Nesnelerin İnterneti

Nesnelerin interneti literatürde IoT (Internet of Things) şeklinde kısaltılarak kullanılmaktadır. IoT, son yıllarda iş dünyasında gelişen işletmelerin değer zincirini geliştiren, iş süreçlerini değiştiren, stratejilerini ve sektörden bağımsız olarak yetkinliklerini güçlendiren önemli bir teknoloji olarak algılanmaktadır (Lee ve Lee, 2015: 431). Nesnelerin interneti Endüstri 4.0 ile hayatımıza yeni girmiş kavramlardan biri olmamakla beraber, bu kavramın tanımı üzerine literatürde ortak bir kanıya varılmış değildir.

IoT ilk olarak 1999 yılında Ashton tarafından; “Veriler, insanların internet üzerinden bilgisayarlar aracılığıyla manuel olarak girmelerine bağımlıdır ve nesnelerin interneti aracılığıyla bilgi sadece insanlardan değil nesnelerden de toplanabilecektir” şeklinde açıklanmıştır (Ashton, 2009: 1). Böylece veri işleme süreçlerindeki insani hatalardan kaynaklanan zarar ve maliyetlerin önüne geçilmiş olacaktır. Schwap (2016: 27), nesnelerin interneti kavramını nesneler arasında iletişim ve bağlantının gelişen teknoloji ve çeşitli platformlar aracılığıyla sağlanması olarak tanımlamaktadır. Wortmann ve Flüchter’e göre (2015: 221) nesnelerin interneti, iletişim teknikleri ve internet aracılığıyla birimleri birbirine bağlayarak gelişmiş hizmetlerin sunulmasıdır. Atzori ve diğerleri (2010: 2788), ortak bir hedefe ulaşmak için birimler arasındaki etkileşim sağlayan nesneler arasındaki kablosuz iletişim olarak tanımlamaktadır. Başka bir tanımda nesnelerin interneti çevresiyle ilgili farkındalığı olan ve çevresinden veri toplayabilen, internet vasıtasıyla diğer nesneler ile veri transferi gerçekleştirerek bu verilerden bilgi üretebilen ve üretilen bilgi ışığında faaliyete geçebilen nesnelerin tamamı şeklinde tanımlanmaktadır (Kalafatoğlu, 2015: 27).

76

Telefon, kamera ve üretim makineleri gibi internet bağlantısı olan tüm birimler bir IoT cihazı olarak kabul edilir (PWC, 2015: 1) ve 2020 yılında yaklaşık 50 milyar IoT cihazının hayatımızın her alanında var olacağı tahmin edilmektedir (Weinberg vd., 2015: 616). Nesnelerin İnterneti teknolojisinin yaygınlaşması rakamlar aracılığıyla şekil 21’de gösterilmiştir. Bu yaygınlaşma sonucunda veri trafiğinde minimum kayıp ile haberleşme mümkün olacaktır (Arslan ve Kırbaş, 2016: 37).

Şekil 20: Kişi Başına Bağlı Cihazların Artışı

Kaynak: Dave Evans, The Internet of Things How the Next Evolution of the Internet Is

Changing Everything, Cisco IBSG, Nisan 2011, s.3.

Nesnelerin interneti, veri transferini gerçekleştirebilmek için RFID (Radio Frequency Identification) ve WSAN (Wireless Sensor and Actuator Network) gibi entegre teknolojileri kapsayan internet tabanlı bir sitemdir. Nesnelerin İnternet'i hangi sensörden nasıl veri alınacağı, hangi yöntem ile merkezi sunuculara verilerin transfer edileceği, veri iletişim protokolleri ve karar sistemleri gibi faaliyetlerde kullanılmaktadır (Bozdoğan, 2016: 37).

IoT sistemi üç temel öğeden oluşmaktadır. Bunlar: (Özvural, 2015: 86) - Nesneler,

- İletişim ağları,

- Transfer edilen verileri kullanacak bilgisayar sistemleridir (Ulaş, 2010: 105). Nesnelerin interneti kavramının temel sloganı olan Nesnelerin İnternetinin 4H’si şu şekildedir: Her yerden, Herkesle, Her zaman ve Her Nesne ile bağlantı (Kutup, 2016: 74).

77

2.3.1.1. Nesnelerin İnterneti Sisteminde Kullanılan Teknolojiler

Nesnelerin interneti sisteminde RFID (Radyo Frekanslı Tanıma), IPv6 (İnternet Protokolü), NFC (Yakın Alan İletişimi), Wi-Fi (Kablosuz Bağlantı Alanı), GSM (Cep Telefonu İletişim Protokolü), ZigBee ve WSN (Kablosuz Sensör Ağlar) gibi birçok farklı teknoloji kullanılmaktadır (Bozdoğan, 2015: 9).

RFID (Radyo Frekanslı Tanıma): Yapısında etiket ve okuyucu barındıran ve etiketten

yayılan elektromanyetik dalgalar aracılığıyla okuyucuya veri ulaştıran radyo frekanslı, kablosuz iletişim sistemidir (Bozdoğan, 2015: 41). Literatürde ve sektörde RFID olarak kullanılan kavram “Radio Frequency Identification” kavramının kısaltmasıdır. RFID teknolojisi, her türlü nesnenin uzaktan tanımlanmasında ve izlenmesinde kullanılmaktadır. RFID her ne kadar nesnelerin interneti sisteminin temel bileşeni ve aktifleştiricisi olarak kabul edilse de IoT farklı teknolojileri de içinde barındırmaktadır (Torğul, 2015: 56).

IPv6 (İnternet Protokolü): Belli bir ağdaki makine ve cihazların iletişime

geçebilmeleri için uymaları gereken ortak kurallardır. IP, cihazın tanımlanmasında ve kodlanmasında kullanılan bir adrestir, bu sebeple cihazların sanal ortamda veri transfer edebilmeleri için IP adresine sahip olmaları gerekmektedir. IoT sisteminde bir çok nesne internete bağlanacağını öngörmesi nedeniyle 128 bitlik bir adresleme alt yapısına sahip IPv6 sistemi tercih edilmiştir (Bozdoğan, 2015: 44). IPv6’de 2128 adet IP adresi bulunması sayesinde trilyonlarca cihazın internete bağlanması sağlanmaktadır.

NFC (Yakın Alan İletişimi): RFID iletişim sistemiyle benzer alt yapıya sahip olan

NFC sistemi, yakın mesafelerde (10 cm) ve Bluetooth sistemindeki gibi eşleştirme koduna gerek olmadan radyo frekansı ile iletişim sağlayan kablosuz teknolojidir. Günümüzde kullanımı yaygınlaşan akıllı telefonlara entegrasyon sağlaması ve çok fazla enerjiye ihtiyaç duymaması sebebiyle bankacılık, e-bilet ve mobil ödeme gibi pek çok alanda kullanılmaktadır (Buzdoğan, 2015: 46).

WSN (Kablosuz Sensör Ağlar): Farklı ortamlardaki çeşitli fiziksel veya çevresel

koşulları (ısı, nem, ışık, ses, basınç, kirlilik, titreşim vb.) izlemek ve tespit etmek için sensör kullanan kablosuz ağlardır. WSN’ler askeriyeden biyomedikal sektörüne kadar birçok alanda uygulanmaktadır (Dolay, 2009: 3).

78

ZigBee: Düşük güçlü dijital radyo frekansları ile yüksek düzeyde iletişim

protokollerinin geliştirilmiş halidir. ZigBee ile amaçlanan güvenilirlik seviyesi yüksek, maliyetleri düşük, enerji tasarrufu sağlayan, izleme ve yönetme amacıyla ağlar kurmak için uygun ürünler üretmektir.

2.3.1.2. Nesnelerin İnternetinin Kullanım Alanları

a. Ev ve Bina Otomasyonu: Nesnelerin interneti aracılığıyla ev ve bina gibi mimari

yapılar akıllı ortamlara dönüşmektedir. Havalandırma, aydınlatma, ısınma sistemleri ve güvenlik kontrol sistemleri mobil cihazlar ve akıllı sensörler aracılığıyla takip ve kontrol edilebilmektedir (Erdem, 2015: 73).

b. Çevre ve Altyapı: Akıllı sensörler sayesinde su kirliliği, hava kirliliği, deprem ve sel

gibi doğal olaylar erken aşamada tespit edilip kişilere ve ilgili kurumlara aktarılarak önlem alınmasını sağlayarak can ve mal kayıplarını minimum seviyeye indirmektedir.

c. Sağlık: Nesnelerin interneti aracılığıyla bireylerin sağlık durumlarını anlık olarak

takip ederek, önlem alma, teşhis ve tanı koyma gibi çözümler sunmaktadır (Torğul, 2015: 114).

d. Ulaşım ve Lojistik: sensörler aracılığıyla, güzergah üzerindeki yoğunluk, trafik

çalışmaları, dinlenme tesisi ve park yerlerinin konumu ve doluluk oranları gibi veriler elde edilerek ulaşımı rahatlatmaktadır (Torğul, 2015: 114).

e. Tarım ve Hayvancılık: Nesnelerin internetiyle donatılmış akıllı tarlaların kurulması

topraktan ve ürünlerden elde edilen veriler aracılığıyla sulama ve diğer takviyelerin gereklilik seviyesini belirlemektedir. Bu sayede ürün kalitesi artarken, üretim maliyetleri de azalmaktadır.

2.3.1.3. Nesnelerin İnternetinin İşletmelere Etkisi

Nesnelerin interneti aracılığıyla ürünlere yerleştirilen sensörler tüketicilerden anlık ve detaylı verilerin toplanmasını sağlamaktır. Bu sayede bir tüketicinin en son ne aldığı, sonraki alışverişinde ne alabileceği, yakın tarihte özel bir günün olup olmadığı gibi bilgiler işletmeler tarafından takip edilmektedir. Böylece detaylı ve anlık olarak müşteri analizi yapılmakta ve piyasaya/müşteriye en uygun ürünün üretilmesi kolaylaşmaktadır. Nesnelerin interneti aracılığıyla üretilen “akıllı ürün” uygulamaları üründeki herhangi bir arıza durumunda hem üreticiye hem de müşteriye uyarı mesajı göndererek sorunun

79

kaynağını ve yapılabilecek aşamaları bildirerek üretici ve müşterilere önemli kolaylıklar sağlamaktadır.

Nesnelerin interneti aracılığıyla anlık ve detaylı müşteri analizi ve kişiselleştirilmiş ürün fırsatı üretici işletmeye en uygun fiyatlandırma konusunda yardımcı olmaktadır. Bu sayede geleneksel fiyatlandırma yöntemleri kullanılmadan, daha ölçülebilir ve makul fiyat seviyesi belirlenmektedir.

Nesnelerin interneti teknolojisiyle işletmelerde kullanılmaya başlayan “akıllı dağıtım” ile ürünler, depolar, mağazalar ve işletme arasında bağlantı kurulmaktadır. Bu sayede depolama ve nakliye gibi tedarik zinciri entegre edilmektedir. Akıllı dağıtım ile depolama ve teslimat faaliyetleri daha verimli olmakta ve maliyetler azalmaktadır. Nesnelerin interneti ile işletmelerin hayatına giren bir diğer kavram ise “akıllı tutundurma” dır. Nesnelerin interneti aracılığıyla ürün ve müşteri hakkındaki belirsiz hipotezlere dayanarak hareket etmekten ziyade, geçerli, doğruluğu bilinen verilere dayanarak hareket edilmektedir. Bu sayede işletmelerin ürünü tutundurma faaliyetleri sonucunda katlandığı maliyetlerden kurtulmaktadır.

IoT sadece avantajları olan bir kavram değildir. ISACA olarak bilinen Bilgi Sistemleri Denetim ve Kontrol Birliğine (2015: 9) göre, piyasadaki yeni teknoloji genellikle risk artışı ile sonuçlanmaktadır. IoT, hacimli sistemi nedeniyle karmaşık bir teknolojidir. Adams (2017: 15), karmaşıklık nedeniyle bilgi güvenliği gibi konularda sorunların ortaya çıkabileceğini savunmaktadır. Bunların yanı sıra sistemin işletmelere uygulanmasındaki maliyet unsuru, kullanıcıların gizlilik ve bilgi güvenliği endişesi, sektörlerde iletişim standartlarının olmaması, protokol uyuşmazlığı, denetim yetersizliği ve yasaların yetersizliği gibi konular nesnelerin interneti teknolojisinin eksik yönleri veya dezavantajları arasındadır (Dubash, 2016: 3).