Araştırma sürecinde izlenen metodoloji, elde edilen sonuçların etkin ve tutarlı bir şekilde ortaya konulabilmesinde oldukça etkili olmaktadır. Bu açıdan araştırma metodolojisinin açıklanması elde edilen verilerin değerlendirilmesi bakımından önemlidir. Aşağıda araştırmanın amaçlarına ulaşmak ve hipotezleri test etmek için; veri toplama aracının geliştirilmesi, araştırma örnek kütlesinin belirlenmesi, soru formlarının hazırlanması, cevaplandırılması ve cevaplanan anketlerin kodlanması, düzenlenmesi ve verilerin analiz edilmesinde kullanılan istatistiki yöntemlere ilişkin bilgi verilmektedir. Araştırmada izlenen yöntem Şekil 3.3’deki gibi özetlenebilir.
Şekil 3.3. Araştırmada İzlenen Metodoloji Literatür İncelemesi Araştırmanın Amaç ve Hipotezlerinin Belirlenmesi Anket Sorularının Hazırlanması Sonuçların Değerlendirilmesi İstatistiksel Analizlerin Yapılması Anketlerin Cevaplandırılması Verilerin Kodlanması ve Düzenlenmesi
3.6.1. Araştırmaya Dahil Edilen İşletmelerin Seçilmesi
Araştırmanın evreni Konya ili otomotiv yan sanayinde faaliyet gösteren işletmelerdir. Araştırma örneklemi Konya Sanayi Odası’nda (KSO) kayıtlı bulunan 300 işletme ile sınırlı tutulmuştur.
Aralık 2012 tarihi itibariyle doğrudan görüşme yöntemi kullanılarak anketlerin işletmeler tarafından değerlemeye alınması sağlanmıştır. 30 Mayıs 2013 tarihi itibariyle değerlendirmeye uygun 68 anket formu elde edilmiştir. Bu %26’lık bir geri dönüş oranıdır. Daha önce yapılan çalışmalar dikkate alındığında, ana kütleden seçilen örnekler üzerinde gerçekleşen geri dönüş oranının %20 ile %40 arasında değiştiği görülmektedir. Örneğin, Gürbüz ve Demirer (2006) tarafından yapılan bir çalışmada geri dönüş oranı %34 olarak gerçekleşmiştir. Güleş ve Çağlıyan (2003) tarafından yapılan bir çalışmada geri dönüş oranı %30 olarak gerçekleşmiştir. Tekin vd. (2005) tarafından yapılan bir başka çalışmada ise geri dönüş oranı %26 olarak gerçekleşmiştir. Bu bağlamda %26’lık geri dönüş oranı kabul edilebilir bir oran olarak değerlendirilebilir.
3.6.2. Anket Formunun Hazırlanması
Anket formunun hazırlanmasında öncelikle literatür araştırması yapılmış olup sonrasında daha önceki çalışmalar dikkate alınmış ve anket soruları Tokol (2006), Seyidoğlu (2009), Altunışık vd. (2010) tarafından belirlenen ve anket formu hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken hususlar çerçevesinde hazırlanmıştır. Anketi oluşturan sorular tespit edildikten sonra taslak anketteki sorular uygulamanın amaçları ve hipotezleri ile karşılaştırılmıştır. Bu şekilde anket sorularının araştırmanın amaç ve hipotezleriyle uyumlu olup olmadığı belirlenmiştir.
Anket sorularının büyük bir bölümü ankete cevap verenlerin soruyu cevaplandırmak için uygun şıkkı işaretlemelerini gerektiren “işaretlemeli sorular”dan oluşmaktadır. Bu bağlamda anket formu 2 kısımdan oluşmaktadır. Ankette toplam cevaplanması gereken 48 soru bulunmaktadır. Anketin birinci kısmı işletmelerle ilgili temel bilgiler oluşturmaktadır. Söz konusu kısım, cevaplayıcıların işletmedeki
unvanları, işletmenin istihdam ettiği personel sayısı, işletmenin faaliyet süresi, pazar payı ve sektördeki rekabet düzeyinden oluşmaktadır.
Araştırmada kullanılan ölçeklere ilişkin yararlanılan çalışmalar aşağıda Tablo 3.5’de yer almaktadır.
Tablo 3.5. Araştırmada Kullanılan Ölçeklerin Tanıtımı
Anket soruları Yazarlar
Yeniden Üretim Faaliyetleri
Ostlin, 2008; Golinska ve Gava, 2011; Hammond vd., 1998; Ferrer ve Ayres, 2000; Statham, 2006; Steinhilper, 1998
Yeniden Üretim
Faaliyetlerine Bakış Açıları
Gürler, 2010.
Tedarik Zinciri Performansı
Tersine ve Hummingbird, 1995; Beamon, 1999; Sezen 2009
İşletme Performansı Güleş, 2001; Çağlıyan, 2002.
Anket formunun ikinci kısmını, yeniden üretim faaliyetleri (6 madde), yeniden üretime bakış açıları (10 madde), tedarik zinciri performansı (17 madde), işletme performansı (9 madde) ölçekleri oluşturmaktadır.
İşletmelerin yeniden üretim faaliyetlerini ölçmek amacıyla 6 maddelik hazırlanan yeniden üretim faaliyetleri ölçeği literatürde yer alan çeşitli çalışmalardan (Steinhilper, 1998; Hammond vd., 1998; Ferrer ve Ayres, 2000; Statham, 2006; Ostlin, 2008; Golinska ve Gava, 2011) derlenmiştir.
İşletmelerin yeniden üretime bakış açılarını ölçmek amacıyla Gürler (2010) tarafından kullanılan ölçekten yararlanılmıştır.
İşletmelerin tedarik zinciri performansını ölçmek amacıyla araştırmacılar tarafından kullanılan (Tersine ve Hummingbird, 1995; Beamon, 1999; Sezen 2009) tedarik zinciri performans ölçeği kullanılmıştır.
Anketin son kısmını işletme performansı oluşturmaktadır. İşletme performansını ölçmek amacıyla araştırmacılar (Güleş, 2001; Çağlıyan, 2002) tarafından kullanılan işletme performansı ölçeği kullanılmıştır. Bu doğrultuda elde
edilen ölçek, anlaşılır olmadığının belirlenmesi adına pilot bir suygulama yapılarak sınanmış ve bir işletme yöneticisi ile yüzyüze görüşme yapılmış, ardından uygulamaya konulmuştur.
3.6.3. Verilerin Kodlanması, Düzenlenmesi ve Analizi
Geri dönen anket formundaki veriler kodlanarak “SPSS (Statistical Package For Social Science- Sosyal Bilimler İçin İstatistik Paketi) / 20.0 Sürümü” ile analiz edilmiştir. SPSS; istatistiksel olarak işlenecek veriler için bir data giriş ve analiz programıdır. Buna ek olarak Microsoft Office Excell 2007, gerekli durumlarda verilerin analizinde ve grafik olarak sunulmasında kullanılmıştır.
Veri analizi yapılmadan önce Oppenheim (1992) ve Çağlıyan (2002) tarafından önerildiği gibi, veri girişinde hataları tespit etmek ve olası hataları düzeltmek amacıyla verilerin minimum-maksimum değerleri alınmış ve yüzde dağılımları yapılmıştır. Daha sonra madde puanlarından yararlanarak bazı ölçeklerin kümülatif puanının hesaplanmasını ve kullanılacak istatistiksel tekniklere göre bazı verilerin gruplanmasını içeren veri düzenlenmesi yapılmıştır.
Anket ile toplanan verilere Kolmogorov-Smirnov normallik testi uygulandığı zaman p< 0.05 sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda anket ile toplanan veriler parametrik olmayan (non-parametrik) veri olduğundan parametrik olmayan testler kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda elde edilen verileri değerlendirmek ve hipotezleri test etmek için kullanılan testler şunlardır:
Güvenilirlik Analizi Korelasyon Analizi
3.6.4. Veri Toplama Aracının Güvenilirliği
Güvenilirlik, bir testin veya ölçeğin ölçmek istediği şeyi tutarlı ve istikrarlı bir biçimde ölçme derecesidir. Bir ölçeğin güvenilirliğini ölçmek amacıyla çeşitli yaklaşımlar kullanılmaktadır. Bunlar; test- yeniden test, alternatif formlar yaklaşımı, içsel tutarlılık analizleridir. İçsel tutarlılık ölçümünde en yaygın yöntem Cronbach alfa katsayısıdır. Alfa değerleri 0 ile 1 arasında değer almaktadır ve kabul edilir bir değerin en az 0,70 olması arzu edilmektedir (Altunışık vd., 2010: 122-124).
Çalışmada anket formunda yer alan ölçeklerin güvenilirliğini ölçmek için Cronbach alfa (α) katsayısı kullanılmıştır. Tablo 3.6 ’da ölçeklerin Cronbach alfa katsayıları ve ölçeğin yapısını tanıtıcı bilgiler özet olarak sunulmuştur.
Tablo 3.6. Ölçeklerin Güvenirlik Katsayıları
Ölçek Ölçüm Aralığı Madde
Sayısı
Cronbach Alfa (α) Katsayısı
Yeniden Üretim Faaliyetleri 5’li ölçek (1-5 arası) 5 0,900 Yeniden Üretime Bakış Açıları 5’li ölçek (1-5 arası) 10 0,714 Tedarik Zinciri Performansı 5’li ölçek (1-5 arası) 17 0,940 İşletme Performansı 5’li ölçek (1-5 arası) 9 0,933
Genel anlamda bakıldığında kullanılan ölçeklerin 0,770 ile 0,940 arasında değiştiği görülmektedir. Bu bağlamda ölçeklerin güvenilir olduğu söylenebilir.