• Bilimin vicdan›, sa¤duyunun bilimi ve üretici zekan›n demokrasisi YÖK düzenine esas teflkil etmeli. • Yüksekö¤retim sistemi yenilenmeli. Aktif düflünce gücünü topluma sunmal›. Anabilim dal› baflkan›ndan
bö-lüm baflkan› ve di¤er yönetici görevlerin hepsine seçimle gelinmeli. Gizli oy, aç›k tasnifle. Rektöre ve de-kana inisiyatif b›rak›lmamal›. Kuvvetler ayr›l›¤› içinde yetki da¤›l›m› dengelenmeli ve ö¤retim elemanlar›-n›n oy kullanaca¤› iradeyle göreve gelmeli.
• ‹htisas üniversiteleri kurulmal›. Bu üniversitelerde disiplinler aras› programlara yer verilmeli. Daha dina-mik bir sistem içinde odak alanlar› belli olan ihtisas üniversiteleri ile yeni ve butik üniversite anlay›fl›n›n da kabul görece¤i bir yap› kurulmal›.
• Devlet üniversiteleri ile vak›f üniversiteleri aras›ndaki çifte standart ortadan kald›r›larak, üniversitelerin mü-tevelli heyeti son karar organ› olmal›. Temsil de¤eri olan farkl› kuvvet dengeleri burada görev almal›. Bele-diye, sanayi, ticaret, il genel meclis ve di¤er etkin sivil toplum temsilcilerinin de yer ald›¤› bir kurul olmal›. • Üniversiteler, halk kültürünü ve birikimini araflt›ran,ortaya ç›karan ve e¤itim mekanlar›na isim yapan bir yaklafl›m› benimsemeli. Her ile uygun, kanaat önderleri, o bölgenin tarihi flahsiyetleri ve kalk›nmaya öncü-lük etmifl model flahsiyetleri ad›na araflt›rma merkezleri kurulmal›.
• Bir AB üniversitesi olmal›. Her yönüyle bu alan› derinlefltirerek akademik düzeyde kurumsallaflt›rmal›d›r. • Özel üniversite kurman›n önü aç›lmal›. Rekabeti körüklemek için, özel sektöre özel destekler verilerek, gi-riflimci üniversiteler kurulmal›d›r. Sadece giriflim bileflenlerinin farkl› bilim dallar›n›n kombinasyonundan oluflan yeni üniversiteler serisi bafllatmal›.
• Özel giriflime tamamen b›rak›lacak meslek yüksek okullar› ile ifl garantili profesyonel akademik e¤itimler özendirilmeli.
• Sanal üniversite sistemine geçilmeli. E-e¤itim yayg›nlaflt›r›lmal›. Üniversite okuma f›rsat› her kese tan›n-mal›.
Strateji
21. yüzy›l›n yenilikçi-giriflimci üniversite senaryosunda; • Bilgi üreten,
- Toplumsal sorumluluk içinde gelece¤in haf›zas›n› oluflturan, • Bilimsel rekabette dünya ölçe¤inde liderlik üstlenen,
• Bireyin beyin gücünü yönetimin temel at›l›mc› basama¤› yapan, • Sürdürebilir de¤erlerimizi evrensel normlarla buluflturan, • Akademik iklimin, sorgulama, tez-antitez içinde ço¤ulculuk,
• Farkl›l›k ve sentezlemeye duyarl›, sosyal çözümlere aç›k bir üniversal alan oluflturan,
• Özgür bilimin kaotik yaklafl›mlardan etkilenmeyen bir güven adas›nda, olabildi¤ince ba¤›ms›z olan, üniver-siteler olmal›.
Üniversitelerimiz, daha ayr›cal›kl›, ba¤›ms›z ve özerk düflünce merkezleri olarak bilim üreten, gelene¤ini infla eden, kendi içinde geliflen demokratik süreçte ilerlemelidir.
Ö¤renciyi içine alan, genç beyinleri k›flk›rtan, ona metodoloji a¤›rl›kl› motivasyon veren bir iklimi temsil et-melidir.
Amaç
“Bilim ve Özgürlük” vizyonunda kurumsal yap›lanmada bilimin özerkli¤i içinde araflt›rma, sorgulama ve yeni-lenme sürecinde bireyin beyin gücüne aktif bir üretkenlik katma, düflünme ve uygulama pratiklerine cesaret verme.
Ayr›ca, zihnin fonksiyonelli¤ini sa¤layacak ve beyin alg›lar›n› bilinçli bir düzeye tafl›yacak iki temel g›da olan “ö¤renme ve sevgi” potansiyelini bütünlefltirmek.
Ulusal ve uluslararas› bütün paydafllarca kabul gören yeterliliklerin kazand›r›lmas›, Ö¤retim süreçlerinin de¤il ça¤›n gere¤i ö¤renim ç›kt›lar›n›n esas al›nmas› , Yeterliliklerin ve verilen derecelerin saydam ve anlafl›labilir hale getirilmesi,
Bilgininin ve teknolojinin h›zl› de¤iflimine bütün sistem içerisinde uyum sa¤lanmas›, Ulusal ve uluslararas› hareketlili¤in art›r›lmas›,
Bireylerin farkl› yollardan ve ömür boyu ö¤renerek derece alabilmesi.
Kapsam
Yüksekö¤retimi radikal de¤iflime yönlendiren ana faktörler; • Yüksekö¤retimin demokratikleflmesi
• Küreselleflme • Rekabet
• Bilgi Ekonomisinin Yükselifli Yüksekö¤retimin karfl›laflt›¤› sorunlar; • Küreselleflme ve Bilgi Toplumu
• Yüksekö¤retimin Bilgi Ekonomisindeki ‹tici Gücü • Kalite ve Standartlarda Uluslararas› K›yaslama • Pazar Ekonomisinin do¤urdu¤u Rekabet
Üniversitelerin Son 20 Y›l ‹çinde E¤itim-Ö¤retim-Araflt›rma Rollerine; • Bilgi ve Teknoloji Transferi
• Inovasyon
• Sosyal Sorumluluk
- Bölge ve Toplum Gündemindeki Tart›flmalara Aktif Katk› Yapma rollerinin de eklenmifl olmas›.
Üniversiteler geleneksel olarak “Arz”a göre biçimlenen kurumlarken, 21. yüzy›lda art›k kendilerini“Talep”e göre yap›land›rmak durumundad›rlar.
Yüksekö¤retim sisteminin paydafllar›n› dikkate alarak, bütünsel resmin karelerini do¤ru belirleyecek flekilde farkl›l›klar kompozisyonunu ortaya koyacak bütün bileflenlerle birlikte kat›l›mc› yönetim ve sistem ö¤elerine ge-çifli gerekmektedir. Bunlar; 1. Ö¤retim Elemanlar› 2. Ö¤renciler 3. ‹dari personel 4. Yöneticiler 5. Vatandafl 6. Veliler/aileler 7. Kamu kurulufllar›
8. Anaokulundan Üniversiteye kadar uzanan tüm e¤itim kademelerindeki e¤itim kurumlar›n›n idarecileri, ö¤retmenleri, ö¤rencileri ve velileri
9. Sanayici ve ifl adamlar› 10. Sivil Toplum Kurulufllar›
Kat›l›mc› yönetim ve sistem ö¤eleri taraf›ndan desteklenecek dönüflüm ve de¤iflim alanlar›; (alanlar› (Zaharia ve Gibert, 2005, s.37.):
Hiyerarflik Yap›lardan → Yal›n ve Esnek Yap›lara Kaynak Odakl›l›ktan → F›rsat Odakl›l›¤a
Statükoculuktan → At›l›mc›l›¤a
Akademik Bürokrasiden → Akademik Rekabete
Savunmac› Tepki Vermeden → Proaktif Tepki Vermeye Fonksiyonlara Odakl›l›ktan → Performans Odakl›l›¤a Tek Tipleflmekten → Farkl›laflmaya
Bilgi Aktarandan → Ö¤renmeyi Ö¤renmeye Meslektafl Merkezlilikten → Ö¤renci Merkezlili¤e
Merkezi Bürokrat Yap› ve Denetimden → Öz Denetim ve Hesap Verebilirli¤e Tekil Olmaktan → Bütünleflik A¤ Sistemine Girmeye
Böyle bir dönüflüm sonucu; sürekli de¤iflime aç›k ve buna uyum sa¤layabilen esnek bir örgütsel yap›; giriflim-cilik kültürünün yay›lmas› sonucu stratejik bak›fl ve uygulama; kat›l›mc› ve demokratik karar alma sürecini benim-semifl, etkin yönetim becerilerini öne ç›kartarak gerçek ve nesnel anlamda baflar›mlar›n ölçümünü sa¤layabilmede etkin roller oynamaktad›r.
Politikalar
Politika De¤ifliminin Gereklilikleri; • Devlet kaynaklar› giderek azalmaktad›r,
• Ek ve alternatif kaynaklar›n oluflturulmas› zorunludur, • Yeni kuflak yönetim modelleri gereklidir,
• Performansa dayal› kaynak tahsisi zorunludur,
• Karma kaynak yönetimi için yeni yönetim sistemlerine ihtiyaç vard›r, • Kalite - Finans – Özerklik dengesinin korunmas› gerekmektedir,
- Toplam Kalite Modellerine geçilmesi sürdürülebilirlik aç›s›ndan gereklidir, • De¤iflim sürekli ve kal›c›d›r,
• Belirsizlik devam etmekte ve hatta artmaktad›r. Politika De¤iflim Alanlar›;
• Yüksekö¤retimi, nitelikli rekabete açmak, yayg›nlaflt›rmak,
• Demokratik ço¤ulculu¤a uygun evrensel de¤erlerin adresi yapmak, • Bilim üretmek ve bilim iklimini oluflturup, bunu kültüre dönüfltürmek, • Bilimin yay›l›m›n› ve kullan›m›n› sa¤lamak,
• Üniversite-sanayi iflbirli¤ini güçlendirmek ve ekonomiye katma de¤er üretmelerini teflvik etmek, • Disiplinler aras› programlar› destekleyerek yenilenme süreçlerine ivme kazand›rmak,
• Üniversiteleri, yerel kalk›nma dinamiklerinin lokomotifi yapmak,
• Yerel Sivil Toplum Kurulufllar› ile Üniversitelerin Stratejik iflbirli¤ini sa¤lamak, • Halk›n ö¤renme psikolojisinde aktif rol almak,
• Yerel araflt›rma konular›na odaklanmak ve bunu bilgi ekonomisine mal etmek,
• Devlet ve vak›f üniversiteleri d›fl›nda özel üniversitelerin kurulufluna izin veren yasal düzenlemeleri yapmak, • Özel yüksekö¤retimi teflvik etmek, bürokrasiyi azaltmak ve fon deste¤i sa¤lamak,
• Sadece Yüksekokul veya fakülte açma iznini sa¤lamak,
• Uzaktan e¤itimi, sertifikasyon, ön lisans, lisans ve yüksek lisans düzeyinde farkl› meslek kategorilerinde ca-zip k›lmak ve kullan›m›n› yayg›nlaflt›rmak için desteklemek,
• Yüksekö¤retim felsefesinde, insan› merkeze koyan, mesleki yeterlilik veren, etik sorumluluk bilincini sa¤-layan bir yap›land›rmaya gitmek,
• Giriflimcilik ruhu veren programlar›, özellikle liderlik ve sorumluluk ba¤lam›nda yayg›nlaflt›rmak, • Sosyal ve siyasi de¤iflimlerin ve analizlerin korku duvar›nda beklemeksizin rahat sorguland›¤› objektif bir
yaklafl›m› etkin k›lmak,
• Araflt›rmay› özendirmek, uzlaflmay› ve tak›m ruhunu art›racak yap›lanmalara a¤›rl›k vermek, • Uluslar aras› bilimsel rekabet gücünü yakalamak,
• ‹fl garantili MYO?lar›n› özel sektör kanal›yla yayg›nlaflt›rmak,
• Küresel çerçevede yüksekö¤retim kurumlar›n› rekabete haz›r hale getirmek, • Üniversiteleri kendi finans kaynaklar›n› oluflturmalar› konusunda desteklemek, • Giriflimci üniversite olgusunu güçlendirerek Türkiye?ye özgü model oluflturmak,
• Fikri mülkiyet haklar› ve patent konular›nda araflt›rmalara ivme kazand›racak kolayl›klar sa¤lamak.
Sonuç
• Anayasadaki yüksekö¤retimi k›s›tlay›c› ve tekellefltirici hüküm düzeltilmelidir.
• YÖK yerine, Yüksekö¤retim Bakanl›¤› (YÖB) veya Bilim ve E¤itim Bakanl›¤› (BEB) kurulmal›d›r. • Fen, sa¤l›k, sosyal ve güzel sanatlar için ayr› ayr› koordinasyon kurullar› oluflturulmal›d›r. ‹lgili fakülteler,
enstitü ve yüksek okullar ile araflt›rma merkezleri buraya ba¤l› çal›flmal›d›r. Yeni üniversiteler bu kurullar›n izdüflümü olmal›d›r.
• Askeri okullar›n statüsü ayr› belirlenmeli ve yüksekö¤retim içine al›nmamal›d›r.
• Yüksek okullar bir üniversite bünyesinde, bilim kurullar›na göre alabildi¤ine yayg›nlaflt›r›lmal›d›r. ‹htisas alanlar› ve bölgesel talepler göz önüne al›narak birbirini destekleyici programlar aç›lmal›, askerlik avantaj› sa¤lanmal› ve her ilçede kurulmas› hedeflenmelidir. Çünkü yüksek okullar ara eleman yetifltiren önemli e¤i-tim birimleridir.
• Her üniversitenin en üst organ› mütevelli heyeti olmal›d›r. Bu heyet, vali, belediye baflkan›, maliye görev-lisi ve en az 3-4 sivil toplum kuruluflunun temsilcisi ile akademik ve idari deneyimi olan bilim adamlar›n-dan oluflmal›d›r.
• Her üniversite sosyal, fen, sa¤l›k veya güzel sanatlar alan›ndan birine göre hizmet vermelidir.
• Ö¤retim elemanlar›n›n, proje üretmeleri ve uzmanl›k alan›nda ifl yapmalar› serbest b›rak›lmal›d›r. E¤itim veren kamu ve vak›f üniversitelerinin yan›nda özel üniversiteler de oluflturulmal›d›r.
• Bakanl›k, bilimsel ve idari özekli¤e destek verecek flekilde koordinasyonu yapmal›d›r.
• 55 yafl›n› doldurup, emekli olabilecek ö¤retim üyeleri emekli edilmeli, alanlar›na göre özel sektör çal›flma-lar› ve kurum açmaçal›flma-lar› için fon sa¤lanmal›d›r. Böylece hem üniversite d›fl› alan›n gerçe¤i içinde bilgi üreti-mi artar, hem de akadeüreti-mik gençleflme ve yeni bilgi üretiüreti-mi ile de¤iflim h›zlan›r.
• Çok hisseli tahvil tarz›nda sermaye oluflturulup, halka arz edilecek flekilde özel sektörün üniversite yat›r›m› desteklenmelidir. Çocuklara okuma imkan› sa¤layacak bu ortakl›klara, her vatandafl kendi gücüne göre his-se his-senedi ile kat›labilmelidir. Do¤ru bir planlaman›n olmas› halinde arz-talep dengesi kolay sa¤lan›r. • Bütün K‹T kurulufllar›n›n fizibilitesi yap›l›p, kampus olabilecek tesisler, derhal yeni bir üniversitenin veya
sadece fakültenin altyap›s› için tahsis edilmelidir.
• Sektörel ve tan›ml› alanlarda yeni ihtisas üniversiteleri kurulmal›d›r. Söz konusu üniversiteler flu isimler al-t›nda kurulabilir:
1. Sivil Toplum Kurulufllar› Üniversitesi 2. Bölgesel Kalk›nma Üniversitesi 3. Demokrasi Kültürü Üniversitesi 4. Dinler Üniversitesi
5. Kültürel Miraslar ve Yeni ‹htiyaçlar Üniversitesi 6. AB Üniversitesi
7. ‹slam Dünyas› Üniversitesi 8. Türk Dünyas› Üniversitesi 9. Sosyal Bilimler Üniversitesi 10. Fen Bilimleri Üniversitesi 11. Sa¤l›k Bilimleri Üniversitesi 12. Güzel Sanatlar Üniversitesi
• Her üniversitede, benzer amaçlarla kurulan ve yeterince geliflemeyen bir çok araflt›rma merkezi mevcuttur. Bunlardan benzer fonksiyonlar› olanlar birlefltirilip üniversite veya enstitü statüsünde, altyap›s› uygun bir veya iki kurulufl olarak etkinlefltirilmelidir.
Sonuç olarak, temel yaklafl›m içinde isim ve resim ile teferruat› aflarak, ço¤ulcu, kat›l›mc›, yenilikçi ve giriflim-ci bir yüksekö¤retim organizasyonuna kap› aralanmal›d›r.
Kaynaklar
Doç. Dr. C. Ar›kan, Sabanc› Üniversitesi, ‹novasyon, Ulusal ‹novasyon Giriflimi ve Üniversiteler, 1 Ekim 2007, Akdeniz Üniversitesi)
Doç. Dr. Cemil Ar›kan, Ulusal ‹novasyon Sistemi, Malzeme bilimi ve Teknolojileri, Anadolu Üniversitesi, Eskiflehir, 2005) Etzkowitz, Henry, Andrew Webster, Christiane Gebhart ve Branca Regina Cantisano Terra; (2000), “The Future of The University and The University of The Future: Evolution of Ivory Tower to Entrepreneurial Paradigm”, Research Policy, No. 29
European Commission, 1995
Röpke, Jacher, “The Entrepreneurial University: Innovation, Academic Knowledge Creation and Regional Development in A Globalized Economy”, http:/www.wiwi.unimarburg.de/ lehrstuehle/vwl/WITH03/main. html.):
Schulte, Peter (2004), “The Entrepreneurial University: A Strategy for Institutional Development”, Higher Education in Europe, Vol.29, No:2
Ulusal ‹novasyon Giriflimi (U‹G) ‹novasyon Çerçeve Raporu, REF, 2006
Zaharia, Sorin E. ve Ernest Gibert (2005), “The Entrepreneurial University in The Knowledge Society“, Higher Education in Europe, Vol.30, No:1
Özet
Ülkelerin ekonomik kalk›nmalar› üzerinde önemli bir etkiye sahip olan giriflimci ve giriflimcilik kavramlar› özellikle esneklik ve de¤iflimlere kolay uyum sa¤layabilme aç›s›ndan üzerinde durulmas› gereken bir konudur. Ki-flileri giriflimci olmaya iten birçok ekten vard›r; ama bu etkenler içerisinde giriflimci çal›flmalarda baflar› flans›n› en fazla etkileyen unsur kan›m›zca bu konuda yeterli bilgiye sahip olup olmamad›r. Üniversitelerde verilen giriflim-cilik e¤itiminin ö¤rencileri giriflimci olma yönündeki etkileme düzeyini belirlemek üzere yalpan bu çal›flmada gö-rülmüfltür ki ö¤rencilere verilen giriflimcilik e¤itimi onlar›n giriflimcilik e¤ilimini olumlu yönde etkilemifltir. Arafl-t›rmaya kat›lanlar üniversitelerde verilen giriflimcilik e¤itiminin kiflilerin içinde var olan ve beklide fark›nda olma-d›klar› giriflimcilik potansiyelinin ortaya ç›kmas›nda etkili oldu¤u fikrine sahiptirler. Ayr›ca kariyerini kamu odak-l› de¤il de kendi iflini kurma odakodak-l› belirlemifl olan kiflilerin ve daha önce küçükte olsa giriflimsel bir faaliyette bu-lunmufl olanlar›n daha fazla giriflimcilik e¤ilimi sergiledikleri de yine bu çal›flma aile ortaya konmufltur; ancak bu çal›flma kapsam›nda teknik ve sosyal bölüm ö¤rencilerinin giriflimcilik e¤ilimleri aras›nda anlaml› bir farkl›l›k gö-rülmemifl ve her iki bölümünde benzer flekilde giriflimcilik e¤ilime sahip oldu¤u bulunmufltur. Giriflimcilik e¤iti-mi alanlar ile almayanlar›n giriflimcilik e¤ilimleri aras›ndaki farkl›l›¤a bak›ld›¤›nda ise bu iki grup aras›nda anlam-l› fakanlam-l›anlam-l›klar bulunmufl ve giriflimcilik dersi alanlar›n almayanlara oranla daha fazla giriflimcilik e¤ilimine sahip ol-duklar› sonucu bulunmufltur. Bu sonuçtan hareketle üniversitelerde verilen e¤itimim ö¤rencilerin giriflimcilik po-tansiyellerinin ortaya ç›kar›lmas› için önemli bir itici güç olaca¤› söylenebilir.
Anahtar kelimeler: Giriflimcilik, giriflimcilik e¤itimi, giriflimcilik e¤ilimi.
Girifl
Giriflimcilik kavram› kendinden ilk söz ettirdi¤i y›llar olan 1700’lü y›llarda üretim faktörlerinden biri olarak ele al›nm›fl olan bir kavramd›. Bu dönemde giriflimci üretim faktörlerinden biri olarak ele al›nm›fl ve kar veya zarar› üstlenen kifli olarak tan›mlanm›flt›r. 1934’de Schumpeter ile birlikte giriflimcili¤e farkl› bir bak›fl aç›s› getirilmeye bafllanm›fl ve giriflimcinin yenilikçilik fonksiyonu ve yenilik oluflturma kapasitesi üzerinde durulmaya bafllanm›flt›r. Günümüz ekonomik koflullar› için hala geçerlili¤ini koruyan yenilikçilik unsuru giriflimcili¤in en önemli fonksi-yonlar›ndan biri haline gelmifltir. Giriflimcilerin di¤er kiflilere göre baz› farkl› özellikler tafl›d›klar› ve bu özellikle-ri sayesinde bir giözellikle-riflimi bafllatma veya devam ettirme baflar›s› sergiledikleözellikle-ri ile ilgili alanda birçok araflt›rma yap›l-m›flt›r. Giriflimcilerin sahip olduklar›, yenilikçilik, risk alma, belirsizlik tolerans›, kendine güven, içsel kontrol oda-¤› ve baflarma ihtiyac› duyma özelliklerinin onlar›n giriflimsel eylemlerde baflar›l› olmalar›n› etkiledi¤i bilinmekte-dir. Ayr›ca giriflimcilerin demografik özellikleri olarak nitelendirilen, aile yap›s›, rol modelleri, tecrübeler, yafl ve e¤itim gibi unsurlar›nda giriflimcilik e¤ilimini etkiledi¤i bilinmektedir.