Yaş Grupları ve Aileler için Rekreasyon İhtiyacı

Farklı türlerde bulunan program planlamasına spesifik yaklaşımları değerlendirmeden önce bütün rekreasyon programları üzerinde en önemli etkiye sahip olan faktörün dikkate alınması gerekir. Rekreasyon programı planlamadaki en önemli faktör katılımcıların yaşlarıdır. Rekreasyon programlarının planlamasıyla ilgili olan dört farklı temel yaş grubu (Kraus, 1997: 103-104; Hazar, 2009: 32; Gül, 2014: 30-38) aşağıda tanımlanmıştır:

• Temel okul çağı çocukları: Genellikle 5-7 yaş, 8-10 yaş, 11-13 yaş şeklinde

gruplandırılır.

• Genç yaş grubu: Sıklıkla 2 gruba ayrılırlar. Birincisi, daha genç adölesanlar

(13-15 yaş grubu) ve daha büyük ergen (adölesanlar) (16-18 ve hatta 19 yaş grubu).

• Yetişkinler: Gençler, bekâr yetişkinler, daha genç evli çiftler ve kırk-elli

yaşlarındaki orta yaş bireyler bu grupta yer alırlar. Biraz daha yaşlılar ve evlenmemiş yetişkinler de bu gruba dâhildirler.

• Üçüncü yaş: Genellikle en az 60-65 yaşındaki kişilerden oluşan gruptur. Emekli

olan kişiler de bu grupta yer alırlar.

Farklı yaş gruplarında ve farklı kişisel özelliklerde olan bireyler için rekreasyon etkinlikleri ayrı ayrı planlanmalıdır. Ayrıca her yaş grubundaki programlar birbirleri ile ilişkili olmalı ve bütün gelişim süreçleri göz önüne alınmalıdır (Kraus, 1997: 103-104).

a) Gençler İçin Rekreasyon

Gençler için rekreasyon programı planlaması konusunda oldukça şaşırtıcı derecede problemler olabilmektedir ancak bu yaş grubu, hayal gücünü ve etkili boş zaman kullanımına en fazla ihtiyaç duyan gruptur. Bu nedenle başarılı bir programlama yapmak için oldukça önemli bir çaba gerekir. Gençlerin anlaşılmazlıkları ve çelişkili bir doğası vardır ve bunun birçok nedeni vardır. Genç olan birey; çocukluk özgürlüğü, yetişkinlerin sahip olduğu özgürlüğe sahip olma arzusu ve yetişkinlerin sorumluluğu altında olmadan yaşama isteği arasında bir kopukluk yaşarlar (Kraus, 1997: 109). Bu nedenle özellikle gençlik döneminde mental sorunların ortaya çıkmaması ve var olan

46

sorunların ortadan kaldırılması için rekreasyon faaliyetleri oldukça önemlidir. yapılan araştırmalarda da rekreasyon etkinliklerine ve özellikle fiziksel etkinlik içeren aktivitelere katılımın gençlerin sosyal ve psikolojik özellikler ile davranışlarını kontrol etme özelliklerinin gelişmesine katkı sağladığı tespit edilmiştir. Bunun yanında rekreasyon etkinliklerine katılımın gençlerde depresyon düzeyini azalttığı görülmüştür (Hagger ve diğ., 2001: 711; Nelson ve Larsen., 2006: 1281; Tekin ve diğ., 2009: 148).

Gençler için rekreasyon programları temel olarak 3 grupta ele alınmaktadır. Birincisi, bütün genç nüfusu kapsayan programların olması gereklidir. Bu programlar yetenekli liderlerin gözetimi altında çekici, ilginç ve yapıcı aktiviteleri içermelidir. İkincisi, anti sosyal davranışa alternatifleri arzulayan marjinal gençleri kapsayan programlar olmalıdır. Çünkü bu yaş grubundaki kişiler hayatlarının dönem noktasındadırlar. Eğlenceli aktiviteler bu tip gençlerin ilgilerini ve ihtiyaçlarını karşılamadıkça bu kişiler kabul görmek, prestij sağlamak ve akranları arasında onaylanmak için kişisel dürtüleri ile kavga etmek gibi aktivitelere yöneleceklerdir. Üçüncüsü, suça yönelik aktivitelere çoktan karışmış olan veya klinik tedaviden rahatsız olan gençler için dikkatli bir şekilde tasarlanan sosyal terapi yöntemi olarak hazırlanacak olan programlardır (Kraus, 1997: 112). Gençlerin en fazla katıldıkları rekreasyon etkinliklerinin başında sinema ve tiyatroya gitme, spor yapma, arkadaş çevresi ile gezme gibi etkinliklerin geldiği bilinmektedir (Sarbağ ve Aksoy, 2011: 17). Yapılan çalışmalarda gençlerin bu aktivitelere eğlenmek, rahatlamak, psikolojik gerilimi azaltmak, sağlık kazanmak, arkadaş çevresi ile birlikte olmak, yeni arkadaşlar edinmek ve yalnızlıklarını gidermek gibi nedenlerle katıldıkları tespit edilmiştir (Mansuroğlu, 2002: 59; Tekin, 2007: 111).

b) Yetişkinler İçin Rekreasyon

Yetişkinler yaklaşık olarak 20 yaşından 60 yaşına kadar olan oldukça geniş bir yaş grubunu içinde barındırmaktadırlar. Genç yetişkinler, bekâr ve evli olanlar, aileler veya aile grupları, orta yaş bireyler ve emekliliğe yaklaşan bireyler bu grupta yer almaktadırlar. Her grubun ilgi ve ihtiyaçları bir diğer gruptan oldukça farklı olabilir. Benzer sosyal sınıflarda, ilgilerde, yaş seviyelerinde, mesleki konumlarda insanların bir arada olmasından dolayı bu gruplar insanlar için çekici gelmektedir. Gruplar vasıtasıyla, bireyler arkadaş çevrelerini geliştirebilirler, boş zamanlarını değerlendirebilirler ve grup programlarına daha az bağımlı olurlar. Bir grup olarak yetişkinler, kendi rekreasyonel

47

ihtiyaçlarını bağımsız bir şekilde bir araya getirme yeteneğine sahiptirler. Bu grup fiziksel olarak yeteneklidir. Ekipmanlar satın alabilirler, ilgi çekici aktivitelere yönelebilirler ve boş zaman aktivitelerini tatmin eden diğer yollara başvurabilirler, yeni yöntemler geliştirebilirler (Kraus, 1997: 114-115).

Farklı iş gruplarında çalışan bireyler üzerinde yapılan araştırmalarda yetişkin bireylerin boş zamanlarını genellikle eş, arkadaş ve çocukları ile geçirdikleri, fiziksel aktivite ve spor etkinliklerine katıldıkları, bazı bireylerin ise boş zamanlarında özel işlerini yaptıkları veya tatile gittikleri belirtilmiştir. Ayrıca yetişkin bireylerde rekreasyon etkinliklerine katılımın iş verimini ve çalışma performansını arttırdığı belirtilmiştir (Ekici ve diğ., 2010: 30; Alparslan ve diğ., 2003:99; Çakır, 2008: 227).

Yetişkinlerin bir çok rekreasyon programında yer alamamasının sebebi, özel ihtiyaçlarının ve ilgilerinin kabul görmemesi ve yaratıcı ortak bir noktada buluşulamamasıdır. Spora katılım, kültürel ve dış alan rekreasyon programları ve aile merkezli aktiviteler bu yaş grubundaki kişiler için oldukça uygundur (Kraus, 1997: 115). Ayrıca yetişkin bireyler için rekreasyon etkinlikleri sıkıntıları azaltan, eğlendirici, dinlendirici, eğitici ve mutluluk verici aktivitelerdir (Özdağ ve diğ., 2009: 306-307).

c) Üçüncü yaş için Rekreasyon

Yetişkinlik yıllarının en son evresi olarak adlandırılan ve yaşlılık evresi olarak da nitelendirilen bir dönemdir (Gül, 2014: 38). Altmışbeş yaşın üzerindeki bireyler genellikle iki gruba ayrılırlar. Birinci grupta yer alanlar genellikle oldukça yıpranmış bir yapıya sahiptir ve bağımsız bir şekilde vücut fonksiyonlarını kullanamazlar, huzur evlerinde ve diğer kurumlarda barınırlar. Diğer grupta bulunanlar ise fonksiyonel aktivitelerini bağımsız bir şekilde yapabilirler. Yaşlı insanların belirli rekreasyonel ihtiyaçları vardır, bu ihtiyaçlar yaşlıların yaşam kalitelerini değiştirme temeline dayanır.

İnsanlar yaşlandığı zaman gündelik işleri ve aileleri ile geçireceği zorunlu saatlerin

dışında oldukça fazla boş zamana sahip olurlar ve meydana gelen can sıkıntısı ve ruhsal bozuklardan uzaklaşabilmek için boş zamanlarını doldurmaya ihtiyaç duyarlar. Yaşlı insanların büyük çoğunluğu dul veya yalnız yaşarlar; grup içerisine girebilmek ve kabul görülebilmek için çok önemli ihtiyaçlara sahiptirler. Birçok yaşlı insan oldukça az ekonomik bütçe ile yaşar ve rekreasyon zamanlarını finansa edecek ekonomik durumları

48

yoktur. Bu insanlar kişisel güvenlik, beslenme, sağlık ve barınma gibi konularda sıklıkla problemler yaşarlar (Kraus, 1997: 121).

Yaşlılar için hazırlanan rekreasyon faaliyetlerinin ve programlarının en büyük hedefi yaşlıların boş zaman ihtiyaçlarını gidermektir. Yaşlılar mümkün oldukça kendilerinin programlarını kendileri organize ederler ve uygularlar. Profesyonel veya gönüllü rekreasyon kulüpleri tarafından organize edilen rekreasyon faaliyetleri genellikle yaşlıların ihtiyaçlarını tam olarak tatmin etmez. Çünkü yaşlılar oldukça farklı özelliklere sahiptirler. Aynı grupta bulunan yaşlılardan bir bölümü oldukça yetenekli ve aktif olabilirken, bir bölümü yeteneğe sahip olmayan pasif bireyler olabilir. Profesyonel sosyal çalışanlar, rekreasyon yöneticileri, ve diğer özelleşmiş sosyal servisler yaşlılar için rekreasyon programlarının oluşturulması ve uygulanması aşamasında ön planda olabilirken, aynı zamanda yaşlılar kendileri programlamalar yapabilmektedirler (Kraus, 1997: 123). Yaşlı bireyler üzerinde yapılan çalışmalarda özellikle fiziksel aktivite içeren rekreasyon etkinliklerinin yaşlılarda fiziksel ve psikolojik sağlığın korunmasına katkı sağladığı, yaşam kalitesini arttırdığı, bunun yanında çeşitli rahatsızlıkların önlenmesi açısından fiziksel aktiviteye katılımın önemli olduğu belirtilmiştir (Laurin ve diğ., 2001: 498; Nelson ve diğ., 2007: 1094; Rejeski ve Mihalko, 2001: 23)

d) Aileler İçin Rekreasyon

Bekâr nüfus artmasına rağmen yetişkinlerin büyük çoğunluğu evlidir ve bir aileye sahiptir. Birlikte yapılan rekreasyon programlarında en önemli ihtiyaçlardan biri etkili ve çeşitli aile rekreasyon aktiviteleridir. İhmallerin altında yatan en önemli sebeplerden biri aile birlikteliği olmaması ile birlikte aile ve çocuklar tarafından ortak rekreasyonel ilgilerin yetersizliğidir. Aile merkezli etkili programlar bir bütünlük oluşmasına katkı sağlar. Anlayış ve samimiyet hem aile hem de çocuklar için önemlidir. Rekreasyon teşkilatları bu aile bağını nasıl güçlendirebilir? Bu teşkilatlar aileler için sponsorluk uygulamaları yapabilirler. Ailenin birlikte kahvaltı yapmasını, alış veriş yapmasını, piknik yapmasını, tiyatro izlemesi, müzik programlarına katılmasını, kültürel etkinliklerde bulunmasını, hobi merkezlerini ziyaret etmelerini ve açık hava partilerine katılmalarını sağlayacak olan aktivitelere sponsor olabilirler. Ailedeki her bireyin aynı ortamda birlikte faaliyetlerde bulunabileceği tesisler oluşturulması da ailenin birlikte rekreasyon faaliyeti yapmasına katkı sağlayacaktır (Kraus, 1997: 117). Ailelerin

49

rekreasyon etkinlikleri üzerine yapılan çalışmalarda ailedeki her bireyin farklı rekreasyon etkinliğine katıldığı ve serbest zaman etkinliklerinin farklılık gösterdiği, bunun yanında bazı sosyo-demografik özelliklerin ailelerin rekreasyon etkinliklerine katılım düzeylerini etkilediği tespit edilmiştir (Can, 2010: 861).