Bilimsel Tartışma nedir? 17

“… “bilimsel tartışma derken neyi kastettiğimizi açıklamak önemlidir. Tartışma bir durum mu yoksa bir süreç midir? Tartışma sadece bir kişi tarafından mı oluşturulmalı yoksa kişiler arasında da olabilir mi? Tartışma daima bir diyalog halinde mi gerçekleşmeli yoksa bireyin zihninde de gerçekleşebilir mi?” (Jimenez-Aleixandre ve Erduran, 2008).

Eğitim literatürü incelendiğinde, tartışmanın retorik ve diyolojik açıdan iki anlamına vurgu yapıldığı görülmektedir. Retorik anlam, bir durumun nasıl olduğu ile ilgili başkalarına bilgi verme veya ikna etmeyi içerir. Diyolojik anlam ise, farklı bakış açılarını gözden geçirme ve kabul edilebilir iddialar üzerinde ortak noktada birleşmedir. Diyolojik tartışmalar bireysel olarak gerçekleşebildiği gibi, sosyal bir grup içinde de gerçekleşir.

Fen eğitiminde de tartışmanın (argumentation) ne anlama geldiğinin ve hangi diyaloğun tartışma olarak kabul edildiği ile ilgili değişik görüşler bulunmaktadır (Macagno ve Walton, 2006). Örneğin tartışma kelimesinin aşağıda belirtilen farklı anlamları kullanılmaktadır:

o İnformal mantık ve eleştirel düşünmeyi kapsayan muhakeme etme stratejisi (Jimenez-Aleixandre ve diğ. 2000),

o Bir fikrin bir gruba kabul veya red ettirilmesi için muhakeme yoluyla yapılan sosyal ve sözel bir aktivite (Van Eemeren, Grootendorst ve Henkemas, 1996),

o İnandırmak ve ikna edebilmeyi amaçlayan bir aktivite (Billig, 1987),

o Deneysel veri ve diğer kaynaklardan elde edilen veriler ışığında teorik iddiaların değerlendirilmesi (Jimenez-Aleixandre ve Pereiro-Munhoz, 2002),

o Birbirine zıt iki durum arasındaki karşıtlığı açıklamak için yapılan konuşmalar dizisi veya akla yatkın, mantıklı kararlara ulaşabilmek için yapılan bir etkinlik (Kaya, 2005),

o Gözlemlenmiş bir olguyla ilgili ortak karara varılmış bir anlayış geliştirmek için farklı bakış açılarının değerlendirilmesi (Harlow ve Otero, 2004),

o Birbirine benzer yada farklı pozisyonlara ve bakış açılarına sahip grup veya bireylerin bir problemi çözmek, bir fenomeni anlamak veya bir konuda karar vermek amacıyla alternatif bakış açılarını değerlendirmeye aldıkları süreç, bu süreç içerisindeki işlemler bütünü ve bu değerlendirme sonucu ortaya çıkan bilişsel ürünlerdir (Aldağ, 2006).

Bütün bu tanımların ortak noktası ise tartışmaların alternatif bakış açılarını ve alternatif çözümleri değerlendirmek için (Aldağ, 2006) formal veya informal yolla (Nussbaum, 2002) sosyal bir ortam içinde ve verilerin muhakeme edilerek değerlendirilmesi yoluyla sonuca ulaşma etkinlikleri olduğudur.

Tartışmanın yukarıda belirtilen farklı tanımlarından fen sınıfları için en uygun olanı Van Eemeren ve diğ. (1996)’in “bilimsel bilginin savunulması olarak tartışma” ve “ikna için tartışma” anlamını içeren tanımıdır. Fen bilimlerinde bilimsel bilginin yapılandırılması bilginin ve iddiaların muhakeme edilmesi ile ilgilidir. Bu yüzden fen konularındaki tartışma; muhakemeden yararlanarak iddia ile veri arasında bağlantı kurulması ve deneysel ve/veya teorik kanıtlardan yararlanarak iddiaların değerlendirilmesi olarak tanımlanabilir (Jimenez-Aleixandre ve Erduran, 2008).

Billig (1987)’e göre tartışmanın hem bireysel hem de sosyal anlamı vardır. Bireysel anlamı ile herhangi bir muhakemeli tartışma kastedilmektedir. Tartışmanın sosyal anlamı ise, herhangi bir konu hakkında farklı görüşlerde bulunan kişiler arasındaki tartışmadır. Sosyal tartışma üst düzey düşünme becerilerinin gelişimi için önemli bir araçtır (Jimenez-Aleixandre ve Erduran, 2008).

Tartışma, bir iddiayı savunma veya çürütme eylemlerini içeren bir muhakeme sürecidir ve bu muhakeme süreci ikna etmeyi içerip tek kişi tarafından gerçekleştiriliyorsa retorik tartışma, birden fazla kişi tarafında gerçekleştiriliyor ise dialojik tartışma olarak adlandırılmaktadır (Eşkin ve Ogan-Bekiroğlu, 2007).

Tartışma ile ilgili araştırmaların incelenmesi sonucunda alanla ilgili farklı tanım, boyut ve yaklaşımlardan yola çıkarak tartışma eylemi için ortak noktalar belirlenmiştir

1. Tartışma, bir dil kullanılarak yürütülen doğal, düşünsel ve sözel bir eylemdir.

2. Tartışma, bir amaca yönelik bireysel veya sosyal bir eylemdir.

3. Tartışma, gereksinimi konuyla ilgili düşünceler arasında uyuşmazlık fark edildiği zaman veya bir sorun hissedildiği zaman ortaya çıkmaktadır.

4. Tartışma, her zaman bir konuda sahip olunan belirli düşünceler veya bakış açılarıyla ilgilidir.

5. Tartışmada gösterilen nedenler bireyin veya bir grubun tartışma konusunda aldığı pozisyona işaret etmektedir.

6. Tartışmaya katılanların amacı bir sorunu çözmek, konuyla ilgili farklı bakış açılarını belirginleştirmek, ikna etmek veya bir karara ulaşmak olabilir. 7. Tartışmaya katılanlar, dinleyici veya okuyucu için, söz konusu bakış

açısının kabul edilebilirliğini yükseltmeyi veya azaltmayı hedefleyebilirler. 8. Tartışma süreci soruşturma veya destekleme, savunma veya ikna etme

boyutlarını içermektedir.

9. Tartışma süreci sonunda bir problemin çözümüne, ortak bir karara veya düşüncelerde değişime rastlanabilir.

10. Tartışma eyleminin sonunda basılı bir ürün elde edilebilir. Tartışma ürünleri metinsel (yazılı) veya grafiksel olabilir.

Farklı açılardan bakıldığında tartışmaları değişik şekillerde gruplamak mümkündür. Krummheuer (1995), tartışmaları yapılış şekillerine göre ikiye ayırmıştır. Monolog tartışma tek bir bireyin düşünme şeklidir. Bir sonuca ulaşma ve muhakeme etme tek bir şekilde gerçekleşmektedir. Bireyin bir başkasının sorgulama sistemine etki ederek onu ikna etmesine ise dialojik tartışma demiştir.

Tartışmalar hazırlanış ve sunuluş şekillerine göre de sınıflandırılmıştır. Örneğin, Keefer, Zeitz ve Resnick (2000) öğrencilerin tartışma örnekleri üzerinde yaptıkları araştırmalarında iki farklı tartışma şekli belirlemişlerdir. İlki öğrencilerin gerekçelerini oluşturmak ve eleştirmek için beraber çalıştıkları zaman açığa çıkan ortak yapısalcı

tarzdır. İkinci tarz ise, öğrencilerin karşıt taraflarda olduğu ve tartışmayı kazanmak için gayret ettiği, ayrıca daha çok bireyselliğin ön plana çıktığı muhalif yaklaşımdır.

Yukarıda yapılan açıklamalardan sonra şu soru akla gelebilir: Bilimsel tartışma ne değildir? Tartışma, kesinlikle bireyleri değerlendirme değildir. Aksine tartışma farklı görüş ayrılıklarını gidermek amacıyla bireylerin fikirlerinin değiştirilmesi için bireysel veya grupla yapılabilen iletişim sürecidir (Van Eemeren ve Grootendorst, 2004)