Yenilik Çeşitleri

Yeniliğin tanımında olduğu gibi yenilik çeşitlerinin sınıflandırılmasında da farklı gruplamalar göze çarpmaktadır. Genel olarak literatürdeki en çok yapılan sınıflandırmalar aşağıdaki gibidir.

2.4.1. Köklü (Radical) ve Artımsal (Incremental) Yenilikler

Yeniliğin tanımlarınan anlaşılacağı üzere, sadece dünyaya yeni olan bir ürünün getirilmesi yeniliği radikal boyutta ele alırkeni diğer boyutlarda yenilik azar azar artmaktadır (Malaviya ve Wadha, 2005). Walsh (2007)’ye göre, artımsal yenilikler, mevcut teknolojinin geliştirilmesi veya mükemmelleştirilmesidir. Burada geliştirme kalite, maliyet, zaman ve verimlilikte yapılan iyileştirmeler anlamındadır.

Radikal yenilikler ise, sürekli olmayacak şekilde teknolojinin, ürünün veya sürecin temelden değiştirilmesi (Koberg, 2003) veya genellikle yeni pazarlara girişte gerçekleşen, yeni pazarlar ve yeni iş yapma modelleri yaratan yeniliklerdir (İraz, 2005:100). Bu tür yenilik, üründe veya süreçte stratejik değişiklikler yapma veya önemli yeniliklerle ürün bazında devrim yapma niteliğindedir (Walsh, 2007). Radikal yenilikler, teknolojide köklü bir değişim sağladığı için yüksek maliyet ve risk oranı taşımaktadırlar. Bu yüksek riskin ise getirisi sektörde ilk olmanın avantajıyla elde edilen yüksek kârlılık oranları ve pazar hakimiyetidir.

Aldridge (2007)’ye göre artımsal ve radikal yenilik türlerinin farkları Tablo 2.2.’ de görüldüğü gibidir.

66 Tablo 2.2. Artımsal ve Radikal Yenilik Arasındaki Farklar

Gösterge Artımsal Radikal

Zaman aralığı Kısa, 6-24 ay Uzun, genellikle 10 yıl üstü Geliştirme stratejisi

Kısa aralıklarla geliştirme, kesinlik,

Sürekli olmayan geliştirme, belirsizlik

Süreç

Formal, kurgulanabilir, her aşaması belli

Süreç kurgulama belirsiz, aşamalarda kesinlik yok ve engeller olabilir

Oyuncular

Rollerini bilen departmanlar arası atamalar ve

görevlendirmeler

Anahtar role sahip kişiler, esnek ve deneysel

çalışmalarda tecrübeli kişiler

Geliştirme yapısı

Klasik, departmanlar arası takım çalışmalarıyla oluşan bir yapı

Ar-Ge merkezli çalışmalar,

Kaynaklar ve ihtiyaçlar

Standart süreç için gerekli olan kaynaklar

Neye ihtiyaç olduğunun zor belirlenmesi, uzman

görüşüyle tahmini belirleme ve esneklik

Kaynak: Aldridge, 2007

2.4.2. Ürün ve Süreç Yeniliği

Yenilik, çeşitli kriterler dikkate alınarak türlere ya da tiplere ayrılmaktadır. Yenilik OECD tarafından bilim ve teknoloji faaliyetleriyle ilgili hazırlanan el kitabında (TÜSİAD, 2002:27):

- Teknolojik ürün yenilikleri - Teknolojik süreç yenilikleri

- Örgütsel yenilikler olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bu kısımda ürün ve süreç yenilikleri ele alınacaktır.

2.4.2.1. Ürün Yeniliği

Bir ürün yeniliği, mevcut özellikleri veya öngörülen kullanımlarına göre yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş bir mal veya hizmetin ortaya konulmasıdır. Urun yenilikleri, yeni bilgi veya teknolojilerden yararlanabilir ya da mevcut bilgi ve

67 teknolojilerin yeni kullanımlarına veya bunların bir kombinasyonuna dayanabilmektedir. “Ürün” terimi hem mal hem de hizmetleri kapsayacak şekilde kullanılmaktadır. Ürun yenilikleri, hem yeni mal ve hizmetlerin tanıtımını hem de mevcut mal ve hizmetlerin işlevsel veya kullanıcı özelliklerinde yapılan önemli iyileştirmeleri içermektedir. Yeni ürünler, özellikleri veya öngörülen kullanımları acısından, işletme tarafından daha önce üretilmiş ürünlerden önemli derecede farklılaştıran mal ve hizmetlerdir (Oslo Manual, 2005:52). Başarılı bir ürün yeniliği için, ürün yeniliği stratejisinin, işletmenin teknoloji stratejisiyle uyumlu olması gerekmektedir (Cooper ve Edgett, 2014).

Ürün yenilikleri veya yeni ürünler, temel ürün fikirlerinden, buluşlardan ya da işletme çalışanlarının yeni fikirlerinden ortaya çıkabilmektedir (Çağlıyan, 2009:19). Ürün yenilik süreci ise yeni ürün fikrinin oluşturulması, fikirlerle ilgili işletme değerlendirilmelerin yapılması ve fikrin geliştirilmesi, geliştirilen fikrin uygulanarak ürün haline getirilmesi ve ürünün üretilmesi, pazar testlerinin yapılması ve ürünün ticarileştirilmesini kapsayan bir süreçtir. Ürün yeniliği, yeni bir ürün olabileceği gibi geliştirilmiş bir ürün de olabilmektedir. Yeni kavramı, organizasyona, endüstriye veya bunların bir kombinasyonu olarak ortaya çıkmaktadır.

Yüksekbilgili (2010)’a göre ürün yenilikleri derecelerine göre dört gruba ayrılmaktadır. Bunlar;

- Dünya için yeni ürün: Bu grupta yer alan ürünler gerçek anlamda yeni ürünler olup, bir icat (innovation) neticesinde ortaya çıkan ürünlerdir. Daha çok yeni teknolojilerin kullanıldığı ve işlevi açısından mevcut ürünlere kıyasla daha yüksek müşteri değeri ve memnuniyeti sağlayan ürünlerdir. Bu gruba örnek olarak, ilk çıktıklarında cep telefonu, faks makinesi, televizyon, mikrodalga fırın örneği verilebilir.

- Ülke için yeni ürün: Dünya genelinde geliştirilen bir çok ürün öncelikle gelişmiş ülke pazarlarında piyasaya sürülmekte, zamanla diğer ülke pazarlarına taşınmaktadır. Dolayısıyla, bir çok gelişmiş ülke pazarları için yeni olmayan söz konusu ürünler az gelişmiş veya gelişmekte olan ülke için yeni ürün olarak görülmektedir. Buna örnek olarak yurt dışında üretilen bir teknolojinin (örneğin bir cep telefonu modeli), yurt içinde yerli üretimle

68 üretilmesiyle yeni bir ürünün elde edilmesi verilebilir. Ortaya çıkarılan ürün, diğer ülkeler için yeni olmayıp o ülke için yeni bir ürün olmaktadır.

- İşletme için yeni ürün: İşletmeler zaman içinde müşteri memnuniyetini sağlamak, böylece pazar paylarını veya gelirlerini artırmak için ürün portföylerine yeni ürünler ilave etme yoluna gitmektedirler. Buradaki amaç, ürün çeşitliliği sağlayarak yaratılan katma değeri artırmaktır. İşte bu yeni ilave edilenler, işletme için yeni ürünleri teşkil etmektedirler. Örneğin Ülker’in normal süte ilave olarak Ülker yağsız süt ve çikolatalı sütü piyasaya sürmesi durumunda yağsız ve çikolatalı süt Ülker için yeni ürünler olarak değerlendirilebilir.

- Mevcut ürünlerde iyileştirme: Bir ürüne karşı olan talebi artırmak veya tüketici istekleri doğrultusunda yapısında bazı değişiklikler yaparak ürünü piyasaya yeni ürün olarak sürmek bu kategoriye girmektedir. Buna en iyi örnek ise, normal durumda ağır, taşınması, açması kapaması zor olan boya kutularının, taşıması, açıp kapaması ve dökülmesi kolay olarak tasarlayan Dutch Boy işletmesidir. Söz konusu işletme mevcut ürünlerinde yenilik yaparak, satışlarında patlama yaşanmıştır (Godin, 2002: 96)

2.4.2.2. Süreç Yeniliği

Süreç yeniliği ise; yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir üretim veya teslim yönteminin gerçekleştirilmesidir (Zerenler vd., 2007: 662). Süreç yenilikleri, ürünlerde standart yükseltici, maliyet düşürücü, teslimat süresinin kısaltılmasına yönelik yeni tekniklerin uygulanması olarak düşünülebilmektedir. Dolayısıyla süreç yeniliği, var olan yöntemlerin iyileştirilip daha gelişmiş hale getirilmesidir.

Süreç yeniliğini en iyi uygulayan işletmelerden biri Toyota olup, uyguladığı süreç yenilikleriyle üretim becerisi artmış, dolayısıyla rekabet üstünlüğü sağlamıştır. Buradaki üstünlük sürekli olarak yapılan süreç yenilikleri ile elde edilmiştir.

Oslo Kılavuzu (2005)’e göre mallara ilişkin olarak, ürünler ve süreçler arasındaki farklılık nettir. Ancak, hizmetlere ilişkin olarak, çoğu hizmetin üretimi, teslimi ve tüketiminin aynı anda meydana gelebilmesinden ötürü, söz konusu farklılık daha az nettir. Ayırt edici ilkelerden bazıları aşağıdaki gibidir:

69  Yenilik, müşterilere sunulan hizmetin yeni veya önemli derecede

iyileştirilmiş özelliklerini kapsıyor ise bu bir urun yeniliğidir.

 Yenilik, hizmeti gerçekleştirmek için kullanılan yeni veya önemli derecede İyileştirilmiş yöntemleri, teçhizatı ve/veya becerileri kapsıyor ise bu bir süreç yeniliğidir.

 Yenilik, hem sunulan hizmetin özelliklerinde hem de hizmeti gerçekleştirmek için kullanılan yöntemler, teçhizat ve/veya becerilerde önemli iyileştirmeleri kapsıyor ise bu hem bir urun hem de bir süreç yeniliğidir.