Yapay Zeka

Yapay zeka düşüncesi ilk kez mantık ve matematikçi olan Alan Turing tarafından ortaya atılmıştır. Alan Turing günümüzde Turing makinesi olarak adlandırılan, verileri depo edebilen bilgisayarı kuramsal olarak ifade etmiştir. Turing makinesinin ana amacı, makinenin performansı ile insanın performansının bir uzman tarafından ayırt edilip edilmeyeceğini ölçmektir (Pottala,2018: 3).

Tablo 9’da yapay zekanın gelişimindeki olayların kronolojik sıralaması verilmiştir.

Tablo 9

Yapay Zekanın Tarihsel Gelişimi

1943 McCulloch ve Pitts’in geliştirdiği “Beynin Boolean devre modeli”

1950 Turing’in “Bilgi işleyebilen cihazlar ve zeka” isimli çalışması

1956 Dartmaouth Çalıştayında “yapay zeka” kavramının ortaya çıkması

1965 Robinson tarafından geliştirilen mantıklı düşünebilen algoritma

1969 IBM tarafından geliştirilen satranç oynayabilen yapay zeka

1975 Bilgiye dayalı sistemlerin gelişmesi ve yaygınlaşmaya başlaması

1980 Yapay zekanın bir endüstri haline gelmesi

1997 Yapay zekanın dünya satranç şampiyonu Kasporov’u yenmesi

2000 Robotik oyuncakların üretilmesi

Kaynak: Matias Pottala, Artificial Intelligence:Artificial Intelligence in Sports, Centrıa

Unıversıty Of Applıed Scıences, Thesis, International Business, May 2018, p:4

Yapay zekanın temel çıkış noktası, insan zekasının bilgisayar teknolojileri kullanılarak taklit edilmesidir. Yapay zeka teknolojisi dil, öğrenme, akıl yürütme yetenekleri olan ve bu yetenekleriyle problem çözebilme donanım ve yazılım uygulamalarıyla donatılmış tasarımdır. Bu yeteneklerin yanı sıra insana özgü öğrenme, düşünme, akıl yürütme, etkileşim kurma, analiz ve karar verme gibi özelliklerine sahip teknolojilerdir. Yapay zeka; verileri toplama, verilerden bilgi üretme ve karar verme süreçlerinde kullanılmaktadır.

Kaliforniya’da Future of Life Institue (FLI)’ın “Faydalı Yapay Zeka” konulu konferansta yapay zekanın prensiplerin belirlenerek, yapay zekanın insanlık için faydalı olması için barındırması ve uyuması gereken konuların belirlendiği yönetmelik hazırlanmıştır (Sonakın, 2017: 1). Bu yönetmelikte yapay zekanın sürekli olarak insanların gözetiminde olmasının yanı sıra zeka yeteneklerinin de sınırsız olacağı belirtilmiştir.

123

Yapay zekâ, çalışma prensibinde büyük verilerden beslenen algoritmalar yatmaktadır. Algoritma, insanların işleyemeyeceği ve yorumlayamayacağı kadar büyük hacimdeki verilerin makineler aracılığıyla işlenebilmesini sağlayan teknolojidir. Yapay zekaların etkili bir şekilde çalışabilmesi için algoritmasının dayandığı verilerin tam, doğru ve güvenilir olması oldukça önemlidir.

Yapay zekanın temel hedefleri uzman sistemler oluşturmak ve makineler arası iletişim sağlamak, makineler arası iletişim ile süreçler arasında entegrasyon sağlayarak, tüm süreçlerden veriler elde edilmesi sağlanmaktadır. Uzman sistemler ise verileri analiz ederek, akıllı davranışlar gösterebilen, öğrenebilen, raporlama yapabilen ve kullanıcına tavsiyeler sunabilen sistemdir.

Tablo 10

Yapay Zekanın Dört Tipi T

İP I

Yapay zekanın en basit biçimi olan ve belirli durumlarda aynı tepkiyi veren “tepkisel makineler”dir. Örnek olarak satranç oynamaya programlanmış makineler verilebilir.

T

İP II bakabilmekte ancak geçmiş kaydedilememekte ve geçmişten ders ^{Yapay zekanın ikinci tipi sınırlı hafızadır. Bu tipte yapay zeka geçmişe} çıkarılamamaktadır.

T

İP III donatılmış bir cihazın insanların fikirlerini, duygularını ve hedeflerini ^{Zihin kuramı da denilen yapay zekanın üçüncü tipinde; Yapay zeka ile} anlayabilmekte ve davranışlarını bu doğrultuda şekillendirebilmektedir.

T

İP IV geliştirilmesiyle oluşan bu tipte yapay zeka kendilerinin farkında olarak ^{Yapay zekanın varlığının farkında olmasıdır. Zihin kuramının} hareket etmektedir.

Kaynak: Understanding the four types of AI, from reactive robots to self-aware beings

http://theconversation.com/understanding-the-four-types-of-ai-from-reactive-robots-to-self-aware-beings-67616

Yukarıda sayılan tipleri ve özelliklerini daha iyi anlamak için konuyu örnekle açıklamak yararlı olacaktır. II. Tip yapay zeka ile donatılmış sürücüsüz araç yolda bir yaya ile karşılaşırsa bunu bir engel olarak algılar ve şerit değiştirmeye karar verir. III. Tip yapay zeka ile donatılmış sürücüsüz araç aynı durumda yoldaki yayanın aracın durmasını bekleyeceği algılar ve o doğrultuda hareket eder. IV. Tip yapay zeka ise olayı hem yoldaki yayayı hem de kendisini göz önünde bulundurarak aracın durmasına karar verir.

124

2.3.10.1 Yapay Zekanın Uygulama Alanları

Yapay zeka günümüzde ses tanıma, görüntü işleme, doğal dil işleme ve muhakeme yapma alanlarında kullanılmaktadır.

Ses tanıma: Sisteme iletilen sesler mikrofon aracılığıyla dijitalleştirilerek yapay zeka

tarafından tanımlanmaktadır. İşletmeler tarafından sesli yanıtlama sistemleri, çağrı merkezleri, sesli imza gibi uygulamalarda yapay zeka kullanılmaktadır.

Görüntü İşleme: ses tanıma sisteminde kullanılan mikrofon gibi görüntü işlemede ise

kameralar kullanılmaktadır. Kameralar aracılığıyla sisteme gönderilen veriler dijitalleştirilerek yapay zeka aracılığıyla tanımlanmaktadır. Sisteme gönderilen her bir görüntünün pikselleri ayrı olarak kodlanarak kaydedilmektedir. Bu teknoloji, sürücüsüz araçlar, güvenlik uygulamaları ve sağlık sektöründe kullanılmaktadır.

Doğal Dil İşleme: Gelişen yapay zeka teknolojisi ile sistem yazılı metinleri

okuyabilmekte ve anlam çıkarabilmektedir. Bu konuda en bilindik örnek olarak Google’ın “Bunu mu demek istediniz” uyarısı verilebilir.

Muhakeme: Yapay zeka aracılığıyla alternatifler arasında seçim yapılırken, sistem

otomatik olarak tüm veriler analiz eder, hesaplar ve uygular. Yapay zekanın bu fonksiyonuna örnek olarak satranç oynayan yazılımlar verilebilir. Yapay zekanın muhakeme gücünün gelişmesiyle birlikte sağlık alanında cerrahi müdahalelerde ve hukuk alanında verilecek kararlarda kullanılması gün geçtikçe çok daha fazla günlük hayatımıza gireceğinin göstergesidir.

Yukarıda belirtilen fonksiyonları aracılığıyla yapay zeka, spordan ekonomiye; sağlıktan askeriyeye kadar bir çok alanda kullanılmaktadır. Sanal asistanlar, sürücüsüz araçlar ve akıllı ev sistemleri yapay zekanın kullanıldığı örneklerdir ve gün geçtikçe yaygınlaşmaktır.

2.3.10.2. Yapay Zekânın Getirdiği Fırsatlar ve Riskler

Yapay zekânın kullanıcılara sağladığı fırsatları ve riskleri şu şekilde sıralanabilir (https://content.wisestep.com: 2018):

o Veri analiz süreci kısalır,

o Tekrar eden faaliyetlerin yapay zeka ile donatılmış cihazlar aracılığıyla gerçekleştirilmesi hataları azaltır,

125

o Faaliyetlerin gerçekleştirilme süresi ve işçilik maliyetleri azalacaktır,

o Hata Azaltma: Yapay zeka, hataların azaltılmasında bize yardımcı olur ve belirlenen hedeflere daha hassas ve doğru şekilde ulaşılmasını sağlar,

o Dijital Asistanlar: Kullanıcılarıyla etkileşime girebilen yapay zeka ile donatılmış dijital asistanlar insan kaynağına duyulan ihtiyacı azaltır,

o Tekrarlayan İşler: Üretim sürecinde tekrarlanan görevler makineler aracılığıyla daha verimli bir şekilde gerçekleştirilir,

o Tıbbi Uygulamalar: Tıp alanında hastaların takip edilmesinde ve sağlık risklerinin değerlendirilmesinde yapay zeka kullanılmaktadır. Tıp eğitiminde yapay zeka teknolojisiyle geliştirilmiş ameliyat simülatörleri kullanılmaktadır. o Yapay zeka donatılmış cihazların üretilmesi sürecinde insan kaynaklı hataların

bulunma riski,

o Müşterilerin, işgörenlerin ve diğer paydaşların yapay zeka projesini benimsememe riski,

o Yüksek Maliyet: Yapay zekânın oluşturulması ve örgütsel süreçlere entegre edilmesi büyük maliyetler doğurur,

o Yaratıcılık Olmaması: Yapay zeka tasarım yapmamıza ve yaratıcı olmamıza destek olurlar. Ancak tasarım yapamaz ve yaratıcılık özellikleri yoktur.

o İşsizlik: Üretim süreçlerinde insanlar yerine makinelerin kullanılması mavi yakalı olarak tabir edilen kişilerin işsiz kalmasına neden olabilir,