Yeniden üretim, ürünlerin parçalanması, temizlenmesi, onarılması veya parçaların değiştirilmesi ve sonrasında iyi bir çalışma koşulu sağlanması için bu parçaların yeniden montaj edilmesi süreci olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ifade ile yeniden üretim kullanılan parçaların kapasitesi ve görünümünün en az orijinal ürün kadar iyi olacak şekilde geri dönüştürülmesidir. Yeniden üretim yeni ürün üretme ve yenileme gibi birçok kavramla eş anlamlı olarak kullanılmasına rağmen genellikle bir süreç olarak yeniden üretim jenerik endüstri kavramı olarak ele alınmaktadır (Statham, 2006: 1).
Yeniden üretim tesisleri işlemleri, kullanılmış ürünleri orijinal hallerine getirmek amacıyla faaliyet gösteren bir endüstri faaliyetlerini içermektedir ve “Yenisi kadar iyi” olarak sonuçlanan ürünler genellikle birincil piyasalara yeniden satılmaktadır. Bununla birlikte iade edilen ürünlerin yeniden üretimi genellikle aynı ürünü sıfırdan üretmekten daha az maliyetlidir. Ancak ürün iade oranı, talep oranından daha azdır ve bu da tüm piyasa talebinin yeniden üretimle karşılanmasının mümkün olmaması anlamına gelmektedir. Dolayısıyla yeniden üretim ve üretim tesislerinin koordinasyonu çok önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır (Aras vd., 2004: 329).
Yeniden üretim sürecinde de bahsedildiği gibi yeniden üretim, kullanılmış dayanıklı bir malın yıpranmış veya eskimiş modül ve bileşenleri tamir etmek veya yenilemek için bu malın modül ve bileşen düzeyinde ayrıştırıldığı bir süreçtir (Ferrer ve Ayres, 2000: 417). Bu bağlamda literatürden yola çıkarak (Ostlin; 2008, Golinska ve Gava; 2011, Hammond vd.; 1998, Ferrer ve Ayres; 2000, Statham; 2006, Steinhilper; 1998) yeniden üretim kapsamında ele alınabilecek olası faaliyetler aşağıdaki şekilde sıralanabilmektedir.
2.5.1. Demontaj (Ayrıştırma)
Ayrıştırma, kullanım fonksiyonunu tamamen veya kısmi bir şekilde yitirmiş olan ürünlerin, bileşenlerine ayrıldığı yeniden üretim sürecinin ilk aşaması olarak değerlendirilmektedir (Guide vd, 1999: 760). Demontajla ilgili bilgi yeniden üretim sürecinde detaylı bir şekilde verilmiştir.
2.5.2. Yenileme
Yenileme işlemi yeniden üretim ile birçok konuda benzerlik göstermekle birlikte belirli farklılıkları da içinde barındırmaktadır. Yenileme faaliyetinde düşük seviyede ayrıştırma ve işçilik zamanı gerekmektedir. Bununla birlikte, yenileme faaliyeti nihai üründen beklenen kalite düzeyi ve hizmet standartlarını daha düşük olarak gerçekleştirmektedir (Gürler, 2010: 8).
Ürün yenilemenin amacı, kullanılmış ürünü, standart bir kalite düzeyine getirebilmektir. Kalite standartları, yeni üründe olduğu kadar sıkı değildir. Kullanılmış ürün, sökme işlemi ile modüllerine ayrıldıktan sonra kritik modüller kontrol edilir ve gerekiyorsa değiştirme işlemi uygulanır. Uygun parçalar yenilenmiş ürüne monte edilir. Bazen ürün yenileme sürecinde eski modüller, teknik olarak daha iyi olan modül ve parçalarla değiştirilerek, ürün iyileştirmesi gerçekleştirilir. Askeri ve ticari uçaklar, yenileştirme sürecinden geçen ürünlere örnek olarak verilebilir. Ürün yenileme, ürünün kalitesini artırmakla birlikte ürünün ömrünü de uzatmaktadır (Thierry vd., 1995: 119).
2.5.3. Tamir
Tamir, ürünü yeniden çalışır hale getirmek için bozulan, kırılan veya arızalı olan parçasını değiştirme süreci olarak tanımlanmaktadır (Gürler, 2010: 7).
Tamirin amacı, kullanılmış ürünleri çalışma düzenine dönüştürmektir. Tamir edilmiş ürünlerin kalitesi, genellikle yeni ürünün kalitesinden daha azdır. Ürün tamiri, bozulmuş parçaların onarılması veya yenisiyle değiştirilmesini içermektedir. Diğer parçalar, etkilenmiş değilken temel olarak değerlendirilir. Tamir genellikle sadece sınırlı ürün montaj ve demontajına ihtiyaç duymaktadır. Tamir operasyonu,
müşteri yerinde veya üretici kontrolünde tamir merkezlerinde gerçekleşebilir. Birçok dayanıklı ürün üreticisi (IBM, DEC ve Philips vs.) ürün tamiri ile ilgilenmektedir (Thierry vd., 1995: 118).
Tamirin amacı iyi çalışması için hasar görmüş ürünlerin kalitesinden kaybetmiş olma olasılığına rağmen yeniden satılması olarak ifade edilebilir (Fleischmann vd., 1997: 3).
2.5.4. Geri Dönüşüm
Geri dönüşüm yeniden üretimle karıştırılan en önemli kavramlardan bir tanesidir. Özelliklerde son yıllarda çevreye duyarlı üretim sistemleri ve çevresel faktörlerinde etkisiyle birlikte literatürde sıklıkla ele alınmaktadır.
Yeniden üretim geri dönüşümün nihai biçimidir (Steinhilper, 1998: 7). Dolayısıyla, geri dönüşümün nihai şekli olarak değerlendirilen yeniden üretime, geleneksel üretimle karşılaştırıldığı zaman müşterinin daha az ödeme yaptığı bir “kazan-kazan” felsefesi gibi atıfta bulunulur (Sundin ve Dunback, 2013: 1).
Geri dönüşüm, kullanılmış malzemelerin ve fonksiyonunu kaybetmiş ürünlerin geri kazanımı sağlamak için yapılan bir süreçtir (McGovern ve Gupta, 2007: 692).
Geri dönüşüm, uzun yıllardır kağıt, cam, plastik, metal gibi ürünler ile faaliyet göstermektedir. Bu faaliyetler ile işletmeler öncelikle geri dönen ürünü demonte ederek parçalarına ayırmaktadırlar. Ayrılan bu parçaları özelliklerine göre sınıflandırmaktadırlar ve en son aşamada temel malzeme haline dönüştürerek yeni parçaların üretiminde kullanmaktadırlar. Bu işlemlerle birlikte ürün tamamen parçalandığı için ürün, kimliğini ve işlevselliğini kaybetmektedir (Thierry vd., 1995: 120).
Geri dönüşüm, atıkların fiziksel veya kimyasal işlemlerden geçirildikten sonra ikincil hammadde olarak üretim sürecine sokulması işlemidir. Kırık cam şişelerin eritilerek hammadde haline getirilmesi, kırık camın zımpara kağıdı üretiminde kullanılması, atık plastiklerden tekrar plastik mamuller elde edilmesi geri dönüşüme örnek olarak verilebilmektedir (Sünbül, 2006: 11).
Geri dönüşümde, ürünler veya ürünlerin bileşenleri hammaddelerine dönüştürülebilmekte iken yeniden üretimde ürünlerin orijinal fonksiyonunu gerçekleştirebilmesi için kullanılan ürünleri veya bileşenleri tekrar kazanılmaktadır (Yüksel, 2006: 28). Bir başka ifade ile geri dönüşümde ürün ve bileşenlerin özellik ve fonksiyonları kaybolmaktadır yani geri dönüşüm işlemi ürünün geri kazanımını değil ürünün yapıldığı hammaddenin geri kazanımını içermektedir (Gürler, 2010: 11).
Geri dönüşümde ürün ve bileşenlerin özellik ve fonksiyonları kaybolmaktadır. Geri dönüşümün amacı, kullanılmış ürün, bileşenlerin ve materyallerin yeniden kullanılabilmesidir. Geri dönüşüm çok sayıda ürüne uygulanabilmektedir. Örneğin ABD, İngiltere, Almanya gibi birçok ülkede ıskartaya çıkmış arabaların ağırlığının %75’ini oluşturan neredeyse tüm materyal parçaları geri dönüşüme tabi olmaktadır (Thierry vd., 1995: 120).
2.5.5. Tekrar Kullanım
Tekrar kullanım, atıkların toplanması ve temizlenmesi dışında hiçbir işleme tabi tutulmadan aynı şekli ile ekonomik ömrü dolana kadar defalarca kullanılmasıdır. Cam şişelerin içerisindeki maddenin tüketilmesinden sonra temizlenmesi ve aynı amaç için kullanılması (Sünbül, 2006: 11) örnek olarak verilebilmektedir.
2.5.6. Ürünün Kısmi Kullanımı (Ürün Yamyamlaştırma)
Ürün yenileme, tamir ve yeniden üretimde kullanılmış ürünün büyük bir kısmı yeniden kullanılmakta iken ürün yamyamlaştırmada ürünün sadece ufak bir kısmı yeniden kullanılmaktadır. Amaç, kullanılmış ürün ya da bileşenden, kullanılabilir, sınırlı bir dizi parçanın geri alınmasıdır. Bu parçalar başka ürün veya bileşenlerin, tamir, yenileme ve yeniden üretiminde kullanılmaktadır (Thierry vd, 1995: 119).
Aşağıda Tablo 2.2’de yeniden üretimin diğer kavramlarla karşılaştırılmasına yer verilmiştir.
Tablo 2.2. Yeniden Üretimin Diğer Kavramlarla Karşılaştırılması Ayrıştırma Derecesi İstenilen Ürün Kalitesi Nihai Ürün
Tamir Etme Ürün düzeyinde
Ürünün yeniden hizmet vermesini
sağlama
Bazı parçaları onarılır veya yenisi
ile değiştirilir
Yenileme Modül düzeyinde
Tüm parçalar gözden geçirilir ve istenilen kalite düzeyi için yükseltme gerçekleştirilir Bazı bileşenler tamir edilir veya
yükseltme için yenisi ile değiştirilir
Yeniden Üretim Parça düzeyinde Tüm bileşenler ve
parçalar gözden geçirilir Kullanılmış veya yeni parçalar üründe birleştirilir ve gerekli olan yükseltmeler gerçekleştirilir. Ürün Yamyamlaştırma (Ürünün Kısmi Kullanımı) Seçilen kullanılabilir parça düzeyinde Hangi parçaların kullanılacağına bağlı olarak değişir
Bazı parçalar yeniden kullanılır, kalanlar geri dönüşüme gönderilir Geri Dönüşüm Materyal düzeyinde Orijinal parçaların üretimi için yüksek
düzeyde kalite düzeyi, diğer parçalar için daha düşük kalite düzeyi Yeni parçalar üretmek için malzeme yeniden kullanılır Kaynak: Thierry vd., 1995: 120.
Yukarıdaki açıklamada da belirtildiği gibi yeniden üretim; ürünlerin üretiminde eski ve yeni parçaların bir arada kullanılarak istenilen kalite standartlarının elde edilmesidir (McGovern ve Gupta, 2007: 692-693).