Malzeme tedarikinin iş sahibine bırakıldığı durumlarda ayıpsız malzemeyi süresinde

Gemi inşa sözleşmelerinde anahtar teslim projelere rastlanılabildiği gibi müteahhit tarafından tedariki mümkün olmayan bazı malzeme, makine ve ekipmanın iş sahibi tarafından tedarik edileceğinin kararlaştırıldığı sözleşmelere de rastlamak mümkündür. Malzemenin iş sahibi tarafından tedarik edilmesi durumunda iş sahibinin söz konusu malzemeyi ne zaman, hangi şartlarda ve kime teslim edeceği gibi hususlar ayrıntısıyla kararlaştırılmaktadır.

SAJ formu m. XVII’ye göre; iş sahibi, spesifikasyonlarda belirtilmiş ve gemiye monte edilecek kalemleri müteahhit tarafından belirtilen zaman çizelgesine uymak suretiyle ve masrafları kendisine ait olmak üzere müteahhide sağlamakla ve ona teslim etmekle; ayrıca müteahhidin deposuna veya antreposuna istiflemekle yükümlüdür. Keza iş sahibi, söz konusu malzemelerin gemiye monte edilmesi için gerekecek tüm plan ve çizimleri, teknik şartnameleri, kullanma kılavuzları ile rapor ve sertifikaları da müteahhide teslim edecektir. Đş sahibi, müteahhidin talebi

270 _{Bu hâlde yapının inşaının çoğu tamamlanmışsa bu durum, müteahhit açısından büyük bir}

kazanım ortaya çıkacağından; hakim, sözleşmenin tasfiyesi yoluna MK m. 2 hükümleri gereğince gidebilecektir; bu hususta da bkz. YĐBGK E. 1983 / 3, K. 1984 / 1, T. 25.1.1984 (RG T. 27.2.1984, S. 18325, s. 17 vd).

271 _{‘Malların birleşmesi veya karışması sonucu aslen kazanma’ hakkında ayrıntılı bilgi için bkz.}

Kemal Oğuzman / Özer Seliçi / Saibe Oktay Özdemir, Eşya Hukuku, Gözden Geçirilmiş 11. Baskı, Đstanbul 2006, s. 581 – 582.

hâlinde malzemelerin satıcısının / üreticisinin temsilcisini müteahhidin söz konusu malzemeleri gemiye monte edebilmesine yardımcı olması amacıyla gemiye ve tersaneye gönderebilecektir. Müteahhit, iş sahibi tarafından tedarik olunan malzemenin uygun olmadığı kanısına varırsa bunları reddetme hakkına sahiptir. Diğer yandan iş sahibi tarafından talep olunduğu takdirde, müteahhit, diğer haklarına halel gelmeksizin ve sonuçlarından sorumlu olmaksızın, söz konusu malzemeyi tamir edebilecek veya düzeltebilecektir. Söz konusu tamir ve ıslah masrafları, iş sahibi tarafından ödenecek ve teslim günü de bu tamirler sebebiyle otomatik olarak ertelenecektir. Đş sahibi, gösterilen zaman çizelgesine göre malzemeleri iş sahibine tedarik etmezse, teslim günü de gecikilen süre kadar ertelenecektir272. Đş sahibinin malzemeyi geç tedarik etmesi sebebiyle oluşacak masraf ve zararlara yine iş sahibi katlanacak ve bunlara tekabül eden tazminatı, teslimle birlikte müteahhide ödeyecektir. Malzemenin tedarikindeki gecikme otuz günü aşarsa bu hâlde müteahhit, kendi programına göre hareket edecek ve gemiyi söz konusu malzemeler olmaksızın inşa edecektir; iş sahibi de bu şekilde inşa olunan gemiyi tesellümden imtina edemeyecektir. Söz konusu formda ayrıca iş sahibinin tedarik ettiği malzemenin kalitesizliğinden, yeterlisizliğinden ve düşük performansından müteahhidin sorumlu tutulamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Norveç formunda hemen hemen aynı düzenlemeye yer verilmiş273; ancak malzemelerin tedarikinde yaşanan gecikmenin otuz günü aşması hâlinde eğer bu gecikmeye mücbir sebepler neden olmuşsa, gecikilen süre için teslimin de erteleneceği hüküm altına alınmıştır (m. XVI). Norveç formu, bu noktada iş sahibini daha çok korumaktadır.

272 _{Söz konusu hükmün, malzemelerin tedarikinde yaşanan gecikme ne kadarsa, geminin}

tesliminin de o kadarlık bir süre için erteleneceğini öngörmesi müteahhidin aleyhinedir. Zira gecikme örneğin beş gün olup da esasında bu gecikme, müteahhidin programını iki hafta sekteye uğratıyorsa bu hükmün uygulanması, müteahhidin gemiyi zamanında teslim edememesi rizikosunu da beraberinde getirecektir.

273

Norveç formunda ayrıca müteahhit tarafından talep edildiği takdirde, iş sahibi tarafından tedarik olunacak olan malzemelerin gemiye monte edilme işlerinin, iş sahibinin sorumluluğu ve masrafı altında, bu malzemelerin üreticilerinin temsilcileri tarafından gerçekleştirilebileceği de hüküm altına alınmıştır (m. XVI / 1 / b).

Türk hukuku açısından ise durum şöyledir; malzemenin iş sahibi tarafından tedariki gerekip de iş sahibi zamanında ifa yükümlülüğünü yerini getirmez ve bu da müteahhidin kendi edimlerini ifasını sekteye uğratırsa öncelikle BK m. 81 hükmü gereğince ödemezlik defini kullanarak işe başlamayı reddedebilir veya süren işe devam etmeyebilir. Diğer yandan söz konusu durum temerrüd hâlini alırsa bu defa alacaklı temerrüdü hükümleri devreye girecektir.

Alacaklı temerrüdü, BK m. 90 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Bazen borcun ifa edilebilmesi, alacaklının ifayı kabulüne veya kendisince bazı hazırlıkların yapılmasına bağlı olabilir. Bu durumda alacaklı, kendi üzerine düşen yükümlülüklerini yerine getirmez; sunulan ifayı kabulden ya da ifanın gerçekleşmesi için yapması gereken şeyleri yapmaktan haksız olarak kaçınırsa bu hâlde borçlu ifada bulunmaktan imtina edebilecektir274. Alacaklı temerrüdünün gerçekleşmesi için ifanın yerine getirilebilmesinin hâla mümkün olması gerekmektedir275.

Malzeme tedariki aynı zamanda sözleşme hükümleri gereğince iş sahibi açısından bir yükümlülük teşkil edeceğinden müteahhit, önce TTK m. 20 f. 3 hükmü gereği münasip bir mehil vererek iş sahibine bu süre içerisinde malzemeleri tedarik etmesini ihtar edecek; söz konusu süre sonunda da BK m. 106 vd. hükümleri gereğince hareket ederek üç seçimlik haktan birini kullanabilecek veya sözleşmeden dönme açısından aynı sonuca götüren BK m. 94 hükmüne dayanarak sözleşmeden dönebilecektir276. Ancak gemi inşa sözleşmelerinde taraflar tacir olduklarından sözleşmeden dönme beyanının da TTK m. 20 f. 3 hükmü gereğince icra olunması gerekecektir. Diğer yandan dönme hakkı kullanıldığında menfi zararının tazminini de talep edebilecektir277.

274 _{Eren, s. 968.} 275

Tekinay / Akman / Burcuoğlu / Altop, s. 840.

276 _{Oğuzman / Öz, s. 290 – 291; aynı doğrultuda Tekinay / Akman / Burcuoğlu / Altop, s. 846.} 277 _{Kemal Dayınlarlı, Đstisna Akdinde Müteahhidin ve Đş Sahibinin Temerrüdü, Ankara 2003, s.}

Diğer yandan malzemeler iş sahibi tarafından zamanında teslim edilmiş ve fakat ayıplı tedarik edilmişse bu hâlde müteahhit, BK m. 368 f. 3 hükmü gereğince bu durumu zamanında iş sahibine haber verdiği müddetçe çalışmasının ücretini ve ücrete dahil olmayan giderlerinin karşılığını ve iş sahibinin bunda bir kusuru var ise zarar ve ziyanını talep edebilecektir.

3. Plan ve çizimleri onaylama yükümlülüğü ile talimat vermede özen