Yurt DıĢında Yapılan ÇalıĢmalar

1971 yılında IEA vatandaĢlık eğitim çalıĢmasında, vatandaĢlık kavramı araĢtırılmıĢtır. ÇalıĢma sonuçları, öğrencilerin demokrasiyi, vatandaĢlara ne düĢündüklerini yazma veya söyleme hakkı veren, yaĢamlarında önemli kararlar almada yardımcı olan bir araç. olarak gördüklerini göstermektedir. (Torney, Oppenheim, and Farnen 1975).

Synder (1975), tarafından ilkokul birinci ve beĢinci sınıf örgencileri üzerinde yapılan bir araĢtırmada geliĢmeye açık ya da demokratik ortamın bulunduğu sınıflarda görev yapan öğretmenlerin ek önderlik davranıĢlarının örgenci tutumları üzerindeki etkisi incelenmiĢtir, öğretmen ve örgenciler iki gruba ayrılarak, farklı ortamlar yaratılmıĢtır. Bir sınıftaki öğretmenler ortaya çıkan çeĢitli sorunlarla otoriter ve kuralcı bir biçimde ilgilenmiĢler; öteki sınıftaki öğretmenler ise birey-bireye ve öğretmen- öğrenci iliksilerini merkeze alarak sorunlara yaklaĢmıĢlardır. Sonuçta açık ortamda bulunan sınıftaki öğrenciler, herhangi bir karmaĢaya düĢtüklerinde demokratik yönetimi yeğlemiĢler, öğretmenlere bağımlılıkları kalmamıĢ ve daha az boyun egen bir tutum geliĢtirmiĢlerdir.

IEA 1999 yılında 28 ülkede bir çalıĢma yapmıĢtır. ÇalıĢma iki aĢamalıdır. Ġlk aĢamada ulusal sorulardan oluĢan durum çalıĢması, vatandaĢlık eğitimi ile ilgili tartıĢmalı konular araĢtırılmıĢ, ikinci aĢamada ise, karĢılaĢtırılmalı deneysel bir çalıĢma yapılmıĢtır. Ġlk aĢamaya 24 ülke katılmıĢtır. Bu çalıĢmada 14 yaĢından oluĢan öğrenciler arasında vatandaĢlık eğitimi bir çok açıdan incelenmiĢtir. 28 ülkeden toplanan verilerin analizi göstermiĢtir ki; 14 yaĢındaki öğrenciler demokrasinin temel prensiplerinin birçoğunu bütünü ile kavramamaktadır. Onların görüĢleri seçimler gibi sadece resmi yapıyı değil aynı zamanda sivil toplum örgütleri gibi çağdaĢ demokratik değerleri de içermektedir. Ancak demokrasinin bazı kavramları ile ilgili ülkeler arasında farklılıklar bulunmuĢtur. Politik partilerin rolü, hükümet liderlerine saygı, katılımcılık, fikirler arasında çatıĢma, demokrasinin prensiplerini algılama, katılımcı ülkeler arasındaki önemli farklılıklardır. (Torney-Purta vd,. 2001).

Sigel ve Hoskin (1981), bin Amerikalı on ikinci sınıf öğrencisi ile yaptıkları görüĢmelerde onlara açık uçlu bir soru sorarak “demokratik olmayan bir ülkeden gelen bir öğrenciye demokratik bir ülkede nasıl yaĢandığını, neler yapıldığını” anlatmalarını istemiĢler ve bu öğrenci grubunun demokrasiden ne anladıklarını sorgulamıĢlardır (Akt: Tourney-Purta, Lehmann, Oswald, Schulz, 2001). Alınan sonuçlar seçimler, partilere eĢit Ģans verilmesi gibi genel kabul gören biçimsel demokratik ölçütlerin bilindiği ancak ayrımcılık, hak ve özgürlük sınırlamaları gibi daha çok öze iliĢkin konularda yetersiz bilgilenmenin olduğunu göstermektedir. Okullarda demokrasi ile ilgili bilgilerin aktarılmasında ne derece baĢarılı olunduğu tartıĢmalıdır. Bilgi aktarımı sorunsuz da olsa, yalnızca bilgiye dayalı eğitim yüzeysel bir demokrasi anlayıĢı kazandırmaktadır.

Miser (1991) “Demokrasi Eğitimi” adlı bir çalıĢma yapmıĢtır. ÇalıĢmada demokrasi eğitimi, örgün eğitim ve halk eğitimi olmak üzere iki baĢlık altında ele alınmıĢtır. AraĢtırmanın sonunda Ģu sonuçlara ulaĢılmıĢtır. Demokrasi eğitimi ya da demokrasi için eğitim, yönetim biçimi olarak demokrasinin yaĢamasına eğitim sisteminin bir katkısı olarak düĢünülebilir. Ancak ülkemiz örgün sisteminde demokrasi eğitimi, hayat bilgisi, Sosyal Bilgiler, sosyoloji gibi bazı dersler içinde yer alan konularla iĢlenmekte olup bağımsız bir ders olarak yer almamaktadır. Bu dersin, vatandaĢlık bilgilerinin yanında insan iliĢkilerini de konu edinen bağımsız bir ders olarak örgün eğitim programlarında yer almasının uygun olacağı düĢünülmektedir.

Sinatra, Beck, and McKeown (1992) öğrencilerin demokrasi algılarının açıkça biçimlendiremediklerini bulmuĢlardır. Öğrenciler ülkelerinin seçim sistemini veya yasamayı bildiklerini ancak demokrasinin fonksiyonları daha az kavradıklarını ifade etmiĢlerdir.

Moodie, Markova, and Plichtova (1995), bir baĢka deneysel çalıĢmada, Slovakya ve iskoçyadaki yetiĢkinlerin demokrasi algılarını belirlemeye çalıĢmıĢlardır. 30 politik terim sorulmuĢ ve akıllarına gelen ilk Ģey sorulmuĢtur. Her iki ülkede de özgürlük, bireysel haklar, adalet demokrasi yi simgeleyen önemli kavramlar olarak bulunmuĢtur. Demokrasi ile ilgili ikinci önemli kurum ve iĢlemleri oylama gibi kavramlardır. Bu iki ülkede demokrasi algısı benzer bulunmuĢtur.

Dunkin vd (1998) “Öğretmenlerin Sınıftaki Olaylara ĠliĢkin Açıklamaları, VatandaĢlık Eğitimi Konusundaki Bilgi ve ĠnanıĢları” adlı araĢtırmalarında, öğretmenlerin vatandaĢlık eğitimi uygulamalarını ve düĢüncelerini belirlemeyi amaçlamıĢlardır. AraĢtırma verileri, ilköğretim düzeyinde 5. ve 6. sınıfları okutan dört öğretmenin sınıfında 4 hafta boyunca yapılan sınıf gözlemleri ve öğretmenlerle yapılan görüĢmeler yoluyla toplanmıĢtır. AraĢtırma sonucunda, öğretmenlerin vatandaĢlık eğitimi yapabilmesi için alan ve kaynaklar bilgisi, öğrenci bilgisi, mesleki bilgi ve toplum bilgisi olmak üzere dört temel bilgiye gereksinim duyduğu belirlenmiĢtir.

Crick (1998) “VatandaĢlık Bilgisi ĠÇin Eğitim ve Okulda Demokrasiyi Öğrenme” adlı araĢtırmasında; demokrasinin soyut bir kavram olduğunu, bir bebeğe konuĢma öğretir gibi sürekli tekrar edilerek öğretileceğini, demokrasiyi öğretirken kaynakların ve gücün adil veya adil olmayan Ģekilde nasıl paylaĢılacağıyla ilgili aktiviteler düzenlenmesi gerektiğini belirtmiĢtir. Öğrencilerin demokrasiyi konuĢup

tartıĢarak, seçim organize ederek, anlaĢılmaz, hisli tartıĢmaların içinde, çözümlere doğru mücadele ederek öğreneceklerini belirtir. Okulda oluĢturulan okul meclislerinin bu tür etkinliklere olanak sağlayacağına dikkat çekmiĢtir.

Torney-Purta (2001) yılında Macaristan, Polonya, Slovakya, Baltık ülkeleri gibi geliĢmekte olan demokrasilerde yaptığı çalıĢmada, vatandaĢlık eğitiminin demokratikleĢtirici etkisi araĢtırılmıĢtır. VatandaĢlık eğitimi, açık bir sınıf ortamında yapıldığı taktirde demokratik amaçlara olumlu etki yapmaktadır. Öğretmenin nitelikleri, siyasal ilginin arttırılmasında, öğrencilerin kendi aralarında siyasal tartıĢmalar yapabilmelerinde ve katılımcılığın teĢvik edilmesinde önemli görülmektedir. Katılımcı ve aktif öğretim yöntemleri, demokratik değerlerin öğrenilmesinde ve siyasal katılımın önemsenmesinde büyük destek sağlamaktadır.

Gündoğdu (2001) “Bir Durum ÇalıĢması: ABD‟de Demokrasi Kavram ve Kültürünün Ġlköğretim Düzeyinde Öğretilmesine ĠliĢkin Öğretmen GörüĢleri” adlı araĢtırmasında, ABD‟de bir ilköğretim okulundaki demokrasi kavramının nasıl öğretildiğini ve demokrasi kültürünü belirlemeyi amaçlamıĢtır. AraĢtırma verileri 1-6. sınıfları okutan 6 öğretmen ile yapılan görüĢme ve 3 ay süreyle sınıflarda ve okulda yapılan gözlemlerle toplanmıĢtır. AraĢtırma sonucunda tüm öğretmenler demokrasi kavramının ilköğretimin erken yaĢlarından itibaren öğretilmesi gerektiğini belirtmiĢlerdir. Ayrıca, öğretmenler, demokrasi eğitiminde öğrencilerin seçimlere katılmalarına, sınıf ve okul kurallarına uymalarını sağlamaya, saygı ve sevgiyi öğretmeye, barıĢ eğitimi vermeye, sorumluluklarını yerine getirmeye, karakter eğitimine önem vermeye çalıĢtıklarını belirtmiĢlerdir. Ayrıca, öğretmenlerin, derslerinde görsel materyallerden yararlandıkları, daha çok drama, tartıĢma ve beyin fırtınası gibi etkinliklere yer verdikleri ve okulda sosyal etkinliklere önem verdikleri belirlenmiĢtir.

Pang ve Gibson (2001) “Afrika Kökenli Amerikalı Öğretmenlerin VatandaĢlık ve Demokrasi Kavramına BakıĢ Açıları” adlı araĢtırmasında, öğretmenlerin demokrasi ve vatandaĢlık kavramlarına bakıĢ açısını belirlemeyi amaçlamıĢtır. AraĢtırmada veri

toplamak için öğretmenlerle görüĢme ve sınıflarda gözlem yapılmıĢtır. AraĢtırma

sonucunda, öğretmenlerin sınıflarında vatandaĢlık ve demokrasiyi daha çok ırkçılık, sosyal karar, vatandaĢlık sorumlulukları ve sosyal sınıf kavramlarıyla iliĢkilendirdikleri ortaya çıkmıĢtır. Ayrıca, öğretmenler, bu kavramların sınıf ortamında tartıĢılmasına olanak sağladıklarını belirtmiĢlerdir.

Rowland (2003) tarafından yapılan bir araĢtırmada Ġngiliz, Rus ve Güney Afrikalı akademisyenler ile demokrasi ve yüksek öğretim iliĢkisi tartıĢılmıĢtır. ÇalıĢma, demokrasinin geliĢmesinde ve ulusal politikaların demokratikleĢmesinde yükseköğretimin oynadığı rolün önemini vurgulamaktadır. Ayrıca demokrasinin her ülkenin özgün koĢullarına göre farklı anlamlar taĢıdığına da değinilmiĢtir.

Balake, Brady Sanchez (2003), “Çocuklarda Demokratik Ġlkelerin GeliĢimi” adlı araĢtırmalarında, ilköğretim okullarında ki öğretmen ve örgencilerin okuldaki demokrasi algılarını ve vatandaĢlık eğitimi uygulamalarını belirlemeyi amaçlamıĢlardır. AraĢtırma verileri, öğretmen ve öğrencilere uygulanan anket, öğretmen ve okul yöneticileriyle grup görüĢmeleri ve öğretmenlerin, ders planlarının incelenmesi ile toplanmıĢtır. AraĢtırma sonucunda, öğretmenlerin ders planlarında vatandaĢlık konusundaki temel kavramlar ve vatanseverlik sembollerine çoğunlukla yer verdikleri, buna karĢılık okullarda öğrencinin demokrasinin yaĢayabilmesi için yeterli düzeyde model olunacak bir ortam oluĢturamadıkları ortaya çıkarılmıĢtır. Bunun sonucu olarak, öğrencilerin demokrasinin ilkelerini bilmelerine karsın bu ilkeleri yaĢamlarında uygulayamadıkları belirlenmiĢtir. Ayrıca öğretmenlerin okul yönetimi politikasının belirlenmesi, programların hazırlanması ve herhangi bir eğitsel etkinlik sürecinde okul kararlarına katılmadıkları sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Branson (2004), “Okullarda VatandaĢlık Bilgisi ve Demokrasi Eğitimi” isimli kuramsal çalıĢmasında, okullardaki demokrasi ve vatandaĢlık eğitiminin önemine değinmektedir. ÇalıĢmanın ilk bölümünde, vatandaĢlık eğitiminin detaylarını ve önemli bölümlerini ele alan Branson, vatandaĢlık eğitiminin; vatandaĢlık bilgisi, vatandaĢlık becerileri ve vatandaĢlık yetileri olmak üzere üç elemandan oluĢtuğunu vurgulamaktadır. Daha sonraki bölümde yazar, bu konuda yapılmıĢ olan çalıĢmaların kısa bir özetini sunmakta, okul ortamının ve kültürünün, öğrencilerin verilen vatandaĢlık bilgi ve becerilerini edinmekteki oranını büyük öçlüde etkilediği sonucunu ortaya koymaktadır. Bu konudaki diğer bir önemli nokta ise zamanlamadır. ÇalıĢmalar, vatandaĢlık bilgisi ve demokrasi eğitiminin ilkokuldan itibaren baĢlatılması gerektiğini göstermektedir. ÇalıĢmanın son bölümünde ise vatandaĢlık bilgisi ve demokrasi eğitiminin hem okullarda, hem de yerel ve ulusal düzeyde kanunlar tarafından desteklenmesi gerektiği vurgulanmaktadır.

Rossi (2006) “Demokrasi Diyalogu” adlı çalıĢma yapmıĢtır. ÇalıĢmada demokrasi için yapılması gereken aĢamalardan söz edilmiĢtir. Bu çalıĢmanın en önemli

yararının, sınıfların atmosferinin dıĢarı taĢınmasıdır. ÇalıĢmanın sonucunda, öğretmenlerin derslerini sınıfla sınırlamaması gerektiği, öğrencilerin özgürce dünya da meydana gelen değiĢimleri de göre bilmesi gerektiği sonucuna ulaĢmıĢtır.

Dallmer (2007) “Fotoğrafların ve görsel materyallerin vatandaĢlık öğretiminde kullanılması” adlı çalıĢmayı gerçekleĢtirmiĢtir. AraĢtırmada insan hakları eğitiminde önemli rol oynayan fotoğraflardan nasıl yararlanılabileceği açıklanmaktadır. Fotoğraflar aracılığıyla önemli ayrıntıların görülebileceği ve öğrencilerin fotoğrafları yorumlayarak bir anlamda geçmiĢle yüz yüze kalması sağlanacaktır. Fotoğraflar, öğrencilerin geçmiĢten günümüze doğru gerçekleĢen insan haklarının geliĢimini göstermesi açısından da derslerde yararlanılabilecek araç olarak görülür.

III. BÖLÜM