Bu bölümde araştırmanın ortamı ve çalışma grubu, veri toplama araçları ve verilen analiz edilmesinde kullanılarak yöntem hakkında bilgiler verilmektedir.
2.1. Araştırmanın Modeli
Araştırma modeli “…nitel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırma” olarak tanımlanan nitel araştırma yöntemine dayanmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 1999: 19).
“Nitel araştırmaların amacı, araştırma nesnesine bütüncül ve derinlemesine bakmak, onu karmaşıklık içinde incelemek ve bağlantı içinde anlamaktır. Nitel araştırmalar bağlama, sürece, yaşanan deneyime ve yerel olana duyarlıdır” (Punch, 2005: 183). Olayları derinlemesine inceleme ve toplumsal gerçekliği ortaya koyma imkanı sağlayan nitel araştırma yöntemi bu araştırmada benimsenmiştir.
Bu araştırma, mevcut duruma ortaya koyan betimsel bir alan araştırmasıdır. Bu araştırma betimsel veri analizinin yanında araştırmanın kendi yorumlarını da içermektedir. Araştırma “betimleme, analiz ve yorumlama” şeklinde üç aşamada gerçekleştirilmiştir.
Đlköğretim okulları II. Kademesinde yürütülen yabancı dil dersi öğretim programı ve öğretim sürecini çeşitli açılardan irdeleyen bu araştırma temelde ilgili literatür incelemesine ve öğretmen görüşmelerinden elde edilen verilerin analiz edilip yorumlanmasına dayanmaktadır.
Bu araştırmada araştırmacının rolü sürece dışarıdan nesnel bir gözle bakan biri değil, aksine araştırmanın bir parçası olan ve kendi yorumlarını da belirten bir tarzdadır. Yıldırım ve Şimşek bu durumu şöyle açıklamaktadır: “Araştırmacı uzaktan ve ikinci elden bilgi toplayan bir kişiden çok, araştırma konusuyla ilgili alanda zaman harcayan, alanı yakından tanıyan, alanda olup biten olayları yaşayan ve araştırmaya dâhil olan bireylerle yakın iletişim kuran kişidir.” (1999: 55).
2.2. Araştırmanın Ortamı ve Çalışma Grubu
Araştırmanın ortamını Sakarya ili, Adapazarı ilçesinde bulunan 9 ilköğretim okulu oluşturmaktadır. Bu okullardan 7 tanesi il merkezinde 1 tanesi ilçe merkezinde 1 tanesi ise Adapazarı’na bağlı bir köyde bulunmaktadır. Bu okulların 3 tanesi merkezi okul olarak görülen okul türündendir. 4 tanesi farklı mahallelerden seçilmiş okullardır. 2 okul ise kırsal kesim özelliklerini gösteren ortamda bulunmaktadır. Okulların belirlenmesinde sosyal çevre, okul özellikleri ve öğrenci grubunun özellikleri bakımından çeşitlilik sunmasına dikkat edilmiştir. Ayrıca bu okulların kolay ulaşılabilir olması belirleyici olmuştur.
Çalışma grubunu ise 2007- 2008 eğitim öğretim yılında araştırmanın yapıldığı 9 ilköğretim okulunda Đngilizce öğretmeni olarak görev yapmakta olan 10 öğretmen oluşturmaktadır. Çalışma grubu 7 bayan, 3 erkek öğretmenden oluşmaktadır. Öğretmenlerin 3 tanesi ücretli öğretmenlik yapmakta, 7 tanesi ise çalıştığı kurumda kadrolu olarak bulunmaktadır. Çalışma grubunda bulunan 9 öğretmen farklı üniversitelerin Đngilizce öğretmenliği bölümünden mezun olmuştur. Bir öğretmen ise farklı branştan olmasına rağmen çalıştığı kurumda Đngilizce dersi vermektedir. Çalışma grubunu oluşturan öğretmenlerin 3 tanesi mesleğinin birinci yılında, 3 tanesi ikinci yılında, 2 tanesi dördüncü yılında, 1 tanesi beşinci yılında ve 1 tanesi altıncı yılında bulunmaktadır. Araştırma yapılacak okullar belirlendikten sonra görüşleri alınacak öğretmenlerin belirlenmesinde gönüllülük esas alınmıştır. Öğretmenlerin cinsiyeti, kadrolu veya ücretli olması, branş öğretmeni olup olmaması ve hizmet süreleri öğretmenlerin seçilmesinde dikkate alınmamıştır.
Araştırmada çalışma grubunu oluşturanların sayısı 10 kişi ile sınırlı tutulmuştur. Araştırmada derinlemesine bilgi almak hedeflenmiştir. Bu nedenle yeterli veri sağlayan 10 kişilik bir grupla çalışılmıştır.
Küçük kümeler üzerinde denetim kurmak daha kolaydır. Araştırmada amaç, çok veri toplamak değil, sağlam (geçerli ve güvenilir) veri toplamaktır. Çoğu durumda, iyi belirlenmiş küçük bir örneklem üzerinde yapılan araştırma, geniş bir evrende yapılandan daha iyi sonuç verir (Karasar, 2006: 111).
2.3. Veri Toplama Araçları
Araştırmada veri toplamak amacıyla “sözlü iletişim yoluyla veri toplama tekniği” olarak tanımlanan görüşme tekniğinden faydalanılmıştır (Karasar, 2006: 165).
Sözlü görüşme, çalışma grubunun fikirlerini sunmasında esneklik sağladığı ve derinlemesine bilgi aktarmayı sağladığı için tercih edilmiştir. “Nitel araştırmada görüşme temel veri toplama araçlarındandır. Đnsanların gerçekliğine ilişkin algılarına, anlamlarına, tanımlarına ve gerçeği inşa edişlerine vakıf olmanın iyi bir yoludur. Aynı zamanda başkalarını anlamak için kullanılan en güçlü yöntemlerdendir” (Punch, 2005: 165–166).
Araştırmada kullanılan veriler, çalışma grubunu oluşturan Đngilizce öğretmenlerinin görüşlerinin alınması amacıyla hazırlanan 30 soruya verdikleri cevaplardan oluşmaktadır. Görüşmede yöneltilen sorular önceden hazırlanmış, açık uçlu sorulardır. Öğretmenlere yöneltilen bu soruların hazırlanmasında yabancı dil dersini betimleyecek ve öğretimi etkileyen unsurları ön plana çıkaracak olması dikkate alınmıştır. Yabancı dil öğretim programında belirtilen hedeflere ne ölçüde ulaşıldığı ve yetersizliklerin nedenlerinin ortaya çıkarılması bu soruların hazırlanmasında etkili olmuştur. Ayrıca, soruların öğretim sürecindeki yetersizliklere çözüm önerisi sunmasına imkan verecek tarzda olmasına dikkat edilmiştir.
Öğretmenlerin yaşları, kıdemleri çalıştıkları kurumlar ve mezun oldukları üniversite bilgilerini içeren formlar hazırlanmış ve öğretmenlerin bu bilgileri saklanmıştır. Ayrıca araştırmaya kaynaklık eden yabancı dil öğretimi ile ilgili öğretmen görüş ve önerileri ses kaydı yoluyla alınmıştır. Ses kayıtları ayrı kasetlerde muhafaza edilmiştir. Ses kaydı yapılan kasetler daha sonra yazıya aktarılmış ve düz metin halinde incelenmesine olanak sağlanmıştır.
2.4. Verilerin Toplanması
“Đlköğretim II. Kademe Yabancı Dil Dersi Öğretim Programının Değerlendirilmesine Đlişkin Öğretmen Görüşleri (Adapazarı Örneği)” konulu çalışmada öğretmen görüşmeleri araştırmacı tarafından okullarında ziyaret edilen öğretmenlerle görüşmeler ayarlanarak gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra uygulanmıştır.
Araştırmanın hangi okullarda yapılacağı belirlendikten sonra ilgili okulların Đngilizce öğretmenleri ile irtibata geçilmiştir. Öğretmenler okulda ziyaret edilerek araştırmanın kapsamı ve özellikleri açıklanmış araştırmaya katılan kişilerin isimlerinin kullanılmayacağı özellikle belirtilmiştir. Araştırmaya katkı sağlamak için gönüllü olan öğretmenler ile görüşme tarihi ayarlanmıştır. Belirlenen tarih ve saatlerde öğretmenler okullarında tekrar ziyaret edilerek görüşmeler gerçekleştirilmiştir.
Araştırma belirlenen 9 okulda 2007–2008 öğretim yılında çalışmakta olan 10 öğretmen ile görüşmeler düzenlenerek yapılmıştır. Görüşmeler 2007 yılının Ekim ayında başlayıp 2008 yılının Şubat ayına kadar devam etmiştir.
Görüşmelerde öncelikle öğretmen bilgilerini içeren bir form doldurulup gerekli açıklamalar yapılmıştır. Öğretmenlere araştırma kapsamında önceden hazırlanmış 30 soru yöneltilmiştir. Sorular açık uçlu ve öğretmenlerin düşüncelerini ifade etmeye olanak sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Sorular genel olarak öğretim programı, yeni sisteme geçiş, materyaller, müfredat, dil becerileri, öğretim süreci ve öğrenme ortamı ile ilgilidir.
Görüşmelerden her biri 30 dakika ile 50 dakika arasında vakit almıştır. Öğretmenlerin konuşmalarına müdahale edilmeyip fikirlerini sunmada yönlendirmeden kaçınılmıştır.
Yapılan görüşmelerin ses kaydı yoluyla alınması araştırma sürecinde kolaylık sağlamış ve orijinal verilerin saklanmasına imkân vermiştir.
2.5. Verilerin Analizi
Araştırmaya kaynaklık eden veriler yani öğretmen görüşmeleri yoluyla alınan ses kayıtları, araştırmacı tarafından nitel araştırma analiz yöntemi doğrultusunda incelenmiştir. Verilerin analizinde yazıya aktarılan ses kayıtları betimleme, yorumlama ve örneklerle incelenmiştir.
“Betimleme aşamasında araştırmada toplanan verilerin, araştırmacı problemine ilişkin olarak neleri söylediği ya da hangi sonuçları ortaya koyduğu ön plana çıkmaktadır” (Yıldırım ve Şimşek, 1999: 224). Veriler, araştırmada göz önünde bulundurulan unsurlar doğrultusunda genel başlıklar altında toplanmış olup araştırmacının yorumlarına yer verilmiştir. Verilerin analizinde ayrıca öğretmen görüşlerinden alınan
örneklerle desteklenmesine dikkat edilmiştir. Öğretmenlerin ve araştırmacının sunduğu olası çözüm önerileriyle desteklenmiştir.
Verilerin analizi ile birlikte araştırmanın sonuç kısmı oluşturulmuştur. Bu kısımda araştırma bulgularından elde edilen belirgin nitelikte sonuçlar sunulmuştur.