1. İsa Bek Medresesi ve Hadise Hizmeti
Üsküp’teki “İsa Bek Medresesi” asırlarca hizmetler sunmuş eski ve köklü medreselerdendir. Senelerce faaliyetleri durdurulmuştur. 1984 senesinde tekrar bilimsel çalışmalarına başlamıştır. Bu seneye kadar Makedonya’dan gelen öğrenciler Priştina’daki Alauddin Medresesi’nde okumuşlardır.
Hadis dersi, ilk günden itibaren okulun ona derslerinden olmuştur. İlmi dersler Priştina’daki Alauddin Medresesi’nden farklı değildir.
İlk sene farklı konularda seçme hadisler okutulmaktadır. Hadisler Sahih-i Buhari’den ve çoğunlukla Sahih-i Müslim’den seçilmektedir.
2. İslami İlimler Fakültesi ve Hadise Hizmeti
Fakülte ilmi çalışmalarına 1997 yılında Üsküp’te başlamıştır. Priştina’daki İslami Araştırmalar Fakültesi’nden sonra ikinci eğitim öğretim kurumudur. Başlangıçtan itibaren bu okulda hadis dersi okutulmaktadır. Haftada dört ders saat hadis dersi verilmektedir. Hadis derslerine fakültenin açılışından günümüze kadar giren Fahruddin Ebîbî’dir.
İlk sene hadiste okutulan konular şunlardır:
1- Hadis sünnet ve hadis ilmiyle ilgili diğer ıstılahlar. 2- Hadislere karşı çelişkili duruşlar.
3- Hadisin tedvini ve tasnifi.
4- Hadisi öğrenmenin keyfiyeti: Tahammül ve Eda. 5- Hadisin ilmi tasnifi.
6- Hadisi rivayet edebilmenin şartları. İkinci sene okutulan konular şunlardır:
1- Sahih, Mütevatir, Ahad, Garib, Meşhur hadis. 2- Hasen hadis.
3- Zayıf Hadis.
4- İslam şeraitinde hadisin rolü. 5- Ravilerin tabakâtı.
6- Meşhur musanniflerin ve eserlerinin tanıtımı Üçüncü sene okutulan konular şunlardır:
1-Nevevi’nin Sahih-i Müslim Şerhi, Kitabu’l-İman ve Babu’ş-Şifa
2- Et-Tacu’l-Cami li’l-Usuli fi Ehadisil’-Rasul. Bu kitabın Kitabu’z-Zekat bölümü okutulmaktadır.
Dördüncü sene okutulan kitap ve konular:
1- İbn Hacer el-Askalani’nin Fethu’l-Bari isimli kitaplarıyla birlikte Sahih-i Buhari’nin Kitabu’l-İlim ve Kitabu’s-Savm bölümleri okutulmaktadır.
2- Sübülü’s-Selam kitabından Kitabu’s-Salat bölümü okutulmaktadır
Fakülte, hadisin neşrinde takdire şayan çalışmalar sunmaktadır. Şüphe yok ki bu fakülteler daha işin başındadırlar. Allah’ın izniyle gelecekte her birinin büyümesi, kadrolarını genişletmesi ve Arnavutların yaşadığı topraklarında İslami yayılış ve tefekkürün öncüleri olmaları beklenmektedir.
3. Alauddin Medresesi’nin Hadis İlmine Katkısı
Faaliyetine başladığı günden beri Alauddin Medresesi’nde hadis dersleri ana derslerden olmuştur. Daha önceden isimlendirildiği gibi bugün de “Hadis Dersi” diye isimlendirilmektedir. Bu dersler hadis şerhini ve hadis ıstılahları ilmini kapsamaktadır.
Başlangıçta bu dersi tek bir hocanın okuttuğuyla ilgili bilgiler bu okulun ilk kuşak öğrencilerinden olan Mustafa Dervişli’331den alınmıştır. Ona, hadis derslerini ve bu derslere
başladıklarındaki durum sorulduğunda şöyle demiştir: “Biz haftada iki kez olmak üzere sürekli hadis okurduk. Bayram Âğânî332 Alauddin Medresesi’nde hadis hocalığı yapardı. Hadisle ilgili
meseleleri, ıstılahları bize dikte ettirirdi. Kendisinden istifade edebileceğimiz diğer konular üzerinde dururdu. Hocamız, ismini ve müellifini zikretmediği bir kitap bulundururdu. O kitaptan bizim bir hadis defterimiz oluncaya kadar konuları yazdırdı.”333
Mahmut el-Arnavut bu medrese hakkında şöyle yazmıştır:
“Başkent Priştina’da şer’i ilimler okutan Alauddin Medresesi bulunur. Orası lise düzeyindedir ve müezzinlerin imamların birçoğu buradan mezun olmuştur. Kuran-ı anlamada ve öğretmede yeterli olan öğretmenlerden yoksundur. Ancak son dönemlerde adı geçen medresede
331Altmışyaşını ını aşmıştır. Ömrü boyunca davet alanında çalışmıştır. Bu görevine ilaveten, başkentin ortasındaki bir
camide imamlık ve İslam Birliği’nin veznedarlığı yapmıştır.
3321897 yılında Karadağ’daki Plava kentinde doğdu. Ailesi, Jakova’ya göç etmek zorunda kaldı. Davet, ilim ve idare
alanlarında birçok görev üstlendi.1954 -1955 yıllarında Alaaddin Okulu’nun müdürü olarak çalıştı. 1962 yılında vefat etti.
bazı Arap memleketlerinde eğitim almış kişiler eğitim kadrosunda görev almaktadırlar. Bu kişiler Enstitüye misyonunu yerine getirmede güçlü bir ivme kazandırmışlardır.”334
El-Arnavut söylediklerinde haklıdır. İslam Üniversitesi’nden mezun olup eğitim hareketine katılan yeni kadrolar eğitim-öğretime ivme kazandırmıştır. Böylece hadis ilminin de dahil olduğu diğer ilimler gelişme kaydetmiştir. Kazım Kazîm335, Hadis ıstılahlarından en
önemlilerini derlemiş ve öğrencilerin istifade edebileceği bir şekilde sunmuştur. Son senelerde bu çalışmasını bastırmış ve Arnavutça telif edilen ilk hadis ıstılahları kitabı olmuştur.
Bu kitap hadis ıstılahlarıyla ilgili çok önemli konuları ihtiva etmektedir. Bunları kısaca şöyledir:
1- Hadis ilmi ve kısımları.
2- Hadis konusunda ilk olarak yazılan ve dönemleri 3- Hadisin kısımları ve türleri
4- Metine göre hadisin kısımları 5- Senede göre hadisin kısımları 6- Zayıf hadis ve türleri
7- Mevzu hadis
8- Hadis ravileri ve tabakatı 9- Sahabe
10- Tabiun
11- Tebeu’t-Tabiin
Kitap 123 sayfadan oluşmaktadır. Birçok defa basılmış ve Arnavutluk’ta bulunan okullarda faydalanılmıştır. Alauddin Medresesi’nde üçüncü sınıfta okutulmaktadır.
Aynı şekilde hadis dersi dördüncü sınıfta da okutulmaktadır. Meşhur hadis kitaplarından seçilmiş hadislerin şerhi, iman, İslam ve ahlakla ilgili konuların okutulması karalaştırılmıştır.
4. İslami Araştırmalar Fakültesi’nin Hadis İlmine Katkısı
İslamî Araştırmalar Fakültesi, Kosova’da ki İslam Birliği Meclisi tarafından 1992 yılında yüksek öğrenime ihtiyaçtan dolayı kurulmuştur. Dünyada Arnavutça eğitim veren ilk fakültedir.
Bkz. Bekr İsmail, el-Lugatu’l-Arabiye fi Kosovo intişaruha ve avamili izdihariha, Müessesetu Albapres, I. bs. Priştina 2003, s. 255.
334 Mahmut el-Arnavut, el-Keşku’l-Sagir, Daru’l-urubeti ve daru’l-imad, II. bs., Beyrut 1992, s. 29.
335 Aynı okuldan mezun oldu. Sonra eğitimine Bağdat’ta devam etti. Bağdat Üniversitesi’nden mezun olunca Alaaddin
Okulu’na öğretmen oldu. Gazete ve dergilerdeki yazıları esnasında, eğitim-öğretimle meşgul oldu. Lisedeki öğretimiyle birlikte, İlahiyat Fakültesi’nde de Arapça öğretiyor. Birkaç sene Alaaddin Okulu’nda müdür oldu. Arnavutluk Eğitim Fakültesi’nde mastırını tamamladı. Orada, Arnavutluk Eğitim Fakültesi Dekanı Naim Feraşer’le ilgili bir konferans verdi. Bundan sonra Arnavutluk Eğitim Fakültesi’nden doktora diplomasını aldı. Hâla, eğitim- öğretimde, 30 yılı aşkın bir süredir çalışıyor. O, ilmî hayatında bereketli biridir.
Dekan olarak Doktor Recep Boyâ336 tayin edilmiştir. Hadis, dört yıla yayılmış biçimde, haftada
iki ders olmak üzere okutulmaktadır.
—İlk sene okutulması kararlaştırılan konular:
Hadis ıstılahları, İslam hukuk sisteminde hadisin yeri, tedvin ve dönemleri ve diğer ilmî dersler.337
—İkinci sene okutulanlar: Sahih-i Müslim’in İman Kitabı
1- Hadis metninin okunması ve Arnavutçaya çevirisi 2- Senet ve metinle ilgili önemli araştırmalar.
3- Hadiste geçen kelimelerin, terimlerin şerhi ve manalarının açıklanması. 4- Okuma ve şerh esnasında metinle ilgili işlemlerin metodu.
Öğretmenler hadisleri seçmede özgür bırakılmışlardır. Dayanak kitap ise Arapça olan Sahih-i Müslim’dir. Hoca öğrencilerin zorlandıkları yerlerde manasını anlamaları ve metinle ilgili diğer konuları kavramaları için tercüme yapmaktadır.
—Üçüncü sene okutulması kararlaştırılan konular: 1- Sahihu’l-Buhari’den İlim Kitabı.
2- El-Mansur Ali Nasif’e ait Tacu’l-Camî li’l-Usuli fi Ehadisi’r-Rasul kitabının ilim kitabı.
Hadisleri seçme özgürlüğü hocaya bırakılmıştır. —Dördüncü sene okutanlar:
1- Şevkânî’nin “Neylü’l-Evtar” isimli kitabından Namaz bölümü 2- San’ani’nin “Sübülü’s-Selam” isimli kitabından Namaz bölümü
5. Kosova’daki Hadis Çalışmaları
İmam ve hatiplerin ilmi seviyelerini yükseltmek ve ilmi yaymak arzusuyla Kosovada’ki İslam Birliği, İslami davet alanında çalışan 500 den fazla imam hatip ve davetçiyi kapsayan yetiştirme kursları ve okulları kurmuştur. Çalışmaları günlerce devam etmektedir. Hadis dersi ana derslerdendir. Aşağıdaki konularda dersler ve konferanslar verilmektedir.
336 İlk dinî eğitimini, Şeyh Muhammed Ğaşi’den aldı. Sonra Şam’a gitti ve burada öğrenim yapmak için bir müddet
kaldı. Bundan sonra, eğitimini İslam Üniversitesi’nde sürdürmek için Medine-i Münevvere’ye gitti. Davet Fakültesi’nden mezun oldu. Öğrenimine mastırla devam etti ve onu da başarıyla aldı. Tezinde, İslam’ın Arnavutluk’un şehirlerine girmesini araştırdı. Bundan sonra doktora çalışmasını sürdürdü. Bu hedefi için, Yugoslavya’daki Müslümanlarla ilgili bir tez sundu. İlk olarak, Peja kentindeki Kırmızı Cami’ye imam ve hatip tayin edildi. Sonra, Alaaddin Okulu’nda fıkıh dersleri hocası olarak çalıştı. 1989’dan 2003 yılına kadar, İslam Şeyhliği görevine seçildi. Priştina’daki İlahiyat Fakültesi’ne dekan ve fıkıh dersi hocası olarak tayin edildi. Halen bu görevde çalışmaktadır. Onun, İslam’a ve Müslümanlara hizmette takdire şayan gayretleri vardır. .
337 İlk ve ikinci yıllarda bu dersi öğretir. “Sünnet, İslam’da Delilleri ve Önemi”
Burada 3. ve 4. yıllarda öğretimi, Medine-i Münevvere’deki İslam Üniversitesi Hadis Fakültesi mezunu olan ve mastırını Ürdün’deki Âli’l-Beyt Üniversitesi’nde yapan Musa Vila üstlenir.
1- Sünnet ve sünnetin İslam hukukunda yeri. 2- Vahyin ikinci kısmı oluşuna dair deliller. 3- Sünnetten delil getirmede imamların konumu.
Aktarılan bilgilerin neticesinde şunları söylemek mümkündür:
Dini müesseseler hadise açık bir önem vermişlerdir. Bu kurumların hepsi Ehl-i sünnet çizgisini takip etmektedir. İmkân varsa Kur’an ve sünnetle amel etmeye çalışmaktadırlar. Kosova’da ki bütün mescitler İslam Birliği’nin gözetimi altındadır. Ve sünnetten haberi olmayan hiç kimse buralarda görev alamamaktadır.338