YaĢam Kalitesi Göstergeleri Ve Bu Göstergelerin YaĢam Kalitesi Üzerinde

2.3.1 Cinsiyet

Cinsiyet ve yaĢam kalitesi arasında önemli ve kuvvetli bir iliĢki bulunmaktadır. Özellikle geliĢmekte olan ve geri kalmıĢ devletlerde; eğitim ve iĢ hayatına katılım noktasında cinsiyet farklılıklarının nesnel yaĢam kalitesine daha çok etkisi olduğu görülmektedir. Cinsiyetin yaĢam kalitesine etkisi üzerine yapılan araĢtırmalarda, erkeklerin yaĢam kalitesinin kadınlara kıyasla daha yüksek olduğu bulunmuĢtur. Castillion ve arkadaĢları bu bilgiyi destekleyen bazı çalıĢmalara imza atmıĢtır. Ġki farklı cins arasında yaĢam kalitesi fakının nedeni kadınların sosyo-ekonomik anlamda daha çok olumsuzluklarla karĢılaĢmaları daha çok sağlık sorunları yaĢamaları ve sosyal imkânlardan daha az faydalanmaları Ģeklinde açıklanabilir. (Koçoğlu & Akın 2009)

2.3.2 YaĢ faktörü

YaĢın, yaĢam kalitesini etkileyen yaĢam döngüsü faktörleri arasında önemli bir gösterge olduğu görülmektedir. YaĢam kalitesinin her yaĢ için önemli olduğu vurgusu yapılsa da; özellikle yaĢlılık evresinde, yaĢam kalitesi azalmaktadır. Bireyde meydana gelen, fonksiyonel bozukluk, günlük yaĢamın gereklerini yerine getirecek hareket ve görme yeteneğinde kısıtlıklar, bu olumsuzluklardan kaynaklanan düĢme korkusu, uyku sorunları, engellilik vb. sağlık sorunları, yaĢam kalitesini azaltmaktadır. (Huzurevleri Kurma ve YaĢatma Derneği)

2.3.3 Eğitim göstergesi

Eğitim; bireyin sosyalleĢmesi, çevreye uyumu, kendini ifade edebilmesi, haklarını bilmesi ve arayabilmesi açısından etkin ve önemli bir unsurdur. Eğitimin, bireylerin kiĢisel geliĢim üzerine yaptıkları çalıĢmaları, iĢ sahibi olmaları ve çalıĢtıkları iĢe nitelik kazandırmaları açısından önemli derecede etkisi vardır. Aynı zamanda, kentsel yaĢam kalitelerinin geliĢmesinde olumlu katkılar sağlamaktadır. Bu nedenle, kentlerde özellikle eğitim seviyesinin düĢük olduğu bölgelerde yerleĢik halkın, topluma ve çevreye uyum sağlaması, kente ait hissetmesi ve sahip çıkması için, eğitim çalıĢmalarına önem verilmesi kalite ve sayısının arttırılması gerekmektedir. (Yavuzçehre& Torlak 2006)

2.3.4 Gelir durumu

YaĢam kalitesini etkileyen en önemli göstergelerden biri Ģüphesiz bireylerin gelir durumudur. Maslow‟ un ihtiyaçlar hiyerarĢisinde de ilk sırada yer alan gelir göstergesi; insanların öncelikle fiziksel ihtiyaçlarının giderilmesi gerektiğini göstermektedir. Son zamanlarda özellikle teknolojide yaĢanan geliĢmeler ve gelir seviyesindeki artıĢ sonucunda; maddi anlamda zenginlikte yaĢanmıĢtır. Ancak, yaĢam kalitesi olarak değerlendirildiğinde; zenginliğin diğer faktörler olmadan tek baĢına bir gösterge olmadığı görülmektedir. Yapılan araĢtırmalar; sosyal, siyasi faktörlerin de yaĢam kalitesi üzerinde etkileri olduğuna, yaĢanabilirlik ve insanın yaĢadığı çevrenin kaliteli olmasının da yaĢam kalitesi kavramıyla iliĢkilendirildiğini göstermektedir. Bu kapsamda çalıĢmalar yapılmalı, yaĢam kalitesi göstergeleri üzerinde güvenilir ve kapsamlı bir veri merkezi oluĢturulmalıdır.

2.3.5 Sağlık göstergesi

Kentsel yaĢam kalitesini belirleyen önemli ana baĢlıklardan birisi de sağlık göstergeleridir. YaĢam kalitesine dair göstergeler, kiĢilerin yürüme, eğilme ve benzeri motor hareketleri ve bu fiziksel hareketlerinin günlük ihtiyaçlarını karĢılayabilmesidir. Türkiye‟de temel sağlık hizmeti anayasal güvence altındadır. Sağlık sigortası olmayan ve geliri olmayan kiĢiler yeĢil kart uygulaması ile sağlık hizmetlerinden yararlandırılmaktadır. Bu anlamda, sağlık sigortası olması yaĢamı olumlu etkilerken, olmaması ise olumsuz

2.3.6 YaĢanılan konut ve özelliklerinin yaĢam kalitesi üzerine etkisi

YaĢam Kalitesi göstergelerinden biri olan konut memnuniyeti, aslında insanların yaĢadıkları çevreyle ilgili düĢüncelerinin ve hislerinin dıĢa yansımasıdır. Konut kavramını; sadece bireylerin yaĢadığı mekân olarak fiziksel ya da komĢuluk iliĢkileri vb. bileĢenlerle açıklamak doğru değildir. Sosyal ve ekonomik düzey hakkında da bilgi vermektedir. Bu bilgiler, bireylerin konut ve çevreyle ilgili sübjektif görüĢlerinden öte, mevcut konut bölgesinin özelliklerinin veya yeni planlanacak konut niteliklerinin geliĢtirilmesi amacıyla da veri niteliği taĢımaktadır. (Kellekci & Berköz, 2006)

2.3.7 ĠĢ yaĢamı göstergesi

Bireyin yaĢam kalitesinin artmasında, iĢ yaĢamlarındaki mutluluklarının ve doyumlarının etkisi çok büyüktür. KiĢinin mesleğinden ve iĢyerinden beklentileri ve bunların karĢılanma durumu sonrasında yaĢadığı haz ve mutluluk sosyal yaĢamına da yansıyacak; mutsuzluk ve hoĢnutsuzluk ise stres ve saldırganlığa hatta ruhsal bozukluklara bile neden olmakta ve yaĢam kalitesinde olumsuzlara sebebiyet vermektedir. Bundan dolayıdır ki iĢ hayatı gerek ekonomik anlamda hayatın devam ettirilebilmesi gerekse, üretme, baĢarma ve kendini bir yere ait hissetme noktasında bireyin hayatında çok önemli bir yere sahip ve kentsel yaĢam kalitesinde belirleyici göstergelerdendir. (Türkay, 2015)

2.3.8 BoĢ zaman faaliyetlerinin önemi

BoĢ zamanda yapılan aktiviteler, yaĢam kalitesi üzerinde etkili olan bir göstergedir.

BoĢ zaman kavramının pek çok tanımı olmakla birlikte, en genel ifadesi; bireyin çalıĢma saatleri dıĢında geçirdiği vakit ve bu zaman zarfında gerçekleĢtirdiği aktivitelerdir. Ġnsanın hayatına devam ettirme zorunluluklarının dıĢında keyif alarak geçirdiği serbest zaman dilimidir. Günümüzde özellikle boĢ zamanlar olarak nitelendirilen bu kavramın kaliteli yaĢamla arasında önemli bir iliĢki bulunmaktadır. YerleĢimlerde, boĢ zaman aktivitelerinin çeĢitli ve geniĢ bir yelpazede sunulması, katılımı ve memnuniyeti arttırmakta ve yaĢam kalitesi düzeylerini olumlu etkilemektedir. Az olduğu bölgelerde ise kaliteli zaman

geçirecek mekân ve uğraĢ olmaması nedeniyle hoĢnutsuzluk ve memnuniyetsizlik hâkim olmaktadır. (Salihoğlu, 2016)

2.3.9 Medeni durum

Medeni durum, yaĢam kalitesini belirleyen önemli etkenlerden biridir. Geri kalmıĢ ya da geliĢmekte olan toplumlarda bekâr veya evli olmak kabul gören ve normal bir durum görülürken; dul ya da boĢanmıĢ olmak özellikle bayanlarda dıĢlanmaya eĢitsiz muameleye neden olmaktadır. Namus kavramıyla iliĢkilendirilen kadınlar iĢ hayatında ve sosyal çevrede kendilerine yer edinememekle birlikte; artan sorumluluklarını karĢılayacak uygun ortam bulamamaktadırlar. Bu durum ise depresyon, stres vb. rahatsızlıklara yol açmakta; hem sağlık sorunlarına hem de sosyal, kültürel ve ekonomik olarak yaĢam kalitesinde olumsuzluklara neden olmaktadır.

2.3.10 Sosyal destek ve yaĢam kalitesi iliĢkisi

Toplumu oluĢturan bireylerin aile, arkadaĢ ve sosyal çevresiyle olan iliĢkileri yaĢam kalitesiyle ilgili göstergeler arasında yer almaktadır. Ġnsanlar, Maslow‟un ihtiyaçlar hiyerarĢisi Ģemasındaki en üst basamak olarak ifade edilen, kendini gerçekleĢtirme eylemini gerçekleĢtirebilmeleri için aidiyet duygusu ve varlıklarını kabul ettirme dürtüsünden dolayı ailenin önemi büyüktür. Ailesinin desteğini alan ve birbirleriyle iletiĢimi kuvvetli olan bireylerin yaĢam kalitesinin geliĢmesinde de artıĢ meydana gelmektedir. Bu bağlamda; ailenin önemi kadar; bireylerin özel ve iĢ arkadaĢlarının, komĢu, hısım ve akrabalarının da sosyal desteğinin yaĢam üzerinde kalite arttırıcı etkileri ifade edilmektedir. (Boylu & Paçacıoğlu, 2016)