Yabancı Dil Öğretiminde Dört Temel Dil Becerisinin Yeri

Dil bilmek o dilin yalnızca dilbilgisi kurallarını öğrenmek değil, o dili iletişim amacıyla kullanabilecek düzeyde becerilere sahip olmak demektir. Yabancı dil öğretiminin temel amaçlarından birinin öğrencilere dinlediğini ve okuduğunu anlama, konuşabilme ve yazabilme davranışlarını kazandırmak olduğu unutulmamalıdır. Sözü edilen dil becerileri dinleme, konuşma, okuma ve yazma becerileridir. Đlköğretim okullarında öğrencinin ileriki öğrenim, iş ve sosyal hayatına temel oluşturacak düzeyde bu dört dil becerisinin kazandırılması hedeflenmektedir.

1.5.4.1. Dinleme Becerisi ve Öğretimi

Sınıfta dinleme becerisine önem verilmesi ve dinleme aktivitelerinin yapılmasının sebebi öğrencinin gerçek hayatta karşılaştığı durumlarda iletişim kurabilecek kadar dinleme yetinse sahip olmasının hedeflenmesidir.

Penny Ur (1992: 109), dinleme egzersizlerinin gerçek hayattakilere en yakın olma kriterinin göz önünde tutulması gerektiğini söylemektedir. Gerçek hayat durumlarının pedagojik bir avantajı öğrencilerin bu tip anlatımları dinlemeye yapay tekstleri dinlemekten çok daha fazla motive olmalıdır.

“Dinleme becerisinin hedefi öğrencilerin günlük kullanımda duymaları muhtemel olan dil türünü anlaması ve uygun cevaplar vermesi yönünde eğitmektir” (Demirel, 2007: 53). Dinleme becerisini geliştirmeye yönelik çalışmalarda günlük kullanıma uygunluğu, konuşma metninin öğrencinin anlayabileceği seviyede olması, bilinmeyen yapı ve kavramları içermemesi, kullanılan dinleme aracının ses kalitesinin yüksek olması, dinlemeye dayalı etkinliklerde öğretmenin net açıklamalar yapması, öğrencilerin dinledikleri şeye göre beklenen tepkileri verebilecek durumda olması gerekmektedir.

1.5.4.2. Konuşma Becerisi ve Öğretimi

Çoğu dilbilimci ve eğitimbilimci tarafından en önemli dil becerisi olarak görülen konuşma becerisine, yabancı dil öğretiminin ürünü olarak bakılmaktadır. Başka bir deyişle, kişi konuşabildiği ölçüde o yabancı dili biliyor denebilir. Yabancı dil öğretiminin temel amaçlarından birinin iletişim becerisini geliştirmek olduğu düşünülürse, iletişim becerisinin ifade etme ve konuşma yeteneğiyle doğrudan alakalı olduğu görülmektedir.

Yabancı dil öğretimi çalışmalarında konuşma becerisin önemi asla göz ardı edilmemelidir. Öğrenilen bütün cümle yapıları, dilbilgisi kuralları ve kelime bilgisi neticede kişinin kendini ifade edebilme amacına dayanır. Dolayısıyla öğrenilen kavramlar anlam kazandığında ve günlük konuşma becerisinde kullanıldığında bir işe yaramaktadır.

Yabancı dil öğretiminde konuşma becerisini geliştirmeye yönelik kullanılabilecek iletişimsel alıştırmalar şunlardır:

a- Diyaloglar

b- Tartışma

c- Rol yapma ve okuma tiyatrosu

d- Söylevler

e- Hazırlıksız konuşma

f- Hikaye anlatma

g- Oyunlar (Demirel, 2007: 77).

Konuşma becerisin geliştirilmesindeki ön koşullar; uygun telaffuz becerisinin kazandırılması, dinleme becerisiyle eşgüdümlü ilerlemesi, günlük konuşmadaki temel cümle kalıplarının kazandırılması, gerekli motivasyonun sağlanması ve konuşma becerisini geliştirmeyi destekleyici materyal temini şeklinde sıralanabilir.

1.5.4.3. Okuma Becerisi ve Öğretimi

Okuma becerisi ve öğretimini Demirel şöyle açıklamaktadır:

Okuma bilişsel davranışlarla psikomotor becerilerinin ortak çalışmasıyla yazılı sembollerden anlam çıkarma etkinliğidir. Okuma işi gözlerin ve ses organlarının

çeşitli hareketlerini ve zihnin yazılı sembolleri anlamasıyla oluşur. Okuma yoluyla yazar ile okuyucu arasında bir ilişki kurmaktadır. Okuyucudan, bir yazarın iletmek istediği mesajın ne olduğunu anlaması istenir (Demirel, 1999: 133).

Đlköğretim yabancı dil öğretiminde konu alanı, hedeflenen cümle kalıpları ve gereken kelime bilgisi doğrultusunda ders kitaplarında belirli aralıkla okuma parçalarını yerleştirilmiştir. Bu parçalar düz metin, diyalog veya şiir şeklindedir. Uygulanması gereken süreç yapı, kavram ve kelime bilgisi kazandırıldıktan sonra uygulama alanı olan okuma parçasının sesli araçtan veya öğretmenden dinlemesi, metnin genel olarak neden bahsettiğinin anlaşılması, sessiz okumayla beraber konu ile ilgili soruların cevaplandırılması ve kontrolü, daha sonra birkaç öğrenciye sesli bir şekilde okutulmasıdır. Bu metin kavrama çalışmalarının ardından konu ile ilgili tartışma teknikleri yapılabilmelidir. Ancak, metnin bir amaç değil becerileri geliştirmelerde bir araç olduğu unutulmamalıdır.

Kullanılan metnin Türk yazarlar tarafından mı yoksa o dili anadili olanlar tarafından mı yazılacağı süregelen bir tartışma konusudur. Kim tarafından yazılırsa yazılsın, metnin öğrencilerin ilgi alanlarına hitap etmesi, konu alanına uygun olması, uzunluğunun çok kısa ya da çok uzun olmaması, günlük kullanıma uygun yapılar içermesi gerekmektedir.

1.5.4.4. Yazma Becerisi ve Öğretimi

Yabancı dil öğretiminde geliştirilmesi gereken becerilerden birisi de yazma becerisidir. Bu beceri üretime ve ifadeye yönelik bir beceridir. Öğrenci kazandığı bilgi birikimini yazma yoluyla da ifade edebilir. Doğal yolla dil öğrenmede becerilerin en son sırasında yazma becerisi gelmektedir. Yani, yazma becerisinin gelişmesi dinleme, konuşma ve okuma becerilerinden sonra gelir. Ancak bu durum yazma becerisinin diğer becerilerden daha önemsiz olduğu anlamına gelmez. Aksine bir öğrencinin yazma becerisine hâkim olması onun dilin yapı, işlev, kural ve kelime bilgisinde yeterli olduğunun göstergesidir.

Demirel (2007: 95) bir öğrenciye Đngilizce yazmayı öğretmedeki sistematik programın aşağıdaki dört aşamada gerçekleşeceğini söylemiştir:

3. Kontrollü yazma 4. Yönlendirmeli yazma

5. Güdümlü yazma 6. Serbest yazma

Öğretmen öğrencilerin yazma becerisinin etkili bir şekilde kazandırılmasını hedefliyorsa, basitten karmaşığa doğru; cümle yazma, paragraf yazma, kompozisyon yazma şeklinde ilerlemelidir. Öğrencinin cümle yazma kurallarını bilmeden paragraf yazması beklenemez. Aynı şekilde öğrenci detaylı bir kompozisyon yazmadan önce paragraf oluşturmayı kavramış olması gerekmektedir.

Yabancı dil öğretiminde ilköğretim düzeyinde en sık kullanılan yazma etkinlikleri; sorulara cevap vererek cümle yazma, örneğe uygun paragraf yazma, dikte yapma, verilen kelimeleri sıraya koyarak cümle oluşturma, cümle veya paragraf tamamlama, not alma, verilen zamana uygun örnek cümle veya paragraf yazma, kısa hikâye yazma kart yazma ve mektup yazma olabilir.