Zarf-fiil İşlevi Yalnız Ekle Oluşanlar:

1. teklik kişi:

Örneği yoktur. 2. teklik kişi: Olumlu:

· bir ʿavratuŋ ne eyledügini ve göŋlinde olanı bilmek isteseŋ ol ʿavrat uyḫuda iken ol kemügi anuŋ gögsi üzerine ḳosaŋ ol ʿavrat cemḭʿ mācerāsını ve ḳalbinde olan nesneyi uyḫusında söyleyüb beyān ėde (69a/15)

· gözde biten ḳıl mevżiʿni ḥakk-i şedḭd ile ḥakk ėdüb ḳazısaŋ gözde ḳıl bitmegi gidere (77a/7)

· ḫurūsuŋ ḳuyruġındaġı uzun yüŋini decāce üzre binüb sifād ve cimāʿ ėtdügi demde yolub ḥammāmuŋ mecrāsına ḳosaŋ ol ṣudan her kim ġusl ėdüb yunursa inʿāẓ ėde (74b/9)

60

· bir kimesneyi uyutmaḳ dileseŋ andan mḭl ucıyıla alub burnına yaḳın ṭutsaŋ fi’l-ḥāl sāʿatinde uyuya (119b/11)

· anuŋ bedeni ile arı ṣoḳduġı yėri ovsaŋ vecaʿı sākin ola (77a/7)

Olumsuz: Örneği yoktur. 3. teklik kişi: Olumlu:

· ḥażret-i resūlu’l-lāhṣallā’l-lāhu ʿaleyhi vessellem her ḳaçan sefer ėdüb gice ėrişse .... dėr idi (20a/2)

· şeyḫ kemāle’d-dḭn eydür bir kimesne bebġānuŋ dilini yėse sözde cerḭʾ ve faṣḭḥ ola (33a/6)

· baḳaruŋ şaʿrını yaḳub sikencübḭn şarābına ḳatub içse diş aġrısın gidere (36a/8)

· ruṭūbeti olan kimesne dilkü kürkini giyse ve kendüye anı buḫūr eylese ziyāde nefʿ ve fāʾide vėre (45a/7)

· ḥażret-i nebḭ ṣallā’l-lāhu ʿaleyhi vessellemeyitdi bir kimesne bir yılan ḳatl eylese gūyā ki ol kişi bir müşrik ādem ḳatl eylemişdür (62b/10)

· şeyḫ raḥmetu’l-lāh eydür bir kimesne ol düveybeyi yėse meṧānesinde yara peydā ola (72b/16)

· şeyḫ raḥmetu’l-lāh eydür zāġuŋ dilini ḳurudub teşne ve ṣusız kimesne ekl ėtse ṣusuzlıġı ʿaṭişi gide (84a/2)

· arslan beynisi zeyt-i ʿatḭḳ ile ıṣlanub iḫtilāc ve irtiʿāş ṣāḥibi anuŋıla yaġlansa raʿşı ve ditremesi zāʾil olub gide (17b /14)

61

· ḥabbü’l-ḳarʿ olan kimesne bebirüŋ derisi üzre otursa ol derd ol kişiden zāʾil ola (32b/ 8)

· ḥimāruŋ ḳulaḳları muḥkem ve berk baġlansa nehḭḳı az ola (53b/13)

· bir kimesne ṣūf giyse ve ḳoyun ṣaġsa ve daḫı dişi eşege binse ol kişinüŋ nefsinde kibrden bir nesne yoḳdur (55b/16)

· ḥamāme diri iken şaḳḳ olınub ʿaḳreb ṣoḳduġı mevżiʿe ısıcaḳla urulsa nefʿ-i beyyin ile nefʿ vėre (58b/15)

· aŋa şaḳāyıḳ-ı nuʿmān ḳatılub yedi gün daḫı defn olınub ṣoŋra iḫrāc olınub anuŋıla ṣaç ve saḳal boyansa siyāh olub tḭz pḭr olmaya (64b/5)

· ser-ḫūş kimesne balıġı ḳoḫsa anuŋ ʿaḳlı kendüye rücūʿ ėde (89a/13)

· bu āyāt-ı kerḭmeyi ġazāl derisi üzre yazub ḳollarınuŋ üzerine aṣa ḳosa ol maḥlūk zinādan ve hereb ve firārdan ve ḫıyānetden emḭn ve sālim ola (109a/15)

Olumsuz:

· eger ol balıḳ müsebbiḥlerden olmasa baʿṧ günine degin yūnus ʿaleyhi’s-selām balıḳ ḳarnında ḳalurdı (28b/7)

· bir kişi yılanuŋ ʿāḳıbetinden ḳorḳub yılanı terk ėdüb öldürmese ol bizden degüldür (62b/11)

· anı istiʿmāl ėden kişi anda yaġlu yėmese ve pāk ve ṣāʾim olsa ḥaḳḳ teʿālā ḳudreti ile cemḭʿ nesneyi bildüre (66a /15)

· zeytile ḫalṭ ėdüb anuŋıla iḥlḭle ṭılā olınsa ve yėr üzre yüriyüb gitmese ol kişi diledügi deŋlü cimāʿ ėde (101a/14)

1. çokluk kişi: Örneği yoktur.

62 2. çokluk kişi:

Örneği yoktur. 3. çokluk kişi: Olumlu:

· şeyḫ raḥmetu’l-lāh eydür ṣedef vecaʿ-ı mefāṣıla ve nıḳrḭse nefʿ vėrür üzerine ursalar ruʿāfı yaʿnḭ burun ḳanamasını ḳaṭʿ ėde (94a/2)

· arslan ödin bālla ḳarışdurub ḫanāzḭr dėdükleri derd üzre ḳosalar nefʿ vėre (17a/14)

· eger ḳanıyıla igneyi ṣuvarub anuŋıla ḳulaġı delseler ebeden delügi muḥkem olmaya (44b/1)

· ernebüŋ içi yaġını bir ʿavratuŋ yasduġı altına ḳosalar ol ʿavrat cemḭʿ işledügini uyḫusında söyleye (27a/10)

· çaḳaluŋ ṣaġ gözini göz degmekden ḫavf ėden kişinüŋ üzerine aṣsalar aŋa göz degmeye (31b/ 3)

· bir kimesneyi ḳamcı ile muḥkem dögseler ḥimār derisini yüzüb giydürseler bir gice anuŋ içinde uyusa elem-i ḍarb ol kişiden gide (54a/16)

· anuŋ iligi zanbaḳ yaġıyıla saḥḳ olınub bahaḳı yaġlasalar bahaḳı zāʾil ėdüb gidere (56a/12)

· ḳurduŋ ṭopuġını eṭfālüŋ boyunlarına baġlasalar ṣarʿdan ve ümmü’ṣ-ṣıbyān dėdükleri derdden emḭn olalar (79b /12)

· ʿicl ṭopuġını yaḳub anuŋıla dişi ovsalar dişi aḳ ėde (100b/11)

· ṣıġır boynuzın yaḳub dögüb burnı ḳanayan kimesnenüŋ burnına üfürseler ḳanını kese (36b/17)

63 Olumsuz:

Örneği yoktur.

Cümle İçindeki Diğer Unsurlarla Birlikte Oluşanlar: kaçan F. –sA+kişi:

· ḳaçan sizden biriŋüz ehli ile bir yėre gelse örtünseler eşekler tecerrüd ėtdükleri gibi yalıncaḳ olmasunlar (57a/2)

· sizden biriŋüz ḳaçan bir nesneyi bilmese anı ögrenmekden utanmaz (23b/14)

· ḳaçan bir mekānda ṣovuḳ çoḳ vāḳiʿ olsa ve ṣovuḳ ol mekān ehline żarar vėrse sülḫafātı ṭutarlar ve arḳası üzre döndürürler (87b/14)

· sergḭn-i ḫayl ḳaçan iḥrāḳ olınsalar yāḫūd iḥrāḳ olınmasalar sirke ile ḫalṭ olınsalar seyelān-ı demi ḳaṭʿ ėde (53a/12)

· ḳaçan ḥārr olsa ādemüŋ ıṣırduġına ursalar sāʿatinde fāʾide ėder (4a/16)

· ḳaçan ḫuffāş başını bir yaṣtuḳ içre ḳosalar her kim ol yaṣtuġa başın ḳosa uyumaya (64b/11)

kaçan kim +F. –sA+kişi:

· taʿṭḭli sebebi ile arżuŋ fesādından ḫavf ėderüz zḭrā bir yėr ḳaçan kim zirāʿat olınmasa fāsid olur (19b/8)

· ḳaçan kim insānuŋ boġazına sülük gitse dilkü yüŋiyile buḫūr vėrseler duḫānından fi’l-ḥāl suḳūṭ ėdüb düşe (103a/14)

· şeyḫ raḥmetu’l-lāh eydür ḳaçan kim ʿuḳāb yüŋiyile eve buḫūr vėrseler ol evüŋ yılanları helāk olalar (101b /4)

· ḳaçan kim bir at ḳan ḳaşansa şaḥm-ı baḳar ve ḫamr ve ḳara noḫūdı alub üç gün atuŋ boġazına ḳoyasın (115b/3)

64 kaçan ki F. –sA+kişi:

· ḳaçan ki senden bir nesne żāyiʿ olsa yāḫūd ḥaḳḳ teʿālā senüŋile bir insānuŋ arasını cemʿ ėtmek dileseŋ... felān dėyesin be-dürüstḭ ḥaḳḳ teʿālā ol żāyiʿ olmışı redd ve murād eyledügüŋ kişi ile seni cemʿ ėde (11b/1)

· ḳaçan ki bir ʿavrat erini kerḭh görse ol kimesne ḳunbura şaḥmını ẕekerine ṭılā ėdüb ol ʿavrat ile cemʿ olsa ol ʿavrat erine muḥibb olub seve (117b/12)

· ol ḳaçan ki avcıdan ḳorḳsa ṭaġ ḳullesinden kendüyi pür-tāb eyler (30b/10)

· (ayunuŋ merāresini) ḳaçan ki dāʾü’ṧ-ṧaʿleb yėrine sürseler ḳılını bitüre (69a/3)

· ṣayyādlar anı bilürler ḳaçan ki aġı ṭutan kimesne lerze ḳılsa şebeke içinde raʿād var idügini bilür (83b/9)

eger F. –sA+kişi:

· eger allāh istese ẕübābı menʿ ėdüb aŋa ṭaʿām iṭʿām ėderdi (28b/2)

· eger nāsūr yėrini anuŋıla ṭoldursalar ol zaḥmetden ḳurtula (66b/9)

· eger bir ḥāmil ʿavrat biġal ve biġale dimāġından bir şemme içse anuŋ veledi mecnūn ola (34b/13)

· eger baḳar ödi ile bir aġac ṭılā olınsa ol şecerde ḳurd tevellüd ėtmege māniʿ ola (37a/8)

· eger anuŋ boynuzı ile yāḫūd cildi veyā ṭırnaġı ile eve dütsü vėrseler ol evden yılanlar ḳaçalar (38b/13)

· eger şaḥmını aġrır ḳulaġa taḳṭḭr ėtseler aŋa şifā vėre (43a/4)

· eger ṧaʿlebüŋ azu dişini i ṣıbyānı olan ṣabḭ üzerine baġlasalar ol ṣabḭden rḭḥ-i ṣıbyān grḭḥ-idüb uyḫusında fezaʿ ve feryād ėtmeye (44b/13)

· eger deryānuŋ cümlesi ol ḥūtuŋ burnı delügine vażʿ olınsa ṣaḥrāda ḫardal dānesi gibi ola (46b/10)

65

· eger dölengec diri iken bir evde aṣılsa ol eve ḥayye ve ʿaḳreb girmeye (51a/17)

· eger cenḭn yaʿnḭ şikemdeki veled meyyit olsa anı daḫı iḫrāc ėdüb çıḳara (54a/9)

eger F. –(V)rsA+kişi:

· ḳalb ve zebān ġanemde ʿużvuŋ eyüsidür eger eyü olurlarsa (93a/2)

· penbe içre ṣarmısaḳı götürmek buyurasın ki yedi sāʿat ṭura eger ṣarmısaḳ ḳoḫusı aġzından gelürse aŋa edviye ile ʿilāc ėde (4b/5)

· insānda bir ḫaṣlet buldum ki eger insān ol ḫaṣleti istiʿmāl ėderse cemḭʿ ʿuyūb ve menḳaṣeyi setr ėdüb örter (12a/15)

· işbu ḫuṭūṭ-ı ṣıġār-ı maḳāṣid ve aġrāżdur eger insānı bu ḫaṭāya alāḳā ėderse bö ıṣırub ṣoḳar (15b/3)

· eger senden baŋa ḫaṭāʾen yaramazlıḳ ėrişse ol baŋa ʿār olur eger ben seni ḳatl ėdersem ḫınzḭr öldürmiş oluram (21a/11)

· şeyḫ eydür bebirüŋ ṭopuġını kendü ṭopuġına baġlasa anı götüren ebeden yorılmaya eger her gün yigirmi fersaḫ seyr ėderse (32b/7)

· bir ḥimār isterem ki ḳaṣḭr olmada muḥtaṣar ve ṭavḭl olmada müştehir olmaya eger yol ḫālḭ olursa dafḳ ėde (55b/2)

· eger dilerseŋ ki ṣunuŋ baʿḭd ve ḳarḭb idügini bilesin ḳuyu ḳazasın (130a/17)

· eger eyü olmaz ise keyydür yaʿnḭ daġ ve dögündür ki ol āḫir-i ʿilāc ve nihāyet-i devāʾdur (8a/13)

· üzerine ḥāmil ʿavrat südini ṣaġa eger bit süd içinden ḫurūc ėderse ol ʿavrat ḳıza ḥāmildür eger ḫurūc ėtmez ise erkege ḥāmiledür (118b/11)

66 eger F. –(V)dI(y)sA+ kişi; –(V)dI ise:

· şibl eyitdi ḥamd ve şükr şol ḫudāya ki şibli ferāmūş ėtmedi eger şibl anı unutdı ise (51b/6)

egerçi F. –(V)mIşsA; –(V)mIş ise:

· ibl ḥayvānāt-ı ʿacḭbedendür egerçi keṧret-i rüʾyetinden nās gözlerinden anuŋ ʿacḭbi düşmiş ise (22a /16)

her kim F. –sA+ kişi:

· ḫuṭṭāf gözini bir bėz pāresine ḳoyub ve bir serḭr üzre baġlasalar her kim ol serḭre ṣuʿūd eylese uyḫu uyumaya (63b/8)

· her kim ol ḳuşaġı bėline baġlayub ḳuşansa ve ġazāl derisi üzre yazduġını ḳolında götürse uzaḳ seferlerde aŋa iʿānet ėde (108a /15)

· ḳaçan ḫuffāş başını bir yaṣtuḳ içre ḳosalar her kim ol yaṣtuġa başın ḳosa uyumaya (64b/11)

her kim F. (V)rsA+ kişi:

· ḳaçan ṭavşan ziblini ḥammāmda buḫūr ėtseler her kim ḳoḳarsa esfelini imsāke mālik olmayub bḭ-iḥtiyār żarṭ ėde (26b/17)

· arslan dırnaġını götüren kimesneye sibāʿdan bir nesne ḳarḭb olmaya ve anı her kim görürse mühḭb göre (18a /16)

· nimrüŋ beynisi ḳoḳduḳda her kim anı şemm ėderse helāk ola (126a /2)

· kebūterde eşyāʾ-ı keṧḭre vardur şeyḫ anları ẕikr eylemişdür her kim anı dilerse bu maḥallde muṭālaʿa eylesün (58a /14)

67 zḭrā .... F.-sA, (V)rsA+kişi/ zḭrā ki .... F.-sA+kişi

· zḭrā babası ol ṭoġduġı ḥālde aŋa ẓıfr bulsa ḫāyelerini ḳoparur ve bu nevʿ ḥimāruŋ ʿömri iki yüz yıl daḫı ziyāde olur (56a/4)

· örümceklerden bir nevʿdür aŋa ʿaḳrebü’l-ḥayyāt dėrler zḭrā ki ol nevʿ yılanı ṣoḳsa ḳatl ve helāk ėder (82a/12)

hem-çünān F. (V)rsA+kişi/ her ḳanġısı F. (V)rsA+kişi · hem-çünān yaralara ursa ḳanını ḥabs ėdüb ṭuta (33b/6)

· her ḳanġısı rḭşeyi ḳazursa şaʿrı ol ḳazur (41b/17)

nice F. (V)rsA+kişi:

· oġlancuḳlarıŋuzuŋ elinde olan ṭob menzilesinedür nice dilersevüz anları yebāb ve ḫarāb ėdüb çalaruz (8a/1)

vaḳtā kim F.-sA+kişi:

· vaḳtā kim ibn-i hübeyreyi muḥāṣara ḳıldı ise ibn-i hübeyre nisā ṭāʾifesi gibi kendü üzerine ḫandaḳ ėder dėdi (21a/5)