Yapıyı sigorta ettirme ve primlerini ödeme yükümlülüğü

Standart tip formlarda, müteahhidin yapıyı sigorta ettirme yükümlülüğü, ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

SAJ formunda sigorta ettirme yükümlülüğü ve sigorta himayesinin kapsamıyla ilgili düzenleme m. XII’da hüküm altına alınmıştır. Buna göre; geminin omurgasının indirilmesinden önce ve o ana kadar olmak üzere, iş sahibinin tedarik ettiği malzemeler de dahil olmak üzere tersaneye getirilen, inşa olunan, gemide ve geminin üzerine monte edilen her türlü makine, malzeme, ekipman, teçhizat ve teferruatın tamamı, masraf ve primleri müteahhide ait olmak üzere Japon sigortacılara ve Japon Tersanecilere Özgü Sigorta Kurallarına göre sigortalanacaktır. Söz konusu sigorta himayesi, geminin teslim tarihine kadar olmak üzere, iş sahibi tarafından tedarik olunan ekipman, malzeme ve sair hususların değerlerini de kapsayacak şekilde ve en az iş sahibinin ödediği

95 _{Klas kuruluşu ile müteahhit arasında yapılan klas denetim sözleşmeleri, vekalet sözleşmesi}

olarak nitelendirilmektedir. Bu nedenle, klas kuruluşunun müteahhit ile akdettiği sözleşmeyi hiç veya gereği gibi yerine getirmemesine, vekalet sözleşmesinin hiç ifa edilmemesine ya da işi gereği gibi yerine getirme borcunun ihlaline ilişkin hükümler; bu hükümlerin düzenlemediği hâller içinse BK m. 96 vd. hükümleri uygulanacaktır. Bu hususta ayrıntılı bilgi için bkz. Damar, s. 85 - 91. Diğer yandan iş sahibinin klas kuruluşun verdiği sertifakalara istinaden gemiyi kabul etmesi söz konusu olacağından kanımızca, iş sahibi herhangi bir zarar vukuunda klas kuruluşuna karşı sözleşmesel ilişki çerçevesinde değil, ancak BK m. 41 vd. maddelerinde düzenlenen haksız fiil hükümlerine göre dava ikame edebilecektir.

sözleşme bedeli kadar olacaktır. Söz konusu sigorta himayesi için düzenlenecek olan poliçe, müteahhit adına olacak ve bu poliçeden kaynaklanan hasarlar, müteahhide ödenecektir. Đş sahibi talep ederse ve teslimle birlikte maliyetlerini müteahhide ödemeyi de taahhüt ederse gemi, tüm parçaları, malzemeleri, makineleri ve ekipmanları deprem, grev, savaş tehlikeleri ve diğer tüm rizikolara karşı sigorta ettirilebilecektir96. Sigorta kuvertürü kapsamındaki herhangi bir rizikonun gerçekleşmesi hâlinde ve yapının tam ziyaa uğramadığı durumlarda, kısmi hasara karşılık gelen sigorta tazminatı, yapının iyileştirilmesi ve hasarların izalesi için kullanılacaktır97; buna karşılık iş sahibi de sözleşme hükümlerine ve spesifikasyonlarına uyduğu müddetçe gemiyi kabul edecektir.Tam ziya hâlinde ise tarafların tam ziya hâlinin tesbitinden itibaren en geç iki ay içinde mutabakata varmaları şartıyla ya gemi, ödenen sigorta tazminatıyla yeniden inşa olunacak ya da sözleşme, müteahhidin iş sahibine ön ödemelerini iade etmesi suretiyle feshedilecektir98. Mutabakat sağlanamadığı takdirde, ikinci ihtimal uygulamaya konulacaktır. Müteahhidin yapıyı sigortalama ve sigortalı hâlde bulundurma yükümlülüğü, teslim ve kabulle birlikte sona erecektir.

AWES formunda m. 9’da düzenlenen bu yükümlülük gereğince; söz konusu sözleşmeyle ilgili ve tersanede ve keza tersanenin ilgili bölümlerinde bulunan gemi ve / veya inşa olunacak tüm parçaları, tüm malzeme, makine, motor, ekipman ve teçhizatı, ‘tersane numarası’ ile işaretlenecek, savaş tehlikeleri hariç

96 _{SAJ formunun VII. klozuna göre gemi üzerindeki mülkiyet hakkı ile savaş tehlikesi, deprem ve}

büyük dalgalar sonucunda yapıya gelebilecek zarar ve hasarın, geminin iş sahibine teslime kadar müteahhite ait olacağı düzenlenmiştir. Bu kloz, sigorta bahsini düzenleyen hükümler arasında savaş ve depremden kaynaklanacak hasar ve zararlara karşı yapılacak sigortanın kapsam dışı tutularak talebe bağlı hâle getirilmesinin sebebini de açıklamaktadır.

97

Söz konusu hasarların izalesi ve tamiri işlemleri, teslimde gecikmeye sebep olabilecektir; ancak bu, niteliğine göre teslim tarihini kendiliğinden uzatan bir etken olarak telakki edilmektedir. Bu hususta ayrıntılı bilgi için bkz. s. 64 vd..

98 _{Đş sahibi tarafından yapılan ödemeler, müteahhidin sigorta tazminatını alıp almamadığına}

bakılmaksızın iade olucaktır. Diğer yandan söz konusu klozda sadece ‘iş sahibinin yaptığı ön ödemelerden’ bahsolunması ve bu ön ödemelerin iadesiyle birlikte tarafların sorumluluk ve yükümlülüklerinin son bulacağının hükmolunması sebebiyle iş sahibinin tedarik ettiği malzeme ve ekipmanlara gelen hasar, müteahhidin yapacağı geri ödemenin kapsamı dışında kalacaktır. Ancak söz konusu ihtimalde, müteahhidin ‘kendisine tevdi olunan malzemelerin saklanması ve muhafazasında özen yükümlülüğü’nü ihlal ederek kusurlu davranmış olduğu ileri sürülebilecektir: Curtis, s. 205. Türk hukukunda müteahhidin kendisine tevdi olunan malzeme, ekipman ve sair gereçlerin muhafazasından dolayı sorumluluğu için bkz. s. 35, dn. 83.

olmak üzere genel kabul gören sigorta poliçelerinde yer alan rizikolara karşı, masrafı müteahhide ait olmak üzere ve poliçede iş sahibinin de isminin yazılı olması şartıyla, iş sahibi tarafından müteahhide ödenen bedelden aşağı olmamak

şartıyla sigortalanacaktır. Müteahhit tarafından zaruri görüldüğü takdirde veya iş sahibi tarafından da talep olunması hâlinde, masrafı iş sahibine ait olmak üzere savaş tehlikelerine karşı da sigortalanabilecektir. Sigortacılar, hasarlarla ilgili tüm sulh görüşmelerini müteahhit ile yapacaklar, görüşmeler sonucunda da sigorta tazminatını da yine müteahhide ödeyeceklerdir. Müteahhit, gerçekleşen zarar veya hasarın izalesi ve tamiri dolayısıyla yapacağı çalışmalar için ek süre talebinde bulunabilecektir.Yapının tamamen zayi olması hâlinde, sözleşme, münfesih olacak ve müteahhide bu sebeple hiçbir sorumluluk yüklenmeyecektir. Ancak sigorta tazminatı, iş sahibinin yaptığı ödemelere binaen iş sahibine ödenecektir; bakiye kısım, müteahhide ait olacaktır. Müteahhidin gemiyi yeniden inşa etme gibi bir yükümlülüğü bulunmamaktadır. Keza müteahhidin iş sahibine karşı hasardan – savaş rizikoları da dahil olmak üzere - ya da geminin tam ziyaından kaynaklanan sorumluluğu genişletilemeyecektir.

Norveç formunda ise m. XI / 2’de düzenlenen bu yükümlülüğe göre; müteahhit, geminin tüm parçalarında, malzemelerinde, makine, kazan ve ekipmanlarında geminin iş sahibine fiilen teslimine kadar meydana gelebilecek olan riskleri taşır. Müteahhit, tüm rizikoları kapsayacak şekilde bir sigorta yaptırmak zorundadır. Tersanecinin yaptıracağı sigorta, yangın ve yine müteahhidin taşerondan tedarik ettiği teçhizat ve ekipmanların nakliyesini de kapsamalıdır. Aksi kararlaştırılmadığı sürece, müteahhidin, iş sahibinin tedarik edeceği ekipman ve teçhizatın nakliyesini sigorta ettirme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Sigorta, ayrıca iş sahibi tarafından zaman içerisinde ödenecek sözleşme bedeli taksitlerini ve bunlara uygulanacak faizleri ve iş sahibinin malzeme ve ekipmanlarını da kapsayacaktır. Sigorta bedeli, sözleşme bedeli ile müteahhidin tedarik edeceği malzeme ve ekipmanın değerini de kapsamalıdır. Đş sahibi, ekstra prim ödemek suretiyle sigortanın geminin yeniden inşasına dair himayeyi kapsayacak şekilde

yapılmasını talep edebilir. Đş sahibinin poliçelerin suretlerini alma hakkı vardır. Sigorta, iş sahibinin ve müteahhidin adlarını kapsayacak şekilde yapılacaktır.

Đş sahibi, kendi riziko alanını ilgilendiren sigorta tazminatını doğrudan sigortacıdan alma hakkını haizdir. Savaş rizikolarına karşı sigorta, iş sahibinin talebi doğrultusunda ve onun hesabında olmak üzere yapılacaktır. Norveç formunda ayrıca, geminin tam ziyaa veya kısmi hasara uğraması hâlinde tarafların sigortadan doğan hakları da ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

Görüldüğü üzere standart tip sözleşmelerde hemen hemen aynı tip klozlara yer verilmiş ve müteahhidin, geminin fiili teslimine kadar olan bütün risklerini üzerinde taşıyacağından dolayı sigorta ettirme ve dolayısıyla prim ödemekle yükümlü olduğu belirtilmiştir.

Türk tersanelerindeki uygulamada ise müteahhidin “builders’ risk”; bir diğer anlatımla “yapı sigortası” ve denize indirme sigortaları ile mali mesuliyet sigortası yaptırmakla yükümlü olduğu hususları sözleşmelere dercolunmaktadır99.