İşletmelerin Yenilik Düzeyine Etki Eden Faktörler

İşletmelerde yenilikçilik düzeyine etki eden bir çok faktör bulunmaktadır. Bunlar iş ve dış koşullar olmak üzere Şekil 2.3’te iki ana başlıkta değerlendirilebilmektedir.

İşletme içi koşullar kapsamında işletmenin bilgi birikimi, teknolojik alt yapı, işletme kültürü, dış çevreye uyum yeteneği, çalışanların eğitim düzeyleri önem arz etmektedir. İşletme dışı koşullar kapsamında ise; teknolojik fırsatlar, çevrede olabilecek bilgi paylaşımı, pazarın rekabetçiliği, çevrenin belirsizlik düzeyi, kamusal uygulamalar önemlidir. Bu unsurlar işletmenin yenilikçilik düzeyini belirlemektedirler.

Şekil 2.3. İşletmelerde Yenilikçilik Düzeyine Etki Eden İşletme İçi ve İşletme Dışı Faktörler

Kaynak: Çağlayan, 2009:40

İşletmedeki Yenilikçilik

Düzeyi

İşletme içi koşullar İşletme dışı koşullar

İşletmenin Bilgi Birikimi İşletmenin Teknolojik Altyapısı İşletme Kültürü İşletmenin Dış Çevreye Uyum Yeteneği Çalışanların Eğitim Düzeyleri Teknolojik Fırsatlar Çevrede Olabilecek Bilgi Paylaşımı Pazarın Rekabetçiliği Çevrenin Belirsizlik Düzeyi Kamusal Uygulamalar

74

2.6.1 İşletme İçi Koşullar

İşletmelerde yenilikçilik düzeyine etki eden iç faktörler aşağıda açıklanmıştır;

İşletmenin Bilgi Birikimi: İşletmelerin günümüzün rekabetçi ve değişken

dünyasında ayakta kalabilmesi için, rekabetçi stratejiler geliştirip bu stratejileri de günün koşullarına uygun olarak çabuk adapte edilebilecek şekilde esnekleştirmeleri gerekmektedir. Bunu başarmak için ise işletmelere gereken en önemli kaynaklardan birisi artık “bilgi” olmuştur. Esnek ve rekabetçi stratejiler geliştirmek için işletmenin dış çevresinden toplanacak bilgilerin belirli bir düzen içerisinde işletmeye aktarılması ve verimli şekilde kullanılması gerekmektedir. Bu da ancak etkin bir bilgi sistemleri yönetimi ile mümkün olacaktır (Demirhan, 2010). Yenilik üreten başarılı şirketler incelendiğinde bunların aynı zamanda çok güçlü bir bilgi alt yapısı ve bilgi sistemlerine sahip oldukları görülmektedir (Çağlıyan, 2009:40). Teknolojik buluş veya yeniliklerin ortaya çıkarılması, bir takım bilimsel veya teknolojik bilginin varlığına bağlı olduğundan, işletmelerdeki bilgi birikimi bu anlamda önem arz etmektedir.

İşletmenin Teknolojik Yeteneği ve Altyapısı: Küresel ağ yapılar üzerinde bilgi ve teknolojinin transfer edilme olanaklarının arttığı günümüzde bir işletmeyi başka işletmelerden ayıran, işletmenin vizyonunu gerçekleştirmesinde rol oynayan, rakipler tarafından kolayca taklit edilemeyen bilgi, beceri ve yetenekler “Teknolojik Yetenek” olarak ifade edilmektedir (Akyos, 2009). Bir işletmenin yeniliklere ulaşmasında kullanılan tüm teknolojik unsurlar ise “teknolojik altyapı” olarak nitelendirilmektedir. İşletmenin sahip olduğu teknolojik alt yapısı, ne kadar esnek ve değişime uygunsa yeniliklere ulaşması o derece kolaylaşmaktadır. Dolayısıyla alt yapı ile yenilik üretme arasında doğrusal bir ilişki olduğu söylenebilir. Schumpeter’in yenilik konusundaki “Büyük işletmeler küçük işletmelere göre daha yenilikçidir” görüşü, büyük işletmelerin teknolojik alt yapısı sayesinde (Ar-Ge personeli, laboratuar olanakları, finans gücü vb.) hedeflenen yeniliklere kolay ulaşabileceğini göstermektedir.

İşletme Kültürü: İşletmelerde yeniliklere ulaşmada en önemli koşul,

“yenilikçi” bir işletme kültürünün oluşturulmasıdır. Barutçugil (2009)’a göre, üst yönetimin yeniliğe arzulu olması, personele teşvik edici ödüller verilmesi, risk

75 almaya hazır olması ve yenilikçiliğin bir işletme stratejisi haline dönüştürülmesi, yenilikte başarıyı önemli ölçüde kolaylaştırmakta ve işletmede yenilikçi bir kültürün ortaya çıkarılmasında rol oynamaktadır.

İşletmenin Dış Çevreye Uyum Yeteneği: Günümüzde işletmeler açık

sistemlerdir ve dinamik çevresel şartlar altında faaliyetlerini sürdürmektedirler (Akgemci, 2007:127). Dolayısıyla uzun süre varlığını koruyabilmek, rekabetçilik ve yüksek performans sağlayabilmek, kurumların dış çevredeki sürekli değişimlere ayak uydurabilmesine bağlıdır. Bunun yanında dış çevrede ortaya çıkan yeniliklerin edinilmesi ve öğrenilmesi yeniliklere ulaşmada kullanılan yöntemlerden biridir.

Çalışanların Eğitim Düzeyleri: Yenilikçi organizasyonların en önemli

özelliği, sahip olduğu insan kaynağının yenilikçiliğe yol açacak şekilde düzenlenmesidir (Çağlıyan, 2009:41). Bunun yanında başarılı yeniliklere ulaşmada, ileri düzeyde eğitim almış mühendis ve bilim adamlarının varlığı önem arz etmektedir.

2.6.2 İşletme Dışı Koşullar

İşletmelerde yenilikçilik düzeyine etki eden dış faktörler aşağıda açıklanmıştır;

Teknolojik Fırsatlar: Etkileri günümüze kadar gelen bazı önemli icatlar

teknolojik gelişmenin aşamalarını göstermesi açısından önemlidir. Uzun dönemli gelişmelerle ekonomide yeni teknolojik fırsatlar oluşturan sektörler ortaya çıkmıştır. Schumpeter’a göre “sağlıklı bir ekonomi durağan değildir, sürekli teknolojik yeniliklerle rahatsız edilmeli” dir (Doğuç, 2006:13). Dolayısıyla her yenilik ortaya çıktığında teknolojik bir fırsat ta oluşmaktadır.

Çevrede Olabilecek Bilgi Yayılımı: Endüstride oluşan bilgi yoğunluğuna,

çevrede oluşan bilgi yayılımı adı verilmektedir (Çağlıyan, 2009:42). İlgili sektörde bilgi yayılımı ne kadar hızlı ise yeniliklerin ortaya çıkması da o kadar hızlı olmaktadır. Çünkü yenilik sürecindeki faaliyetlerden biri de “yayılım”’dır (Oğuztürk, 2003:255).

Pazarın Rekabetçiliği: Dünya ekonomisinin küreselleşmesi, rakiplerden

76 kritik bir boyuta getirmiştir (Akgemci, 2007:164). Dolayısıyla kürselleşen dünyada işletmeler, rakiplerini inceleyerek, onların karar ve davranışlarını analiz ederek rekabet üstünlüğü sağlayacak yenilikleri geliştirmeye çalışmaktadırlar.

Çevrenin Belirsizlik Düzeyi: Mintzberg, işletmenin içinde bulunduğu çevrenin değişik karmaşıklık derecesinde bulunabileceği ve stratejilerin bu koşullara uygun yaklaşımlarla hazırlanmasının uygun olacağını ileri sürmektedir. Mintzberg iki faktörü göz önüne almaktadır. Bunlardan biri işletmeye etki eden çevresel olayların karmaşıklık derecesidir. Bu olay yüksek veya düşük karmaşıklıkta olabilirler. Mintzberg’in ele aldığı ikinci farktör çevresel olayların değişim hızıdır. Çevresel olaylar hızlı veya yavaş olarak değişebilirler. Olayların karmaşıklık derecesi düşük ve değişme hızı yavaş ise, bu durumda çevre ile ilgili belirsizlik derecesinin düşük olduğu görülür. Olayların karmaşıklık derecesi yükseldikçe ve değişim hızı da arttıkça çevrenin belirsizlik derecesi de yükselir (Kocabaş, 2010).

Kamusal Uygulamalar: İşletmeler açısından genel ve özel hükümet

politikalarının etkisi yenilenme için mevcut olan kaynakları geliştiren veya azaltan temel bir faktördür (Çağlıyan, 2009:43). Örneğin Ar-Ge’ yi teşvik eden yasaların yürürlüğe konulması, yeniliğe ulaşmada en önemli yöntem olan Ar-Ge faaliyetlerini hızlandıracak ve yeniliklerin ortaya çıkmasını sağlayacaktır.