlığı Ġlköğretim Kurumları (Ġlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri Dersi (3,4,5,6,7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. (2013). Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.

Tablo 2‟ye göre Kuvvet ve enerji/ Fiziksel Olaylar ünitesindeki “Basıncın, günlük hayattaki önemini açıklar ve teknolojideki uygulamalarına örnekler verir.” kazanımı 2013 yılı öğretim programında “Katı, sıvı ve gazların basınç özelliklerinin günlük yaĢam ve teknolojideki uygulamalarına örnekler verir.” olarak, “Enerji dönüĢümlerinden hareketle, enerjinin korunduğu sonucunu çıkarır. ÇeĢitli enerji türlerini araĢtırır ve bunlar arasındaki dönüĢümlere örnekler verir.” kazanımları 2013 yılı öğretim programında “Kinetik ve potansiyel enerji türlerinin birbirine dönüĢtüğünü örneklerle açıklar ve enerjinin korunduğu sonucunu çıkarır.” olarak değiĢtirilmiĢtir. Bu kazanımların iliĢkili olduğu kazanım, MEB

(37)

21

(2005b)‟deki tutum ve değerler kazanımlarının 3. aĢaması olan değer verme kazanımlarıdır.

Tablo 3

Maddenin Yapısı ve Özellikleri Ünitesindeki Kazanımların 2004 Yılı Öğretim Programındaki Kazanımlarla Karşılaştırılması ve İlişkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları

3.ÜNĠTE: MADDENĠN YAPISI VE ÖZELLĠKLERĠ 2004 Yılı Öğretim Programı Ünite Kazanımları Kazanımların ĠliĢkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları

2013 Yılı Öğretim Programı Ünite Kazanımları

1.Atom kavramı ile ilgili düĢüncelerin zaman içinde değiĢtiğini fark eder. (6. sınıf)

FTTÇ 1-2-3-4-14

1.GeçmiĢten günümüze atom kavramı ile ilgili düĢüncelerin nasıl değiĢtiğini sorgular. 2. Geri dönüĢümün ne olduğunu ve gerekliliğini örneklerle açıklar. (8. sınıf) FTTÇ 18-19 2. Geri dönüĢümü, kaynakların etkili kullanımı açısından sorgular.

3.YaĢadığı çevrede geri dönüĢüm uygulamalarını hayata geçirir. (8. sınıf)

FTTÇ 20-27-33

3. Yakın çevresinde atık kontrolü sorumluluğunu geliĢtirir.

4.Yeniden kullanılabilecek eĢyalarını, ihtiyacı olanlara iletmeye yönelik proje geliĢtirir.

Tablo 3‟e göre Maddenin yapısı ve özellikleri ünitesindeki “Atom kavramı ile ilgili düĢüncelerin zaman içinde değiĢtiğini fark eder.” kazanımı 2013 yılı öğretim programında “GeçmiĢten günümüze atom kavramı ile ilgili düĢüncelerin nasıl değiĢtiğini sorgular.” olarak değiĢtirilmiĢtir. Bu kazanımın iliĢkili olduğu kazanımlar, MEB (2005b)‟deki 1, 2, 3, 4 ve 14. FTTÇ kazanımlarıdır.

(38)

22

“Geri dönüĢümün ne olduğunu ve gerekliliğini örneklerle açıklar “ kazanımı “Geri dönüĢümü, kaynakların etkili kullanımı açısından sorgular.” olarak değiĢtirilmiĢtir. Bu kazanımın iliĢkili olduğu kazanımlar, MEB (2005b)‟deki 18 ve 19. FTTÇ kazanımlarıdır. “YaĢadığı çevrede geri dönüĢüm uygulamalarını hayata geçirir.” kazanımı “Yakın çevresinde atık kontrolü sorumluluğunu geliĢtirir. Yeniden kullanılabilecek eĢyalarını, ihtiyacı olanlara iletmeye yönelik proje geliĢtirir.” olarak değiĢtirilmiĢtir. Bu kazanımın iliĢkili olduğu kazanımlar, MEB (2005b)‟deki 20, 27 ve 33. FTTÇ kazanımlarıdır.

Tablo 4

Aynalarda Yansıma ve Işığın Soğurulması Ünitesindeki Kazanımların 2004 Yılı Öğretim Programındaki Kazanımlarla Karşılaştırılması ve Kazanımların İlişkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları

4.ÜNĠTE: AYNALARDA YANSIMA VE IġIĞIN SOĞURULMASI-FĠZĠKSEL OLAYLAR

2004 Yılı Öğretim Programındaki

Kazanımlar

Kazanımların ĠliĢkili Olduğu FTTÇ ve TD Kazanımları 2013 Yılı Öğretim Programındaki Kazanımlar 1.GüneĢ enerjisinden yararlanma yollarına örnekler verir. (7. sınıf) _{FTTÇ 28} 1.GüneĢ enerjisinin günlük yaĢam ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarına örnekler verir ve kaynakların etkili kullanımı bakımından güneĢ enerjisinin önemini tartıĢır.

Tablo 4‟e göre Aynalarda Yansıma ve IĢığın Soğurulması-Fiziksel Olaylar ünitesindeki “GüneĢ enerjisinden yararlanma yollarına örnekler verir.” kazanımı 2013 yılı öğretim programında “GüneĢ enerjisinin günlük yaĢam ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarına örnekler verir ve kaynakların etkili kullanımı bakımından güneĢ enerjisinin önemini tartıĢır.” olarak değiĢtirilmiĢtir. Bu kazanımın iliĢkili olduğu kazanım, MEB (2005b)‟deki 28. FTTÇ kazanımıdır.