m illiyetçiliğidir."
soruların cevaplarını etraflıca bu ya zılarda bulmak mümkündür.
Böylece Yahyâ Kemâl İstiklâl mü cadelesinde fikir yoluyla hizmet edenlerin başında bulunmaktadır.
Siyâsî ve Edebî Portreler: ilk baskı İst. 1968
Yahyâ Kemâl, içtimâî ve siyâsî ha- yâtımizda mühim mevkileri olan kim seler hakkında düşünce ve hâtıra larını yazmış fakat zamanında neş- retmemiştir. Bu yazılar şâirin ölü münden sonra elimize geçen evra kı arasından toplanmıştır. (Elyazısı müsveddeler kitabın arkasına eklen miştir)
Yahyâ Kemâl bunları neden hiç bir yerde neşretmedi, çünkü o hiç bir sahada polemiğe girmek isteme mişti.
Ancak böyle bir fikir adamı mem leketin ve milletinin mukadderatın da rol oynayan insanlar hakkındaki düşüncelerini, fikir ve hâtıralarını yazmadan bırakamazdı. Nitekim bu gün için bu yazılar kıymetli birer ve sika değerindedir.
B
u kitapta Abdülhak Hâmid, Tevfik Fikret, Ziya Gökalp, Süleyman Nazif, Yakub Kad ri v.b. gibi edebiyâtımızda kuvvetli bir yer tutmuş edibler, Cemâl Paşa Ali Kemâl, Mizancı Murad Bey, Yu suf Akçura, Maliyeci Cavid Bey, v.b. gibi siyâsi hayâtımızda müspet, menfi rol oynamış siyâsîler hakkın da, Yahyâ Kemâlin görüşleri tenkit leri, hatta yer yer keskin hicivleri var dır.Bu yazılardan çıkarılacak netice
Yahyâ Kemâl’in memleketine ve mil letine zarar veren kimseleri aslâ af fetmeyen, tam bir tetkik ve bilgiye dayanan şuurlu ve hakiki milliyetçi liğidir.
Bu milliyetçilik yaşadığı devrin hiç bir fırtınasıyla sarsılmamış, Türk’ün millî hüviyetine uyan herşeyi gönül dolusu bir sevgi ile seven bir Türk lük ve Türkçülüktür.
4) Siyasî Hikâyeler İlk Tabı 1968
Yahyâ Kemâl, hikâyelerinde nes rin ve hikâyenin îcabettirdiği sâde ve anlatıcı bir uslub kullanmıştır.Onun şiirlerinde sezilen duygu, düşünce, görgü ve zekâ psikolojik unsurlar hi kâyelerinde daha çok göze çarpar ve daha açık belirgin haldedir. Hikâ yelerinde tanıttığı insanlık dramı ve ya komedisi insanı okudukça saran bir hususiyet taşımaktadır.
Yahyâ Kemal müsveddeler halin de elimize geçen ve siyâsî hikâye ler diye adlandırdığı hikâyelerini;
Şemsi Molla, Bir gözdenin gafleti Atıf Efendi’nin uslubu Râif Efendi’nin katli
tarzında başlıklar altında sıraya diz mişti. Bu hikâyelerin metinleri ise bu perişan kâğıtlar arasından araştınla- rak düzenlenmiştir. Ancak bundan başka gene evrakı arasında bulu nan, Damat Mehmet Paşa, Vehbi Efendi, Mehmed Ali Bey’in düşün celeri, v.b. gibi bitmemiş hikâyeleri evvelce dizilen başlıkların dışında kalmıştır. Hikâyelerinin hepsinde Osmanlı tarihinden alınmış bir saray çevresi anlatılmıştır. Vak’alar ve can landırılan tipler, o devrin içtimâî hâ diselerine ışık tutacak mahiyettedir. Mamafih bunlar Osmanlı saray ve çevresi olsun olmasındevlet idarele rinde ve hükümet çevrelerinde gö rülen ezeli ve ebedî hayatın ifâdesi dir de.
Yahya Kemâl hikâyelerini yazar ken mutlaka sağlam vesikalara da yanmış, hâdiselerin sebeplerini bu luncaya kadar kaynakları araştırma metodunu takip etmiştir. Siyâsî hikâ yeler umumiyetle tarihten alınmış ol makla beraber geçmişteki vak'aları tefsir ederken zamanına göre bazı neticeler çıkardığı hissini vermekte dir.
B
u kitab ilk defa Yahyâ Kemâi Enstitüsü tarafından tatbik edilen ve onun san’atına uy gun İlmî bir metodla ve büyük bir ti tizlikle hazırlanmıştır. Nihad Sâmi hoca bu kitabın hazırlanışını söyle anlatmıştır:“ Bu kitab esâsen şâirimiz hayat ta iken 11 Mart 1956’dan 16 Hazi ran 1957’ye kadar onbeş ay müd detle Hürriyet Gazetesi’nde her haf ta tarafımdan tertib ve neşredilen 65 şiirin intişarından sonra tekevvün et miş bulunuyordu. Şâir, “ Süleyma- niyede Bayram Sabahı” şiirindeki;
Kendi gök kubbemiz altında bu> bayram saati mısra’ındaki Kendi Gök Kubbemiz kelimelerini birinci şiir kitabına isim seçmişti; esasen ki tabın başına koyacağı ilk şiir de ge ne bu şiirdi; bu şiirin tamamlanıp neşredildiği gün kitap da tamamlan mış demekti; bu şiirin intişarından sonra günlerce* hattâ aylarca bera ber cedveller, listeler, hazırladık, böylece Kendi Gök Kubbemiz kita bı şâirin kendi arzusu üzerine son şekli almış bulunuyordu.”
Buna rağmen kitab enstütümüz tarafından büyük bir dikkat ve titiz likle hazırlanmış, 12 nüsha müsved de baskı yaptırılarak Yahya Kemal’ in şiirini tanıyan selâhiyetli kimsele re gönderilmiş, fikirleri ve tenkidleri alınarak gözden geçirilmiş, aynı ze vat enstütüye davet edilerek müza keresi yanılmış, Şâirin kendi yaptığı terkib gözönüne alınarak, imlâsında da kendisinin İsrar etiği hususlara dikkat edilerek baskısına geçilmiştir. Bu kitabda şairin günümüzün en gü zel türkçesiyle yazılmış 84 nefis şii ri vardır.
B
u hikâyelerden yalnızca Şem si Molla Hayat mecmuasında basılmış diğerleri müsvedde lerden toplanmıştır. Eserin sonunda yazarın yazmayı tasarladığı “ Her Gece Benimsin” isimli bir de roman başlangıcı vardır.5) Edebiyata Dâir: İlk Baskı 1968
Bu kitab Büyük şâirin edebiyâta dair fikir ve düşüncelerini, sohbetler hâlinde toplanmış yazılarını ihtivâ et mektedir.
Şâir hayatta iken etrafına toplanan meraklıların hayranlıkla dinledikleri bu sohbetlerin bir kısmını gazete ve mecmualarda yayınlamıştı. Bir kıs
mı da müsvedde karalamalar halin de Enstitümüze intikal etti. İşte eni- hayet kitab haline getirilerek Türk edebiyatına hediye edildi.
Kitabın tertibinde bir mevzu birli ği gözönünde tutulmuş, ve yazılar şu başlıklar hâlinde sıralanmıştır. Şiir, Eski Edebiyat, Türkçeye Dâir, Ve zinler kafiyeler, Memleket Edebi- yâtı, Tenkid, Tiyatro, Mülakat ve bitmemiş makaleler.
Türk ve batı edebiyatı üzerinde daima sağlam ve aydınlık fikirler or taya koyan büyük edibin bu kitabı onun şahsiyetini belirten yazılarla doludur.
Bu kitapta Türkçeye dâir, başlıklı yazısında hem Türkçe sevgisi hem de Türkçenin asıl güzelliğini ifâde eden derin hakikatlar vardır. Yaza rın kendi nesir Türkçesi de gittikçe sâdeleşmiş ve bu sadelik içinde ahengini ve güzelliğini hiç kaybet memiştir.
6) Çocukluğum, gençliğim Siya si ve Edebî HATIRALARIM
Bu kitab Yahyâ Kemal’in hangi şartlar içinde yetiştiğini, şahsiyetinin teşekkülünü, çevresini, devrindeki mühim hâdiseler, bunlara kendisinin bakış tarzını anlatan yazılarla dolu dur.
Kitab dört kısımda toplanmıştır. 1) Çocukluğum, Gençliğim, 2) Edebî Hâtıralarım, 3) Jön Türkler, 4) Siyâ sî Hatıralarım. Kitabın sonunda ge ne her kitabda olduğu gibi müsved delerin fotokopileri vardır.
Birinci kısımda şâirin aile muhiti, yaşadığı şehirler kendisine te’sir eden şahıs ve hâdiseler Şâirin şah siyetinin teşekkülünde dinî ve millî gelişmesinde bu hadiselerin nasıl bir te’siri olduğu anlaşılır.
2. Kısım: Edebiyat ve şiir anlayı şının gelişmesindeki te ’sirler. 3. kı sımda çocukluğundan itibaren siyasî hadiselerin kendisinde nasıl bir ha tıra bıraktığı 4. kısımda Yahyâ Kemal Jön Türkler’in hususiyetlerini iç yüz lerini anlatmış, şahıs şahıs tenkidle- rini yapmış, bunların memleketin fik riyatında ne gibi acı neticelere sebep olduğu anlatılmış. Kitabın en sonun da Bir Roman başlangıcı başlığı al tında bir roman tasarısı vardır.
7) Tarih Müsahebeleri: İlk baskı 1975
Bu kitabtaki yazıların pek az bir kısmı gazetelerden toplanmış, diğer leri elimize geçen notlardan derlen miştir (fakat maalesef ekserisi de ta mamlanmamış yazılardır.)
Bu kitapdaki yazılardan Yahyâ Kemal’in tarih anlayışını, tarih görü şünü ve yorumlayışını öğreniyoruz. Yazar rivayetlerden çok vesikalara kıymet vermiş olmakla beraber, bu doğru vesikalardan hareket etmiş hâdiselerin sebeplerini araştırmak, tahlil etmek, hadiselerin geçtiği şart ları göz önünde tutmak suretiyle ne ticeler çıkarmak yoluna gitmeği dü şünmüştür. Ve böyle bir tarih şuu runa varmış olan yazar kendi hatı ralarından da böyle vesikalar bırak mak istemiştir.
Yahyâ Kemâl bir müverrih değil, ancak tarihe nasıl bakılması lâzım geldiğini kavramış bir fikir adamıy dı.
8) Makaleler Mektublar: İlk bas kı: 1977
Bu kiteb, Yahyâ Kemâl’in son ne sir kitabıdır. Bu isim altında topladı ğımız kitapta mektub ve makalele rinden başka sohbet ve hatıra, hat ta konferans türünde yazılan da yer almıştır. Kitabın birinci kısmı İspan ya hatıralarını ihtiva eder. Bu hatıra ların bir kısmı Münir Ertegün’e yazıl mış mektuplar şeklindedir. Yahya Kemal burada İspanya’nın coğrafî ve içtimâî özelliklerinden başka ta rih ye mitologisinden de bahsetmiş tir. İkinci kısım elyazısı müsveddele rinden toplanmış muhtelif m evzular da fıkra ve sohbet yazılarını ihtiva et mektedir. (Fakat yazık ki bunların da parçaları bulunamamıştır.)
3. Kısım Yahyâ Kemal’in arkadaş larına yazdığı mektublardır ki uslûb bakımından edebî nesir özelliği ta şıyan bu mektuplar onun muhitini yaşadığı çevre ile münasebetlerini problemlerimiz hakkında düşüncele rini belirtmektedir. 4. Kısım, gene gazetelerden topladığımız muhtelif mevzu’daki makale, sohbet ve kon feranslarını ihtiva etmektedir.
Bütün bu nesir kitabları onun sa dece büyük bir şâir değil aynı za manda büyük bir fikir adamı ve- vetli bir nesir yazarı olduğunu da gösterir. Ayrıca Türkiye'nin mazisi kadar hali ve geleceği hakkında sağ lam esaslara dayanan milliyetçi ve
Türk Edebiyatı
Aralık/1984
Yazarlar Biıliği’nin Düzenlediği “Yahya Kemâl Semmeri"nden Bir Grup.