2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 11
3.7 Yazılı Tartışma Etkinliklerinin Değerlendirilmesi 75
Araştırmada öğrencilerin yazılı tartışma etkinlikleri Toulmin’in modelinden yararlanarak Erduran ve diğ., (2004)’nin geliştirdiği tartışma seviyeleri ve Cho ve Jonassen (2002)’in tartışma ögelerinin niteliklerine puan vermek amacıyla geliştirdikleri ölçeğin uyarlanması ile oluşan ölçek olmak üzere iki farklı şekilde analiz edildi. Analizler sırasında her bir öğrencinin kağıdı aşağıdaki nitelikler bakımından değerlendirildi:
Tablo 3.5 (devam)
Kalitesi Kriterler
Çürütmel
er
6 Tartışmacı, iddiasının geçerli olmadığı durumları tam ve sistematik bir şekilde belirtir
4 Tartışmacı, iddianın geçerli olmadığı durumları belirtir ancak bu durumlar geçerli değil / hatalıdır
2 İddianın geçerli olmadığı çok az durum belirtilmiştir ancak sınırlamalar açıklanmamıştır
0 İddianın geçerli olmadığı durum belirtilmemiştir
S
ın
ırlay
ıc
ılar
6 Tartışmanın geçerli olmadığı durumlar tam ve net olarak belirtilmiştir
4 Tartışmanın geçerli olmadığı durumlar eksik belirtilmiş 2 Tartışmanın geçerli olmadığı durumlar yanlış/hatalı belirtilmiş 0 Tartışmanın geçerli olmadığı durumlar belirtilmemiş
İddia doğru mu?: Her bir öğrenci/grup kağıdındaki iddia doğru ise 1; yanlış ise
0 puan verildi.
Yazılı tartışma etkinliklerinde hangi ögeler mevcut?: Her bir öğrenci/grup
kağıdı içerdiği ögeler bakımından değerlendirildi ve iddia, İ; veri, V; gerekçe, G; destek, D; zayıf çürütme, Çz; çürütme, Ç; ve sınırlayıcı, S olarak kodlandı.
Tartışma seviyesi nedir?: Her bir öğrenci/grup kağıdının tartışma seviyesi
içerdiği ögeler bakımından değerlendirildikten sonra Erduran ve diğ., (2004)’nin geliştirdiği tartışma seviyeleri dikkate alınarak belirlendi.
Tartışma kalitesinin puanı nedir?: Cho ve Jonassen (2002)’in tartışma
ögelerinin niteliklerine göre puan vermek amacıyla geliştirdikleri ölçeğin uyarlanması sonucu oluşturulan ölçek kullanılarak yazılı tartışmada belirlenen her bir öge puanlandı ve her bir tartışmanın toplam puanı belirlendi.
Aşağıda öğrencilerin yazılı tartışma etkinliklerinin değerlendirilmesine örnekler verilmiştir. İfadelerin daha anlaşılır olması için parantez içindeki ifadeler araştırmacı tarafından ilave edilmiştir.
Örnek 1: İ (SEVİYE 1) TİPİ TARTIŞMA
“Aşağıdaki tabloda verilen elementlerin birbirleri ile oluşturacakları yeni yapıları (molekül...vb) elektron alış-verişi ile mi yoksa elektron ortaklaşması ile mi oluşturacağını düşünüyorsunuz? Sebebini açıklayınız.”
MS (9. Sınıf): LiF… Lityumla flor arasında elektron alış-verişi olur. Lityum flora 1 elektron verir. 3Li 4Be 5B 6C 7N 8O 9F 11Na 17Cl I. İyonlaşma Enerjisi (kj/mol) 520 900 801 1086 1400 1314 1681 496 1251 Elektron İlgisi (kj/mol) -60 +85 - 15 -121 +7 -141 -328 -53 -325 Alış-verişi/ Ortaklaşa kullanım Ortaklaşa kullanılacak/alınacak- verilecek elektron sayısı
Araştırılan Özellikler Özellik Puan
İddia doğru mu? İddia doğru 1
Yazılı tartışmasında hangi ögeler mevcut?
İ Lityumla flor arasında elektron alış-verişi olur. Lityum flora 1 elektron verir.
İ: 6 puan (iddia tam olarak belirtilmiş)
Tartışma seviyesi nedir? İ Seviye 1
Tartışma kalitesinin
puanı nedir? Toplam: 6
Örnek 2: İ+V, G, D (SEVİYE 2) TİPİ TARTIŞMA
“Aynı grupta bulunan elementlerin kimyasal özelliklerinin benzer olmasının sebebi nedir?
İddia 1: Proton sayılarının belirli bir oranda artması İddia 2: Değerlik elektron sayılarının benzer olması”
A.Y (9. sınıf): İddia 2 (aynı grupta bulunan elementlerin kimyasal özelliklerinin benzer olmasının sebebi değerlik elektron sayılarının benzer olmasıdır) doğrudur. Aynı grupta bulunan elementlerin değerlik elektron sayıları eşittir. Kimyasal reaksiyonlarda elektron sayısı önemlidir. Kimyasal reaksiyonlarda elektron alınır veya verilir ya da ortaklaşa kullanılır. Bunun için aynı grupta bulunan elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir.
Araştırılan
Özellikler Özellik Puan
İddia doğru mu? İddia doğru 1
Yazılı tartışmasında hangi ögeler
mevcut?
İ: İddia 2 doğrudur
V: Aynı grupta bulunan elementlerin değerlik elektron sayıları eşittir.
G:Kimyasal reaksiyonlarda elektron sayısı önemlidir. D: Kimyasal reaksiyonlarda elektron alınır veya verilir ya da ortaklaşa kullanılır.
İ: 6 puan (iddia tam olarak belirtilmiş) V: 4 puan (Veri mevcut ancak iddia ile ilişkisi tam olarak
belirtilmemiş)
G: 4 puan (net olarak sebep belirtilmemiş) D: 4 puan (net olarak sebep belirtilmemiş)
Tartışma seviyesi
nedir? İ+V, G, D Seviye 2
Tartışma kalitesinin
puanı nedir? 6+4+4+4 Toplam: 18
Örnek 3: İ+G,D (SEVİYE 2) TİPİ TARTIŞMA
“ 5B atomundan 1 tane elektron koparılsa yarıçap nasıl değişir?”
ŞK.(9. Sınıf): “Azalır. Çünkü kabuk sayısı değişmediği sürece elektron sayısı azaldıkça yarıçap azalır. Aynen periyodik tabloda sağdan sola gidildikçe büyümesi gibi”
Araştırılan Özellikler Özellik Puan
İddia doğru mu? İddia doğru 1
Yazılı tartışmasında hangi ögeler mevcut?
İ: Azalır
G:Kabuk sayısı değişmediği sürece elektron sayısı azaldıkça yarıçap azalır D: Aynen periyodik tabloda sağdan sola gidildikçe büyümesi gibi
İ: 6 puan (iddia tam olarak belirtilmiş) G: 6 puan (net olarak sebep belirtilmiş) D: 4 puan (gerekçe belirtilmiş ancak çok genel)
Tartışma seviyesi nedir? İ+G, D Seviye 2
Tartışma kalitesinin
puanı nedir? 6+6+4 Toplam: 16
Örnek 4: İ+G,S (SEVİYE 2) TİPİ TARTIŞMA
“Soru: 25 0C sıcaklıkta 1 L hacmindeki kapalı bir kapta mol sayıları eşit farklı A ve B gazları bulunmaktadır. Kaba bağlı bir manometreden okunan değere göre gaz karışımı 1 atm basınç yapmaktadır. Kapta bulunan A gazı kaptan tamamen boşaltılarak aynı hacme ve sıcaklığa sahip başka bir kaba alınıyor.
Bu durumda ilk kaptaki A gazının basıncı ve 2. kaptaki A gazının basıncı ile ilgili ifadelerden hangisine katılıyorsunuz.
A gazı 25 0C sıcaklıkta 1 L hacmindeki kapalı bir kapta;
İddia 1: Aynı basıncı yapar. İddia 2: Daha fazla basınç yapar. İddia 3: Daha az basınç yapar.”
F.K. (10. sınıf): “A gazının kendi yaptığı basınç değişmez. A gazının hacmi, mol sayısı ve sıcaklığı değişmediği sürece basıncı aynı kalır. 1. delil ve 5. delil benim desteklerimdir (1. delil: Sıcaklık ve kap hacmi değişmediğine göre basınç aynıdır. 2. delil: A gazının yapmış olduğu çarpışma sayısı değişmemiştir)…”
Araştırılan Özellikler Özellik Puan
İddia doğru mu? İddia doğru 1
Yazılı tartışmasında hangi ögeler mevcut?
İ: A gazının kendi yaptığı basınç değişmez
G: 1. delil ve 5. delil benim desteklerimdir (1. delil: Sıcaklık ve kap hacmi değişmediğine göre basınç aynıdır. 2. delil: A gazının yapmış olduğu çarpışma sayısı değişmemiştir)
S: A gazının hacmi, mol sayısı ve sıcaklığı değişmediği sürece basıncı aynı kalır.
İ:6 (iddia net olarak belirtilmiş)
G:4 (Doğru bir gerekçe belirtmiş ancak net olarak açıklanmamış)
S: 6 (sınırlayıcı net olarak belirtilmiş)
Tartışma seviyesi nedir? İ+G, S Seviye 2
Tartışma kalitesinin
puanı nedir? 6+4+6 Toplam:16
Örnek 5: İ+G,D+Çz (SEVİYE 3) TİPİ TARTIŞMA
“Gaz basıncına sıcaklığın nasıl etki ettiğini araştırmak amacıyla yapılan bir deney düzeneğinin şekli aşağıda verilmiştir.
Şekilde boş bir cam kaba bir U borusu bağlanıp kabın ağzı mantar ile kapatılmıştır. U borusunun içine bir miktar su doldurularak sistemin dengede olması sağlanmıştır. Daha sonra kap oda sıcaklığından daha farklı sıcaklıklardaki basıncı belirlemek için kimi zaman bir ısıtıcının üzerine kimi zaman da sıcak/soğuk su banyosuna yerleştirilmiştir. Şekildeki ilk durum oda sıcaklığındaki (25 oC) durum için ise, II. ve III. durumlarındaki sıcaklıklar ne olabilir? II ve III. durumlar için tahmini sıcaklık değerleri veriniz. (Her bir durumdaki hacim değişimleri ihmal edilecektir?”
BA, AE, YD (10. sınıf): “II. durumdaki sıcaklık I. durumdakinden daha yüksektir. Çünkü sıcaklık arttıkça basınç artar. Kinetik enerji artıyor. Taneciklerin hızı artar. Hızı artarsa da kinetik enerji artar”
Araştırılan Özellikler Özellik Puan
İddia doğru mu? İddia doğru 1
Yazılı tartışmasında hangi ögeler mevcut?
İ: II. durumdaki sıcaklık I. durumdakinden daha yüksektir.
G: Kinetik enerji artıyor D: Hızı artarsa da kinetik enerji artar
Çz: Çünkü sıcaklık arttıkça basınç artar
İ:6 (iddia net olarak belirtilmiş) G:4 (net olarak belirtilmemiş) D:4 (net olarak belirtilmemiş) Çz:4 (net olarak belirtilmemiş)
Tartışma seviyesi nedir? İ+G, D, Çz Seviye 3
Tartışma kalitesinin
puanı nedir? 6+4+4+4 Toplam:18
Örnek 6: İ+V,G+Ç (SEVİYE 4) TİPİ TARTIŞMA
B.Ö (10. sınıf):“3. iddia doğrudur. Çünkü A ve B gazları bir kapta aynı anda bulunuyorlarken belirli bir basınç yapıyorlar. Ama daha sonra A gazı tek başına aynı hacimdeki bir kaba konuluyor. Yani A gazı daha serbest halde bulunur ve dolayısıyla daha az basınç yapar.
Yukarıda belirtilen nedenlerden sadece 4. neden beni destekliyor. Diğerleri dediğimin zıttını ifade eder. Örneğin … 2. neden …. oysa P1xV1=1 atm (A+B var); P2xV2 = … (Sadece A var) eşit olabilmesi için A dan daha fazla koymak gerekir”
Araştırılan Özellikler Özellik Puan
İddia doğru mu? İddia yanlış 0
Yazılı tartışmasında hangi ögeler mevcut?
İ: 3. iddia doğrudur.
G: A gazı daha serbest halde bulunur ve dolayısıyla daha az basınç yapar
D: Yukarıda belirtilen nedenlerden sadece 4. neden beni destekliyor.
Ç: Diğerleri dediğimin zıttını ifade eder. Örneğin … 2. neden …. oysa P1xV1(1 atm; A+B var)=P2xV2 (Sadece A var) eşit olabilmesi için A dan daha fazla koymak gerekir”
İ:6 (iddia net olarak belirtilmiş)
G:2 (sebep net olarak belirtilmemiş ve gerekçe yanlış ) D:4 (sebebi açıklanmamış) Ç: 6 (tam olarak açıklanmış)
Tartışma seviyesi nedir? İ+G, D+Ç Seviye 4
Tartışma kalitesinin
puanı nedir? 6+2+4+6 Toplam:18
Örnek 7: İ + Ç,Ç (SEVİYE 5) TİPİ TARTIŞMA
“Elementler hangi özellikleri dikkate alınarak sınıflandırıldığında periyodik cetvel oluşur?
Teori 1:…”
TA, ŞK,AY,BŞ,SB (9. sınıf): “teori 3 doğrudur. Çünkü 2. teoriyi delil 7 ve 3 çürütür. 3. teoriyi 7 destekler, 2 çürütür. 1. teoriyi 7. periyodun 2A ve 4B sütunlarında (88, 104) Ra ve Rf elementleri vardır. 3B sütununda 96 atom numaralı Ac elementi bulunması gerekirken 89 numaralı Ac vardır. Bu da 1’i çürütür”
Araştırılan Özellikler Özellik Puan
İddia doğru mu? İddia doğru 1
Yazılı tartışmasında hangi ögeler mevcut?
İ: Teori 3 doğrudur. G: 3. teoriyi 7 destekler Ç: Çünkü 2. teoriyi delil 7 ve 3 çürütür. Ç: 1. teoriyi 7. periyodun 2A ve 4B sütunlarında (88, 104) Ra ve Rf elementleri vardır. 3B sütununda 96 atom numaralı Ac elementi bulunması gerekirken 89 numaralı Ac vardır. Bu da 1’i çürütür
İ:6 (iddia net olarak belirtilmiş)
G:6
Ç: 6 Ç:6
Tartışma seviyesi nedir? İ+G+Ç+Ç Seviye 5
Tartışma kalitesinin
puanı nedir? 6+6+6+6 Toplam:24