İşletmelerde Yenilik Süreci ve Yönetimi

Literatürde yenilik sürecinin her bir aşamasında nelerin yapılması gerektiği ayrıntılı sekilde incelenmiştir. Bu alandaki çalışmaları ile bilinen Amabile’in (1988) örgütsel yenilik modelinin en önemli özelliğini bireysel faktörlere vurgu yapılması oluşturmaktadır. Amabile’e göre; bireysel yaratıcılık unsurları yenilikler için temel oluşturmaktadır. Örgütlü şekilde yenilik yapmanın bireysel yenilik yapmadan temel farkı olarak bu çalışmalar için bir disipline ihtiyaç duyulması gösterilebilir (Top, 2008:219-225). Yapılan çalışmalarda yenilik süreci ile ilgili bir çok modele rastlanmıştır. Bunların bazıları aşağıda verilmiştir;

- Neely ve Hill (1998)’e yenilik süreci modeli, günümüzde işletmenin hemen bütün birimlerinin (kaynaklarının ve yeteneklerinin) pazardan başlayıp pazarda biten bir süreç içinde yer aldıkları “yenilikçi ürün geliştirme” faaliyetlerinin bütünselliğini yansıtan tipik bir modeldir. Buradaki süreç, Ar- Ge, ürün geliştirme, üretim mühendisliği, imalat, pazarlama aşamalarından oluşmaktadır.

- Akyos (2004)’ün modeli, kavram geliştirmeden başlayıp, Ar-Ge faaliyetleri sonucu prototip oluşturulmasını ve ürünün pazara çıkması sonucu elde edilecek geri bildirimlerle iyileştirilmesini ve bütün bu faaliyetlerin değerlendirilerek işletmenin öğrenmesinin de sağlandığı bir süreçtir.

- Wolfe kendi adıyla bilinen bir örgütsel yenilik süreci geliştirmiştir. Bu modelin aşamaları sırasıyla; fikir kavramı, farkına varma, birleştirme,

70 değerlendirme, ikna etme, kararın benimsenmesi, uygulama, konfirmasyon, is programının yapılması ve öneridir (Duran ve Saraçoğlu, 2009:64).

- Vrakking ve Cozijnsen (1993), yenilik sürecini; fikirlerin elde edilme aşaması, başlangıç aşaması, uygulama aşaması ve birleştirme aşaması olarak dört aşamada ele almışlardır (Vrakking ve Cozijnsen 1993:67-68).

- Clark ve Guy (1997)’ye göre, yeni fikirlerin işletmenin tüm birimlerinden çıkabileceği ve bunun sonucu olarak işletmenin tüm bölümleri arasındaki etkileşimin yenilik üretme açısından çok önemli olduğu savunulmaktadır. Bu bağlamda yenilik süreci, fikir üretme, geliştirme, prototip imalat ve pazarlama aşamalarından oluşmakta ve pazarın ihtiyacı ve teknolojik yeterlilik bu sürece devamlı olarak etki etmektedir.

- Boeddrich (2004), yenilik sürecini; fikirlerle ilgili aşama, yenilik süreciyle ilgili kararların verilmesi, yenilik projesi ve sonuçlar olmak üzere dört aşamada ele almıştır.

- Barışık (2001)’e göre yenilik aşamaları; araştırma-geliştirme, dönüşüm, üretim ve piyasaya arz aşamalarından oluşmaktadır. Teknoloji temin edilmesi ve laboratuar oluşturma çabalarını içeren ar-ge aşamasıyla başlayan süreç, dönüşüm aşaması olan üretim için adaptasyonla ilgili faaliyetleri ve bir üretimdeki öncü yetenekleri, üretim modelini içermektedir. Bir sonraki aşama ise; üretim aşaması olan üretim kapasitesini oluşturulması ve yapısı ile ilgili düzenlemelerin yapılmasıdır. Son aşama ise; yeni ürün veya işlemi pazarlamak için gerekli altyapının hazırlığını içermektedir. Bu şekilde, piyasaya arz aşamasıyla süreç son bulmaktadır.

Yukarıda yapılan araştırmalar kapsamında yenilik süreci 4 aşamada tamamlandığı söylenebilir. Bunlar; yeni fikir üretimi veya yenilik fikrinin oluşturulması, fikrin geliştirilmesi ve prototip üretim, uygulama ve test çalışmaları, ticarileştirme ve markalama çalışmalarıdır.

2.5.1. Yeni Fikir Üretimi veya Yenilik Fikrinin Oluşturulması

Yeni ürünlerin veya süreçlerin geliştirilmesi yeni fikirlerin yaratılmasıyla veya oluşturulmasıyla başlamaktadır. Bir fikir yaratmak için gerektiğinde yüzlerce

71 fikir üretilebilmektedir. Genellikle uygulamada yeni ürünlerin geliştirilmesi için müşterilerden, rakiplerden, üniversite veya araştırma kuruluşlarından aracılardan, pazarlama elemanlarından veya çalışanlardan gelen fikirler kullanılmaktadır. Bunun yanında kamu araştırma kuruluşları, kar amacı olan veya olmayan araştırma merkezleri ve ortak araştırma organizasyonlarından da yeni fikirler ortaya çıkabilmektedir (Barutçugil, 2009:18-25). Söz konusu ortaya çıkan fikirler, yeniliğin başarında önemli bir role sahiptir. Bu nedenle bu aşamada örgütte olabildiğince çok fikrin yaratılabilmesi için çalışanların fikirlerini özgürce ifade edebildiği, iletişimin açık, sık ve sürekli hale getirilebildiği, bilgi akışının önündeki tüm engellerin kaldırıldığı bir örgüt yapısı oluşturulmalıdır ((Duran ve Saraçoğlu, 2009:65). Bunun yanında yeni fikirler kişisel bazda da ortaya çıkabildiğinden, bireysel yaratıcılığa özen gösterilmeli ve yeni fikirler ödüllendirilmelidir. Buna güncel bir örnek TÜBİTAK’ ın 2013 yılı başında uygulamaya koyduğu “Ar-Ge Projeleri İş Fikri Ödülü” verilebilir. Bu kapsamda TÜBİTAK Ar-Ge projesi olan işletmedeki iş fikri sahibine destek verdiği proje sonunda 7.500- TL ödül vermektedir. Bu teşvik ödülünün işletmelerde yeni ürün veya süreçlerin geliştirilmesinde önemli bir faktör olacağı açıktır.

2.5.2. Yenilik Fikrinin Geliştirilmesi ve Prototip Üretim

Yenilik sürecine fikirlerin geliştirilmesiyle devam edilmektedir. Bu aşama, fikirlerin üretimi asamasında üretilen yenilik fikirlerinin içsel (örgüt içinde) ve dışsal (örgüt dısında) olarak değerlendirilmeye tabi tutulduğu, yeniliğin gerçek potansiyelinin incelendiği aşamadır. Bu aşamada yenilik düşüncesi teorik olmaktan çıkıp bir gerçeğe dönüşmeye başlamakta, planlanan yenilik fiziksel bir ürün ya da süreç halini almaktadır. Bu süreçte ürünün prototipi elde edilinceye kadar Ar-Ge faaliyetleri devam etmekte, Ar-Ge departmanının yanı sıra işletmenin tüm birimleri bu aşamada kendilerine verilen görevleri yerine getirmektedirler. (Çağlıyan, 2009:33)

72

2.5.3. Uygulama ve Test Çalışmaları

Bu aşamada prototip ürün geliştirilerek yeni ürünle ilgili pazar testi yapılır. Yeni ürünü sorunsuz ve ekonomik olarak üretebilmek amacıyla yeni ürün daha önce tanımlanmış konseptine uygun olarak geliştirilerek bire-bir benzeri olan bir prototipi ile pazarda sınanır. Burada fiziksel olarak ürünün prototipi oluşturularak gerçek kullanım alanlarında; ürünün farklı uygulamalarda nasıl performans sergilediğini görmek için titiz laboratuar testlerine (alfa testlerine) tabi tutulur (Kulaklı, 2005:107). Alfa testinden elde edilen bilgiye göre üründe gerekli düzeltmeler yapılır. Bundan sonra yeni ürünün sunulacağı hedef kitleyle ilgili testler (beta testleri) yapılır. Beta testlerinden elde edilecek bilgiyle müşterinin bakış açısına göre ürüne en son sekli verilir. Test esnasında ürünün fiziksel özelliklerinde ihtiyaç duyulan yerlerde gerekli düzenlemeler ve ayarlamalar yapılır. Beta testleri hedef pazar ya da distribütörler üzerinde yapılır. Buradaki amaç mal ve hizmetler pazara tamamen sürülmeden bunlarda karşılaşılabilecek muhtemel olan tüm eksikleri gidermektir. Bu aşamanın üretim öncesi son aşamayı oluşturduğundan ürünle ilgili oluşturulan prototiplerde yinelemeler olabilir. Bazı durumlarda uzmanlar ile test de hedef alınan kitle bir araya getirilerek yüz-yüze iletişim ortamı da sağlanabilir (Duran ve Saraçoğlu, 2009:67)

2.5.4. Ticarileştirme ve Markalaştırma Çalışmaları

Bu aşamada, ürünün büyük miktarlarda üretilmesi ve pazara sunulması gibi faaliyetler yer almaktadır. Markalama çalışmaları ürün için; isim, ambalaj, reklam, fiyat, logo, patent, vb. unsurlardan oluşur. Burada satış ve dağıtım kanalları, ürünün tanıtımının yapılacağı mecralar, tüketicide algılamayı kolaylaştırıcı mesajlar ve etkin pazar konumlaması gerçekleştirilir (Kulaklı, 2005:108). Yeni ürün veya süreç, başarılı bir şekilde fabrikada üretildiğinde, uygun bir dağıtım kanalıyla dağıtımı ve satısı yapıldığında bu süreç sona ermektedir (Basadur ve Galede, 2003:28).

73