İç Duvar Elemanı Tasarım Ve Yapım Süreci Analizi - Kompozit Panel

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ  FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İÇ DUVAR ELEMANI TASARIM VE YAPIM SÜRECİ

ANALİZİ – KOMPOZİT PANEL

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Mimar Metin CENGİZ

EYLÜL 2008

Anabilim Dalı : MİMARLIK

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ  FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İÇ DUVAR ELEMANI TASARIM VE YAPIM SÜRECİ

ANALİZİ – KOMPOZİT PANEL

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Mimar Metin CENGİZ

(502041709)

EYLÜL 2008

Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 16 Haziran 2008

Tezin Savunulduğu Tarih : 22 Eylül 2008

Tez Danışmanı :

Prof. Dr. Nihal ARIOĞLU

Diğer Jüri Üyeleri :

Prof.Dr. Erol GÜRDAL (İ.T.Ü.)

ÖNSÖZ

İç duvar elemanının tasarım ve yapım süreçlerini incelediğim yüksek lisans tez çalışmamda, tez yürütücüm sayın Prof. Dr. Nihal ARIOĞLU’na, bilimsel ve insani desteklerinden ötürü sonsuz teşekkür ederim. Yüksek lisans öğrenimim sürecinde, araştırmalarımda yardımcı olan Doç. Dr. Ayşe Nil Şahal’a, her zaman yanımda olan değerli meslektaşım Y.Mim. Asiye ÇOLAKOĞLU‘na, ablam Yr. Doç. Dr. Nesrin CENGİZ’e, babam İnş. Müh. Ramazan CENGİZ’ e, ilkokul öğretmenim annem Nefise CENGİZ’e ve destek olan herkese ayrıca teşekkür ederim.

Eylül, 2008 Metin CENGİZ

iii

2. İÇ DUVAR ELEMANININ SINIFLANDIRILMASI……… 4

2.1. Taşıyıcılık Durumuna Göre Sınıflandırma………. 6

2.1.1. Taşıyıcı İç Duvar……… 6

2.1.2. Taşıyıcı Olmayan İç Duvar……….. 6

2.2. Kesitine Göre Sınıflandırma………. 6

2.2.1. Tek Tabakalı İç Duvar……… 7

2.2.2. Çok Tabakalı İç Duvar……….. 7

2.3. Uygulamasına Göre Sınıflandırma………. 7

2.3.1. Yığma İç Duvar……….. 7

2.3.2. İskelet Taşıyıcılı İç Duvar……….……… 7

2.3.3. Hazır Panel İç Duvar……….…… 8

2.4. Malzemesine Göre Sınıflandırma……… 8

2.4.1. Taşıyıcı Malzemesine Göre Sınıflandırma……… 8

2.4.1.1. Kerpiç Tuğla Taşıyıcılı………..……… 8

2.4.1.2. Blok Taş Taşıyıcılı………...……… 10

2.4.1.3. Pişmiş Toprak Tuğla Taşıyıcılı……….. 11

2.4.1.4. Beton Blok veya Briket Taşıyıcılı………. 13

2.4.1.5. Gazbeton Taşıyıcılı……….………… 14

2.4.1.6. Cam Tuğla Taşıyıcılı………..………… 15

2.4.1.7. Ahşap Dikme Taşıyıcılı………..………… 17

2.4.1.8. Metal Profil Taşıyıcılı……….…… 18

2.4.1.9. Plastik Taşıyıcılı………. 20

2.4.1.10. Hazır Kompozit Panel Taşıyıcılı……… 20

2.4.2. Kaplama Malzemesine Göre Sınıflandırma……….. 23

2.4.2.1. Alçı Plaka Kaplama Malzemeleri……… 23

2.4.2.2. Ahşap Plaka Kaplama Malzemeleri……… 23

2.4.2.3. Boya ve Kâğıt Kaplama Malzemeleri………. 24

2.4.2.4. Cam Kaplama Malzemeleri………. 25

2.4.2.5. Metal Kaplama Malzemeleri………. 26

2.4.2.6. Plastik Kaplama Malzemeleri……….. 26

2.4.2.7. Seramik Kaplama Malzemeleri……… 27

2.4.2.8. Taş Kaplama Malzemeleri……… 28

3. İÇ DUVAR ELEMANI İLE BİNA ALT SİSTEMLERİ İLİŞKİSİ……… 29

3.1. Bina Taşıyıcı Sistemi ile İç Duvar Elemanı İlişkisi………. 29

3.2. Bina Kabuk Sistemi ile İç Duvar Elemanı İlişkisi……… 30

3.3. Bina Servis Sistemleri ile İç Duvar Elemanı İlişkisi……….. 31

4.1. Tasarım Sürecinin Girdileri……… 33

4.1.1. Kullanıcı……… 33

4.1.1.1. Kullanıcı Tipi ve Özellikleri……… 34

4.1.1.2. Kullanıcı Eylem, Ekipman ve Boyutları……….. 35

4.1.1.3. Kullanıcı Gereksinmeleri……….. 36 4.1.2. Çevresel Etkenler……….………….. 37 4.1.2.1. Isıl Etkenler………. 37 4.1.2.2. Su ve Su Buharı Etkeni………. 38 4.1.2.3. Ses Etkeni……….. 40 4.1.2.4. Yangın Etkeni……… 41

4.1.3. Malzeme ve Bileşen Etkeni……….. 42

4.1.4. Teknolojik Etken………. 42

4.1.5. Yasal Etkenler (Yönetmelik, Standart, Şartname ve CE Belgesi)…….. 43

4.1.6. Görsel Etken……… 44

4.2. Tasarım Süreci……… 45

4.2.1. İç Duvar Elemanından Beklenilen Performans Gereksinmeleri……….. 46

4.2.1.1. Taşıyıcılık Performans Gereksinmesi………. 46

4.2.1.2. Isı Geçirim Performans Gereksinmesi……… 47

4.2.1.3. Su ve Buhar Geçirim Performansı Gereksinmesi……..………….. 48

4.2.1.4. Ses Kontrolü Performans Gereksinmesi……… 49

4.2.1.5. Yangın Dayanım Performans Gereksinmesi……….…… 50

4.2.1.6. Görsel Performans Gereksinmesi……… 52

4.2.2. Performans Gereksinmelerini Karşılayan İç Duvar Elemanı Bileşeni…. 53 4.2.2.1. Taşıyıcılık Performans Gereksinmesini Karşılayan Bileşen……… 54

4.2.2.2. Isı Geçirim Performans Gereksinmesini Karşılayan Bileşen……… 54

4.2.2.3. Su ve Buhar Geçirim Perf. Gereksinmesini Karşılayan Bileşen….. 56

4.2.2.4. Ses Kontrolü Performans Gereksinmesini Karşılayan Bileşen…… 58

4.2.2.5. Yangın Dayanım Performans Gereksinmesini Karşılayan Bileşen 59 4.2.2.6. Görsel Performans Gereksinmesini Karşılayan Bileşen………….. 62

4.3. Tasarım Süreci Çıktısı……… 63

5. İÇ DUVAR SİSTEMİ YAPIM SÜRECİ………. 65

5.1. Yapım Süreci Girdileri……… 65

5.1.1. Proje……….. 65

5.1.2. Finansman……… 66

5.1.3. Malzeme ve Bileşenlerin Temin Edilmesi……… 66

5.1.4. İşçilerin Organizasyonu……….. 67

5.2. Yapım Süreci……… 67

5.3. Yapım Süreci Çıktısı……… 69

6. İÇ DUVAR ELEMANI UYGULAMA ÖRNEĞİ……… 70

6.1. Yerinde Monte Kompozit İç Duvar Elemanı Uygulama Örneği……… 70

6.1.1. Tasarım Süreci………. 70

6.1.1.1. Tasarım Süreci Girdileri………. 70

6.1.1.2. Tasarım Süreci……… 72

6.1.1.3. Tasarım Süreci Çıktısı……… 76

6.1.2. Yapım Süreci……… 77

6.2. Hazır Kompozit Duvar Paneli ile İç Duvar Uygulama Örneği……… 87

6.1.1.1. Tasarım Süreci Girdileri………. 87

6.1.1.2. Tasarım Süreci……… 88 6.1.1.1. Tasarım Süreci Çıktısı……… 90 6.2.2. Yapım Süreci……… 92 7. SONUÇ………. 98 KAYNAKLAR ……… 100 ÖZGEÇMİŞ ………... 103

v

Sayfa No Çizelge 2.1: İç Duvar Elemanının Sınıflandırılması ………..…………...…. 5 Çizelge 2.2:

Çizelge 2.3:

DIN1053’e Göre İki Tabakalı Duvarlarda Metal Kenet Koşulları Beton Blok ve Briketlerin Boyutları……….………...

13 13 Çizelge 4.1: Çizelge 4.2: Çizelge 4.3: Çizelge 4.4: Çizelge 4.5: Çizelge 6.1: Çizelge 6.2: Çizelge 6.3:

“Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik” ğin yanıcı maddesine göre yangın sınıflaması……… TS1263, TS4065 ve DIN4102 Standardına Göre Yanıcı Malzeme Sınıfları………... TS1263, TS4065 ve DIN4102 Standartlarında Yangın Dayanıklılık Süreleri……….…….. Yangın Sınıfları ve Örnek Malzemeler……… İç duvar Elemanı Tasarım Süreci Analizi…....……….….. İç Duvar Elemanı Taşıyıcı Sistem Kesitlerinin Karşılaştırılması. İç Duvar Elemanı Kaplama Alternatiflerinin Karşılaştırılması.… Kafeterya Uygulamasında İç Duvar Elemanı Tasarım Süreci Analizi……….. 41 51 52 61 64 73 75 76 Çizelge 6.4: Çizelge 6.5: Çizelge 6.6: Çizelge 6.7:

İş Gruplarına Göre İş Takvimi ………..…….. İç Duvar Elemanı Uygulama Süreci Kontrol Akışı ……….. Hazır Kompozit Duvar Panellerinin Karşılaştırılması …………. Dershane Uygulama Örneğinde İç Duvar Elemanı Tasarım Süreci Analizi………...

78 79 89 91

ŞEKİL LİSTESİ Sayfa No Şekil 2.1 Şekil 2.2 Şekil 2.3 Şekil 2.4 Şekil 2.5 Şekil 2.6 Şekil 2.7 Şekil 2.8 Şekil 2.9 Şekil 2.10 Şekil 2.11 Şekil 2.12 Şekil 2.13 Şekil 2.14 Şekil 2.15 Şekil 2.16 Şekil 2.17 Şekil 2.18 Şekil 2.19 Şekil 2.20 Şekil 2.21 Şekil 2.22 Şekil 2.23 Şekil 4.1 Şekil 4.2 Şekil 6.1 Şekil 6.2 Şekil 6.3 Şekil 6.4 Şekil 6.5 Şekil 6.6 Şekil 6.7 Şekil 6.8 Şekil 6.9 Şekil 6.10 Şekil 6.11 Şekil 6.12 Şekil 6.13 Şekil 6.14 Şekil 6.15 Şekil 6.16 Şekil 6.17

: Çok Katmanlı Duvar Kesitleri... : Kerpiç Harcının Kalıba Yerleştirilmesi... : Kerpiç Tuğla Duvar Örgüsü ………..………….. : Blok Taş Taşıyıcılı Duvar Örgü Çeşitleri………... : Fabrika Üretimli Tuğla Çeşitleri……... : Pişmiş Toprak Tuğla Örgü Şekilleri……...……….…. : Beton Blok ve Briket Duvar Örgüsü... : Gazbeton Taşıyıcılı Duvar Örneği... : İç Mekanda Cam Tuğla Duvar Örneği... : Cam Tuğla Duvar Uygulamasında Kasa ve Örgü Detayı ...….. : Cam Tuğla Duvar Uygulaması ……….………. : Ahşap Dikme Taşıyıcılı Duvar ………... : Farklı Kesitlerde Kutu Profiller ……….……….. : Bükme Sac Profil Uygulaması... : Plastik Taşıyıcılı Duvar ……….... : Hareketli Hazır Panel Bölme Elemanları ……….. : Hazır Duvar Panelleri ……….. : Duvar Kağıdı Uygulamaları ……… : Cam Mozaik Örnekleri ………..………… : Metal Duvar Kaplama Malzemeleri………. : Plastik Duvar Kaplama Malzemeleri ……….……… : Seramik Uygulaması ………... : Taş Kaplama Uygulaması………... : Duvar Üzerindeki Yük Akışı ……….……….………. : Akustik Kontrol Sağlayan Ahşap Paneller ……….……….. : Uygulama Alanının Hazırlanması ……….………. : Kafeterya Plan Şeması ve İç Duvar Elemanı ……….………. : Yer Tespitinde Kullanılan Malzemelerden Çırpı İpi ……….……… : Çırpı İpi ve Lazer Yardımı ile Ölçüm Yapılması ……….……. : İç Duvar Elemanının Taşıyıcı Sisteminin Yapım Aşaması ….…… : İç Duvar Elemanı Bünyesinde Tesisat Döşenmesi ………... : Kaplama Malzemelerinin Uygulanması ……….... : Alçı Plaka Kaplamanın Uygulanması ……….... : Son Kat Seramik ve Duvar Kağıdı Uygulaması ……….. : İç Duvar Elemanı Fiziksel Geçiş Öğelerinin Uygulanması …….… : Ekipmanların ve Rafların Duvar İlişkisi ………. : Uygulamada Kullanılan Aletler ………..…..….. : Köşe Birleşim Noktasının Hazırlanması ………..…... : Duvar Panellerinin Boyutlandırılması ………..….. : Poliüretan Köpük Sıkılacak Birleşim Yerlerin Hazırlanması ...…. : Duvar Panellerinin Yerine Yerleştirilmesi ………..… : Duvar Panellerinin Yerinde Düzeltilmesi ve Sabitlenmesi ……..…

4 9 10 10 12 12 14 15 15 16 17 18 19 19 20 21 22 25 25 26 27 27 28 47 59 77 78 80 80 81 82 83 84 85 86 86 92 93 93 94 95 95

vii

Şekil 6.19 Şekil 6.20 Şekil 6.21

: Duvar Paneline Yerinde Poliüretan Köpük Uygulanması ……….. : Poliüretan Köpüğün Kurumasının Beklenmesi...………..…… : Duvar Bünyesindeki Tesisatın Uygulanması …..……… …….…... : Son Kat Düzeltmeleri ve Sıva Uygulaması ………..

96 96 97 97

İÇ DUVAR ELEMANI TASARIM VE YAPIM SÜRECİ ANALİZİ - KOMPOZİT PANEL

ÖZET

Verimli yapı sistemleri üretebilmek için tasarım ve yapım süreçlerinin iyi incelenmesi gerekir. Bu çalışmada, iç duvar elemanı, kompozit kesit olanakları tasarım ve yapım süreçleri bağlamında örneklenerek incelendi. Yerinde yapım ve hazır kompozit iç duvar uygulamaları incelenerek olumlu ve olumsuz yönleri ortaya konmuştur.

Birinci bölümde, tezin amacı, önemi, yöntemi ve kapsamıyla ilgili bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, iç duvar sistemleri statik, kesit, yapım ve malzeme çeşitlerine göre detaylı olarak sınıflandırılmıştır.

Üçüncü bölümde, binayı oluşturan strüktürel, kabuk, servis ve iç öğeler alt sistemlerinin iç duvar sistemi ile ilişkisi ortaya konmuştur.

Dördüncü bölümde, iç duvar sistemlerinin tasarım süreci, girdiler, süreç ve çıktı olarak ayrı ayrı ele alınmıştır. Tasarım sürecinin girdisi olan, kullanıcı gereksinmeleri, çevresel etmenler, teknolojik imkânlar, malzeme özellikleri, yasal sınırlamalar ve mimari anlayış verileri incelenmiştir. Bir sonraki adımda, tüm bu veriler ışığında altı ana performans gereksinmesi ortaya konmuştur. Bu performans gereksinmelerini karşılayacak iç duvar sistem bileşenleri, strüktürel bileşen, ısı yalıtım bileşeni, su ve nem yalıtım bileşeni, ses yalıtım bileşeni, yangın yalıtım bileşeni ve görsel bileşen olarak ayrı ayrı ele alınmıştır. Bu bileşenlerden tercih edilenler bir araya getirilerek iç duvar sistem detayı tasarlanmakta ve sonuç olarak ortaya proje çıkmaktadır.

Beşinci bölümde, iç duvar sistemi yapım süreci incelenmiştir. Tasarım sürecinin çıktısı olan teknik proje, yapım sürecinin girdisini oluşturmaktadır. Proje doğrultusunda yapım süreci anlatılmış ve sonuç olarak ortaya duvar sisteminin kendisi çıkmıştır.

Altıncı bölümde, iç duvar sistemlerinde kompozit uygulamalar, fabrika üretimli hazır kompozit panel ve yerinde yapım kompozit uygulamalar olarak iki farklı şekilde örneklenmiştir.

Yedinci bölümde, incelenen örnekler sonucunda görülen olumlu olumsuz durumlar ortaya konmuş ve öneriler yapılmıştır.

ix

AN ANALYSIS OF DESIGN AND CONSTRUCTION PROCESSES FOR INTERIOR WALL SYSTEMS - COMPOSITE WALL

SUMMARY

In order to construct productive building systems, it is critical to examine its design and construction processes. In this study, composite section possibilities for interior wall systems are analyzed through design and construction processes. The positive and negative aspects of these possibilities are presented as a result of the analysis of locally constructed and manufactured composite interior wall applications.

In the first section, the goals, the importance, the methods, and the scope of the study are discussed.

In the second section, interior wall systems are categorized according to the types of static, section, construction and materials that are utilized.

In the third section, the relationship between the structural, shell, service, and interior elements and the interior wall system is discussed.

In the fourth section, the design process of interior wall systems, the input, the procedure, and the output are discussed one by one. The information on user needs, environmental factors, technological opportunities, characteristics of materials, legal regulations, and architectural perspectives are analyzed as the input for the design process. Six main performance requirements are listed in the light of this analysis. Next, the interior wall system components that meet the performance requirements are discussed. These components include the structural components, heat insulation components, water and humidity insulation components, sound insulation components, fire insulation components, and visual components. An interior wall system is designed by utilizing preferred components and the project is generated as a result of this process.

In the fifth section, the process of the interior wall system construction is discussed. The technical project that is the output of the design process becomes the input of the construction process. In this section, the construction process is described and the wall system is resulted from this process.

In the sixth section, the interior wall system composite applications are presented under two categories: manufactured composite panel and locally constructed composites.

In the seventh section, positive and negative aspects of the interior wall system composite applications are summarized and recommendations are provided.

1.

Canlılar, dünyaya geldikleri andan itibaren hayatlarını ve sahip oldukları anatomik özellikleri devam ettirebilmek için belirli fiziksel koşullara ihtiyaç duyarlar. Aynı zamanda atmosfer, su, toprak gibi doğal çevresel etmenlerin etkisi altındadırlar. Canlılar gelişimleriyle birlikte, bütün doğal etkilerin yanı sıra fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik gereksinmeleri de karşılayan “yapma çevre”ye ihtiyaç duyarlar.

Bir yapma çevre olan binalar, yapı malzemelerinin, şekillendirilmiş malzeme olan yapı bileşenlerinin ve yapı elemanlarının bir araya getirilmesiyle oluşan sistemler bütünüdür. Bir binada kullanıcıların gereksinmelerini karşılayan alt sistemler mevcuttur. Bunlar taşıyıcı sistem, kabuk sistem, servis sistemleri ve iç mekanları oluşturan alt sistemlerdir.

İç mekânları oluşturan alt sistemlerin bir elemanı olan iç duvar, yapı malzemeleri ve şekillendirilmiş bileşenlerin bir araya getirilmesi ile oluşturulur. İç duvar elemanı kullanıcı özelliklerine, eylemlerine ve gereksinmelerine uygun ortamın, bu koşulları sağlamayan ortam ile arasındaki fiziksel ve mekanik geçişlerin kontrolünü sağlama göreviyle, bütün yapı sistemleri arasında ayrı bir öneme sahiptir.

1.1 Sorunun Tanımı

Binaların yapımında amaç, güvenlik, sağlık, konfor koşulları açısından kullanıcıların gereksinmelerini karşılayan, yaşanabilir bir yapma çevre yapmaktır. Bu amaca yönelik, iç duvar sisteminin görevi ise bina iç mekanları arasında kullanıcı gereksinimlerini ve çevre etkilerine karşı kontrolü sağlamaktır.

Yapı hasarlarının meydana gelişinde birçok etken vardır. Yapının veya kullanılan malzemelerin ömürlerini doldurarak bozulmalar göstermesi normal kabul edilebilir. Ancak bu süre dolmadan, erken meydana gelen yapı hasarları ortada bir problem olduğunu ortaya koyar. En doğru çözüm, hasarın meydana gelebileceği noktalarda

doğru uygulama ve malzeme seçimiyle bu sorunların oluşmadan önüne geçilebilmesidir.

Yapıların da, biz canlılar gibi yaşam döngüleri vardır ve bu döngü farklı eylem ve çalışmaları kapsayan süreçlerden meydana gelmektedir. Bu süreçlerin sonunda ortaya çıkan ürün olan bina, ilk üretim ihtiyacının ortadan kalkması ile yok edilir veya farklı bir ihtiyaca cevap verebilmesi için kullanımı değiştirilir. Bu süreçleri; tasarım, yapım, kullanma, bakım-onarım, dönüştürme ve yok etme şeklinde sıralayabiliriz.

Tüm bu süreçler ciddi çalışmaların yapıldığı, emek harcanan zaman dilimleridir. Her süreç evresinin girdileri ve süreç sonunda çıktıları vardır.

Tasarım süreci girdileri, iç duvar elemanı ele alındığında, kullanıcı gereksinmeleri, çevresel etmenler, malzeme özellikleri, yapım sistemleri ve yönetmelik gibi bağlayıcılardır. Tasarım sürecinin sonucunda, iç duvar elemanını tanımlayan uygulama projesi ortaya çıkar. Bu proje aynı zamanda bir sonraki sürecin, yani yapım sürecinin girdisini oluşturur. Bu proje doğrultusunda hareket edilerek yapım sürecinin sonunda ortaya iç duvar elemanının kendisi çıkar. İç duvar elemanı da yapım sürecinden sonraki kullanım ve bakım-onarım süreçlerinin girdisi olacaktır. [2]

İç duvar elemanı uygulamalarına yönelik yeterli denetleme ve yasal sınırlamalar olmaması sebebiyle, uygulamanın kalitesi, işi yüklenenin tercihine kalmıştır. İşveren, uygulamayla ilgili yeterli bilgi birikimine sahip olsa bile, iç duvar sisteminin kapalı bir kutu olduğu düşünülürse, uygulaması bitmiş bir duvarın kalitesini yeterince anlayabilmesi çok zordur.

İç duvar elemanını oluşturmakta kullanılacak malzeme ve bileşenler birçok firma tarafından temin edilmekte ve üretilmektedir. Bu çeşitlilik beraberinde karmaşayı getirmektedir. İç duvar elemanının tasarım sürecinin iyi analiz edilememesi, yanlış malzeme ve bileşen tercihleriyle birleşerek ortaya sorunlu iç duvar elemanı uygulamalarının çıkmasına sebep olur. Özellikle yerinde yapım, kompozit iç duvar elemanı uygulamasında, yanlış malzeme veya bileşen seçilmesi, uygulama hatası veya katmanların doğru sıralanamaması kullanımda konfor sorunlarının ortaya çıkmasına sebep olur.

İç duvar elemanı uygulamalarında tasarım ve yapım süreçlerinin iyi analiz edilememesi sonucu ortaya çıkan sorunlar ekonomik zararlara yol açmaktadır. Bazı

durumlarda daha hafif bir iç duvar elemanı çözümü yeterli olacakken, binanın ana taşıyıcı sistemine fazladan yük getirecek veya bakım-onarımı zor olacak yanlış çözümler uygulanabilmektedir. Bu yanlış çözümler beraberinde kullanıcının konfor koşullarının bozulmasına sebep olmaktadır.

1.2 Amaç

Bu tez çalışmasında, iç duvar sistemlerinin ortaya çıkış sebepleri, bina yaşam döngüsü içindeki yerinin incelenmesi, iç duvar elemanının tasarım ve yapım sürecinin analiz edilmesi, bu analizlerin piyasa koşullarındaki uygulamalarla örneklenmesi, sonuç olarak ta uygulama ve yazılı dokümanlar arasındaki ilişkilerin ortaya konması amaçlanmıştır.

1.3 Kapsam ve Yöntem

Bu tez çalışmasında, binayı oluşturan elemanlardan sadece taşıyıcı olmayan iç duvar elemanı ele alınmış, tasarım ve yapım süreçleri analiz edilmiştir. İç duvar için gerekli olan bileşenler ve malzemeler hakkında bilgiler verilmiş ve doğru uygulama detayının oluşturulabilmesi için hangilerinin kullanılması gerektiği hazırlanan şemalar yardımıyla ortaya konmuştur. Bu şemalar, iç duvar elemanı uygulamalarında kullanılarak örnekleme yapılmıştır.

Kullanım ihtiyaçlarına bağlı, performans gereksinmeleri belirlenmiş, bu gereksinmeleri sağlayacak sistem bileşenleri analiz edilmiştir. İç duvar sistemi uygulamalarında yeterli denetim mekanizmaları olmadığı için şantiye ortamında yapım ile fabrika ortamında üretilmiş hazır duvar panel uygulama örneği karşılaştırılarak avantajları ve dezavantajları ortaya konmuştur.

İç duvar siteminin tasarım ve yapım süreçleri analiz edilerek altı farklı performans gereksinmesi ve bu gereksinmeleri karşılayan bileşenler çizelgeleştirme yöntemi uygulanmıştır. Bu çizelgelerin, iki farklı uygulama ile ilişkisi incelenmiştir.

2.

Canlıların yaşamlarını sürdürebilmesi için yapay çevrelere ihtiyacı vardır. Bu yapay çevre, kontrollü mekânlardan oluşmaktadır. Mekân, içinde belirli eylemlerin yer alacağı, geometrik anlamıyla sınırlı bir boşluğun birtakım soyut düşünsel şemalarla işlevsellik kazandırılarak biçimlendirilmiş şeklidir. Dışarıda çevresiyle bütünleşmesi gerekirken, içeride de belirli eylemlerin gerçekleştirilebilmesi için sınırlı bölümler oluşturabilmesi gereken bir alandır. Mekân bileşenlerinin sağladığı sınırlayıcılık ve ayırıcılık etkisi, iç ve dış mekân kavramlarını ortaya çıkarır. İki iç mekânı birbirinden ayıran düşey taşıyıcı ya da yalnızca bölücü yapı elemanları da iç duvarlar olarak bilinir. İki iç mekânı birbirinden tamamen veya kısmen ayırırlar. Statik gereksinmelere bağlı “taşıyıcı”, veya kullanıcı gereksinmelerine bağlı “ayırıcı” görev üstlenirler. [1],[21]

Duvarların, yapı bütünü içerisinde, taşıma, ayırma, ısı yalıtımı, ses yalıtımı, su, nem ve yangından koruma gibi işlevleri vardır. [2]

Duvarlar yapıdaki konumuna göre; dış duvarlar ve iç duvarlar olmak üzere iki sınıfa ayrılırlar. Dış duvarlar bir dış mekân ile bir iç mekânı veya iki dış mekânı birbirinden ayıran düşey yapı elemanlarıdır. Dış duvarlar konumları itibariyle, yapıları dış etkilere karşı korumakla görevli olduklarından sistem bileşenleri de bu etkilere karşı dayanıklı malzemelerden oluşmalıdır. Dış duvar sistemi üstlendiği işleve göre tek katmanlı veya çok katmanlı olabilir. (Bkz Şekil 2.1)

Dış duvarlar yapıları dış etkilere karşı koruyan kabuk görevi üstlenirler. Buna bağlı olarak ısı geçişini, hava, ses, nem ve su buharı sızıntılarını kontrol etmelidir. Dış duvar sistemi güneş, rüzgâr ve yağmur etkilerine karşı dayanıklı ve uzun ömürlü olmalıdır. [2]

Yapıda iç mekânları ayıran iç duvarlar taşıyıcı olabilir veya olmayabilirler. İç duvar sistemi gerekli akustik yalıtım derecesini sağlamalı, üzerine asılan yükleri ve kendi yükünü taşıyabilmeli, gerektiğinde mekanik ve elektrik sistemlerinin dağıtımına olanak vermelidir.

Tarihsel süreçte yapı teknolojilerinin gelişmesi ve arsa fiyatlarının yükselmesi duvar sistemlerinin gelişimini de etkilemiştir. Alandan ve zamandan kazanmak için duvar kesitleri incelmiştir. Kalın duvarların karşıladığı performans gereksinmeleri ince duvarlardan da beklenmeye başlamıştır. Beklentilerin karşılanabilmesi için farklı detay çözümlerinde birçok yeni malzeme geliştirilmiştir.

İç duvarları detaylı olarak taşıyıcılık duruma, kesitine, malzemesine ve yapım sistemine göre 4 sınıfa ayırabiliriz. Bu sınıflandırmayı Çizelge 2.1 de görebilirsiniz.

2.1 Taşıyıcılık Durumuna Göre Sınıflandırma

İç duvarlar, kullanıcı gereksinmelerine bağlı olarak mekânlar arası “bölücü” veya statik gereksinmeden ötürü “taşıyıcı” görev üstlenirler. İç duvarın statik sınıflandırması yapının yığma veya iskelet sistem olması ile doğrudan ilişkilidir.

2.1.1 Taşıyıcı İç Duvar

Yapıya etki eden yerçekimi kuvvetinin, yanal yüklerin, hareketli ve ölü yüklerin, yapının temeline aktarılmasını sağlayan iç duvarlardır. Taşıyıcı iç duvarlar yığma sistem yapılarda karşımıza çıkmaktadırlar. Bu duvarların yapımında ve malzeme seçiminde TS 2510 (Kâgir Duvarlar Hesap ve Yapım Kuralları) dikkate alınmalıdır. Kullanılan malzemeler taş, beton, tuğla, kerpiç, gazbeton, briket vb. malzemelerdir. [3]

2.1.2 Taşıyıcı Olmayan İç Duvar

Sadece kendi yükünü ve üzerine asılan yükleri taşımakla görevli, bölücülük işlevini yerine getiren iç duvarlardır. Binanın taşıyıcı sisteminin iskelet sistem olduğu durumlarda, iç mekânlardaki bölünme gereksinmeleri karşılamak için uygulanırlar. Taşıyıcı olmayan iç duvarların yapımında yeteri kadar yasal düzenleme bulunmamaktadır. Birçok malzeme türü kullanılabilmekte olan taşıyıcı olmayan iç duvar yapımında duvarın farklı duvar sistemleriyle ve döşemelerle birleşim noktalarına ek önlemler alınmalıdır.

Taşıyıcı olmayan iç duvar elemanı, yığma, iskelet veya hazır kompozit panel sistem çözümleriyle uygulanabilir. Bu tez kapsamında ortaya konacak örneklerde taşıyıcı olmayan iç duvar elemanı incelenecektir.

2.2 Kesitine Göre Sınıflandırma

İç duvar sistemi beklenilen performansı gösterebilmesi için bir veya birçok katmandan oluşabilir. Gereksinmelere bağlı olarak her katmanın üstlendiği bir görev vardır.

2.2.1 Tek Tabakalı İç Duvar

İç duvar elemanının, sadece kendisini taşıyan gövde bölümünden oluşmasıdır. Kaplamasız duvarlar olarak da adlandırılırlar. Tek tabakalı iç duvar uygulamalarında, duvardan karşılaması beklenen gereksinmeler, duvar kalınlığı artırılarak sağlanmaya çalışılır.

2.2.2 Çok Tabakalı İç Duvar

İç duvar elemanının, kendisini taşıyan çekirdekten ve bu çekirdek üzerine yalıtım ve kaplama malzemesi gelmesiyle birkaç katmandan oluşturulmasıdır. Oluşturulan iç duvar sistemi, iki yüzü kaplamalı veya tek yüzü kaplamalı olabilir. Çok tabakalı sistemlerde bileşenler arasında boşluklar bırakılabilir. Bu boşluklar ısı ve ses yalıtımına yardımcı olmanın dışında mekanik ve elektrik sistemlerinde dağıtımına olanak sağlarlar.

2.3 Uygulamasına Göre Sınıflandırma

İç duvarları uygulamalarına göre, yığma, iskelet taşıyıcılı ve hazır panel duvar olarak üç gruba ayırabiliriz.

2.3.1 Yığma İç Duvar

Yığma duvar, tuğla, cam tuğla, gazbeton, briket ve taş gibi malzemelerin üst üste yapıştırma malzemesi veya harçla örülmesiyle yapılır. Bu sistem yapıya fazladan yük bindirir. Mekanik ve elektrik sistemlerin döşenmesinde örülen duvarın kırılması, duvar sisteminin kaldırılması veya yer değiştirilmesi söz konusu olduğunda da tamamen yıkılması gerekmektedir. [4]

2.3.1.1 İskelet Taşıyıcılı İç Duvar

İskelet taşıyıcılı uygulamalarda, duvar gövdesi olarak, ahşap veya metal profil bileşenler kullanılır.

Ahşap veya metal olan bu profiller, düzgün aralıklarla, zemine ve tavana yatayda yerleştirilen aynı malzemeden yastıklara sabitlenirler. Metal malzeme olarak bükme sac profiller tercih edilmiş ise vida ve bulon gibi sabitleme bileşenleri kullanılır..

Metal kutu profil kullanılacak ise profiller yerinde uygun ölçülerde kesilip kaynakla birleştirilir. Ahşap uygulamalarda çivi, vida, kama gibi birleştirme elemanları kullanılmaktadır. [4]

İskelet taşıyıcılı duvar, birden fazla malzeme katmanından oluşur. Duvar çerçevesinin kendisi, genellikle üst ve taban levhaları ile birleştirilen ahşap veya metal dikmelerden oluşur. Bu çerçevenin üzerine dolgu görevi görecek veya yanal yükleri dağıtacak, ahşap veya alçı gibi malzemelerden panel kaplama yerleştirilir. Bu sistem, bünyesinde tesisat bileşenlerinin çözülmesi gayet kolaydır. [20]

2.3.2 Hazır Panel İç Duvar

Fabrika ortamında hazırlanan iç duvar panelleri, çeşitli birleştirme elemanlarıyla sabitlenerek uygulanırlar. Farklı kesit detaylarında ve farklı malzemelerden hazırlanmış iç duvar panelleri vardır. Duvarların malzemeye göre sınıflandırılmasında daha detaylı ele alınacaktır. [2]

2.4 Malzemesine Göre Sınıflandırma

İç duvar sistemini, çekirdek ve kaplamada kullanılan malzemesine göre, iki sınıfa ayırabiliriz. İç duvarlar, dış duvarlar gibi sert atmosferik etkenlere maruz kalmadıkları için, uygulamada malzeme seçeneği oldukça fazladır.

2.4.1 Taşıyıcı Malzemesine Göre Sınıflandırma

İç duvar elemanının taşıyıcısı olan çekirdek, iskelet, yığma veya hazır panel olarak inşa edilebilir. Yığma sistemli iç duvarlarda kullanılan malzeme ve bileşen, fazla yük oluşturabilirler. Bu sebeple iskelet taşıyıcılı duvarlar, hafiflik ve hız açısından avantajlıdır. Gövdeyi oluşturan malzemeleri geniş bir sınıfta inceleyebiliriz.

2.4.1.1 Kerpiç Tuğla Taşıyıcılı

Kerpiç tuğla, kil ve kumun su ile karıştırılmasıyla elde edilen kerpiç harcının, kalıplarda şekillendirilerek güneşte pişirilmesiyle elde edilir. Havanın sıcaklığına, rutubetine ve güneşin etkisine bağlı olarak 9-15 gün içinde kullanılabilir hale gelebilir. (Bkz. Şekil 2.2)

Şekil 2.2 : Kerpiç Harcının Kalıba Yerleştirilmesi

Kerpiç tuğla, yöresel malzeme olarak kolay elde edilebilmesi, ucuza ve az enerjiyle üretilmesi, sağlıklı ve doğal bir malzeme olması sebebiyle tarihsel süreçte sürekli kullanılmıştır. Malzeme dayanımını artırmak için kerpiç harcına saman veya başka kurumuş bitki lifleri karıştırılması da geleneksel bir yöntemdir. Günümüzde bitkisel katkıların çürüyerek hasarlara yol açtığı ortaya konmuş, bu sebeple kerpiç hamuruna %2-4 oranlarında alçı ve çimento ilavesi yapılması uygun görülmüştür. Suya karşı dayanımı arttırmak için, kerpiç harcına bitüm emülsiyonları gibi maddeler de ilave edilebilmektedir. [4]

Kerpiç tuğla, pişmiş toprak tuğlanın öncü bir malzemedir. Aralarındaki fark, pişmiş toprak tuğlanın, kalıplarda preslenmesi ve fırınlarda yüksek derecede pişirilmesidir. Normal kerpiç tuğla boyları 12x18x30cm veya 12x30x40 cm.dir. Kerpiçlerin yüzeylerinin ve köşelerinin düzgün, iyi kurutulmuş olmasına dikkat edilmelidir.

Kesme kerpiç tuğla kullanılarak örülecek duvarlarda, düşey derzle şaşırtmalı, yatay derzler sürekli olmalıdır. Köşe ve birleşim noktalarında köşe kerpiç parçaları kullanılır. iç duvar sistemi bileşeni olarak düşünülmeleri, taşıyıcı olmadıkları taktirde, ancak dekoratif amaçlı olur. (Bkz Şekil 2.3) [4]

Şekil 2.3 : Kerpiç Tuğla Duvar Örgüsü

2.4.1.2 Blok Taş Taşıyıcılı

Doğal taşlar, yerkürenin doğal yollarla oluşturduğu taşlardır Yapay taşlar ise, doğal ve yapay malzemelerle fabrika ortamında çeşitli işlemlerle üretilen taşlardır. Granit, mermer, ocak taşı, kuvarsit doğal taşlara; blok gazbeton fabrika tuğlası, blok beton briket yapay taşlara birkaç örnektir. Yapay taş sınıfına giren blok gaz beton, fabrika tuğlası, blok beton briket ayrı başlıklar halinde incelenecektir. [2]

Doğal taşların iç duvar elemanında taşıyıcı olarak kullanılması, genel taşıyıcısı yığma sistem olan binalarda yaygındır. Doğal taşlarla oluşturulan duvarlarda birçok örgü şekli vardır. Taş, harç ile bütünleştirilerek değişik şekillerde örülür. (Bkz Şekil 2.4)

İskelet taşıyıcılı binalar da bölücü iç duvar bileşeni olarak kullanılmaları, yaratacakları yükler açısından anlamlı olmaz. Ancak bazı uygulamalarda dekoratif amaçlı tercih edilebilirler.

2.4.1.3 Pişmiş Toprak Tuğla Taşıyıcılı

Pişmiş toprak tuğla, killi toprak ve balçığın harman edilip gerektiğinde su, kum, kiremit tozu, kül ve benzeri katkı maddeleri ile karıştırılıp şekil verilmesi ve ardından pişirilmesi ile elde edilen bir yapı bileşenidir. Tuğlanın ham maddesi, kil, doğada 3 şekilde bulunur. Bunlar;

-Yüzeyde bulunan

-Yüksek basınçta sertleşmiş kil ve killi topraklar

-Yer kabuğunun derinlerinde bulunan ve ısı nedeniyle sertleşmiş kildir. Yapı tuğlaları TS 704 ve 705 standartları ile boyutsal ve teknik olarak nitelenmiştir.

-TS 4562 Fabrika Tuğlaları – Duvarlar İçin Klinker Tuğla

-TS 4563 Fabrika Tuğlaları – Duvarlar İçin Yatay Delikli Tuğlalar -TS 4377 Fabrika Tuğlaları – Duvarlar İçin Düşey Delikli Hafif Tuğlalar -TS 2902 Sırlı Tuğlalar

-TS 6272 Asit Tuğlaları

-TS 1260 Taşıyıcı Döşeme Tuğlaları – Statik Çalışmaya Katılan -TS 1261 Döşeme Dolgu Tuğlaları – Statik Çalışmaya Katılmayan

-TS 5027 Manyezit Reflakter Tuğlalar – Manyezit reflakter tuğlaların şekil ve boyutları, TS2332 Dikdörtgen tuğlalar ve TS 2333 Kemer Tuğlaları Standartlarına uygun olmalıdır. [4]

Pişmiş Toprak Tuğla, ülkemizde yaygın olarak kullanılmaktadır. Hafif, kolay bulunabilir ve ekonomik olması tuğlayı avantajlı kılmaktadır. Boyutuna ve bünyesindeki deliklere bağlı olarak ısı ve ses yalıtımında fayda sağlamaktadır. Fabrika ortamında hazırlanan harç şekillendirildikten sonra kurutulur. Kurutma işleminde bünyelerindeki %7 ile %30 oranındaki rutubetten arınırlar. Kuruma

işleminden sonra istenen tuğla türüne bağlı 800°C -1300°C arasında fırınlama yapılır. Fabrika ortamında çeşitli tuğla türleri üretilmektedir. İç duvar bileşeni olarak, sırlı tuğla, klinker tuğlası, ateş tuğlası ve duvar tuğlası kullanılır. Pişmiş toprak tuğla , duvar bileşeni olmasının yanında, döşeme ve baca gibi yapının başka yerlerinde de kullanılır. (Bkz Şekil 2.5) [4]

Şekil 2.5 : Fabrika Üretimli Tuğla Çeşitleri

Tuğla duvarların uygulamasın da duvar örgü kurallarına dikkat edilmelidir. (Bkz Şekil 2.6). Hava boşluklu iki tabakalı duvar yapımında, tabakalar arasında veya farklı doğrultudaki duvarların birleşim noktalarında metal kenet elemanları kullanılmalıdır.

Şekil 2.6 : Pişmiş Toprak Tuğla Örgü Şekilleri

Duvar tabakalarını bağlayan bu kenetlerin ölçüleri, tabakalar arasındaki boşluğa, kenetin çapına ve uygulanacağı yoğunluğa göre belirlenir. (Bkz Çizelge 2.2) Tuğla duvar bünyesine donatı yerleştirilerek yanal yüklere ve çekme kuvvetlerine karşı duvar güçlendirilebilir. [4]

Çizelge 2.2 : DIN1053’e Göre İki Tabakalı Duvarlarda Metal Kenet Koşulları [4]

Yükseklik(h) Boşluk(cm) Çap(mm) Adet(1/m2)

h ≤ 12m < 7 3 5

> 7 4 5

h ≥ 12m 12 - 15 4 7

2.4.1.4 Beton Blok veya Briket Taşıyıcılı

Beton blok ve briket; çimentonun, çeşitli agregalar, su ve katkı malzemelerinin karıştırılmasıyla üretilen yapı bileşenidir. Agrega olarak, yüksek fırın cürufları, kömür, sünger taşı, tüfler, fırınlanmış kil ve tuğla kırıntıları kullanılabilir. Dolu ve boşluklu olarak üretilirler. TS 406 ‘da beton blok ve briket ayrımı yapılmıştır. Briketin yüksekliği, maksimum 135 mm, beton bloğun ise 185 mm ve 235 mm verilmiştir. (Bkz Çizelge 2.3) [4]

Çizelge 2.3 : Beton Blok ve Briketlerin Boyutları

Uzunluk (L) (mm) Genişlik (b) (mm) Yükseklik (h) (mm) 190, 240 100 85 150 240, 390, 490 200 135 250 300 240, 390, 490 200 185, 235 250 300 350

Beton blok ve briketler, boşluklu olarak veya birbirine geçme dişli olarak üretilmektedir. Harç yardımıyla yığma olarak uygulanırlar. Örgü yapılırken aralarına demir donatı yerleştirilerek dayanım gücü artırılabilir. (Bkz Şekil 2.7) İç duvar sisteminde, dekoratif amaçlı, kalıpta şekillendirilmiş olanları tercih edilebilir.

Şekil 2.7 : Beton Blok ve Briket Duvar Örgüsü

2.4.1.5 Gazbeton Taşıyıcılı

Gazbeton bir yapay taş türüdür. TS 453’de Gazbeton , “ince öğütülmüş silisli bir agrega ve inorganik bir bağlayıcı madde (kireç veya çimento) ile hazırlanan karışımının, gözenek oluşturucu bir madde ilavesiyle hafifletilmesi ve buhar kürüyle sertleştirilmesi ile elde edilen gözenekli hafif beton” olarak tanımlanır.

Silis, kireç, kuvarsit öğütülerek çimento ve su ile karıştırılır, yeterli kıvama gelen karışıma gözeneklerin oluşmasını sağlayan alüminyum tozu veya macunu eklenir. Akışkan karışım kalıplarda şekillendirilir, kabarma ve sertleşmeden sonra istenen ölçülerde kesilen bloklar 10-15 atmosfer basınç altında, 1800°C de doymuş buharla kürlere tabi tutulur.

Gazbeton, kolay işlenebilir, boyutlandırılabilir ve hafif olmasıyla nedeniyle diğer yığma sistem duvar bileşenlerine göre avantajlıdır. Üstleneceği taşıyıcılık veya bölücülük görevine, bulunacağı koşullara bağlı olarak, farklı yoğunluklarda donatılı veya donatısız üretilmektedir. Düz ve geçmeli şekillere sahiptir. Tutkalla veya harçla örülebilir. (Bkz Şekil 2.8) [4]

Şekil 2.8 : Gazbeton Taşıyıcılı Duvar Örneği

2.4.1.6 Cam Tuğla Taşıyıcılı

Cam tuğla, iki yarım parçanın aralarında bir miktar boşluk kalacak şekilde eritilerek birleştirilmesiyle elde edilen düz veya dokulu yüzeylere sahip, saydam veya yarısaydam cam blok bileşendir.. Işık geçirgenliği, ısı yalıtımı, ayırıcılık, taşıyıcılık, su ve buhar geçirmeme gibi özellikleri bir arada sunması ile avantajlıdır. İç duvar sistemi uygulamalarında da sıkça tercih edilmektedir. (Bkz Şekil 2.9) [1]

Şekil 2.10’da profilli uygulama görülmektedir. Metal U-profiller projede belirlenen ölçülerde kesilerek dört köşesinden metal köşebentlerle kaynaklanır, vidalanır veya perçinlenir. Profil tabanlarında maksimum 50 cm ara ile delikler açılır. Metal çerçeve yatay ve düşey konumu kontrol edilerek inşaat boşluğuna yerleştirilir ve sabitlenir. Deliklerden darbeli matkap sokularak vidaların boyuna uygun derinlikte, 10 mm'lik delikler açılır, buralara 10 mm'lik dübeller yerleştirilerek, çerçeve 8mm’lik paslanmaz vidalarla sabit yapı elemanlarına tutturulur. Metal çerçeve üzerinde tuğla ve fuga mesafeleri (190 mm tuğla + en az 10 mm fuga genişliği) yukardan aşağıya doğru işaretlenerek, duvar örülürken çekilecek yatay ipin yerleri belirlenmiş olur. Metal çerçevenin taban profilinin taban ve yanal iç yüzeyleri U biçiminde, 2 kat kumlanmamış bitümlü karton kayma bandıyla kaplanır.

Metal çerçevenin yan ve üst profillerinin iç yüzeyine 10 mm kalınlığında PVC veya polietilen genleşme köpüğü yerleştirildikten sonra taban ve yanal iç yüzeyleri kumlanmamış bitümlü karton kayma bandı ile kaplanır. Metal çerçevenin taban profili içine harç dökülür ve 6’lık iki adet donatı demiri çerçevenin içine girecek kadar uzatılır ve üzerine tekrar harç dökülerek düzlenir. Fuga ayırıcılar (spacer) yerleştirildikten sonra cam tuğlaların ilk sırası dizilir. Düşey ve yatay derzlere en az 10 mm, beton çerçeveye en az 50 mm, en çok 100 mm genişliği sağlayacak şekilde harç koyulur. (Bkz Şekil 2.11)

Şekil 2.11 : Cam Tuğla Duvar Uygulaması

Cam tuğla uygulamaları, özellikle ışık geçirim özelliği, dekoratif olması ve istendiğinde renkli ışıklarla daha gösterişli hale getirilebildiği için tercih edilmektedir.

2.4.1.7 Ahşap Dikme Taşıyıcılı

Ahşap, yapıda doğal veya endüstriyel işlemlerden geçmiş halde kullanılabilir. Ahşap dikmeler, tabanda döşemeye yerleştirilen, tavanda üst kat döşemesine sabitlenen ahşap yastıklara oturur. Ahşap iskelet sistem oluşturulurken, gerekli dikme aralıkları, panel kaplama malzemelerin ölçüleri, köşe ve derz detayları, kapı ve pencere açıklıkları bilinmelidir. Doğal ahşabın kendinden yalıtım özelliği de vardır. Ahşap iskelet çerçeve farklı bir yerde hazırlanıp sonradan da yerine monte edilebilir. Dikmelerin üzeri, panel malzemelerle kapatılabilir. Gerekli görüldüğü durumlarda

yalıtım gereksinmelerine bağlı, dikmeler arasına polistren köpük malzemeler yerleştirilebilir. Geleneksel mimaride ahşap evlerde sıkça karşılaşılan uygulama, ahşap dikmelerin üzerine, yatayda aralıklarla ince çıtalar örülmesi ve bunun üzerine sıva yapılmasıdır. Sıva, ahşap çıtalar ve arasındaki boşluklara tutunmuş olmaktadır. Günümüzde ise birçok panel malzeme olması ile ahşap dikmelerin üzeri panel malzeme ile kapatılmaktadır. (Bkz Şekil 2.12) [4]

Şekil 2.12 : Ahşap Dikme Taşıyıcılı Duvar

2.4.1.8 Metal Profil Taşıyıcılı

Gövde kısmı metal olan iç duvarlar da, ahşap taşıyıcılılar gibi iskelet sistem ile yapılırlar. Bu iskelet üzerine yine uygun panel malzemeler kaplanır.

İç duvar sistemlerinde yüksek mukavemetli sacdan farklı kesitlerde bükülerek elde edilen profiller veya hazır L, kare, dikdörtgen ve dairesel kesitli profiller kullanılır.

Bükme sac profillerin ölçüleri, üretime bağlı olduğundan, iç duvar sisteminin kalınlığı da bu ölçülere bağlıdır. Sac profiller özel ölçülerde de üretilebilir ancak maliyet üretim miktarına bağlı olarak artar. Bükme sac profiller 0,2 mm den 4 mm ye kadar üretilmektedir. Şantiye ortamında taşınması ve montajının yapılması hızlı ve kolaydır.

Yüksek dayanım istenen duvarlarda 2-4 mm kalınlığında değişik kesit ölçülerinde L, kare, dikdörtgen ve dairesel hazır profiller kullanılır. Profiller kaynak yardımıyla

birbirine sabitlenir. Farklı geometrilerde tasarlanan duvarlar, istenen ölçülerde hazırlanan kutu profillerle form oluşturularak imal edilebilir. (Bkz Şekil 2.13)

Şekil 2.13 : Farklı Kesitlerde Kutu Profiller

Bu tez kapsamında ortaya konacak örnekte hazır 40x40x3 mm. kutu profillerden istenen kalınlıkta yerinde üretim iç duvar sisteminin oluşturulması görülecektir.

Yüksek mukavemetli sac, büküldükten sonra, sıcak galvaniz havuzlarına batırılarak galvaniz kaplanır ve bu sayede rutubete bağlı paslanma sorunu önlenmiş olur. Duvarın taşıyıcı sistemi oluşturulurken profiller birbirine vidalarla ve cıvatalarla monte edilir. Hızlı uygulanması sebebi ile zamanın önemli olduğu günümüzde yaygın olarak konutlarda, mağazalarda ve ofis yapılarında iç duvar sistemi bileşeni olarak sıkça kullanılmaktadırlar. (Bkz Şekil 2.14) [4]

2.4.1.9 Plastik Taşıyıcılı

Plastik profillerden yapılan çerçevenin arasındaki boşluğa yine plastik lambriler veya farklı panel malzemeler yerleştirilmesiyle duvar elde edilir. Plastik taşıyıcılı duvarların yüke ve darbeye dayanımı azdır. Bu sebeple bazı uygulamalarda metal profillerle desteklenirler. (Bkz Şekil 2.15)

Şekil 2.15 : Plastik Taşıyıcılı Duvar

2.4.1.10 Hazır Kompozit Panel Taşıyıcılı

Hazır kompozit duvar panelleri, fabrika ortamında, dolgu görevi görebilecek, hafif ve eğilme direnci yüksek olan malzemelerin iki yüzünün, iç mekana uygun özellikte malzeme ile kaplanmasıyla üretilir. İhtiyaca göre tek yüzü kaplamalıda üretilenleri vardır. Hızlı ve ekonomik olarak mekanların bölünmesi sağlanır. İhtiyaca göre farklı özelliklerde ve farklı malzemelerden üretilip hareketli veya hareketsiz duvar olarak uygulanır. Hareketli duvar paneli, sürekli eylem değişikliği istenen mekanlar da uygulanır. Panellerin düşey veya yatay hareketliliği ray sistemleriyle sağlanır. yatay hareketli panellerin rayları tavanda, düşey hareketli panellerin rayları yan duvarlarda olur. Bu sistemler elle veya elektrikli motor ile çalıştırılabilir. (Bkz Şekil 2.16) [13]

Şekil 2.16 : Hareketli Hazır Panel Bölme Elemanları

Üretimleri modüler olarak yapılır. Modül ölçüsü belirlenirken genel standart ölçüler ve kapı, pencere gibi duvar bünyesinde yer alan elemanların ölçüleri baz alınır. Bu ölçüler, birçok firmada 240 cm veya 300 cm yükseklik, 100 cm genişliktedir. Panel kalınlığı ise kullanılan malzemelere göre farklılık gösterir. [33]

Hazır kompozit panel duvarlar katmanlardan oluşmaktadır. Çimentolu ahşap talaş levha, poliüretan köpük, kâğıttan yapılmış petek doku, bitümle bağlanmış ekspanse mantar, taş yünü ve cam yünü gibi malzemeler dolgu gövde olarak kullanılmaktadır. Bu malzemelerin yüzeyleri, mekânlardaki gereksinmeleri karşılayacak doku ve fiziksel özelliklerde başka malzemelerle kaplanarak hazır paneller üretilir. (Bkz Şekil 2.17)[2]

Şekil 2.17 : Hazır Duvar Panelleri

Bu tez kapsamında ortaya konan hazır kompozit iç duvar paneli örneğinde, 12,5 cm. kalınlığında polistren köpüğün, iki yüzüne, alçı panelin kimyasallarla lamine edilmesiyle elde edilen hazır iç duvar paneli incelenecektir.

Kompozit paneller uygulamada hız, kolay işçilik ve az uygulama hatası gibi avantajlar sağlamaktadır. Mevcut örnekte kullanılan panel, bünyesindeki 12,5cm polistren köpük sayesinde hem ciddi bir hafiflik sağlamakta hem de duvardan beklenilen ısı ve ses yalıtımı gereksinmesini de karşılamaktadır.

Duvar paneli, uygulama alanında, bünyesindeki alçı panelin de kolay işlenebilir oluşuyla istenilen ölçülerde kesilip şekillendirilebilmektedir. Panellerin dikey kenarları dişi ve erkek geçme uçlarına sahiptir. Bu paneller birbirine geçirilerek duvar örülür. Yerine konan her panel, döşeme ve tavan birleşimlerinde kamalarla sıkıştırılır. Teraziyle kontrol edilen panelin düzgünlüğü sağlandıktan sonra döşeme ve tavan birleşim yerlerine açılan küçük çentiklerden, içeriye poliüretan köpük sıkılmasıyla sabitlenir.

2.4.2 Kaplama Malzemesine Göre Sınıflandırma

İç duvar sistemlerini, malzemesine göre sınıflandırmada çekirdek taşıyıcının üzerine kaplanan malzemeleri de ayrıca ele alabiliriz.

2.4.2.1 Alçı Plaka Kaplama Malzemesi

Alçı, alçı taşının pişirilmesiyle elde edilen kristal yapılı bir bağlayıcıdır. Pişirilme sonucu içyapısı bozulan alçı, suyla karıştırılınca yeniden katılaşma özelliği gösterir. [5]

İç duvar sisteminde, alçı sıva veya panel haldedir. Paneller ortası alçı, iki yüzü karton kaplı olarak fabrika ortamında belli standartlarda üç farklı şekilde üretilir. Bunlar;

o Normal Kartonlu

o Yangına Dayanıklı: Yangına dayanıklı özel formüllü alçı ve cam elyaf katkılı karton kullanılarak üretilirler.

o Suya Dayanıklı: Kimyasal işlemlerle suya dayanıklı hale getirilmiş alçı ve suya dayanıklı emprenye edilmiş karton kullanılarak üretilir. [4]

Alçı panellerin birleşim noktalarına derz bandı çekilir. Bu derzler, vida yerleri ve yüzeydeki bozukluklar alçı sıva ile düzeltilir. Elastik bir yapıya sahip olan derz bandı, duvar hareketlerinde sıvanın çatlamasını önlemektedir. Alçı plakalar, yaygın bir şekilde uygun fiyatlı olarak, piyasada kolayca bulunabilmektedir.

Bu tez kapsamında ele alınacak iki iç duvar sistemi örneğinde de alçı panel malzeme kullanıldığı görülecektir.

2.4.2.2 Ahşap Plaka Kaplama Malzemeleri

Ahşap, lifli yapıya sahip, organik bir malzemedir. Doğal ahşabın maliyetinin yüksek olmasından ötürü, daha ucuz olan, ahşap talaşı, ahşap yongası ve ahşap lifi fabrika ortamında polimer bağlayıcı kimyasallarla veya çimento ile karıştırılıp, levha halinde preslenir, ardından kurutularak kullanıma sunulur.

Estetik, sağlamlık ve geniş açıklık geçmek gibi özel mimari talepler doğrultusunda, masif ahşap, pres uygulanarak, daha küçük kesitte daha mukavim hale getirilerek kullanılır.

Bu tez kapsamında ortaya konan ilk örnekte orta yoğunluklu ahşap lifli levha kullanımı görülecektir. Özel bağlayıcılı yapay ahşaplar şunlardır.

• Polimer Bağlayıcılı Ahşap Plakalar

o Yüksek Yoğunluklu o Orta yoğunluklu (MDF) o Düşük yoğunluklu

• Çimento Bağlayıcılı Ahşap Plakalar

o Çimentolu Ahşap Yonga o Çimentolu Ahşap Talaş [2]

2.4.2.3 Boya ve Kâğıt Kaplama Malzemeleri

Boya, badana ve duvar kâğıdı, duvara renk, doku vermek ve yüzeyi temiz tutabilmek amacıyla düzgün ve ince sıva üzerine uygulanır. Boya, bağlayıcı, renk verici pigment ve çözücüden oluşan 3 malzemenin karışımıdır. Boyanın bağlayıcı maddesine göre çeşitleri vardır.

• Yağlı, Sentetik ve Selülozik Boyalar

• Dispersiyon Polimer Boyalar (Suda Çözünebilen) • Kireç Badanalar

Kâğıt kaplamalar, selüloz veya polimer kökenli olarak 0,50 m X 10 m ölçülerinde rulolar halinde, birçok renk ve dokuda üretilir. Düzgün yüzeyli duvara yapıştırıcılar vasıtasıyla uygulanır. Ruloların ek yerleri, en az 1 cm veya desen varsa, düzgün devam edecek şekilde birbirinin üzerine bindirilir. (Bkz Şekil 2.18) ) [2]

Şekil 2.18 : Duvar Kâğıdı Uygulamaları

2.4.2.4 Cam Kaplama Malzemeleri

Camın ana maddesi silisyum dioksittir. Normal sıcaklıkta kristalleşmeden katılaşan cam, katı cisimlerin mekanik özellikleri yanında sıvı cisimlerin özelliklerini de göstermektedir. İç duvar sistemlerinde cam, ışık geçirgenliği özelliğinden faydalanılarak şeffaf ortamların yaratılmasında kullanılır. Levha, tuğla ve mozaik olarak 3 farklı şekilde üretilirler. İç duvarda kaplama malzemesi olarak mozaik camlar ve, dekoratif amaçlı veya iskelet çerçevelerde dolgu amaçlı, levha camlar kullanılmaktadır. (Bkz Şekil 2.19) [2]

2.4.2.5 Metal Kaplama Malzemeleri

Doğada, yer altı kaynaklarından elde edilen metaller, katı ve sıvı halde özelliklerini koruyan inorganik esaslı, demir, bakır, alüminyum, çinko, kurşun gibi malzemelerdir. Metal piyasada levha, kare veya dairesel kesitli profil olarak bulunabilmektedir. İç duvar uygulamalarında, düz sac, oluklu sac, bakır, kurşun, çinko ve paslanmaz çelik levhalarla kullanılmaktadır. Özellikle radyasyon cihazlarının kullanıldığı sağlık tesislerinde, iç duvar bünyesinde, kurşun levha katmanı uygulanır. (Bkz Şekil 2.20)

Şekil 2.20 : Metal Duvar Kaplama Malzemeleri

2.4.2.6 Plastik Kaplama Malzemeleri

Doğada hazır halde bulunmayan fakat doğadaki ana maddelere dayalı üretilen çeşitli malzemelerdir. Yapıda kullanılan farklı türleri vardır.

Özellikle plastik lambriler, Islak hacimlerde rahatlıkla kullanılabilen, piyasada rahat bulunabilen, dekoratif PVC (poly vinyl chloride) duvar panelleridir. Montajı kolaydır ve uzun ömürlüdürler. (Bkz Şekil 2.21)

Şekil 2.21 : Plastik Duvar Kaplama Malzemeleri

Plastik laminat levha, reçine emdirilmiş kraft kâğıdı tabakalarından oluşan, yüzeyinde de melamin tabakası olan, folyo şeklindeki ürünlerdir. Piyasada birçok türde ve renkte çeşitleri bulunabilmektedir. [2]

2.4.2.7 Seramik Kaplama Malzemeleri

Seramik, inorganik esaslı, ince taneli kil malzemenin su ile karıştırılıp istenen şeklin verilmesi ve pişirilmesiyle elde edilen su geçirimsiz bir malzemedir. [5] Yaygın olarak ıslak hacimlerde kullanılırlar. (Bkz Şekil 2.22)

2.4.2.8 Taş Kaplama Malzemeleri

Taş malzemeyi 2.4.1.2 numaralı başlıkta daha önce incelemiştik. Bu bölümde doğal kaplama malzemeleri ele alınacaktır.

Doğal taşlar yer kabuğunda çeşitli etkenler sonucu oluşan doğal, kristal iç yapılı ve inorganik esaslı yapı malzemeleridir. Doğal taşlar, oluşumuna göre püskürük, tortul ve başkalaşmış taşlar olmak üzere 3 gruba ayrılır.

Taş malzeme, ocaklarda blok veya plaka şeklinde üretilmektedir. Minimum kalınlığı 10 cm olan taşlar blok, maksimum kalınlığı 10 cm olan taşlar plaka taşlardır.

İç duvar elemanında, dekoratif amaçlı 1-2 cm kalınlığında plaka taşlar kullanılmaktadır. Bu taşlar kare, dikdörtgen, yuvarlak veya biçimsiz olabilirler. Yapıştırıcı kimyasallarla duvar gövdesi üzerine uygulanırlar. (Bkz Şekil 2.23) [5]

Şekil 2.23 : Taş Kaplama Uygulaması

Maliyet, ağırlık ve zor işçilik, taşın kaplama malzemesi olarak kullanımı için, olumsuz yönleridir.

3.

Binalar alt sistemler bütünüdür. Kullanıcı gereksinmeleri ve çevre koşullarına bağlı olarak tasarım kriterleri ortaya çıkar. Bina performansı için tasarım çalışmasında binayı oluşturan alt sistemlerin bilinçli bir şekilde seçilmesi ve oluşturulacak ikili ve üçlü sistem birleşimlerinin birbiri ile ortaya koyacağı performansın iyi etüt edilmesi gerekir.

Binaları oluşturan bu alt sistemlerin iç duvar elemanı ile ilişkisi önemlidir. Bu ilişkiler ayrı başlıklar altında ortaya konacaktır.

3.1 Bina Taşıyıcı Sistemi ile İç Duvar Elemanı İlişkisi

Yapıların ayakta durmasını sağlayan taşıyıcı elemanlar yapının taşıyıcı sistemini oluşturur. Temel, kolonlar, kirişler, duvarlar, döşemeler ve çatı, yapının taşıyıcı sistemini oluştururlar. Yapılar, yığma ya da iskelet taşıyıcılı sistem ile oluşturulurlar. Yığma sistem, az katlı ve küçük yapılarda tercih edilebilir. Günümüzde iskelet taşıyıcılı sistemler betonarme, çelik veya ahşap olarak uygulanmaktadır. Bu tez kapsamında taşıyıcı olmayan iç duvar sistemi ele alınacağından, binanın iskelet taşıyıcılı sistem ile çözüldüğü düşünülmüş ve iç duvar ile ilişkisi bu şekilde kurulmuştur.

Kullanıcı ihtiyacı olarak geniş hacimlere ihtiyaç duyulan binalarda taşıyıcı sistem iyi kurgulanmalıdır. İhtiyaç duyulan hacimler, geçilen açıklığı, kolon yoğunluğunu ve kolon büyüklüğünü etkiler.

İskelet taşıyıcılı sistemlerde, ekonomik gereksinmelerden ötürü, bina iskelet sistemi yapıldıktan sonra diğer sistemlerin, hızlı uygulanan ve hafif olan malzemelerle yapılması istenir.

Taşıyıcı sistem aynı zamanda termal, aydınlatma ve akustik performansı da etkiler. Örneğin; mekân yüksekliği, ısıtılacak hava miktarını, gerekli doğal ve yapay aydınlatma ihtiyacını ve akustik koşulları etkiler.

İç duvar sisteminin, bina taşıyıcı sistemi ile ilişkisi taşıyıcılık açısından da önemlidir. İç duvar sistemini oluşturan bileşenlerin ortaya çıkaracağı yük, binanın taşıyıcısını etkileyen ölü yük olacaktır. Planlanan iç duvar sisteminin, ağırlığı, konumu, döşemeye veya kirişe oturması ve ne şekilde monte edileceği taşıyıcı sistemi etkileyen unsurlardır.

3.2 Bina Kabuk Sistemi ile İç Duvar Elemanı İlişkisi

Bina kabuk sistemi, yapıyı oluşturan en dış katmanlardır. Bunlar, çatı, dış duvar, pencere ve kapılardır. Çatı ve dış duvarlar dıştan gelen çevresel etkileri kontrol etmeyi sağlarken, kapılar fiziksel giriş-çıkışı, pencereler de ışık, hava ve manzaranın geçişini sağlar.

Kabuk alt sistemi, binada başta termal olmak üzere aydınlatma, görsel, akustik ve hacimsel performansları etkiler. Kabuk sistemin, iç duvar ve pencere yüzeyleri, eğimleri ve yönleri de akustik açıdan önemlidir.

Duvar, çatı ve dış döşemeleri oluşturan kompozit malzemeler ve bunların kaliteli uygulanma şekilleri ısı kazancına veya kaybına neden olur. Termal açıdan önemli bir diğer kabuk elemanı da penceredir. Pencere uygulamalarının ve bağlantı noktalarının iyi yapılması gerekir. Pencereler aynı zamanda aydınlatma performansını da etkiler. Gerekli büyüklükte ve küçüklükte pencereler ve güneş kırıcılar kullanılarak doğal ve yapay aydınlatma belirlenir.

Binanın görsel, fiziksel ve mekanik özellikleri için de kabuk önemlidir. Çevresel etkilerin bina kabuğuna kısa ve uzun süreli etkisi görsel durumu etkiler. Genleşme, büzülme gibi olaylar da kabuk ömrü için önemlidir.

İç duvar elemanı ile kabuk sistemi arasındaki en yakın ilişki birleşim noktalarıdır. İç ve dış duvar sistem bileşenleri aynı olabileceği gibi farklılık da gösterebilir. İki duvar sisteminin birleşim noktalarında bağlantı ve kenet elemanları ile tedbirler alınmalıdır. Yığma sistem iç ve dış duvar birleşiminde aynı malzeme kullanılıyorsa örgü, kenet

oluşturacak şekilde yapılmalıdır. Genelde farklı malzemeler ve farklı sistemle çözüldüğünden yerine uygun, kenetleme işlevi görecek detaylar geliştirilmeli veya kimyasal bağlayıcılarla iç duvar ve kabuk sistem kesişim noktaları birbirine bağlanmalıdır. Kabuk sistemin bünyesine su ve nem alması durumunda, bu suyun iç duvarla birleşim noktasından kapiler yollarla ilerleyebileceği öngörülmelidir.

Gerekli hallerde iç duvar elemanı ile kabuk sistem birleşim noktalarında suya, sese ve ısıya karşı yalıtım uygulanmalıdır. Dış kabuk ile iç duvar sisteminin maruz kaldığı çevresel etmenler farklıdır. Eğer bu farklılıklar sistemlerin, genleşme ve büzülme oranlarını çok etkiliyor ve farklı çalışmalarına neden oluyor ise iki sistem birbirinden koparılmalı, farklı çalışmaları sağlanmalıdır. [1]

3.3 Bina Servis Sistemleri ile İç Duvar Elemanı İlişkisi

Kullanıcı ve bina ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için bir takım servis sistemlerine ihtiyaç duyulur. Bu sistemleri şu şekilde sıralayabiliriz.

Sutaşıma sistemi: Kullanıcının ihtiyaç duyduğu mekânlara suyun götürülmesini sağlar.

Atık su tahliye sistemi: Sıvı atıkların yapıdan uzaklaştırılmasını sağlar.

Isıtma, havalandırma ve iklimlendirme sistemleri: Kullanıcının ihtiyaç duyduğu çevresel konfor koşulları için gerekli iklimlendirmeyi yapar.

Elektrik sistemi: Yapıya gelen elektriği kontrol altına alır ve güç, aydınlatma, güvenlik ve iletişim sistemlerine güvenli bir şekilde dağıtır.

Düşey-yatay taşıma sistemleri: Yüksek yapılarda veya uzun mesafeli yatay yapılarda kullanıcıları bir yerden başka bir yere taşır.

Yangın uyarı ve söndürme sistemleri: Yangınları tespit edip gerekli ilk müdahaleyi yapar.

Yapı tipine göre daha farklı mekanik sistemlere de ihtiyaç duyulabilir. Örneğin yüksek yapılarda atık kontrol ve dönüştürme sistemi gibi.

Bina servis sistemlerinin düzenlenme tarzı bina bütünlüğü için önemlidir. Akustik, aydınlatma ve termal performansları doğrudan etkiler.

Tesisat borularının ve havalandırma ünitelerinin ürettiği sesler, akustik konforu etkiler. Görsel konfor içinde elektrik sistemi yeterli seviyede yapılmış ve doğru aydınlatma elemanları seçilmiş olmalıdır. Tesisat borularının ve yangın söndürme sistemine bağlı fıskiyelerin konumları ve ebatları görsel açıdan önemlidir. Termal açıdan da havalandırma sistemleri önem taşır.

Bütün bu sistemlerin yapı bütünü içerisinde ne şekilde döşeneceği, bütün binada nasıl dolaştırılacağı önemlidir. Bu sistemlerin binada içerisinde yatay ve düşey ilerlemeye ihtiyacı vardır. Yatay ilerleme asma tavan gibi boşluklarda veya döşeme bünyesinde çözülebilir. Düşey ilerleme ise, tesisat şaftlarıyla ve iç duvar elemanı bünyesinde çözülebilir.

Mekanik ve elektrik tesisatı ihtiyacına göre kullanılacak malzeme özellikleri belirlenmeli, iç duvar elemanı bünyesinde bu ölçülere uygun boşluklar bırakılmalıdır. İç duvar sisteminde kullanılan malzeme cinsine göre, zaman içerisinde tesisatlarda problem yaşanabileceği öngörülerek, müdahale kapakları konabilir. Tesisat mümkün olduğunca bir noktada toplanarak ilerletilmelidir. Yapılarda gerek görüldüğünde, düşey dağıtım için tesisat şaftları yapılmaktadır. Yangın, ses ve havalandırma sitemlerinin kontrol üniteleri kullanıcıların ulaşabileceği şekilde duvar yüzeylerinde çözülmektedir. Dolayısı ile bu kontrol ünitelerine bağlantı hatları da iç duvar sistemi bünyesinde çözülmektedir.

4.

İç duvar sisteminin ortaya çıkış süreci, diğer tüm üretim alanlarında olduğu gibi tasarım ve yapım aşamalarını içerir. Bu tez kapsamında iç duvar elemanının tasarım ve yapım süreçleri ayrı ayrı ele alınacak ve çizelgeler yardımı ile sistem bileşenleri seçilmeye çalışılacaktır.

4.1 Tasarım Sürecinin Girdileri

İnsanın hayatını sürdürebilmesi için yapma çevreye, yapma çevrenin oluşabilmesi için de onu çevreleyen duvar elemanına ihtiyaç vardır.

İç duvar elemanının tasarım süreci, girdiler, süreç ve çıktı olmak üzere 3 adıma sahiptir. Bu başlıkta, sürece etki eden girdiler ele alınacaktır. Girdi olarak birçok etken vardır. Bunlar, kullanıcıya bağlı etkenler, çevresel etkenler, kullanılan malzemelere bağlı etkenler, teknolojik etkenler, görsel etkenler ve yasal sınırlamalardır. Bu girdiler tasarım sürecinde belirleyici bilgiler olacaktır. Bu bilgiler ışığında, mimar, uygun duvar çözümlerine ulaşabilmek için kararlar üretmek durumundadır. Malzeme seçiminden düzenleme tercihlerine kadar, elindeki verileri değerlendirerek, çözümler arasından uygun tercihi yapar. [21]

4.1.1 Kullanıcı

Bütün binaların kullanımı canlıların varlığına dayalıdır. Kullanıcının tipi, fiziksel ve biyolojik özellikleri, eylem alanları, boyutları ve gereksinmeleri tasarım sürecinde iyi belirlenmeli ve analiz edilmelidir.

Kullanıcı her zaman insan olmayabilir. İnsan ihtiyaçları doğrultusunda bitki yetiştirmeye veya eşya depolamaya yönelik binalar da yapılabilir. Bu binalarda kullanıcılar, bitkiler ve cansız varlıklarmış gibi kabul edilerek, onların özellikleri ve ihtiyaçları doğrultusunda düzenlemeler yapılmalıdır. Örneğin; bir sera binasının özellikleri barındırdığı bitki türünün biyolojik ve fizyolojik özelliklerine bağlı olmalıdır.

Aynı şekilde bir araç parkı binası da barındırdığı araç cinsinin özelliklerine bağlı tasarlanmalıdır. [7]

Bu tez çalışmasında, kullanıcısı insan olan binaların iç duvar elemanı ele alınmıştır.

4.1.1.1 Kullanıcı Tipi Ve Özellikleri

Bu tez kapsamında tamamen insanlar tarafından kullanılan binaların iç duvar sistemleri ele alınmıştır. İnsanoğlunun, yaşamsal fonksiyonlarının devam ettirebilmesi için bazı biyolojik olayların yerine gelmesi gerekmektedir.

İnsan vücudu, oksijene, yemek yemeye, suya, uykuya ve harekete ihtiyaç duyar. Vücudun biyolojik döngüsü için de, sindirim yoluyla zararlı maddeler vücuttan atılır.

İnsan vücudu 5 farklı duyuya sahiptir. Bunlar işitme görme, hissetme, tat alma ve koku almadır. Bu duyular aracılığı ile insanlar çevrelerini algılar. İnsan konforu açısından duyuları ile algılayıp rahatsızlık hissetmeyeceği yapma çevreye ihtiyaç duyar. Ayrıca insanın, algı, içgüdü, dürtü, çatışma, zekâ, iletişim, öğrenme, korkma, alışkanlık gibi sosyolojik ve psikolojik özellikleri de vardır. [26]

Bunların dışında yaşam süresince öğrenilerek kazanılan özellikler de vardır. Zaman içinde insanlar mahremiyet duygusu, temiz olma ihtiyacı gibi kişisel özellikler kazanırlar. Aynı zamanda insanın fiziksel özellikleri de önemlidir. İnsan vücudunun hareketsizken aldığı vücut ölçülerine antropometrik ölçüler denir. Bir insanın antropometrik ölçüsü, onun vücudunun yüksekliği, kolunun uzunluğu, ayaklarının genişliğidir. Canlının bir eylem yaparken aldığı ölçüler de ergonomi olarak tanımlanır. [24]

İnsan ölçüsü yaşa, duruşa, davranışa ve fiziki görünüşe bağlı olarak her insan için farklıdır. Hareket halinde olmak ve bazı eylemleri gerçekleştirmekte değişik ölçülerde hacim ihtiyacını doğurur. Bu eylemlere eşyalar da dahil olduğunda ölçülerin buna göre hesaplanması gerekir. [7]

4.1.1.2 Kullanıcı Eylem, Ekipman ve Boyutları

İnsanlar hayatları boyunca rahat ve konforlu bir hayat sürebilmek için çeşitli eşyalar ve barındıkları mekanlar yapmışlardır. Rahat oturabilmek için sandalye, yatmak için

divan, yemek yiyebilmek için masa gibi. Bu eşyaları yaparken ergonomik insan ölçüsüne göre hareket etmişlerdir. Ortaya çıkan eşyaların ölçüleri de, kullanıcı eylem alanlarıyla birlikte mekânların boyutlarını oluşturmuştur. Tarih boyunca insanların kullandıkları eşyaları kendi vücut ölçülerine uygun boyutlarda yaptıklarını arkeolojik kazılardan görebilmekteyiz. Ancak günümüzde endüstriyel yaşama bağlı olarak bu boyutlandırmalar ortak ölçü birimleriyle ifade edilmektedir. İnsan ölçüleri coğrafyaya ve genetik özelliklere bağlı olarak farklılık göstermektedir. Bu nedenle ortalama boyutlar esas alınır. [24]

İnsanlar, hayatları boyunca bir takım hareketlerde bulunurlar. Konforları gereği veya sıradan ihtiyaçları için bazı eylemler gerçekleştirirler. Bu eylemler, eşya gerektiren durumlarda bu eşyaların boyutlarını belirler. Yorulmuş bir insan ancak ergonomik ve rahat bir eşya üzerine oturarak iyi bir şekilde dinlenebilir. Oturma eylemi koltuk ve benzeri eşyaların gerekliliğini ortaya koyar. Oturma eyleminin ölçüleri de koltuk ölçülerine yol gösterir. Ergonomik boyutlar, mekân içindeki yerleşimi ve mekânın genel boyutlarını belirler. Hacim içindeki eşya boyutu, eşyaların birbirine olan yaklaşım ölçüleri, mahallerin dolaşım alanları birbirleri ile ilişkili düşünülmelidir. Kısacası kullanıcı ölçüsü eşyaları, eşyalar da mekânları boyutlandırır. Mekânları, düşeyde duvar, kapı, pencere gibi yapı elemanları sınırlar. [7]

Mekânların boyutlandırılmasında, kullanımın birden fazla kişiler için olacağı göz önüne alınmaktadır. Örneğin, bir koridor genişliğinin hesaplanmasında, bir insan geçerken diğerine yan durup yol vermesi gibi gereksinmelerden ötürü ortaya 100cm lik bir ölçü çıkar. Hareket serbestliğini de düşündüğümüz zaman bu ölçü 100 cm den büyük olmalıdır.

Kullanıcı eylemlerine bağlı olarak, belirli fonksiyonlara hizmet veren bina türleri vardır. Üniversite kampüsleri, oteller, fabrika binaları, hastane gibi her bina, kendi türüne göre bazı özellikler taşır. Tasarlamada bunlara ait özel eylemlerin ergonomik ölçüleri dikkate alınmalıdır. [24]

Binaların kullanımında insanlar ön planda olsa da, diğer canlılar da barınaklara ve kullanım mekânlarına ihtiyacı vardır. Bu mekânların oluşturulmasında, kullanıcı hayvan ise hayvana ait ölçüler, bitki ise bitkiye ait ölçüler önemlidir. Bu tez kapsamında kullanıcısı insan olan binaların iç duvarları ele alınacaktır. [7]