YARDIM KURULUŞLARI…

1940-1944 yılları arasında yapılan inceleme sonunda bu dönemde vilayette Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumu, Yardım Seven Bayanlar Cemiyeti gibi sosyal müesseseler belirgin bir halde varlığını hissettirmiştir. Bu sosyal müesseseler, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma konularında halkın da desteğini sağlayabilmek için dönemin gazetesinde, halkevinde, radyolarda, piyeslerde halka çeşitli yardımda bulunma çağrısında bulunmuşlardır.

103 “Köy Davamız”, Niğde, 17 Eylül 1943, Sayı. 788, s. 1.

104 “Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğünden Tebliğ Olunmuştur”, Niğde, 1 1. Kanun 1944, Sayı. 848, s. 1.

3.2.1 Kızılay

Kızılay savaş, yangın, sel gibi doğal afetlerle beraber yoksulluk içerisinde olan fakir halka gıda, giyecek, içecek gibi karşılıksız çeşitli yardımlar sağlayan bir kuruluşudur. İncelenen dönem de Kızılay’ın gerçekleştirdiği toplantılar, tetkikler, etkinlikler ve aldığı kararlar ile sağlık, eğitim, barınma gibi birçok yardım konusunda aktif rol oynadığı göze çarpmaktadır.

İncelediğimiz dönemde kuruma dair ilk habere 17 Şubat 1940 tarihinde rastlıyoruz. Kızılay umumi heyetinin Vali Safa Apaydın başkanlığında halkevinde toplandığı, bir önceki Kızılay umumi heyeti hakkındaki raporların tetkik edildiği ve daha sonra Kızılay umumi delegeliğinin kabulü için Niğde mebusu Naim Erem’den ricada bulunulduğu, Naim Erem’in ise bu vazifeyi büyük bir onur ve teşekkürle kabul ettiği belirtilmiştir. Daha sonra yeni merkez heyetinin seçildiğinin gazetede yer aldığını görüyoruz105.

Kızılay'a o dönem atfedilen görevlerin günümüz faaliyet şemsiyesinden daha detaylı olduğunu söylemek yanlış olmaz. O günün şartları devlet destekli kuruluşların toplum için daha etkin görevler almasını gerektirmektedir. Kızılay denilince aklımıza ilk gelen doğal afetlerde halka gerekli desteği sağlaması olmuştur. 1940 yılının Ocak ayının 10’unda meydana gelen ve 58 vatandaşın hayatını kaybetmesi ile sonuçlanan depremin ardından Kızılay Niğde şubesi tarafından deprem felaketine uğrayan Bor ilçesi Balcı Köyü halkına 50 çadır, bulgur ve yün çorap gönderildiği haberine Niğde gazetesinden ulaşıyoruz106. Amasya ve Erzincan depremlerinde Amasya'dan 1, Erzincan'dan 4 felaketzede çocuğun Kızılay tarafından Niğde ortaokul pansiyonuna yerleştirildiği107 ve Kızılay’ın yardım hususunda fevkalade gayret harcayarak toplanan 8000 liraya yakın parayı felaketzedelere gönderilmesini sağladığını da gazetemizden öğreniyoruz108.

İncelediğimiz dönem ikinci cihan harbi dönemidir ve Türkiye her ne kadar tarafsızlık politikası gütse de her daim bir tehdit altındadır. Savaşın Balkanlar ve

105 “Kızılay Umumi Heyeti Toplandı ve Geçen İdare Heyetini Mesaisinden Dolayı Tebrik Etti”, Niğde, 23 Şubat 1940, Sayı. 611, s. 1.

106 “Kızılay’ın Balcı Köyüne Yardım”, Niğde, 26 2. Kanun 1940, Sayı. 607, s. 1.

107 “Ortaokulda”, Niğde, 2 Şubat 1940, Sayı. 608, s. 1.

Yunanistan’a sıçraması, SSCB’nin savaş içerisinde olması ordumuzun her daim teyakkuz halinde olmasını gerektirmektedir. Çekilen hammadde sıkıntısı nedeniyle ordu fabrikalarında üretim sıkıntısı çekilmektedir ve halk ordu için seferber olmuştur. İşte bu ortamda Niğde’de de Kızılay öncülüğüne ordu için halktan kışlık giyecek yardımlarının kabul edilmeye başlandığı, maddi kıymeti ne olursa olsun manevi değeri pek yüksek olan bu yardıma Niğde halkının büyük bir alaka ile yaklaştığı haberi gazetede yayınlanmıştır109.

Kızılay umumi heyet 15 Şubat 1941 Cumartesi günü öğleden sonra halkevinde toplandığı belirtilmiştir. Merkez heyeti azalıklarına yenileri seçilmiş, eski idare heyetinin raporu ve gelecek yılın bütçesi okunarak kabul edilmiştir. Kızılay umumi Heyeti Başkanlığına Tahsin Kitapçı, Kâtipliğe Muallim Hüseyin İnal, Veznedarlığa tüccardan Fazlı Özersoy seçilmiş ve bu isimlerin vazifeleri üzerlerine aldıkları belirtilmiştir110.

Sayın valimizin direktifleri üzerine Adapazarı ve civarındaki yer sarsıntısından müteessir olan yurttaşlar için bir yardım komitesi teşekkül etmiş ve bu komite ilk çalışmaları neticesi olarak 500 lira toplayarak Kızılay Cemiyeti vasıtasıyla Cemiyeti Umum merkezine gönderdiği ve komitenin yardım faaliyetlerine devam ettiği belirtilmiştir111.

Niğde Kızılay Cemiyeti Kastamonu, Çorum ve Amasya da olan deprem dolayısıyla, Niğdeli vatandaşlara seslenerek depremden dolayı yurdunu kaybetmiş binlerce vatandaşın yardım beklediğini belirtmiştir. Yıkılmış aile ocaklarının karşısında ağlayıp titreyen ve deprem felaketlerine maruz kalan bu yoksul zavallı insanların bu acılarından dolayı unuttukları midelerine bir lokmada Niğdeli vatandaşlarımız tarafından yardımda bulunulması için Niğde Kızılay Cemiyeti olarak Niğde halkına yardım çağrısında bulunmuştur112. Kızılay’ın bu çağrısına kayıtsız kalmayan halk tarafından toplanan yardımın 7000 Lirayı geçtiği belirtilmiştir113.

109 “İçtimai Yardım”, Niğde, 29 2. Teşrin 1940, Sayı. 650, s. 1.

110 “Kızılay’da” Niğde, 21 Şubat 1941, Sayı. 661, s. 1.

111 “Adapazarı Felaketzedelerine Teberru”, Niğde, 16 Temmuz 1943, Sayı. 779, s. 1.

112 “Kastamonu, Çorum, Amasya, Yer Sarsıntısı Dolayısıyla Kızılay Cemiyetinin Niğde Halkına Bir Çağrısı”, Niğde, 3 1. Kanun 1943, Sayı. 798, s. 1.

3.2.2 Çocuk Esirgeme Kurumu ve Yardım Seven Bayanlar Cemiyeti

İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye’de oluşan fakirlik ve sefaletin hafifletilmesi için devlet ve CHP kurumları kadar gönüllü hayır kuruluşları da sosyal yardım faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Savaş yıllarında artan yoksulluk ve askeri seferberliğin yoksul halka olumsuz yansıması nedeniyle sosyal yardım faaliyetlerine hız vermiştir. İkinci Dünya Savaşı yıllarında yardım işleriyle ilgilenen önemli sosyal yardım kuruluşlarından biri de Yardım Sevenler Cemiyeti’dir. Cumhurbaşkanı İnönü’nün eşi Mevhibe Hanım’ın önderliğinde merkezi Ankara'da olmak üzere kurulan cemiyet ülke geneline yayılmıştır. Niğdeli bayanların da bu cemiyetin bir şubesini ilde teşkil etmek üzere halkevinde toplanacaklarına dair habere rastlamaktayız¹¹⁴. Yapılan toplantıya başta Vali Safa Apaydın olmak üzere münevver bay ve bayanların iştirak ettiği, toplantı sonucunda vilayette bir yardım seven cemiyeti tesis etmek için yardım sevenler cemiyeti umumi merkezinden müsaade alınması kararlaştırılmıştır¹¹⁵.

Vilayetimizde teşekkülü sağlanan Yardım Seven Bayanlar Cemiyeti ihtiyaç sahibi birçok kişiye yardım sağlamak maksadıysa ellerinden gelenden fazlasını yapmaktan kaçınmamıştır. Şanlı ordumuzun kahraman erlerine halkımızın yapacağı yardımlara bir kolaylık sağlamak üzere halkevi içtima yardım şubesi bir atölye açmıştır. Memleketimizin yardım sevenler bayanları burada gönüllü olarak pamuklu giyecekler dikmişlerdir. Avcı yeleği ve pamuklu tedarik edemeyenler halkevine müracaatta bulunarak bedellerini ödemek suretiyle hediyelerini Kızılay'a bağışlayabileceklerdir. Vilayetteki tüm bayanlar bu mukaddes ve milli vazifeye davet edilmişlerdir116. Alınan karar üzerine cumartesi ve pazar günleri münevver bayanlarımızdan oluşan heyet mahalleleri dolaşarak çorap, fanila, kazak vesaire yiyecekler toplamışlardır. Bu işi önümüzdeki cumartesi pazar günleri de devam edecekleri belirtilmiştir117.

Çocuk Esirgeme Kurumu bizzat Atatürk tarafından 1921 yılında kurtuluş savaşında yetim kalan çocukların bakımı ve himayesi maksadıyla kurulmuştur. İncelememize esas dönemde kurum faaliyetlerine yurt genelinde faaliyetlerine devam etmektedir. 1940 yılı içerisinde kurum 23 Nisan Çocuk Bayramı yaklaşırken mekteplerimizdeki bulunan 210 fakir çocuğu giydirerek yavruların yoksulluk ve

114 “Niğde de Yardım Sevenler Cemiyeti”, Niğde, 13 Haziran 1941, Sayı. 677, s. 1.

115 “Yardım Sevenler Cemiyeti”, Niğde, 20 Haziran 1941, Sayı. 678, s. 1.

116 “Bor Halkımızın Dikkatine”, Niğde, 29 2. Teşrin 1940, Sayı. 650, s. 1.

perişanlıklarına son vermiş, bu yardım okul başöğretmenleri tarafından minnet ve takdirle karşılanmıştır118. Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından 1941 yılı içerisinde 80 fakir çocuğun daha giydirildiğine gazetemizde rast geliyoruz119.

1942 yılında 23 Nisan Çocuk Bayramı münasebetiyle Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından 50, halkevi tarafından 30 çocuğuna giydirilmiştir120. Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Merkezi tarafından gönderilen kız çocuklar için 30 takım ipekli kumaşın çocuklara dağıtıldığı belirtilmiştir. Şehrimizde Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından, Sümerbank’tan alınan kumaşlarla da 200 çocuğun giydirileceği haberi alınmış, bu faaliyetlere yardımlarından dolayı kurum başkan ve üyeleri başarılarından dolayı tebrik edilmiştir¹²¹.

Çocuk Esirgeme Kurumu adına okullardaki yoksul ve çok fakir 200 çocuğa Mart 1943 başından Mayıs 1943 sonuna kadar öğleyin birer kap sıcak yemek verebilmek için Sayın valimiz Hamit Onat’ın başkanlığında bir komisyon kurulmuştur. Birçok hayırsever vatandaş Çocuk Esirgeme Kurumu aracılığıyla bu yoksul çocuklara yardımda bulundukları belirtilmiştir122. Çocuk Esirgeme Kurumu Merkez müfettişi Sadullah Kuloğlu vilayetimiz, Ulukışla, Aksaray ve Bor kazaları Çocuk Esirgeme kurumlarını Teftiş ettikten sonra şehrimizde geldiği belirtilmiştir. İkinci gün matbaamızı ziyarette bulunan müfettiş, kazalardaki çalışmalardan memnun olduklarını ve bu çalışma sahasında Çocuk Esirgeme Kurumu'nun daha geniş ve verimli olmasını sağlayacak tedbirler aldıklarını, Niğde Merkez Kurumu'nun tam faaliyette olduğunu görmek ile memnun kaldığını belirtmiştir. Niğde'de kurum ve süt alanı teşkil etmek üzere inşası için gerekli arsanın tedarik edilmesi için de sayın Valimiz Niyazi Ergen'in başkanlığında bir komisyonun toplanacağını da müjdelemiş ve buradan Nevşehir ve Arapsun’a gideceklerini söylemişlerdir123.

118 “Niğde Gazetesine”, Niğde, 26 Nisan 1940, Sayı. 620, s. 1.

119 “Çocuk Esirgeme Kurumunda Giydirilen Fakir Yavrular”, Niğde, 18 Nisan 1941, Sayı. 669, s. 1.

120 “Giydirilen Çocuklar”, Niğde, 24 Nisan 1942, Sayı. 720, s. 1.

121 “Çocuk Esirgeme Kurumu Tarafından Giydirilen Yavrular”, Niğde, 3 1. Kanun 1943, Sayı. 798, s. 1.

122 “Hayırlı Bir İş”, Niğde, 12 Mart 1943, Sayı. 762, s. 1.

123 “Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Merkez Müfettişi Şehrimizde”, Niğde, 13 1. Teşrin 1944, Sayı. 841, s. 1.